1. jeroenclemens.nl

2. promotieonderzoek
onlinegeletterdheid
1. Literatuuronderzoek Wat is het?
2. Baseline: Survey leraren: wat vinden,
weten en willen zij
3. Meetinstrument maken
4. Implementatie: Pilot lesmateriaal en
jeroenclemens.nl
didactiek
5. Grootschalig implementatiestudie

3. Jeroen Clemens
jeroenclemens.nl

4. jeroenclemens.nl

5. leren omgaan digitale
informatie belangrijke
opdracht van onderwijs
(EU High Level Group on Literacy, 2012; European Commission, 2010,..)
jeroenclemens.nl

6. jeroenclemens.nl

7. jeroenclemens.nl
(nieuwe) sociale
vaardigheden/ attitude
hogere orde
vaardigheden
(nieuwe) taalvaardigheden
mediawijsheid
ICT- / onlinegeletterdheid
coding
skills

8. onlinegeletterdheid
• goed kunnen lezen en schrijven online
• uitbreiding definitie geletterdheid
• nieuwe vaardigheden ‘ het is nieuw’
• aanpassen oude en verschuivingen
jeroenclemens.nl

9. Leerlingen
hebben
problemen
met
onlinegeletterdheid
• PISA 2006 offline / online: 18% (5-80)
• 'that these students may find it difficult completing their
studies and, later on, looking and applying for work, filling
out forms to pay their taxes or even reserving a seat on a
train' (OECD, 2011).
• ORCA 2005-nu Leu, Coiro e.a. (Online Reading
Comprehension Assessment) : veel uitvallers
• Anekdotisch: eigen ervaringen
jeroenclemens.nl

10. A. Internet
heeft
geen
redactieteam
Veel !! .. kiezen / beoordelen
jeroenclemens.nl

11. B. gereedschappen / tekstsoorten veranderen
jeroenclemens.nl

12. voorbeeld
jeroenclemens.nl

13. Volkskrant geheel vernieuwd 02/10/14
Welkom op de volledig vernieuwde website van de Volkskrant
Door: Philippe Remarque 2 oktober 2014, 04:56
Het werk van onze 200 redacteuren en 400 freelancers
kunt u nu snel en overal krijgen.
U kunt er fijne internet-dingen mee doen als
opsturen aan vrienden of op Twitter zetten.
En wij kunnen de diepgang van onze journalistiek
combineren met alle voordelen van internet: er
andere artikelen bij zetten, rechtstreekse bronnen,
Twitter-feeds en bewegend beeld.
We zetten multimediale producties op de site en
door onze fotoredactie samengestelde beeldreeksen.
jeroenclemens.nl

14. jeroenclemens.nl

15. C. Andere kenmerken online tekstsoorten
• Niet lineair, hyperteksten (geen inleiding, kern,
jeroenclemens.nl
slot)
• Gecombineerde teksten (andere artikelen bij
zetten, rechtstreekse bronnen)
• Niet stabiel: informatie verandert voortdurend
(andere artikelen bij zetten, twitterfeeds)
• Meer dan letters en plaatjes:(multimediale
producties, bewegend beeld, beeldreeksen)
• Kwaliteit: onduidelijke auteur; rijp en groen
• Combinatie lezen en schrijven

16. D. Complexere leestaken
• zelf op zoek naar informatie & creëren
nieuwe betekenissen vanuit meerdere
online bronnen
• onderzoekend lezen in steeds
veranderende informatieomgeving
Online Research and Reading
Comprehension (Leu 2014)
jeroenclemens.nl

17. Waarom additionele vaardigheden ?
• sommige leerlingen heel goed in traditioneel
tekstbegrip maar slecht in online
tekstbegrip en andersom (Coiro 2007)
• groot onderzoek: 1.voorkennistoets / 2.offline
tekstbegripstoets / 3. online
tekstbegripstoets: online prestaties 16% niet
verklaard door eerste twee (Coiro 2011)
• groot meta-onderzoek 1995-2010 vonden
strategieën die 'appeared to have no
counterpart in traditional reading' (Afflerbach &
Cho, 2010)
jeroenclemens.nl

18. onlinegeletterdheid: nieuw en anders
• (anders) zoekend lezen (zoekvragen,
zoekmachines, zoekresultaten beoordelen)
• (nieuw) navigeren (hyperlinks, leesstrategie)
• (belangrijker / anders) kritisch lezen / evalueren
(bron , leesdoel)
• (nieuw) multimediale teksten interpreteren
• (vrij nieuw) interactie / communiceren online (vb
de tuintjes van de Correspondent)
• (nieuw) nieuwe tekststructuren & tekstsoorten
jeroenclemens.nl

19. didactiek anders
• teksten met vragen voldoet niet
• meer individueel pad
• hardop denken / samen lezen (Kiili, Leu 2012)
• reciprocal teaching (leu e.a.)
• docent meer coachende rol
jeroenclemens.nl

20. Geletterdheid is meer dan
het was
online en offline
uitdaging voor onderwijs
Nederlands begint
Integratie moet
jeroenclemens.nl

21. voorwaarden verandering
jeroenclemens.nl
1.leraren
2.overheid: curriculum / eindtermen
3.instituties (lerarenopleidingen, uitgevers,
examenbureaus, curriculumontwerpers)
4.scholen

22. Overheid / instituties / scholen
• onlinegeletterdheid nog niet /
nauwelijks in
• eindtermen, referentieniveaus,
schoolboeken / lesmateriaal, toetsen /
examens, schoolplan
• leerplan lerarenopleiding & scholen
jeroenclemens.nl

23. Overheid elders: Leren van een ander
Common Core State Standards USA (Leu et al., 2014)
•Nieuwe uitgangspunten bij ALLE vakken
1. An emphasis on higher level thinking during reading and
jeroenclemens.nl
writing instruction;
2. A focus on acquiring skills in the new, digital literacies of
online research and comprehension" (Leu et al., 2014)
• Kerndoelen:
•AS-W 8. Gather relevant information from multiple print and
digital sources, assess the credibility and accuracy of each
source, and integrate the information while avoiding
plagiarism."
•AS-R 7. Integrate and evaluate content presented in diverse
media and formats, including visually and quantitatively, as
well as in words.

24. Fase 2: Leraren: baselinestudie
Online Surveyonderzoek (Clemens 2014)
•309 leraren Nederlands (15 uit Vlaanderen)
•goede steekproef, behalve onder- bovenbouw
•Het betreft nieuwe vaardigheden : 86%
•Nieuwe vaardigheden moeten in onderwijs 92%
•Behoefte professionalisering: 77%
•Maar nog onbekend wat en hoe
jeroenclemens.nl

25. Fase 3: zelf ontwerpen
pilot implementatiestudie
Vathorst Sectie Nederlands 2014-15
innovatieve school, schoolleiding en ruimte voor sectie
a. Uitgangspunten, doelen vaststellen
b. Opdrachten en didactiek (her)ontwerpen
c. Uitproberen, evalueren en bijstellen
d. Voormeting, nameting
jeroenclemens.nl

26. Uitgangspunten pilot Vathorst
1. domein geletterdheid uitbreiden met online taken en
jeroenclemens.nl
teksten
2. werken aan nieuwe kennis en vaardigheden en aanpassen
traditionele vaardigheden
3. totale taalvaardigheidsproces; Verwerven, Verwerken en
Verstrekken of LESC (Leu 2012)
4. moet geïntegreerd worden in domeinen (niet apart)
5. begin bij het vak Nederlands
6. zo mogelijk parallel of zeker daarna integratie (taalbeleid)

27. Fase 1 Verwerven
Leerdoel Uitwerking
Leerling kan zoekvragen formuleren • Geef leerling een onderwerp en een
leesdoel. Hij formuleert zoekvragen,
overlegt met mede-leerling en stelt bij
• Geef leerling een opdracht waar hij zelf
een probleemstelling van maakt en
zoekvragen opstelt
• In Duo of groepje of DDU : nadenken en/of
brainstormen over vragen die je kan
stellen om goed informatie te vinden.
Bedenk zelf een leerdoel in deze fase • Bedenk een uitwerking / opdracht en didactiek
jeroenclemens.nl

28. Fase 1 Verwerven
Leerdoel Uitwerking
De leerling kan informatie toetsen op
betrouwbaarheid
Laten nadenken over verschil informatie
online en offline.
Laten brainstormen over criteria van goed
informatie online. Maak schema: Offline /
Online
Criteria samen bepalen en aanvullen door
docent.
Toepassen op bronnen gegeven door docent
Toepassen op bronnen, gevonden door
leerling
Bedenk leerdoel in deze fase Bedenk uitwerkingen: activiteiten en didactiek
jeroenclemens.nl

29. Fase 2 Verwerken
Leerdoel Uitwerking
Leerling kan uit verschillende bronnen
aanvullende informatie halen die voor
leesdoel relevant is.
Gericht lezen ; samenvatten.
Leerling kiest relevante informatie uit
minstens 3 bronnen
Hij onderbouwt zijn keuze
Relateert keuze aan leesdoel Hij werkt in
een duo.
Leerling kan meest relevante hyperlinks
kiezen in tekst
Gericht lezen ; inferenties maken
Leerling kiest hyperlinks uit hypertekst met
veel links.
Hij verantwoordt zijn keuze naar
medeleerling en vergelijkt
Zij kiezen meest geschikte keuzes
DDU duo en klas
Bedenk zelf een leerdoel in deze fase • Bedenk een uitwerking / opdracht en
didactiek
jeroenclemens.nl

30. Fase 3 Verstrekken
leerdoel uitwerking
Leerling kan lees- /onderzoeksresultaten
delen met medeleerlingen in een wiki /
middels een blog
leraar maakt een wiki voor de klas
leerlingen hebben gezamenlijk
onderzoeksvraag
iedere leerling / duo zijn verantwoordelijk
voor deelvraag
antwoorden komen op verschillende
pagina’s van wiki
eindproduct is gevulde wiki
in elk geval tekst, maar aanvullend ook
video, animatie, infogrammen, etc
mogelijk
Bedenk leerdoel in deze fase Bedenk uitwerkingen: activiteiten en
didactiek
jeroenclemens.nl

31. fase 4: grootschalige implementatiestudie
2015-16
u kunt meedoen
jeroenclemens.nl

32. goede ontwikkelingen
• interesse / gesprek CITO
• workshops lerarenopleidingen, ook in Vlaanderen
• keuze Malmberg: onlinegeletterdheid in methode onder-en
jeroenclemens.nl
bovenbouw
• Interesse scholen & leraren (presentaties en pilot)
• Meer aandacht: (Podcast) Kennisnet, Standaard, Vives,
VTTA
• Update: na presentatie 12/11 ook interesse SLO
• zie verder: http://www.jeroenclemens.nl/ict-en-leren/
online-tekstbegrip-is-hot/

33. Dank u
Jeroen Clemens
http://jeroenclemens.nl
contact@jeroenclemens.nl
@jeroencl
http://www.slideshare.net/jeroencl
https://independent.academia.edu/JeroenClemens
jeroenclemens.nl