1. KemalÜÇÜNCÜ, İş Güvenliği Mühendisi
www.isteguvenlik.tc
Endüstriyel Hidrolikte İş Güvenliği
Versiyon: B Nisan 2014
1

2. Endüstriyel Hidrolikte İş Güvenliği
İçerik
• Basınçlı akışkanlar ve Hidrolik Sistemler,Tanımlar
• Uygulama alanları ve temel devre elemanları
• Endüstriyel hidrolikte tehlikeler
• Basınçlı akışkan kazaları ve nedenleri
• Basınçlı akışkan kazaları-önlemler
• Endüstriyel hidrolikte yangın güvenliği
• Sonuç ve kaynaklar
2

3. BasınçlıAkışkanlar (Gaz ve buharlar hariç)
• Boyalar
• HidrolikYağlar
• Dizel pompa hatları
• Basınçlı gresler
• Basınçlı su
• Tarımsal ilaçlar
• …
Kaza geçiren bir endüstriyel boya operatörünün ameliyat öncesi kesi yeri planlaması
Kaynak :http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2291478/figure/Fig1/
3

4. BasınçlıAkışkanlar -Hidrolik Sistemler
Hidrolik nedir?
Yunanca
Hydor: su Aulos: boru
• Sıvıları basınçlandırarak güç elde etmeyi
amaçlayan mühendislik disiplini
4

5. BasınçlıAkışkanlar -Hidrolik Sistemler
1.Su hidroliği
Akışkan: Basınçlı su
Hidrolik biliminin inşaat ve yapı işlerinde uygulaması su
hidroliği adını alır.
Barajlar, su kanalları, su arıtma tesisleri, limanlar, kıyı
yapıları, içme suyu, kanalizasyon işleri, yeraltı suları,
pompalama ve sulama sistemleri su hidroliğinin
konusudur.
5

6. BasınçlıAkışkanlar -Hidrolik Sistemler
2.Endüstriyel hidrolik
Akışkan: Basınçlı yağ
Hidrolik biliminin endüstrideki uygulamasına güç hidroliği
ya da endüstriyel hidrolik adı verilir.
Hidrolik enerji ile doğrusal, dairesel ve açısal hareket
üretmek için hazırlanan sistemlere hidrolik sistem denir.
6

7. Endüstriyel Hidrolik – UygulamaAlanları
1. Sabit Hidrolik Sistemler
• Presler
• İmalat ve montaj makinaları
• Basınçlı döküm
• Kaldırma ve iletme makinaları
• Takım tezgahları …
7

8. 2. Mobil Hidrolik Sistemler
• Taşıma araçları
• İş makinaları
• Tarım makinaları
• Yük taşıma makinaları
Endüstriyel Hidrolik – UygulamaAlanları
• Denizcilik endüstrisi
• Havacılık endüstrisi
8

9. Endüstriyel Hidrolik –Temel Devre Elemanları
YağTankıValflerValf Bloğu
9

10. Endüstriyel Hidrolik –Temel Devre Elemanları
Hidrolik Akü
Silindir
Hortum
Pompa veya MotorBağlantı Elemanları
10

11. Endüstriyel Hidrolik –Temel Devre Elemanları
Basit bir hidrolik taşıma sistemi çalışma prensip şeması
11

12. • Basınçlı akışkan enjeksiyon yaralanmaları
• Kirlilik ve toksisite kaynaklı enfeksiyon
• Sıcak akışkan ile temas,yanma
• Kırbaçlama (fırlama,savrulma,çarpma..)
• Kompartıman sendromu (*)
• Yangın
(*) Basınçlı akışkanın el ve ön kola birikmesi sonucu kas içi basıncın damariçi basıncının üstüne
çıkarak kan dolaşımını engellemesi
Endüstriyel Hidrolikte Tehlikeler
12

13. BasınçlıAkışkan Enjeksiyon Kazaları
Görünürde küçük
kazalardır …
Belirtiler:
Acısı başlangıçta
İğne batması,
Diken batması,
Arı sokması
veya sızlama şeklinde olur.
Birkaç saat içinde kızarma-şişme görülebilir
Hissizlik belirtileri olabilir
13

14. Olay
Yüksek basınçlı hidrolik hortum patlaması sonucu
el yaralanması.
Hortum bağlantı noktasından patlamıştır.
Olay anında kazazede deri eldiven kullanıyordu.
Basınçlı yağ küçük bir delikten ele girdi,kola doğru
ilerledi.
Kazazede 5 adet operasyon geçirmiştir.
Ama büyük sonuçları
olabilir…
BasınçlıAkışkan Enjeksiyon Kazaları
14

15. BasınçlıAkışkan Enjeksiyonunun Etkileri
• Basınçlı hortumdaki iğne ucu
büyüklüğündeki bir delikten
akışkan 650 km/saat hız ile
fışkırabilir
• Bu hız bir tabancadan çıkan
merminin namlu ucundaki hızına
yakındır
• Hıza bağlı olarak koruyucu eldiveni
delip geçebilir
15

16. BasınçlıAkışkan Enjeksiyonu Nasıl ZararVerir?
• Basınçlı akışkan deriyi delerek ve vücut dokularına nüfuz
edebilir
• Enfeksiyonlara neden olabilir
• 7 barlık basınç deriyi deler
• 135 bar basıncın üzerinde uzuv kesilme olasılığı %50 dir
• Damara nüfuz eden akışkan dolaşım sistemine girebilir
16

17. • Basınçlı Akışkan EnjeksiyonYaralanması
Ne
• 1.Baş parmak veya işaret parmağı
• 2.Avuç içi veya uzun parmak
• 3.Kullanılmayan el
Nerede
• Arızi veya planlı bakımlarda,normal çalışmada,kaçak
kontrolü veya temizlikteNe zaman
• Tasarım-üretim-montaj hataları,kullanım şartları
değişmesi,yanlış seçim,yaşlanma,yıpranma,yetersiz
bakım
Neden
• 2-700 bar akışkanın hortum,boru veya ekipmandaki çok
küçük bir delikten (pin) fışkırarak deriyi delmesiNasıl
• Bakımcı,kontrolcü,temizlik ve üretim personeli
Kim
BasınçlıAkışkan Enjeksiyonlarında 5N +1K
17

18. BasınçlıAkışkan Kazaları –MGBF Uyarıları
18

19. BasınçlıAkışkan Kazaları -Yanıklar
Kapalı devrelerdeki hidrolik yağlar
80-90 ⁰C ye kadar ısınabilir.
Deriye temas halinde yanık oluşturabilir
19

20. BasınçlıAkışkan Kazaları -Yanıklar
1. derece yanıklar: Derinin sadece en üst tabakasının
zedelendiği yanıklardır. Kızarıklık, gerginlik ve ağrı görülür.
2. derece yanıklar: Derinin üst ve değişen oranlarda alt
kısmının etkilendiği yanıklardır. Kızarıklık, gerginlik, ağrı ve
su toplanması (bül) ile karakterizedir.
3. derece yanıklar:Tüm deriyi kapsayan; derialtı dokularına,
derin dokulara ve hatta kemiklere kadar ulaşan yanıklardır.
Deri kuru kayış gibi olabilir veya renk değişikliği görülebilir
(kömür gibi, beyaz veya kahverengi olabilir ).
Yanıklar
20

21. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Hidrolik kaçakları aramak için çıplak el ve parmak kullanmayın
Basınçlı hatlardaki küçük kaçaklar kolay farkedilmeyebilir
Kaçak-sızıntı aramak için:
Uzunca bir tahtanın ucunu,
Uzunlama katlanmış bir kağıt veya
karton kullanın
Bakım ,Temizlik ve Kontrol
21

22. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Sızıntı arkada ve görünmeyen bir
ekipmanda olabilir,demontajda
bunu dikkate alın,
Hortum ve bağlantıları yandaki
yöntemle ‘yoklayın’
Bakım ,Temizlik ve Kontrol
22

23. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
• Sızıntı kontrolünden önce tüm ekipmanları durdurun
• Devreyi bölümlere ayırın,mümkünse her ekipmanı bağımsız
hareket ettirip bağlantıları gözlemleyin
• Demontaj esnasında basıncın olmadığından emin olun
• Hidrolik aküleri sistemden ayırın,boşaltın veya enerjiyi kesin
• Yüksek basınçlı bağlantıları debi veya basınç ölçmek için
ayırmayın
Bakım ,Temizlik ve Kontrol
23

24. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
• Motoru durdurun
• Kabini kilitleyin,yetkisiz müdahaleyi engelleyin
• Bom,kepçe ,platform vb ataşmanları en alt konuma getirin
• Çalışma kaçınılmaz ise mutlaka ataşmanları payanda ile
destekleyin
Bakım ,Temizlik ve Kontrol
İş Makinalarında
24

25. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Dikkat !
Motor dursa bile devrenin bir kısmında basınç mevcut olabilir.
Enerjinin nasıl boşaltılacağı hakkında tüm bakım personeli eğitimli
olmalı ve,
Uygun enerji boşaltma bağlantıları kullanılmalıdır
Bakım ,Temizlik ve Kontrol
25

26. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
• 5 duyu kontrolü yapın
• Kilitle-Etiketle uygulayın
• Eldiven, uzun kollu elbise ve koruyucu gözlük kullanın
• Değişecek yağları uygun şekilde boşaltmak için planlama yapın
• Dökülme-saçılma ve kaymaları engelleyin
• Yağlı bezleri-üstübüleri cebinizde taşımayın,ellerinizi silmeyin
Bakım ,Temizlik ve Kontrol
26

27. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Güvenli test ekipmanı kullanın !
27

28. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Periyodik Kontrol ve Önleyici BakımYapın !
28

29. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Periyodik Kontrol ve Önleyici BakımYapın !
29
O- ring ve keçe değiştirirken uygun aparat kullanın !
Dikkat !
O-ring ölçüleri birbirine çok benzer !
Yanlış O-ring kullanma kaynaklı yağ fışkırma kazaları
mevcuttur.

30. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Üretici tavsiyelerine uygun ekipman seçin !
Değişen kullanım şartlarını dikkate alın!
Yağları kontrol edin, değişim sürelerine uyun!
30

31. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Montaj kurallarına uyun ,kırbaçlamadan korunun !
31

32. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Hortum kullanım sürelerine dikkat edin
Normal işletme koşullarında max.6 yıl ,Ekstrem şartlarda max. 2 yıl ,Depolama max 4 yıl
( DIN 20066)
Değişen hortumları atın,ek yaparak kullanmayın!
Hortum boylarını doğru seçin,hortumları kısaltmayın !
32

33. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Kazadan önce:
• Bir acil durum planınız olsun
• Araç
• İlk müdahale
• Sağlık kurumu
• Personel eğitimi
33

34. BasınçlıAkışkan Kazaları - Önlemler
Kazadan sonra:
• Yaraya turnike uygulamayın
• Akışkanın malzeme güvenlik bilgi formuna bakın
• Toksik etkisi var mı?,Hekime bilgi verin
• Hastayı yalnız bırakmayın
• Araba kullanmasına izin vermeyin
• Geciktirmeyin,cerrahi müdahale ile akışkanın dokudan
drene edilmesi veya
• Debridman (*) gerekebilir
(*) Debridman:Bir yaralıdaki ölü dokunun ameliyatla alınması
34

35. BasınçlıAkışkan Kazaları –Yanıklarda Acil Müdahale
1. Derece yanıklarda
- ASLA yoğurt, salça, diş macunu, zeytinyağı vb. şeyler sürülmez !
- En az 10 dakika soğuk suya tutulur.
- Gerginliği azaltmak üzere yağlı krem veya ağrısını almak ve gerginliği azaltmak
üzere yanık merhemi sürülebilir.
-Geniş yanıklarda, kişi kendi içebilecek durumdaysa bol sıvı içirilir.
2. Derece yanıklarda
Tedavi 1. derece yanıklarla aynıdır.
-Üstteki deri ASLA SOYULMAZ !
-Su toplayan yerler PATLATILMAZ !
-Eğer patlamışsa, o zaman içindeki sıvı boşaldıktan sonra o kısım antiseptikle
silinip üzeri steril gazlı bez ile kapatılıp sargı beziyle sarılır.Zira flaster yanıklı
dokuyu zedeleyebilir.
35

36. 3. Derece yanıklarda
-Hastanın mutlaka bir yanık merkezine veya hastaneye götürülmesi gerekir.
-Hasta bilinçli (kendi içebilecek durumda) ise bol sıvı içirilir. -ALKOLLÜ ve
ASİTLİ içecekler İÇİRİLMEZ!
- Açık yanık yarası hava ile temas ettiği sürece ağrıya neden olacağından,
yaranın hemen hava ile teması kesilmelidir, bunun için yara nemli steril gazlı
bez ile kapatılır. Böylece enfeksiyondan da korunmuş olur.
BasınçlıAkışkan Kazaları –Yanıklarda Acil Müdahale
36

37. Endüstriyel hidrolik –Yaşanmış kazalar
Göz yaralanması
Kaya kırıcıda hortum değiştirme
esnasında çek valf kapalı
olduğundan sistemde basınç
mevcuttu. Hortumu sökmeye
çalışan bakımcının yüzüne sıcak
yağ fışkırdı.
1- Hidrolik sistemlerde bakım yaparken kalıntı basınçlara dikkat edilmeli
2- Bağlantılar yavaş ve sürekli gözlem altında gevşetilmeli
Olay
Çıkarılacak Dersler
37

38. Olay
Ayak yaralanması
Bakımcı forklift kaldırma silindir
basıncını ölçmek için devreye
manometre takmak istedi.
Bağlantıyı sökerken basınç
altındaki yağ fışkırdı ve çatal
bakımcının ayağına düştü.
Çıkarılacak Dersler
1.Bakım esnasında tüm ataşmanların en alt konumda olmasına dikkat edilmeli
2.İş güvenliği ayakkabısı kullanılmalı
Endüstriyel hidrolik –Yaşanmış kazalar
38

39. Olay
El yaralanması
Üretim yöneticisi anlatıyor:
Çıkarılacak Dersler
Katılımcıların görüşleri ve öneriler ?
Endüstriyel hidrolik –Yaşanmış kazalar
39

40. Hidrolik yağların alevlenme sıcaklığı yüksektir.(>180 C)
Ancak çok sıcak yüzeylere temas yanmaya neden olur.
Sis ve buharlar ise yanıcıdır
Özellikle döküm,dövme,demir-çelik gibi endüstrilerde
Hidrolik hortumlar korunmalı,
Metal boru bağlantıları ,
Yangına dayanıklı hidrolik akışkanlar tercih edilmelidir
Endüstriyel hidrolik –Yangın güvenliği
40

41. Boş konteynerler yanıcı sis ve buharlar içerebilir
Temizlemede kullanılan absorbanlar,üstüpü, bez vb. maddeler
yanıcı içeriklidir
Statik eletriklenmeden kaçının, toprak ile bağlantı yapın
Basınç altında çalışan devrede sızıntı olmasını engelleyin
Kaçak sonucu oluşabilecek sis ve buharların da yanıcı olduğunu
unutmayın
Endüstriyel hidrolik –Yangın güvenliği
41

42. Hidrolik yağların alevlenme sıcaklığını öğrenin
Yakında sıcak yüzeyler var mı? Koruma gerekir mi?
Yağ birikintileri var mı?Temizlik uygun mu?
Kapalı hacimlerde yağ buharı oluşuyor mu?
Nasıl uzaklaştırılabilir ?
Kıvılcım kaynağı mevcut mu?
BTipi yangınlar için uygun söndürücü mevcut mu?
Endüstriyel hidrolik –Yangın güvenliği
42

43. Endüstriyel hidrolik kazalarını önlemek için en güçlü araç
Bilgidir.
Endüstriyel hidrolikte iş güvenliği
43

44. Basınçlı akışkan yaralanmalarını önemseyin !
İlk müdahaleyi geciktirmeyin !
Endüstriyel hidrolikte iş güvenliği - Sonuç
Hidrolik , güç gerektiren ağır işlerde kullanılır
Güç=Basınç=Tehlike ’dir.
44

45. Endüstriyel hidrolikte iş güvenliği - Kaynaklar
1-Injection injuries: seemingly minor injuries with major consequences
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2532970/ 19.05.2013
2-Tehlikeli Gerçekler-Hidrolik Basınç , Bosch-Rexroth Sunum
3-Test Ekipmanları:
http://catalog.hydracheck.com/viewitems/hose-tube-cleaning-products/ies-hose-
tube-cleaning-products-clean-seal-flanges? 20.05.2013
4-Fluid Injection Injury,Barker R.
http://www.tigercat.com/images/stories/safety/fluid_injection.pdf 21.05.2013
5-Yanıklarda İlkYardım
http://www.acilveilkyardim.com/ilkyardim/yaniklar.html 23.05.2013
6-BGR 237 Hydraulik Schlauchleitungen,Regeln für den sicheren Einsatz,2008
45