1
ΧΡΟΝΙΚΟ
Πέρασαν 36 χρόνια από το λαϊκό ξεσηκωμό στο Πολυτεχνείο, το
Νοέμβρη του 1973. Το Πολυτεχνείο είναι ιστορικό γεγονός,
ορόσημο της λαϊκής πάλης, σε μια από τις πιο δύσκολες
περιόδους της νεότερης πολιτικής ιστορίας. Σαν σταθμός στην
πορεία του λαϊκού κινήματος, γίνεται φάρος που φωτίζει το
δρόμο της αντίστασης.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ασφαλώς δεν ήταν κεραυνός εν
αιθρία, αν και πολλοί αιφνιδιάστηκαν από το ραγδαίο των
εξελίξεων. Όταν ξέσπασαν τα γεγονότα, το καθεστώς της 21ης
Απριλίου βρισκόταν στη δίνη μιας βαθιάς κρίσης, παρόλο που το
ίδιο επιχειρούσε να πείσει για τη σταθερότητά του.
Μια σειρά από επιφανειακά μέτρα - πολιτική αμνηστία,
ψευτοδημοψήφισμα, «φιλελευθεροποίηση», κυβέρνηση
Μαρκεζίνη - υποδήλωναν την αδυναμία της δικτατορίας, την
αγωνία της ντόπιας ολιγαρχίας και των Αμερικανών να
προετοιμάσουν μια διάδοχη ελεγχόμενη πολιτική λύση.
Η χούντα ουδέποτε απέκτησε ισχυρή λαϊκή βάση. Απέναντί της
είχε, από την πρώτη στιγμή που επιβλήθηκε, μια πλούσια
αντιδικτατορική δραστηριότητα που είχε ως συστατικό της
στοιχείο την πάλη ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό,
χωρίς τη στήριξη του οποίου δεν ήταν δυνατό να επιβληθεί και
να κρατηθεί στην εξουσία για επτά ολόκληρα χρόνια το καθεστώς
των συνταγματαρχών.
Πώς φτάσαμε όμως στα γεγονότα του Πολυτεχνείου;
Η επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος το 1967 αποτέλεσε
ισχυρό χτύπημα για το λαϊκό κίνημα. Για ένα μεγάλο χρονικό
διάστημα μετά την 21η Απριλίου του '67 με την τρομοκρατία, και
τη δράση των πρακτόρων της στις μαζικές οργανώσεις, η χούντα
κατάφερε να εμποδίσει το ξέσπασμα μαζικών αγώνων που θα την
έφερναν σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση ή θα την απειλούσαν εκ
βάθρων.
Στις αρχές της δεκαετίας του '70 - με κορύφωση το 1973 - η
κατάσταση στο λαϊκό κίνημα αποκτά νέα ποιότητα. Οι

2
κινητοποιήσεις των εργαζομένων δυναμώνουν, επεκτείνονται και
αγκαλιάζουν όλους σχεδόν τους κλάδους της οικονομικής ζωής
της χώρας.
Πέραν του εργατικού κινήματος, η επιβολή της δικτατορίας
αποτέλεσε ισχυρό χτύπημα και στο φοιτητικό κίνημα. Τα πιο
μαχητικά στελέχη αυτού του κινήματος βρέθηκαν στις φυλακές,
στις εξορίες ή στην παρανομία. Η βία, η συνεχής αστυνόμευση, ο
χαφιεδισμός και η τρομοκρατία αποτέλεσαν την κυρίαρχη
κατάσταση στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Η χούντα έτρεμε τα
πανεπιστήμια - ως χώρος που κυοφορούνται, αναπτύσσονται και
ανταλλάσσονται οι ιδέες.
Από την αρχή του 1973 η λαϊκή αγανάκτηση ενάντια στη χούντα
εκφράστηκε με ανεβασμένες μορφές πάλης όπως η κατάληψη της
Νομικής το Φλεβάρη του 1973, η διαδήλωση στις 4 Νοέμβρη
1973, όπου έγιναν και συλλήψεις, αλλά και η διαδήλωση 3.000
φοιτητών για συμπαράσταση στους συλληφθέντες στις 8
Νοέμβρη. Οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν στις σχολές.
Αλλά ας δούμε το χρονικό των τριών ημερών της εξέγερσης:
Τετάρτη, 14 Νοέμβρη
Είναι πρωί και στο Πολυτεχνείο πραγματοποιείται φοιτητική
συγκέντρωση με αίτημα να δοθεί άδεια για την πραγματοποίηση
Γενικών Συνελεύσεων. Την ίδια ώρα γίνεται παμφοιτητική
συγκέντρωση στη Νομική.
Ώρα 14:00 Οι φοιτητές από τη Νομική, ακούγοντας ότι στο
Πολυτεχνείο γίνονται επεισόδια, κατηφορίζουν προς την
Πατησίων όπου έχουν αρχίσει οι γενικές συνελεύσεις. Υπάρχει
αναβρασμός, όχι όμως επεισόδια. Η αστυνομία έχει ήδη πάρει
θέση γύρω από το κτήριο.
Ώρα 18:00 Οι συνελεύσεις τελειώνουν. Κόσμος έχει ήδη αρχίσει
να μαζεύεται έξω από το Πολυτεχνείο. Καταφτάνει εισαγγελέας
και απειλεί με μηνύσεις αν το πλήθος δεν διαλυθεί.
Ώρα 19:00 Περίπου 800 φοιτητές παραμένουν μέσα στο
Πολυτεχνείο. Κάπου εκεί η κατάληψη αρχίζει.

3
Ώρα 21:00 Μέσα στο Πολυτεχνείο είναι περίπου 1.500 άτομα.
Ανακύπτει η ανάγκη συντονισμού. Έτσι συγκροτείται 13μελής
Συντονιστική Επιτροπή από αντιπροσώπους των σχολών.
Ώρα 22:00 Η Συντονιστική Επιτροπή στήνει έναν πρώτο
ασθενικό πομπό, παίρνει υπό τον έλεγχό της τα μεγάφωνα,
εξασφαλίζει προμήθειες και φροντίζει για την περιφρούρηση των
πυλών. Τυπώνονται αμέτρητες προκηρύξεις και κολλώνται
αφίσες. Οι χιλιάδες λαού που έχουν συγκεντρωθεί για
συμπαράσταση μένουν ως τη 1 μετά τα μεσάνυχτα.
Πέμπτη, 15 Νοέμβρη
Ο κόσμος που αρχίζει να συγκεντρώνεται στους γύρω δρόμους
συγκρούεται με την αστυνομία που τους εμποδίζει να ενωθούν με
τους φοιτητές. Παρ’ όλα αυτά γυναίκες, άντρες και παιδιά
μαζεύονται έξω από το κτήριο. Ειδικά το μεσημέρι, πλήθος
μαθητών και εργαζομένων που μόλις έχουν σχολάσει συρρέουν
γύρω από το Πολυτεχνείο.
Ο ενθουσιασμός και η οργανωτικότητα ανεβαίνουν.
Εγκαθίσταται νέος πομπός, πιο ισχυρός αυτή τη φορά, που
στέλνει τη φωνή των φοιτητών ακόμα πιο μακριά. Κόσμος
συνεχίζει να έρχεται. Το απόγευμα 300 φοιτητές από την Πάτρα
σπάνε τον κλοιό της αστυνομίας και μέσω της Στουρνάρη
μπαίνουν στο χώρο του Πολυτεχνείου.
Τα συνθήματα που ακούγονται είναι αντιχουντικά,
ξεσκεπάζοντας το ρόλο των Αμερικάνων και του ΝΑΤΟ.
Παρασκευή, 16 Νοέμβρη
Tην ίδια ώρα που στην Αθήνα η αλληλεγγύη του κόσμου
κορυφώνεται, φοιτητές στη Θεσσαλονίκη και στην Πάτρα
προχωρούν με τη σειρά τους σε καταλήψεις στα πανεπιστήμια.
Ώρα 12:00 Μέλη της επιτροπής Μεγαρέων αγροτών
επισκέπτονται τη Συντονιστική Επιτροπή.
Ώρα 15:30 Στην πρώτη της συνεδρίαση, η Συντονιστική

4
Επιτροπή καταλήγει στη διακήρυξη με την οποία προσδιορίζεται
ο χαρακτήρας της κινητοποίησης ως αντιφασιστική -
αντιιμπεριαλιστική, απαιτεί άμεση πτώση της χούντας και
εγκαθίδρυση λαϊκής κυριαρχίας. Διαδηλώσεις κατεβαίνουν τη
Λεωφόρο Αλεξάνδρας προς το Πολυτεχνείο. Ο κόσμος που
βρίσκεται σε κινητοποίηση στο κέντρο της Αθήνας φτάνει τις
150.000.
Η λαϊκή συμπαράσταση γύρω από το Πολυτεχνείο αλλά και σε
άλλους χώρους της Αθήνας είναι πιο μαζική παρά ποτέ. Ο
σταθμός των φοιτητών δονεί την ατμόσφαιρα με συνθήματα όπως
“Ψωμί –Παιδεία - Ελευθερία, Λαϊκή Κυριαρχία - Εθνική
Ανεξαρτησία”, “Κάτω η χούντα”, “Εξω οι Αμερικανοί”, “Ένας
είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός”.
Ώρα 18:30 Οι αστυνομικοί χτυπούν διαδηλωτές στα Χαυτεία. Οι
συγκρούσεις γενικεύονται. Η αστυνομία δεν διστάζει να ρίξει -
εκτός από δακρυγόνα - και πραγματικά πυρά.
Ώρα 19:00 Τα μεγάφωνα μεταδίδουν το όνομα του πρώτου νεκρού
- ενός αγοριού. Η ατμόσφαιρα από τα δακρυγόνα είναι
αποπνικτική. Στην πλατεία Βάθης διαδηλωτές σωριάζονται
νεκροί. Τα μεγάφωνα προσπαθούν να κρατήσουν ψηλά το ηθικό
του κόσμου. Έχει ήδη καταληφθεί το Δημαρχείο ενώ ο λαός
επιτίθεται στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Νεκροί και
τραυματίες μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο. Η Συντονιστική
Επιτροπή, τις ηρωικές εκείνες στιγμές στήνει οδοφράγματα και
αυτοσχέδιο νοσοκομείο.
Σάββατο, 17 Νοέμβρη
Ώρα 01:45 Η ατμόσφαιρα είναι εκρηκτική. Τα πρώτα τανκ
κυκλώνουν το Πολυτεχνείο, ενώ ήδη έχουν καταφτάσει
στρατιώτες και ΛΟΚατζήδες. Πλέον κάθε προσπάθεια
αναίμακτης εξόδου από το χώρο είναι μάταιη.
Ώρα 02:00 Τρία τανκ σταματούν μπροστά από την κεντρική
πύλη. Οι φοιτητές φωνάζουν: «μην πυροβολείτε, είμαστε αδέλφια
σας», «ο στρατός είναι λαϊκός». Ενώ οι πυροβολισμοί
συνεχίζονται, οι φοιτητές αρχίζουν να τραγουδούν τον εθνικό
ύμνο.

5
Ώρα 03:00 Ύστερα από εντολή, ένα από τα τανκ πέφτει πάνω
στην πύλη του Πολυτεχνείου, ενώ πάνω της κρατιούνται
φοιτητές. Ομάδες των ΛΟΚ και αστυνομικοί εισβάλουν μέσα και
κτυπούν τους φοιτητές. Αρκετοί κατορθώνουν να διαφύγουν και
με τη βοήθεια ορισμένων φαντάρων.
Ώρα 05:00 Η μετάδοση του παράνομου σταθμού συνεχίζεται
μέχρι αυτήν την ώρα.
Ώρα 11:00 Η χούντα επιβάλλει στρατιωτικό νόμο. Οι
διαδηλώσεις όμως θα συνεχιστούν όλο το Σαββατοκύριακο.
Η εξέγερση του Νοέμβρη του 1973 στο Πολυτεχνείο, είχε
περιεχόμενο πολύ παραπάνω από τη διεκδίκηση μιας τυπικής
μορφής αστικής ελευθερίας και δημοκρατίας. Το μήνυμα του
ξεσηκωμού ήταν καθαρά ανατρεπτικό. Η πολιτική ωριμότητα των
εξεγερμένων συνέδεσε την πάλη για ανατροπή της χούντας με
στόχους και συνθήματα αντιιμπεριαλιστικά και με μια
προοπτική που δε δικαιώθηκε ακόμη.
Οι στόχοι και τα οράματα αυτής της εξέγερσης μένουν
ανεκπλήρωτα. Αλλά τίποτα δεν πάει χαμένο. Ο αγώνας
συνεχίζεται. Και το πολιτικό μήνυμα του Νοέμβρη στις μέρες
μας αποκτά το δικό του περιεχόμενο.