1.
Jeroen Clemens
contact@jeroenclemens.nl
@jeroenclemens 11-05-2021
Digitale geletterdheid en Nederlands
Een uitdaging.

2.
Offline Online
Gele$erdheid

3.
Navigeren, Zoeken en vinden Kri1sch lezen, evalua1evaardigheden
Nieuwe teksten en communicatiemiddelen
Aandachtsproblemen

4.
Opdracht 1
Leerlingen zijn opgegroeid met
informatietechnologie en internet.
Het zijn ‘digital natives’.
Zijn digital natives digitaal geletterd? Dus:
Hoef je die niets meer te leren?
Denk na, en leg daarna uit.

5.
Mythe van de
Digital Native
Prensky, M. (2001) Digital
Natives, Digital
Immigrants
Kirschner, P. A., & De
Bruyckere, P. (2017)
Het idee
Digitale natives (inboorlingen),
• zijn geboren na 1984 in een
tijdperk van digitale media
• hebben daardoor een natuurlijke
aanleg om gebruik te maken van
netwerktechnologieën,
• beschikken over nieuwe
vaardigheden zoals de
mogelijkheid om te multitasken
• beschikken over kennis en
informatievaardigheden
vanwege de hedendaagse
webcultuur waarin zij leven.
Research toont aan
• Mensen, ongeacht hun
leeftijd, kunnen niet
multitasken...
• Natives zijn niet in staat om
met moderne technologieën
om te gaan op de manier die
vaak aan hen wordt
toegeschreven
• Hen wordt tekort gedaan als
het onderwijs uitgaat van
deze vermeende capaciteiten
om te werken met en
controle uit te oefenen over
hun eigen leren met
multimedia in een digitale
omgeving.

6.
Wat?
Is digitale geletterdheid en
Wat heeft dat te maken met
taalonderwijs/ Nederlands?

7.
Definitie & Focus
Geletterdheid
Lezen en schrijven, communiceren
Digitaal
In digitale omgeving
met digitale (communicatie)middelen
Gekopppeld aan taalonderwijs

8.
Opdracht 2
Conceptualiseren
• Denk na wat nu de inhoud van het
programma Nederlands is.
• Bedenk wat volgens jou digitale
geletterdheid is.
1. Welke aanvullende leerdoelen (kennis,
vaardigheden, en attitude) mbt digitale
geletterdheid zouden moeten worden
toegevoegd?
2. Waarom?

9.
offline
Multiple-document
geletterdheid
Digitale Geletterdheid (
Nieuwe, Inclusieve Definitie
Geletterdheid
Cho & Afflerbach, 2010
Traditioneel
Tekstbegrip
Herdefinitie van
onderwijs

10.
Informatiecontext
Leertaak
Teksttypen
Vaardigheden en
Kennis
Waarom is geletterdheid complexer?

11.
De informatieomgeving is
ingewikkeld
• Overweldigende hoeveelheid
• Steeds veranderend
• Geen duidelijke structuur
• Auteur niet altijd duidelijk
• Betrouwbaarheid en bruikbaarheid
• Internet and Diep internet

12.
Leestaak is complexer
• Leer- en leestaken vaak research-opdrachten
• Research meestal op internet
• Leesproces van kennis construeren door
kritisch zoeken, beoordelen, begrijpen en
gebruiken van teksten
• Complexer process dan begrijpend lezen van
enkelvoudige, papieren teksten

13.
Nieuwe teksten
Print
• Lineaire teksten
• Enkelvoudige tekst
• Letters Plaatjes
• Statisch
• Zender >> ontvanger
• Vaak vooraf gemoninord >
betrouwbaar
Digitaal
• Non-Lineaire hyperteksten
• Nieuw Tekstsoorten: blogs, websites,
podcasts, infographics, vlogs
• Mul?document: Cluster teksten
• Mul?modaal: tekst, video, audio..
• Steeds veranderende informa?e
• Geen Editors / Minder betrouwbaar

14.
Kernvaardigheden
• Zoeken & Kiezen informatie
met zoekmachine
• Beoordelen van online
informatie (deugdelijkheid
en bruikbaarheid)
• Identificeren kerninformatie
in online bronnen vaak
tegelijk
• Integreren/ Synthese
informatie verschillende
bronnen
• Managen gevonden
informatie
Kiili, C., Leu, D. J., Utriainen, J., Coiro, J., Kanniainen, L., Tolvanen, A., et al.
(2018). Reading to Learn From Online Information. Modeling the Factor
Structure

15.
Taalkennis en
(voor)oordelen
• Nieuwe tekstsoorten
(website, blog, vlog)
• Multimediale teksten
• Nieuwe tekstopbouw
(hypertekst, blog)
• Kennis van internet
(open en diep)
• Betrouwbare bronnen
(per discipline)
• Het is waar, op internet
• De eerste zoekresultaten
zijn bruikbaar
• Informatie synthetiseren
= Copy and Paste
• Er is hier niets over op
internet

16.
Intermezzo
• Denk even na
• Heb je vragen of opmerkingen?
• Dan gaan we daar over praten

17.
Hoe?
in het curriculum Nederlands

18.
Nieuwe
leerdoelen
bepalen
(staan nog
niet in
eindtermen)
• Zoekvaardigheden (de leerling kan..)
• Een effectieve en efficiënte zoekstrategie
toepassen
• Zijn zoekstrategie aanpassen, zo nodig
• Kritisch lezen, Beoordelen (de leerling kan..)
• Informatie beoordelen op betrouwbaarheid
• Informatie beoordelen op bruikbaarheid
• Effectieve leesstrategieën toepassen bij het
lezen van hyperteksten

19.
Motiveer
• Maak het betekenisvol
• in persoonlijke
onderzoeksopdrachten (Personal Digital
Inquiry) en/of
• koppel het aan leertaken binnen en
buiten vak (bv. Profielwerkstuk)
• Maak het leuk/ sluit aan op creativiteit:
niet alleen werkstuk, maar ook blogs,
website (met video), vlog als
leerresultaat
• Laat het overall meetellen: bv. goede
bronnen (met verantwoording)

20.
Verborgen Familieverleden
(Voorbeeld motivatie door Personal Digital Inquiry PDI)
Vind (bijzondere) voorouder
waar je meer over wil weten
Integreren vaardigheden
Digitale geletterdheid,
Onderzoeksvaardigheden,
samenwerkend leren,
Schrijfvaardigheid
Hogere orde vaardigheden:
Analyseren, Evalueren,
Synthetiseren
Creativiteit
Persoonlijke ontwikkeling
Vakoverstijgend

21.
Didactiek
• Modelling van taakaanpak door docent en
leerlingen
• Samenwerken in groepje: Laat leerlingen leren
van elkaar. Taak uitvoeren, hardop denken,
discussieren, kiezen
• Samenwerkende klas: DDU en maak samen beste
criteria-lijst voor beoordelen
• Scaffold, differentiëren

22.
Lessen (her)
ontwerpen
• Ontwerp: Integreer digitale teksten en
vaardigheden in nieuwe opdrachten
• Herontwerp: Voeg toe en breid uit
Opdrachten (zie voorbeeld)
• Contextualiseer:
• Koppel digitale vaardigheden aan grotere
leeropdrachten (bij Nederlands en elders)
• Laat leerlingen overeenkomsten en verschillen
ervaren van lezen, beoordelen en gebruiken van
lineaire teksten en digitale teksten

23.
Herontwerp leeropdracht
Voorbeeld Herontwerpen
Project Geschiedenis - Nederlands
• Opdracht: Onderzoek de 17e eeuw. Laat ons zien hoe het is in die tijd.
• Ontwerp: De geschiedenisleraar had heel uitgebreide opdracht
gemaakt en ook alle bronnen opgenomen die ze moesten gebruiken
• Herontwerp: Hou een paar voorbeeldbronnen over, haal alle andere
weg. Nieuwe opdracht is om nieuwe bronnen toe te voegen, waarbij ze
moeten aangeven waarom dit een goede bron is en waarom toegevoegd.
• Motivatie: de vaardigheden zoeken, beoordelen en kiezen van
(vakgerelateerde) bronnen zijn betekenisvol geworden. Deze deelopdracht
werd ook een deel van de uiteindelijke beooerdeling.
• Geleerd: zoekstrategieen, kritisch lezen en kennis van goede
geschiedenisbronnen
• Studenten vonden dit motiverende opdracht

24.
Opdracht 3
(Her)ontwerpen
opdracht
• Ontwerp of herontwerp een opdrachtje voor
Nederlands, waarin Digitale Geletterdheid een
onderdeel is of wordt.
• Maak gebruik van de informatie uit de
sheets Herontwerpen, Motiveren en Didactiek
• Vraag mij die opnieuw te laten zien, als je
het niet goed onthouden hebt.

25.
Implementeren
• (Her)ontwerp je eigen lessen. Wacht niet op de
schoolboeken
• Werk in DocentOntwikkelTeam
• Met alleen vakgenoten of een gemengd team
• Denken, Design, UItproberen, Reflecteren,
Herontwerp
• Samenwerken
• Digitale geletterdheid in alle vakken. Wie doet wat?
• OPdrachten uit alle vakken en schoolbreed
gebruiken bij Nederlands
• Discussieer over de rol van de docent Nederlands

26.
Aan het werk

27.
Jeroen Clemens
jeroenclemens.nl
contact@jeroenclemens.nl
@jeroencl