1. In het hart van Leiden, waar de Oude en de Nieuwe Rijn samenkomen, staat sinds
1936 het warenhuis van Vroom & Dreesmann. Het is één van de grootste panden van
de binnenstad van Leiden. Sinds Hudson’s Bay eind 2018 uit het pand vertrok staat
het grotendeels leeg. Vijf verdiepingen met een kleine 14.000 m2 wachten op een
nieuwe invulling waarmee de eigenaar en de stad de toekomst in kunnen. Met name
de omvang van het pand, en de open, diepe donkere etages, maken het een uitdaging
om hier een goede nieuwe bestemming aan te geven die rendabel is voor de eigenaar
en van meerwaarde is voor de stad.
We weten dat na V&D en Hudson’s Bay er geen nieuw grootwinkelbedrijf meer op
deze vijf verdiepingen komt. Hoe kunnen we toch een passende invulling bedenken?
Daarover hebben we in de eerste maanden van 2021 honderden inwoners, bedrijven
en maatschappelijke organisaties uit Leiden en omgeving bevraagd, in vele
gesprekken, via social media, via de krant, en in grote online brainstorm met 120 van
de meest creatieve geesten uit de stad. Ook zijn we in het verleden van het pand, het
gebied rond het pand en de stad gedoken. Want als je wil weten waar je naartoe
gaat, moet je weten waar je vandaan komt.
1

2. Op basis van de vele reacties en ideeën die binnenkwamen hebben we twee
scenario’s uitgewerkt. Eén met en één zonder de hoofdvestiging van de openbare
bibliotheek BplusC, momenteel gevestigd in de Nieuwstraat.
Dit plaatje is een dwarsdoorsnede van de V&D gezien vanaf de Maarsmansteeg. Links
de Breestraat, rechts de Aalmarkt.
In scenario 1 vinden we op de parterre een overdekte markt waar je eten kunt kopen,
eten kunt eten en eten kunt maken. We zien hier stalletjes met verswaren voor ons,
een aantal kleine open keukens waar koks gerechten uit de hele wereld koken, en
waar ook kookworkshops plaatsvinden.
Op de eerste etage winkelen ‘Leidse Stijl’: lokale ondernemers kunnen hier in een
shop-in-shop-concept originele producten verkopen. Startende winkeliers krijgen de
gelegenheid om met financiële en organisatorische ondersteuning hun business op te
starten: het eerste starterspand voor detailhandel in Nederland. Een verdieping hoger
vinden we ateliers. Hier worden de producten gemaakt die beneden worden
verkocht. ‘s Avonds en in de weekenden gebruiken we de werkplaatsen voor publieke
workshops.
2

3. Waar je op de tweede etage leert werken met je handen, leer je op de derde etage
met je hoofd. Dit is het domein van Leiden Kennisstad: studenten van universiteit,
hogeschool en mbo komen hier samen om te leren met elkaar en met de stad. Denk
aan studieplekken, huiswerkbegeleiding, living labs, kenniswinkel etc.
Een verdieping hoger is het dakpark: een grote groene buitenruimte waar je een
drankje kunt drinken, van de zon kunt genieten en culturele manifestaties kunt
bijwonen. Met buitenbar. De plek waar vroeger La Place zat, met het prachtige
uitzicht over de Rijn, wordt een bijzondere cocktailclub.
Aan de Breestraatkant wordt het historische pand In den Vergulden Turk, dat letterlijk
is ingekapseld in het warenhuis, ook aan de binnenzijde in ere hersteld en
omgevormd tot een bijzonder boutiquehotel.
2

4. In scenario 2 is de bibliotheek van de Nieuwstraat naar de tweede en derde
verdieping van het pand verhuisd. De bieb heeft ongeveer 6.000 m2 nodig, wat gelijk
staat aan twee verdiepingen. In de bibliotheek zijn de functies van de in scenario 1
genoemde campus (studieplekken, huiswerkbegeleiding etc.) geïntegreerd. Behalve
de tweede en derde verdieping betrekt de bieb ook In den Vergulden Turk aan de
Breestraat, zodat de bibliotheek al op de begane grond een ‘landingsplek’ heeft. Denk
aan een leescafé. Het hotel-restaurant dat in In den Vergulden Turk was bedacht,
verhuist naar het dan vrij komende pand van BplusC. Dit pand was vroeger al een
hotel: het Heerenlogement. Straks ook voor dames toegankelijk. De winkels van de
Leidse Stijl en de ateliers van de Stadsmakerij worden samengevoegd op één
verdieping om ruimte te maken voor de bieb. Waar je in de bieb boeken kunt lenen,
kun je in de stadsmakerij gereedschappen en materialen lenen.
Naar de mogelijkheden om de bibliotheek in het pand te vestigen is in eerder stadium
onderzoek gedaan door de gemeente Leiden. Het plan haalde het niet vanwege de te
hoge kosten. Op dit moment wordt onderzocht of de bibliotheek kan intrekken in het
pand van de Stadsgehoorzaal, zodat de verlieslatende Stadsgehoorzaal een extra
kostendrager krijgt. Wij stellen voor om het onderzoek naar de bibliotheek in de V&D
toch te heropenen.
3

5. De V&D is in meerdere opzichten de perfecte plek voor de bibliotheek. Boeken
hebben geen daglicht nodig en passen goed op de diepe vloeren. Daarnaast is BplusC
een belangrijke ontmoetingsplek voor de hele bevolking, precies wat we met het
nieuwe concept nastreven. Met keukens op de begane grond en een dakpark met
met horeca op de bovenste verdieping hebben de bibliotheekbezoekers horeca
binnen handbereik. Ook de workshops in de Stadsmakerij op de eerste verdieping, en
de uitleen van materialen in de Leidse Stijl, passen perfect. De culturele
programmering op de bovenste verdieping past eveneens goed bij de bieb.
De Breestraat is altijd al dé boekenstraat van Leiden geweest – met de bieb wordt de
Breestraat als boekenstraat versterkt. Vele mensen komen uit de hele stad per fiets
naar de bieb: die passen perfect in de fietskelder met 990 plaatsen onder het pand.
Voor de Stadsgehoorzaal zijn we graag bereid om mee te denken over passende
concepten voor een gezondere exploitatie. Denk aan het uitbouwen van de
combinatie van congressen overdag en cultuur ‘s avonds.
De vestiging van de bibliotheek in de V&D heeft onze lichte voorkeur omdat het
gebouw daarmee echt de huiskamer van de stad kan worden. Maar scenario 1 werkt
ook prima, en heeft als grote voordeel dat we extra uitpakken met unieke functies
waardoor de Leidse binnenstad nog beter haar regiofunctie kan herwinnen
(bibliotheken zijn immers in elk dorp gevestigd). In deze presentatie werken we
scenario 1 verder uit. Te beginnen met het basisidee voor de V&D – Voor & Door
Leiden: het gebouw als een ode aan onze stad. Een ode uitgebracht door inwoners en
organisaties in de stad.
3

6. Eigenaar ASR Real Estate stuurde Stadslab op pad met de bestaande ideeën voor het
pand: een landelijke winkelketen op de begane grond en eventueel de eerste
verdieping, zoals de Primark of de Decathlon. En eventueel woningen daarboven.
Maar ASR gaf de ruimte om in plaats van woningen met een ander creatief plan te
komen. Het ombouwen naar woningen is niet eenvoudig: een groot deel van het
pand heeft weinig daglicht, het heeft een monumentenstatus, en is niet of nauwelijks
bereikbaar per auto.
De wensen ideeën die we van inwoners en organisaties ophaalden uit de stad, geven
een iets ander beeld van de gewenste nieuwe invulling. Door woningen te realiseren
kan slechts een beperkt aantal mensen van deze prachtige plek genieten. Wij willen
graag dat het pand maximaal publiek toegankelijk blijft en als dé ontmoetingsplek
voor de stad fungeert. Zoals het vroeger al was, toen academicus en arbeider
gebroederlijk naast elkaar hun ondergoed uitzochten, en heel Leiden vanaf de
bovenste verdieping genoot van het uitzicht op de binnenstad. Een beperkter aantal
verdiepingen met woonfunctie heeft ook niet onze voorkeur: het beperkt ons te veel
in de culinaire en culturele programmering vanwege mogelijke overlast voor de
nieuwe bewoners.
4

7. De V&D zou het ‘stadsplein van Leiden’ moeten zijn dat we zo missen in onze stad.
Daarbij past geen landelijke keten op de begane grond en eventueel de eerste
verdieping, maar juist een maximaal Leidse (en regio) invulling van het pand: Voor &
Door Leiden. Landelijke ketens vind je overal, een unieke Leidse invulling maakt de
Leidse binnenstad uniek en het bezoeken waard. Dat is van grote waarde voor de
omliggende winkels, horecagelegenheden en culturele instellingen in de binnenstad.
Daarnaast passen landelijke ketens ook prima op andere plekken in de (binnen)stad,
terwijl een unieke Leidse invulling op geen andere plek zo goed past als hier, precies
op de plek waar Leiden rond 1100 is ontstaan.
4

8. Een extra argument om hier geen woningen te realiseren is dat het zonde zou zijn om
die grote open etages te ‘verkameren’ terwijl de Leidse binnenstad juist zo’n gebrek
aan grote open vloeren heeft. In 2016 is het pand voor de komst van Hudson’s Bay
helemaal verbouwd en fraai aangepast aan de eisen van de tijd. Het zou zowel vanuit
financieel oogpunt als vanuit oogpunt van duurzaamheid te prefereren zijn om een
concept te verzinnen waarbij we zo weinig mogelijk opnieuw hoeven te verbouwen.
En waarbij het grote publiek maximaal kan blijven genieten van het prachtige pand
van architect Van der Laan.
5

9. De V&D staat op historische grond: de plek waar Leiden is ontstaan. Op de splitsing
van de oude en de nieuwe Rijn, bij de Visbrug die de Burcht met de Breestraat
verbindt. Deze maquette van Erfgoed Leiden geeft de situatie van rond 1100 weer. In
de eeuwen daarna groeide de stad steeds verder uit totdat de binnenstad in 1659 zijn
volledige buitensingelrand kreeg en de stad één van de grootste steden van Holland
was geworden. We zijn het aan de geschiedenis én aan de toekomst van onze stad
verplicht om een concept te verzinnen dat recht doet aan deze plek: een concept dat
letterlijk én figuurlijk het kloppend hart van Leiden gaat worden. Een concept dat een
ode is van inwoners en organisaties van Leiden aan hun eigen stad, de mooiste stad
van het land. Maar ook de plek waar stad en regio samen komen: de verbinding
tussen de ommelanden en de stad was, is en blijft ijzersterk. Voor 400.000 mensen,
van Noordwijk en Katwijk tot Leiderdorp en Voorschoten, is Leiden de dichtst bij
zijnde grote stad.
6

10. Zo’n uniek gebouw, op zo’n unieke plek, in een unieke stad, zou wat Stadslab Leiden
en alle meedenkers betreft een evenzo uniek concept verdienen. Multifunctioneel,
geheel publiek toegankelijk en bovenal door en door Leids. Met een Leidse invulling,
door Leidse partijen en uit de directe omgeving: Voor & Door Leiden. Het pand zou
één grote ode aan onze stad moeten zijn, voor iedereen, waarvoor je echt alleen in
Leiden kunt zijn. Zo helpt het pand om opnieuw minimaal de 1,2 miljoen mensen
naar de binnenstad te trekken die de V&D eerder trok: een grote wens van gemeente,
Leiden Marketing, winkeliers, horecaondernemers en culturele instellingen in de stad.
7

11. Waarom gaan mensen naar de binnenstad anno 2021? Als je online ook kunt
winkelen, of je boodschappen haalt bij het winkelcentrum bij jou in de buurt? Als je
voor de film ook naar Netflix kunt? En je maaltijd kunt laten bezorgen door
Thuisbezorgd? De schoonheid en aantrekkingskracht van de binnenstad van Leiden zit
niet in haar historische gebouwen. Die vind je bijvoorbeeld in veel oud-Hollandse
steden in de buurt: Gouda, Haarlem, Delft…
8

12. De schoonheid zit ‘m vooral in wat binnen en tussen de muren van die gebouwen
gebeurt. Ze vormen het decor van het dagelijks leven van trotse inwoners die met
elkaar de stad maken. Je gaat naar de binnenstad omdat je altijd wel iemand
ontmoet, er altijd wel iets gebeurt, waar je wordt verrast, geïnspireerd, waar je
plezier beleeft en leert. Waar je steeds weer dat trotse gevoel krijgt dat je samen met
mooie mensen in de mooiste stad van het land woont.
9

13. Zo maar wat fragmenten van die bonte mix van mensen uit alle delen van de wereld
die onze stad die onweerstaanbaar optimistische vibe geven. Academicus en
arbeider, student en Leidse glibber.
10

14. Een stad die groot genoeg is om alles te hebben, en klein genoeg om een dorps
gevoel te houden. Een trotse stad bovendien: een stad van winnaars.
11

15. Dát is de vibe die je zoekt als je Leiden bezoekt. Dát is wat je zoek als je de V&D
bezoekt. Hoe ziet dat er uit als je het vertaalt naar de etages van het pand? We lopen
een rondje door het pand.
12

16. De liefde voor de stad gaat door de maag: op de begane grond zien we een overdekte
markt voor ons waar je straks dagverse waren kunt kopen bij een stuk of twintig
kraampjes, maar ook ter plekke kunt eten vanuit een vijftiental wereldkeukens. En
waar je in kookworkshops samen kunt (leren) koken.
13

17. Het idee voor de overdekte markt waar je ook met elkaar kunt eten kwam als een
grote favoriet naar voren in de grote consultatieronde die we de eerste maanden van
2021 hielden. Vreemd is dat niet: Leidenaren zijn verzot op hun markt. Al sinds 1100
wordt op de oevers van de Rijn markthandel gedreven. Zoals hier de handel in vis op
de Visbrug. Het gebouw rechts staat op de plek waar nu de V&D is, met daarachter de
Maarsmansteeg en het torentje is van het stadhuis.
14

18. De markt op de oevers van de Rijn is één van grootste markten van Nederland
gebleven. Heel Leiden en omliggende dorpen komen hier op de zaterdagmarkt
samen, en ook op woensdag is er markt.
15

19. Dat bruisende gevoel, waar iedereen elkaar ontmoet en tegenkomt, willen we ook in
het nieuwe pand ervaren. Zeven dagen per week.
16

20. De markt is altijd de verbinding van Leiden met de regio geweest. Boeren uit de
omgeving kwamen naar Leiden om hun waren te verkopen. Opnieuw zoeken we nu
naar producten van dichtbij en willen we de relatie tussen stad en land, tussen
consument en maker versterken. Misschien dat we zelfs wel eigen productiegrond
kunnen gaan ontwikkelen.
17

21. De opening van de vernieuwde V&D in 2015. Het grappige is: als je op de Aalmarkt
staat en je kijkt naar die grote raampartij met luifel erboven, dan vóel je eigenlijk al
dat dit een overdekte markthal kan zijn.
18

22. Vergelijk het eens met Borough Market in hartje Londen. De populariteit van
overdekte markten waar winkelen en horeca worden gecombineerd groeit, overal op
de wereld. We kennen de overdekte markten natuurlijk van de mercado’s in Spanje,
de mercato’s in Italië en de marchés couverts in Frankrijk, maar ook bijvoorbeeld in
Engeland en Duitsland vind je ze. En in Nederland, zoals in Rotterdam, Amsterdam,
Zaandam, Deventer, Enschede en Eindhoven. Leiden als echte marktstad zou dat
voorbeeld prima kunnen volgen, en de begane grond van de V&D grenzend aan één
van de oudste en grootste markten van Nederland is daar de perfecte plek voor.
19

23. Borough Market is een mooi voorbeeld van de sfeer die we zoeken: een verzameling
kraampjes met ambachtelijke producten van lokale ondernemers, en daarnaast kun
je streetfood eten dat wordt gemaakt door koks in verschillende kleine keukens uit de
hele wereld.
20

24. Voor wat betreft de sfeer en opzet zoeken we een mix van enerzijds herkenbaarheid
per kraampje, en anderzijds één uitstraling. Hier op Borough market hebben alle
kraampjes bijvoorbeeld dezelfde gele luifels met verlichting.
21

25. We zoeken naar verkopers die zo veel mogelijk aanvullend zijn op elkaar en aan het
bestaande aanbod van ruim 200 kraampjes op de zaterdagse buitenmarkt.
Bijvoorbeeld waren die zich beter lenen voor binnenverkoop dan voor buitenverkoop,
zoals vlees. Of kruiden die anders wegwaaien. Binnen loont het de moeite om de
(semi-vaste) productpresentatie nog mooier te maken. Ook blurring concepten die
niet buiten mogen, zoals een wijntje bij de oesterverkoop, passen hier goed.
22

26. Op de begane grond van de Leidse V&D is netto 2250 vierkante meter ruimte voor
een overdekte markthal. Voor een keuken inclusief gezamenlijk terras moet je
rekenen op ongeveer 100 vierkante meter per keuken, voor een marktkraam
ongeveer de helft. Dat betekent dat op de begane grond ruimte is voor bijvoorbeeld
12 keukens en 20 kraampjes. Genoeg om een compleet aanbod te hebben, klein
genoeg om de buitenmarkt aan te vullen en niet te beconcurreren. Zeker als je
bedenkt dat de Leidse bevolking de afgelopen 10 jaar met 7% is gegroeid, en de
komende 10 jaar 10% zal groeien, en dat we daarnaast méér mensen uit de regio en
toeristen zullen trekken, is het logisch om het aanbod aan kraampjes evenredig te
laten groeien.
23

27. Bij het realiseren van een overdekte markt zijn twee zaken van groot belang. In de
eerste plaats zal geïnvesteerd moeten worden in sterke afzuiginstallaties. Bezoekers
van de bovengelegen verdiepingen hoeven niet per se te ruiken wat de koks beneden
hun gasten drie dagen geleden voorschotelden. In de tweede plaats moet goed
nagedacht worden over het tegengaan van ongedierte op de markt: dat blijkt bij elke
overdekte markt een grote uitdaging.
24

28. De overdekte markt zou zo opgezet moeten zijn dat je op verschillende plaatsen
kleine plekjes hebt waar je de vers bereide gerechten kunt eten. Dat geeft de
bezoekers een gevoel van intimiteit op die grote open vloer, en vermindert de
gehorigheid.
25

29. Producten halen we zo veel mogelijk uit eigen regio, zoals de prijswinnende kazen van
Captein uit Zoeterwoude.
26

30. Of vlees van de Lakenvelder koeien uit de Boterhuispolder. De korte toevoerlijnen
verminderen de logistieke druk en de belasting van het milieu, versterken de relatie
tussen product, producent en afnemer én dragen bij aan de regionale identiteit van
de nieuwe invulling van het pand.
27

31. Behalve eten kopen en eten eten kun je in de V&D ook eten maken, met elkaar.
Kookworkshops genieten een toenemende belangstelling. Je verbreedt je repertoire,
en leert nieuwe mensen kennen. Een kookstudio op de begane grond is een
waardevolle verrijking en maakt het verhaal van eten kopen, eten bereiden en eten
eten ‘af’. Kookworkshops worden gegeven door topkoks.
28

32. Maar ook geven inwoners van Leiden elkaar kookles. Bijvoorbeeld een Marokkaanse
moeder die cursisten leert hoe je met een tajine kookt. De meervoudig winnaar van
de prijs voor beste hutspot bij Leidens Ontzet geeft eindelijk zijn geheime ingrediënt
prijs. Met verse producten gekocht op de Leidse markt, uiteraard.
29

33. Een concept is pas een goed concept als het financieel haalbaar is en er partijen met
kennis en kunde achter gaan staan. Daarom hebben we alvast per verdieping contact
opgenomen met potentiële huurders of kopers in en om Leiden. Zoals de Brasserie
Groep voor de overdekte markt begane grond. Een partij die in en om Leiden een
aantal zeer goed lopende restaurants heeft opgezet.
30

34. We gaan naar de eerste verdieping. Dit zou de ‘Leidse stijl’ moeten worden: een
winkel met shops-in-shop van lokale ondernemers die originele, “on-Googlebare”
producten verkopen.
31

35. Waar aan de oevers van de Rijn een levendige markt was, was er op de Breestraat
één straat verder een totáál andere sfeer. Dit was dé statige winkelstraat waar de hele
regio op af kwam. Bontjassen en hoge hoeden flaneerden er langs sjieke winkels.
Hoewel de Breestraat door de decennia heen wat van zijn grandeur heeft verloren, is
het nog steeds één van de belangrijkste straten van de stad. We willen graag dat de
V&D helpt om de Breestraat weer nieuw elan te geven als winkelstraat en helpt om
de regiofunctie te herwinnen.
32

36. Van heinde en verre kochten mensen hoeden en juwelen, haute couture en luxe
meubels op de Breestraat. Ook waren er gespecialiseerde fabriekjes, bijvoorbeeld
een zeep- en parfumfabriek, spiegels en barometersatelier, en vier paraplufabrieken.
Wat er werd gemaakt, kon je er ook kopen. Met de V&D veranderde dat: producten
werden in massa geproduceerd, en uit Duitsland en andere landen gehaald.
Anno 2021 zoeken we weer naar ‘echt’, naar handgemaakt en lokaal. Met Voor &
Door Leiden willen wij de lokale producent weer terughalen naar de binnenstad. Op
de eerste verdieping koop je on-Googlebare bijzondere producten, én zie je hoe ze
gemaakt worden. Ook kun je zelf in workshops leren hoe je ze maakt. Zo brengen we
producent en product weer bij elkaar, zoals het vroeger was.
33

37. De afgelopen decennia is de Breestraat langzaam maar zeker zijn allure kwijt geraakt.
Recentelijk heeft de Breestraat mede dankzij de inspanningen van Stadslab Leiden en
de ondernemers in de straat een grote facelift ondergaan.
34

38. Met de nieuwe V&D willen we helpen om de Breestraat weer de allure van vroeger
terug te geven. Door een uniek concept neer te zetten dat als voorbeeld voor Leiden
en heel Nederland kan dienen.
35

39. Op de eerste verdieping vooral non-food winkeliers die samen deze vloer van netto
zo’n 2500 meter huren. Per shop-in-shop winkel kan de omvang verschillend zijn. In
de brainstorms kwamen Merci in Parijs en Manufactum (‘Das Warenhaus der Gute
Dinge”) als voorbeelden voor de gewenste sfeer en uitstraling op deze verdieping
naar voren.
36

40. Van Manen aan Tafel op de Hogewoerd in Leiden werd ook vaak genoemd als winkel
waar we in het klein zien wat er straks in het groot in de V&D mogelijk is.
37

41. Online winkelen is een grote concurrent geworden van fysiek winkelen. Maar wat als
we nu vooral unieke producten verkopen van designers, die online niet te vinden zijn.
Wie zal er bijvoorbeeld “gebreide worstjes” intikken in Google Shopping?
38

42. Over textiel gesproken: Leiden was vroeger een van de belangrijkste textielsteden van
Nederland. Textiel mag zich weer op een toenemende belangstelling verheugen.
Museum De Lakenhal heeft het Leidse laken weer in productie genomen. In het
Leidse Textiles Research Center wordt onderzoek gedaan. Er komen steeds meer
naaiateliers. Jaarlijks vindt in Leiden een textielfestival plaats. En er is een Stichting
Leids Deken in oprichting. Om maar een paar recente initiatieven te noemen. In de
Leidse Stijl zou er zeker aandacht moeten komen voor een ruime sortering textiel.
39

43. Dat kunnen we zo presenteren dat het bijna kunst en een lust voor het oog wordt.
40

44. We hebben al bedrijvenverzamelgebouwen voor bedrijven in de dienstverlening, in
de maakindustrie en voor kunstenaars. De V&D wordt het eerste
bedrijvenverzamelgebouw voor startende winkeliers van Nederland. Een kweekvijver
voor bijzondere winkels en succesvolle winkeliers. Met korte huurcontracten, een
huurgewenningsperiode, gezamenlijke promotie, gezamenlijke voorzieningen, zodat
jij je als startende winkelier volledig kunt richten op het samenstellen van het beste
assortiment, productontwikkeling, het opbouwen van een klantenbestand…
41

45. Als je groeit, hoef je niet meteen te verhuizen, maar huur je er inpandig wat vierkante
meters en een of twee toonbanken bij…
42

46. … totdat je groot genoeg bent om de sprong te wagen naar een eigen pand in de
binnenstad. Zo helpen we meteen de leegstaande winkels in de binnenstad aan
bijzondere, lokale, solide huurders. Groot geworden in de kraamkamer van Voor &
Door Leiden.
43

47. In de Leidse Stijl verkopen en maken we bijzondere producten. Leidse producten!
Zoals design kinderkleding gemaakt van beroemde Leidse dekens.
44

48. Of andere hippe artikelen die gemaakt zijn van oude dekens van de grote
dekenfabrieken van weleer: Van Wijk, Zaalberg, Scheltema, Krantz….
45

49. Of bijvoorbeeld hippe babydekentjes gemaakt van oude jurkjes van het destijds
beroemde Trevira 2000, ook uit Leiden.
46

50. In de regio zaten veel pottenbakkers, zoals de firma Zaalberg in Leiderdorp. Zij maken
nog steeds hoge kwaliteit potten en ook deze zouden prachtig passen in de collectie
van de Leidse Stijl.
47

51. Tot in de jaren zeventig was Leiden een levendige industriestad. Leiden is de stad van
Kennis en Cultuur. Maar óók een stad van makers!!! Van de lakenindustrie tot de
conserven van Tieleman en Dros, de suikerwerken van Gebroeders Pel, de limonades
van Riedel, de zeep en parfum van Sanders & Co, te veel om op te noemen. In de
V&D willen we in een sociale onderneming producten uit die roemrijke periode
opnieuw in productie brengen, en verkopen in de originele verpakking. Zodat je zeker
weet dat je op elke verjaardag waar je naartoe gaat een bijzonder product mee kunt
nemen uit je eigen stad.
48

52. Al die producten belanden samen in de schappen van Voor & Door Leiden. Zo wordt
de V&D een grote ode aan en inspiratie voor de Leidse maakcultuur. Misschien
kunnen we zelfs de nazaten van de families Van Wijk, Krantz, Zaalberg, Tieleman,
Dros, Sanders, Riedel etc. vragen of ze hier een rol in willen spelen.
49

53. De Stichting Werk en Onderneming verhuurt al meer dan dertig jaar bedrijfsruimtes
aan Leidse (startende) bedrijven. Honderden bedrijven huren ruimtes in hun vijf
panden, nog meer bedrijven zijn ooit begonnen in één van hun panden en zijn daarna
groot geworden. Zij zouden de Leidse Stijl kunnen exploiteren.
50

54. We gaan naar de tweede verdieping: de Stadsmakerij.
51

55. Behalve dat je in de V&D producten kunt kopen, kun je er ook producten maken. In
ateliers werken Leidse winkeliers en makers doordeweeks overdags aan hun
producten. Je ziet hoe wat je koopt gemaakt wordt. Kopen wordt een beleving. ‘s
Avonds en in het weekeinde kun je zélf eens de kunst uitproberen. Door dubbele
bezetting en extra omzet te draaien worden de (huur)kosten gedrukt.
52

56. Overdag wordt gemaakt door professionals voor de winkel, ’s avond worden de
ateliers gebruikt voor workshops voor het grote publiek. Ontdek je talent: potten
bakken, lassen, bloem schikken, meubels maken, kleding maken, glas blazen. Op een
laagdrempelige manier leer je met je handen te werken. En leer je tegelijkertijd
nieuwe mensen kennen.
53

57. Leuk om met het hele gezin te doen: we willen vooral ook jonge gezinnen opnieuw
naar de binnenstad trekken.
54

58. Maar ook leuk als je alle spullen al hebt, maar vooral een mooie besteding van je vrije
tijd wil. Je bent nooit te oud om op cursus graffiti te gaan.
55

59. Ook de exploitatie van deze verdieping zou goed passen bij de Stichting Werk en
Onderneming.
56

60. We gaan naar de derde etage: de Campus.
57

61. Waar je een verdieping lager met je handen leert werken, leer je hier met je hoofd.
Studenten van universiteit, hogeschool en mbo vinden hier studieplekken, runnen de
Kenniswinkel en werken samen aan projecten in de stad binnen het project Leren met
de stad van Universiteit Leiden en Hogeschool Leiden. Ook zijn hier ‘living labs’:
studenten kunnen voor hun onderzoek de interactie aangaan met bezoekers van de
V&D. De bedrijven gevestigd in Voor & Door Leiden bieden studenten stageplekken.
58

62. Middelbare scholieren kunnen ook in de V&D terecht. Bijvoorbeeld kinderen bij wie
het thuis leren niet makkelijk af gaat. Zij kunnen ook huiswerkbegeleiding krijgen, en
in het weekeinde kunnen ze in de V&D projecten uitvoeren in het kader van de
Weekendklas.
59

63. Een aparte plek in de V&D verdient het nieuw op te zetten Leidse Verhalenhuis.
Diverse historische organisaties en verenigingen zouden hier een rol in kunnen
spelen.
60

64. In het Leids Verhalenhuis hoor je meer over verleden, heden en toekomst van stad en
regio. Veelal persoonlijke verhalen over bijzondere plaatsen en gebeurtenissen.
Bezoekers kunnen hier foto’s, films en verhalen brengen én halen over het verleden
van Leiden. Lekker liggend krijg je zo iets mee over jouw stad en jouw regio.
61

65. Daarnaast vind je wisselende interactieve exposities over de geschiedenis van Leiden.
Bijvoorbeeld foto’s, maquettes, materialen van de bouw van de Merenwijk, die dit
jaar 50 jaar bestaat. Door de autoradio in de DAF kun je afstemmen op interviews
met de eerste inwoners van de wijk. Een mooie manier om vergeten verhalen een
plek te geven én om mensen uit de Merenwijk te verleiden om naar de binnenstad te
komen!
62

66. Nog een voorbeeld: een tentoonstelling over Royal McBee Typewriters, dat vanuit de
Oosterkerkstraat en later de Rooseveltstraat draagbare typemachines over de hele
wereld leverde. Niet alleen met films en foto’s, maar actief: kinderen leren van hun
ouders hoe zo’n typemachine werkte: als je typt komt de tekst meteen op papier! En
hoe ga je eigenlijk naar de volgende zin? Ting! Ex-werknemers van Royal McBee
willen misschien wel tekst en uitleg geven.
63

67. Universiteit, Hogeschool en MBO Rijnland hebben elk hun eigen pand, hun eigen
‘wereld’ zowel aan de stads- als aan de zeezijde van het station. De V&D wordt de
plek waar deze barrières worden geslecht en waar ze fysiek samenkomen. In Voor &
Door Leiden ervaar je Leiden Kennisstad in volle omvang. Mogelijk willen onze 13
Leidse musea hier ook een rol in spelen.
64

68. Tussen de Campus en het Dakpark vinden we de Leidse Trappen. Vrij naar de Spaanse
Trappen in Rome…
65

69. We maken de Leidse trappen naast de roltrappen van de tweede naar de derde
verdieping.
66

70. Zo kunnen kan de tweede verdieping profiteren van de lichtstraat in het dak en krijgt
deze donkere verdieping veel meer daglicht.
67

71. Op de Leidse Trappen (niet de Spaanse, dat ligt nogal gevoelig in Leiden) kun je lekker
lezen, chillen met vrienden, internetten, je artikelen bekijken die je net gekocht hebt
in de Leidse Stijl...
68

72. Maar er is ook ruimte voor lezingen, door hoogleraren, door schrijvers en dichters
etc. Bijvoorbeeld volgend jaar al, in 2022, als Leiden een jaar lang European City of
Science is. Een belangrijk onderdeel van dat jaar is om wetenschap naar het grote
publiek te brengen. Waar kan dat beter dan in de V&D.
69

73. Elke zaterdagmiddag stipt om 13.00 uur de grote Leidse Sing-a-Long. Een half uur
zingen we uit volle borst mee met Leidse artiesten: van The Shorts tot Zangeres
Zonder Naam (Mexi-hiiiiiii-cooooo). Zingen geeft energie, zingen verbindt.
70

74. Via de Leidse trappen (of direct van de begane grond met de lift van de parterre naar
de vierde) komen we aan op het Dakpark. Misschien wel het meest bijzondere
onderdeel van het hele concept.
71

75. Het is de verdieping waar vroeger het goed bezochte restaurant La Place zat.
72

76. Met een buitenterras met een fantastisch uitzicht op de binnenstad.
73

77. De enige plek in de binnenstad waar je de burcht van bovenaf kunt bekijken.
74

78. En de plek waar je een prachtig uitzicht hebt op de Rijn.
75

79. Bovenop het dak van de V&D staan twee gebouwen met tijdelijke kantoorruimtes,
goed voor zo’n 350 meter. Als we deze weghalen, en de open ruimte die ontstaat
samenvoegen met de reeds bestaande terrassen en andere platte daken, ontstaat
een open ruimte die eens zo groot is als het Stadhuisplein en wél de hele dag door
zon heeft.
76

80. 77

81. Dan ontstaat ruimte om een Dakpark aan te leggen, vergelijkbaar met het dakpark op
het Museum of Modern Art (Moma) in New York. Een park in het hart van de meest
versteende stad van Nederland. En tevens in alle opzichten duurzaam: CO2- en
regenwaterafvang, biodiversiteitsbevorderend, hittewerend, isolerend.
78

82. Het enige is dat je wel af en toe het gras zult moeten maaien.
79

83. Misschien dat we op een deel van het dak wel groenten en kruiden kunnen kweken
die in de keukens op de verdiepingen eronder worden verwerkt: verser kan niet.
80

84. Dit is de plek waar je af en toe een bandje kunt vragen om een rooftop concert te
geven. Misschien worden ze wel net zo beroemd als deze vier mannen uit Liverpool.
81

85. Of waar het Leids Film Festival en/of Bioscopen Leiden zomeravond
filmvoorstellingen geven. Film is zéér populair in Leiden.
82

86. Bij deze culturele programmering moet uiteraard gedronken worden. Dat kan bij de
skybar: Bar Botanique.
83

87. Een buitenbar met een prachtig feeëriek uitzicht op de stad, zeker als de zon onder
gaat.
84

88. Op de plek waar de La Place vroeger zat, zien we een Leidse cocktailclub voor ons:
Club Koekeroe.
85

89. Dit is de plek waar je met je vrienden afspreekt om gezellig een biertje of een cocktail
te drinken, of wat te eten. Na 23.00 uur schuiven we de tafels aan de kant en kun je
tot in de late uurtjes dansen.
86

90. De cocktailclub kan een echte eye catcher worden in het pand.
87

91. Uiteraard schenken we niet zo maar drank in Club Koekeroe, maar Leidse cocktails.
Hartevelt citroenjenever met Riedel Tonic bijvoorbeeld, een mix van twee oeroude
Leidse bedrijven.
88

92. Of Goeie Mie gin, naar de beruchte Leidse gifmengster. Maar hopen dat je het
overleeft!
89

93. Bier betrekken we uiteraard van onze eigen bierbrouwerij Pronck bier, die kruiden
voor biertjes op zijn beurt weer betrekt van de Leidse Hortus botanicus.
90

94. De Brasserie Groep zou Bar Botanique en Club Koekeroe kunnen exploiteren. Zij
weten in al hun restaurants een perfecte sfeer en kwaliteitsniveau neer te zetten en
kennen Leiden en regio door en door.
91

95. De V&D is gevestigd op de meest versteende plek van de meest versteende stad van
Nederland. Juist daarom willen we in samenwerking met de Hortus Botanicus van
Voor & Door Leiden één grote groene oase maken.
92

96. Niet alleen op het Dakpark, maar over alle verdiepingen willen we bijzondere
beplantingsplannen maken.
93

97. We kiezen voor ‘planten met een verhaal’ op de juiste plekken in het pand. Zo willen
we deze vleesetende planten naast de afdeling vleeswaren op de begane grond
plaatsen. Het verhaal: deze vleesetende plant is van lieverlee vegetarisch geworden!
94

98. Ook is er plukgroen: pluk zelf je kruiden, en de kok maakt er een risotto van. Zo leer
je welke kruiden welke smaak geven en kun je eindeloos variëren. Volop reden om
vaak terug te komen!
95

99. En dan gaan we naar misschien wel het mooiste deel van het pand: In den Vergulden
Turk aan de Breestraat.
96

100. Dit pand is gebouwd eind 17e eeuw als woonhuis door de familie LePla, die rijk werd
van de textielhandel met de Levant. Daarna heeft het onder meer dienstgedaan als
studentensociëteit van studentenvereniging Augustinus en was het lange tijd een
sjiek café-restaurant. Beroemde mensen als Sigmund Freud en Gustav Mahler
kwamen hier eten. Dit bijzondere gebouw verdient een bijzondere invulling.
97

101. Het gaat om In den Vergulden turk en de bovenverdiepingen van de buurpanden,
zoals het pand van de oude herensociëteit Amicitia, hier in het geel aangegeven.
98

102. Wij willen hier een boektiekhotel van maken. Daarmee brengen we een ode aan de
boekenstad die Leiden was en is. Beroemde uitgevers als Brill, Sijthoff en Elzevier
maakten het boekenvak vanuit Leiden groot. Beroemde schrijvers als Pfeijffer,
Wolkers, ‘t Hart, Kousbroek, Biesheuvel resideerden in en om Leiden. Alleen al aan en
rond de Breestraat zitten meer dan tien boekwinkels en boekantiquariaten. En op
loopafstand vind je drie bibliotheken.
99

103. De V&D kan een plek worden van waaruit we de boek- en leescultuur een grote
impuls kunnen geven. Niet alleen in Leiden, maar in heel Nederland. Met
bijvoorbeeld het Taalmuseum en met Dicht op de Muur zijn mooie samenwerkingen
denkbaar. Misschien kunnen we zelfs bijvoorbeeld het Kinderboekenmuseum
verleiden om naar Boekenstad Leiden te komen.
100

104. Op de begane grond van het hotel, in de lobby, een leescafé. In het scenario dat de
bibliotheek zich in Voor & Door Leiden vestigt, zou dit de ‘landingsplaats’ voor de
bieb op de begane grond worden.
101

105. In de panden aan de Breestraat vind je prachtige trappen, torenkamers, kamers met
schouwen, glas in lood en fraai gestucte plafonds.
102

106. Dit zijn perfecte kamers om bijzondere hotelkamers van te maken. Aan verhalen voor
het slapen gaan geen gebrek. Krijg je het boek niet uit, dan koop je ‘m gewoon. In het
bibliotheekscenario zouden deze kamers bijzondere afdelingen van de bieb kunnen
worden, bijvoorbeeld een kinderbieb.
103

107. Hier ook ruimte voor vergaderingen of andere zakelijke besprekingen en/of ruimtes
voor workshops.
104

108. In den vergulden Turk was vroeger zoals gezegd een sjiek café/restaurant. Einstein en
Freud dineerden hier met elkaar, evenals allerlei andere notabelen.
105

109. We zouden graag weer een restaurant in In den Vergulden Turk willen terugbrengen:
het eerste (Michelin)sterrenrestaurant van de stad. Zo creëren we het vlaggenschip
van de sterke horecavloot die Leiden de afgelopen jaren heeft opgebouwd. Leiden
staat in de top 5 van 50 van grootste gemeenten in Nederland als het gaat om
culinaire kwaliteit én culinaire diversiteit. Vreemd genoeg hebben we alleen nog
steeds geen restaurant met een Michelinster in de stad. Leiden kan zich dan nog
meer als horecastad profileren ook voor bezoekers van binnen en buiten de regio.
106

110. Naast In den Vergulden Turk, en ook ingebouwd in de V&D, was vroeger de
herensociëteit Amicitia. De sociëteit had onder meer een biljartzaal (links op de foto).
Een van de biljarts willen we in het hotel of in de bibliotheek op exact dezelfde plek
terugbrengen.
107

111. Nog een voorbeeld van het draaien van ’dubbele bezetting’ in Voor & Door Leiden.
Als de loop naar het Dakpark er in de vroege ochtend nog in moeten komen,
ontbijten hotelgasten al in de tuin.
108

112. Of worden er in alle vroegte yogalessen gegeven als energieke start van de dag.
109

113. Misschien dat hotel en/of Cocktailclub zelfs wel een zwembad op het dak willen.
Baantjes trekken met uitzicht op de stad! In de zomer vangt het water warmte af, in
de winter levert het bevriezende water energie.
110

114. In Leiden zijn veel goede hotels. Maar nog geen hotel dat zo bijzonder is dat je voor
het hotel naar Leiden gaat, en de stad ‘erbij krijgt’. Zoals het prachtige hotel Villa
Augustus, waarvoor je in de eerste plaats voor het hotel naar Dordrecht gaat, en de
mooie stad ‘erbij krijgt’. Het hotel in In den Vergulden Turk kan zo’n hotel worden.
111

115. Twee jonge enthousiaste hoteliers/restaurateurs van Santé Hospitality zijn eigenaar
Boutiquehotel De Oude Morsch, dat in korte tijd zeer populair is geworden, en een
aantal restaurants in Leiden. Zij zouden wellicht de exploitatie van het hotel op zich
kunnen nemen.
112

116. “Niemand gaat nog naar de vijfde verdieping.” Hoe vaak we dat wel niet hebben
gehoord. Wij denken dat we wél de loop naar de bovenste verdieping kunnen
brengen. Maar daar moeten we wel wat voor doen. In één adem maken we het pand
geschikt voor bezoekjes met het hele gezin.
113

117. Vroom & Dreesmann zetten hun warenhuis op als ”kooppaleis voor gezinnen”. De
afbeelding van een gezin op de hoek van de Maarsmansteeg en de Aalmarkt
herinnert daaraan. Ook nu willen we jonge gezinnen weer naar de binnenstad zien te
krijgen. Hebben de kinderen het naar hun zin, dan hebben de ouders het naar hun
zin.
114

118. We willen een grote glijbaan maken helemaal van de bovenste verdiepingen tot aan
de begane grond, zoals links in Tate Modern in Londen en rechts in een warenhuis in
Istanbul. Leuk voor jong én oud.
115

119. Een glijbaan door het trapgat: kinderen rennen vier of vijf verdiepingen omhoog.
Goed voor de conditie, en fijn voor de ouders, die in de tussentijd een kop koffie
kunnen drinken of een cadeau kunnen uitzoeken in de Leidse Stijl.
116

120. Uiteraard een glijbaan op z’n Leids: twee glijbanen die als een DNA-streng om elkaar
heen krullen. Leiden heeft het grootste biosciencepark van Nederland waar veel
DNA-onderzoek wordt gedaan. Als je naar beneden bent gegleden, dan weet je wie je
vader is. De naam van de glijbaan: de Leidse glibber.
117

121. Maar kinderen én ouders kunnen er bijvoorbeeld ook piano spelen, of spelen in een
reuzeballenbak. Deze kunstzinnige speeltuin heeft een functie voor de hele
binnenstad: je kunt je kinderen er achterlaten, en je mobiele telefoonnummer. Terwijl
de kinderen spelen, kun jij in alle rust een rondje over de markt lopen. Als de
kinderen klaar met spelen zijn, dan krijg je een telefoontje en ben je sneller terug bij
de V&D dan wanneer je je kinderen moet ophalen in de ballenbak van de IKEA.
Overigens verwachten we dat spelen hier zo leuk is voor jong en oud, dat de kinderen
op een gegeven moment naar huis willen, maar de ouders nog niet uitgespeeld zijn.
118

122. Binnen begint buiten, aan de Breestraat, in de Maarsmansteeg en op de Aalmarkt.
Buiten moet je alvast voorproefjes krijgen en de sfeer kunnen proeven van wat er
binnen gebeurt.
119

123. Een aankondiging van een nieuwe expositie bijvoorbeeld, of een grote Voor & Door
feestweek.
120

124. Als er theatervoorstellingen zijn op de Leidse Trappen of op het Dakterras, maken de
acteurs buiten reclame voor de voorstelling, zoals op de Parade.
121

125. De gevel van de V&D is de grootste van de binnenstad. Hier kunnen we op
projecteren, we kunnen een grote adventkalender in de ramen maken, en met
kerstmis…
122

126. … kunnen we de V&D inpakken in kerstpapier. Zoals vroeger de kerstboom in het
torentje van de V&D aangaf dat kerstmis er weer aan kwam, moet de gevel van Voor
en Door Leiden telkens aangeven wanneer bijzondere periodes aanbreken. En de
kerstboom komt gewoon weer terug in het torentje!
123

127. We kunnen Leidse kunstenaars vragen om bij gelegenheid de gevel te gebruiken voor
bijzondere evenementen als de Nacht van Ontdekkingen of de opening van Leiden als
European City of Science. Bijvoorbeeld voor de prachtige lichtkunst van het Leidse
collectief Blauw Uur. Mogelijk kunnen het Centrummanagement Leiden, het
Cultuurfonds en het Ondernemersfonds hier een rol in spelen.
124

128. De etalages worden voor een belangrijk deel opengewerkt, zodat je buiten al ziet hoe
bruisend de overdekte markt aan de binnenkant is.
125

129. Speciale aandacht verdient de Maarsmansteeg, genoemd naar de voorlopers van de
winkeliers, de marskramers. Deze steeg loopt van de Aalmarkt langs de oostzijde van
het pand naar de Breestraat en is één van de oudste stegen van Leiden. In de steeg
staat een aantal prachtige Jugendstilpanden met fraaie etalages. Deze steeg willen we
één keer per jaar aankleden in een speciaal thema dat ook weer bijdraagt aan de ode
die we met de V&D aan onze stad brengen. Dat doen we samen met kunstenaars en
andere creatievelingen.
126

130. Zo kunnen we de tijd laten herleven dat de Breestraat nog vier paraplufabrieken had.
Of kunnen we een ode brengen aan het textielverleden van Leiden door mensen te
vragen of we van een oud kledingstuk een sfeervolle lamp mogen maken… Behalve
dat het het verhaal vertelt van Leiden en er gewoon leuk uit ziet, hebben dit soort
kunstzinnige uitingen ook een marketingdoel. Dit is de plek waar duizenden selfies
worden genomen, die via social media Leiden, Nederland en de wereld over reizen.
Door te investeren in creatieve aankleding, besparen we op marketingkosten.
127

131. Het behoeft bijna geen betoog anno 2021 dat we Voor & Door Leiden tot een
toonbeeld van duurzaamheid willen maken. Door middel van een speciaal
programma en met hulp van specialisten willen we dat het pand fysiek en in
programmering alle zeventien Sustainable Development Goals van de Verenigde
Naties ondersteunt. Een aantal voorbeelden…
128

132. We maken nieuwe producten van gerecyclede materialen. Zo leveren we een bijdrage
aan de circulaire economie.
129

133. Ook huisvesten we er het Repair Café: eerst maken, dan pas nieuw kopen. Maar ook:
met het Repair Café stimuleren we de ontmoeting tussen jong en oud. Jongeren die
hun kapotte controller brengen, een wat oudere elektrotechnicus helpt ‘m te
repareren. Meer in het algemeen creëren we in Voor & Door Leiden volop plaatsen
en momenten voor ontmoetingen tussen mensen uit verschillende ‘bubbels’. Zo
ontstaat er meer begrip voor elkaar, bestrijden we eenzaamheid etc.
130

134. Het pand wordt van top tot teen groen, producten komen zo veel mogelijk uit de
regio of worden gekweekt in en op het gebouw. Winkelen gaat zonder plastic. Energie
in het pand komt zo veel mogelijk uit niet-fossiele energiebronnen.
131

135. “God is in the details”, zei Mies van der Rohe al. Tot in de details moet het concept in
Voor & Door Leiden kloppen. Oplaadpunten voor je mobiele telefoon, die snel leeg
raakt met al die selfies en filmpjes in het gebouw. Een plek waar je je boodschappen
gekoeld kwijt kunt terwijl je nog even wil eten op de markt, of een filmpje wil pakken
in het Dakpark. Een fijne ruime overdekte fietsenstalling is al onder het pand
aanwezig. En zelfs de toiletten zijn een belevenis, met vleesetende planten bij de
herenurinoirs.
132

136. Het begint misschien wat te duizelen met al deze ideeën. Toch denken we dat ze
allemaal een plek kunnen krijgen in Voor & Door Leiden. Móeten krijgen: we denken
dat Voor & Door Leiden een internationale showcase moet worden van hoe je
warenhuizen succesvol kunt omvormen, hoe je de loop weer naar de binnenstad kunt
krijgen in online tijden, hoe je duurzame doelen kunt bereiken die de wereld beter
maken én hoe je een succesvolle business kunt runnen door het slim combineren van
functies. Alles staat of valt bij één ding: een ijzersterk programmamanagement onder
leiding van een creatief directeur, een zakelijk directeur en een hecht team van
specialisten op het gebied van facility management, communicatie, organisatie en
financiën etc. We zetten de kracht van het concept tot slot nog op een rijtje.
133

137. Absolute voorwaarde is dat eigenaren en gebruikers een gezonde business kunnen
draaien. Vandaar dat we in de eerste plaats gaan zoeken naar solide huurders, grotere
partijen in en om Leiden met een goede track record, met wie we dit ambitieuze
concept kunnen realiseren. In de tweede plaats hebben we functies bij elkaar gezocht
die elkaar versterken én die ervoor zorgen dat we van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds
laat omzet kunnen maken. In de derde plaats hebben we geprobeerd optimaal
gebruik te maken van de mogelijkheden van het gebouw, zodat we de
verbouwingskosten kunnen beperken. Ten vierde: we trekken een breed publiek, jong
en oud, rijk en arm, voor elk wat wils. Dat maakt het geheel in de eerste plaats
spannend, en in de tweede plaats vergroot dat de groep potentiële klanten. Ten
vijfde: we hebben goed gekeken naar wat de trends zijn en zullen worden, wat
binnensteden tot succesvolle binnensteden maakt. Zo is er veel ruimte voor
‘beleving’ in Voor & Door Leiden. Met dit concept verwachten we minimaal de 1,2
miljoen bezoekers te trekken die de V&D vroeger trok. Op die manier kan het succes
van Voor & Door Leiden ook uitstralen op winkels, horeca, culturele instellingen in de
hele binnenstad.
134

138. Een tweede kracht van het plan: zo’n door en door Leids (en regio) concept kun je
alléén in Leiden krijgen, sterker: alleen in de binnenstad van Leiden. Wil je genieten
van al dit moois, dan móet je wel naar Voor & Door Leiden toe. Het is niet online te
krijgen, het is niet in een regionaal winkelcentrum te krijgen, het is al helemaal niet in
andere steden te krijgen. Het grote voordeel: zo’n vitale historische universiteitsstad
met connecties over de hele wereld biedt een onuitputtelijke bron voor de meest
spannende verhalen, die we vertellen in de producten die je kunt kopen, gerechten
die je kunt eten, workshops die je kunt volgen, in foto, film, optredens, kunst…
135

139. Op welk dag en op welk uur je ook naar Voor & Door Leiden gaat: er is altijd iets te
beleven. Je wordt nooit teleurgesteld. Je eet een hapje, struint door boekenkasten,
volgt een open inloop workshop of yogaklas, pakt een filmpje, bezoekt een expositie,
luistert naar een interessante presentatie of geniet met een cocktail van de
ondergaande zon. De agenda van Voor & Door Leiden is altijd gevuld: je vindt ‘m op
website of bij de ingang.
136

140. Leiden is een Stad van Ontdekkingen. In Voor & Door Leiden leer je niet alleen over
de ontdekkingen van anderen, maar ontdek je je zelf. Je komt erachter waar je passie
en je kracht liggen. Je leert of detailhandel iets voor je is, of je muzikaal bent
aangelegd, of je kunt koken, welke studierichting geschikt voor je is. Niet alleen als je
jong bent, maar tot op hoge leeftijd: nooit te oud om te leren. Voor & Door Leiden
kan op deze manier een belangrijke rol gaan spelen in het leven van mensen.
137

141. Behalve leren wie je bent en wat je kunt, is Voor & Door Leiden ook de plek om
andere mensen te leren kennen. Jong en oud, rijk en arm, man en vrouw, mensen
met en zonder migratieachtergrond, Leidenaren en toeristen, academici en arbeiders.
We creëren volop informele en inspirerende ontmoetingsplekken in het pand, en
programmeren veel ‘open inloop’ activiteiten. Mensen die je in het dagelijks leven
misschien niet zo snel tegen komt. Zo ontstaat begrip, vriendschap, misschien zelfs
wel liefde. En werken we aan een nog sterkere sociale cohesie in de stad.
138

142. Tot slot: de grote opening!
139

143. Het pand van Vroom & Dreesmann zoals we dat nu kennen, ontworpen door
architect Van der Laan, is op 1 oktober 1936, om drie uur des namiddags geopend,
twee dagen voor het feest van Leidens Ontzet losbarstte.
140

144. Wij willen de nieuwe V&D, Voor & Door Leiden, openen op 1 oktober 2022 des
namiddags drie uur. Met een spetterend optreden van de 114 jaar oude
harmoniefanfare Werkmans Wilskracht, opgericht door personeel van de Leidse
Katoenfabriek, met de Leidse oud-Rechtenstudent en wereldberoemde DJ Armin van
Buuren.
141

145. Welkom in Voor & Door Leiden: het voormalige warenhuis dat is omgevormd tot de
inspirerende huiskamer van Leiden en regio en dat een toonaangevend voorbeeld is
van een nieuwe manier van programmeren voor levendige binnensteden. Er is nog
héél veel werk te verzetten, en er zijn nog héél veel drempels te nemen. Maar stel je
voor dat het lukt om zo’n ambitieus en veelzijdig project neer te zetten. Dan hebben
we met elkaar iets unieks voor elkaar gekregen, voor onszelf en voor generaties na
ons.
142

146. 143

147. 144

148. 145