13. ARTERIAK
Bihotzetik urruntzen diren odol basoak dira,
eta ehunetara O2 ugari duen odola daramate
(birika arteria izan ezik, horiek O2 eskasa
duen odola daramate).
Sendoak eta malguak dira. Malgutasun hori
dela eta, odola bihotzetik irten ondoren,
arteriak dilatatu (basodilatazioa) eta uzkurtu
(basokonstrikzioa) egiten dira. Horrek fluxu
jarrai bat eragingo du, eta horrela odola
azkar jarioko da ehunetara.
14. ARTERIAK
Odol-presioa: odolak hodiaren paretaren
kontra egiten duen indarra da. Ezkerreko
bentrikulua uzkurtzen denean zirkulazio
orokorreko arterietarantz botatzen du odola.
Taupada bakoitzean kopuru txikia botatzen
du, eta horrela sistole edo bentrikuluko
uzkurdura izan bitartean presioak gora egiten
du (tentsio altua) baina diastole edo
bentrikuluko laxaketan behera egiten du
(tentsio baxua). Hodien diametroa txikitzeak
hipertentsioa dakar.
15. BENAK
Bihotzera odola daramaten hodiak benak
dira. Birika-benek izan ezik denek dute odol
ezoxigenatua.
Gorputz-atal aktiboen muskulu uzkurketek
muskulu horretan zehar doazen benen
balbulei laguntzen diete odola bihotzerantz
itzultzen. Ariketa fisikoa horrexegatik da
onuragarria odol zirkulaziorako.
16. KAPILARRAK
Odola arterioletatik benuletara daramaten hodi
mikroskopikoak dira. Euren funtzioa zelulak bizigaiz
hornitzea eta hondakinak garbitzea da.
Hodi guztietako diametroa txikitzen den neurrian,
odolaren eroapen-abiadura txikitu egiten da, eta
pareten lodiera ere bai. Horrela, kapilarrek endotelio
deritzon geruza mehe bat baino ez dute, eta hodi
horietan zehar eroapena oso motela izango da,
plasmaren eta zirrituko isurkiaren artean substantzia-
truke eraginkor bat egotearren.
17. BIHOTZ-FUNTZIOAREN KONTROLA
Maiztasun normala minutuko 50-100
taupadakoa da.
Ariketa fisiko, sukar edo emozioen
ondorioz maiztasuna areagotu egiten
da.
Egoera normalean 100etik gorakoa
bada takikardia da. Eta 50tik
beherakoa bada bradikardia da.
18. BIHOTZ-FUNTZIOAREN KONTROLA
Bihotzak bulkaden maiztasuna kontrolatzeko
sistema propioa du.
Nerbio-kinada estrinsekoak ere eragin
dezakete maiztasunean (NSA)
Sistema parasinpatikoa: maiztasuna txikiagotu.
Sistema sinpatikoa: maiztasuna areagotu.
Adrenalinak sistema sinpatikoaren efektu
berbera du.
19. ZIKLO KARDIAKOA
Bihotz-taupada bakoitzean aurikuletan eta
bentrikuluetan egoera batzuk errepikatzen
dira. Ziklo kardiako horren barruan laxatzeko
fase bat dago, diastole deritzona, eta jarraian
beste bat, uzkurtzeko fasea, sistole deritzona.
20. ZIKLO KARDIAKOA
Zikloko gertaera nagusiak hauek dira:
Sistole aurikularra: aurikulak uzkurtu egiten dira, eta odola balbula
aurikulo-bentikularren bidez bentrikuluetara igarotzen da.
Sistole bentrikularra: balbula aurikulo-bentrikularrak itxi egiten dira,
eta horren ondoren bentrikuluak uzkurtu egiten dira. Balbula
semilunarrak ireki egiten dira (bentrikuluak uzkurtzearekin batera
gertatzen da hori) eta odola arterietara igarotzen da. Bihotz-taupada
bakoitzean ezkerreko bentrikulutik irteten den odol-bolumenari
bolumen sistolikoa deritzo.
Diastole bentrikularra: odola bentrikuluetatik irteten denean
semilunar balbulak itxi egiten dira, aurikulo-bentrikularrak ireki,
bentrikulua laxatu egiten da eta odola aurikuletatik bentrikuluetara
igarotzen da, horren ondoren sistole aurikularra berriz hasteko.
22. SISTEMA LINFATIKOA
Sistema linfatikoa, funtsean, zirkulazio
aparatuaren alde espezializatu bat da.
Likido batek (linfa) eta hodi multzo
batek (hodi linfatikoak) osatzen dute,
baina sistema kardiobaskularrean ez
bezala, ez da zirkuitu itxia.
23. SISTEMA LINFATIKOA
Sistema horretako bi funtzio nagusiak
hauexek dira:
Barruko esparruan oreka hidrikoa mantenu.
Inmunitatea: gongoil linfatikoan linfozitoak
eta antigorputzak (defentsarako zelulak)
sortuko dira.
24. SISTEMA LINFATIKOA
Linfa: Linfa likido urtsu argia edo horiska izaten da.
Bere osaketa plasmarenaren antzekoa da (proteina
kopuru txikiagoa izan arren, isotonikoa baita).
Kapilarretan zehar doan plasmaren likidoa zirrituko
espazioetara igarotzen da, hau da, zelulen artean
geratzen diren espazioetara. Likidoaren parterik
handiena zelulek eta kapilarrek xurgatzen duten
arren, parte bat zirrituko espazioetan geratzen da.
Likido hori pilatzen den neurrian, hodi linfatikoetan
drenatzeko joera du, eta hodi horiek isurkia odol
benosora itzularazten dute.
25. SISTEMA LINFATIKOA
Linfa kapilarrak:
Ehun gehienetan eta itsuan hazten diren hodiak dira. Kapilar
horiek hodi linfatikoetan drenatu egiten dute. Hodi horien
egitura benen egituraren antzekoa da, baina basoek pareta
meheagoak, balbula gehiago eta gongoilak dituzte. Hodiak gero
eta handiagoak diren enbor biltzaileak osatzeko elkartu egiten
dira, eta gongoil linfatikoetan amaitzen dira. Normalean, linfa
gongoil linfatiko batean edo hainbatetan zehar pasatzen da
zirkulazio-uharrean sartu aurretik (odolsistema baskularrera
doaz, bena subklabietara). Substantzia kaltegarririk izanez gero,
gongoiletik pasatzean bertako zelula inmunitarioek defentsa
mekanismoa martxan ipiniko lukete. Beste alde batetik organo
linfatikoak daude, adibidez, barea, amigdalak eta timoa.
