een uitgebreid artikel in ArchitectuurNL over project skinnySCAR van architectenstel Gwendolyn Huisman en Marijn Boterman

1. 1/17
SKINNY SCAR + RUIMTE VOOR
DE WAAL + INTERIEUR KAAN
+ LUMIÈRE MAASTRICHT +
GOETHEANUM + MEYSTER’S
BUITEN + RICKY RIJKENBERG
+ INTERVIEW ANNET VAN
OTTERLOO + DESIGN VAN
THIER&VANDAALEN + THUIS
BIJ ARCHITECTUURMAKEN
ARCHITECTUURNL|1/17
DEWERELDVANDEARCHITECT|ARCHITECTUUR.NL
01_Cover_losse_pagina.indd 5 23-01-17 09:12

2. Skinny
Scar
Een wond in het stedelijke weefsel is geheeld: een lege
kavel in het Oude Noorden in Rotterdam is na ruim 35 jaar
verwaarlozing ingevuld met een bijzonder nieuw huis. Het
was een van de restlocaties die JagerJanssen architecten
in kaart bracht als mogelijke bouwlocaties binnen de
bestaande stad. Met hun initiatiefplan overtuigden ze
de gemeente ervan dat een woning op deze locatie
goed mogelijk was. Zo bereidden ze de weg voor voor
architecten Marijn Boterman en Gwendolyn Huisman,
die hier vervolgens hun eigen huis realiseerden en het
skinnySCAR doopten.
In Rotterdam zijn in het afgelopen decennium
diverse initiatieven ontplooid om restlocaties
binnen de bestaande bebouwing een nieuwe
invulling te geven. Voor het centrumgebied
nam de gemeente het initiatief Klein en Fijn,
dat kleinschalige ontwikkelingen mogelijk
en makkelijker maakt. Hiermee kan de stad
verdicht worden zonder te slopen.
Een andere initiatiefnemer van inventieve
kleinschalige invullingen op inbreilocaties, is
architect Joost Kühne. Zijn architectenbureau
Kühne & Co heeft in heel Rotterdam ruim 180
mogelijke bouwplekken in kaart gebracht
waarvan een deel zich bevindt boven
begane-grondniveau. De woning naast de Hef
is een geslaagde invulling door Kühne, evenals
zijn eerdere projecten in de Mauritsstraat en de
Boomgaardstraat.
SCARchitecture
Architectenbureau JagerJanssen, zelf
gevestigd in de bogen onder de Hofpleinlijn
in de Rotterdamse Agniesebuurt, heeft in
2007 op eigen initiatief een onderzoek
gedaan naar binnenstedelijke verdichting in
Rotterdam Noord. Ze brachten 27 ‘vergeten’
plekken in kaart in de Rotterdamse wijken
Agniesebuurt, Liskwartier en Oude Noorden.
Rogier Janssen: ‘In de omgeving van ons
bureau kwamen we lege plekken tegen in
het stedelijk weefsel: plekken waar ooit iets
gestaan heeft, maar die nooit meer ingevuld
zijn. Deze vergeten plekken zijn wonden in
het straatbeeld. Ons idee was om een aantal
vergeten plekken in samenhang te ontwikkelen,
maar wel elk afgestemd op de context en als
1. In 2007 inventariseerde JagerJanssen architecten in Rotterdam drie buurten op mogelijke
bouwlocaties: Agniesebuurt, Liskwartier en Oude Noorden. In totaal wezen ze 27 locaties aan, wonden
in het stedelijk weefsel die gedicht zouden kunnen worden. 2. Ten tijde van het initiatiefplan voor
SCAR 19, Schoonoordstraat 7, werkte Marijn Boterman (rechts) met Alex Jager en Rogier Janssen bij
JagerJanssen architecten. Zodoende kende hij de potentie van de locatie •Foto Marilène Eijgenraam.
3. Het bouwblok tussen de Schoonoordstraat, Bergweg, Bloklandstraat en Benthuizerstraat, met de
nieuwe invulling: skinnySCAR. 4. De Schoonoordstraat met rechts skinnySCAR, met een moderne gevel
in donkere baksteen. Twee grote vensters steken uit de gevel, drie vensters zijn verscholen achter
halfopen metselwerk •Foto Ossip van Duivenbode.
1
12ArchitectuurNL
12-13-14-15_skinnyscar.indd 12 23-01-17 09:17

3. nieuwe invulling herkenbaar. We noemden het
SCARchitecture, het helen van wonden in het
stedelijk weefsel.’
Inclusieve gentrificatie
Veel woningen die op inbreilocaties worden
gerealiseerd, worden bewoond door hoger
opgeleiden met een creatieve achtergrond of
belangstelling. Die zoeken een comfortabele
en avontuurlijke woonomgeving in Rotterdam.
De gemeente wil graag hoger opgeleiden
in de stad houden, bijvoorbeeld door sloop
van en nieuwbouw van huizen voor een
kapitaalkrachtiger doelgroep. Oude buurten
kunnen er een boost van krijgen. Gentrificatie
gaat vaak gepaard met verdrijving van
huishoudens met lagere inkomens door de
prijsstijging van onroerend goed en huren. De
kleinschalige invulling van restlocaties, zoals
JagerJanssen voor ogen staat, verdrijft geen
bewoners, het is een inclusieve gentrificatie.
Initiatiefplan Schoonoordstraat
Voor een van die vergeten plekken heeft
JagerJanssen in 2010 op eigen initiatief een
bouwplan gemaakt. Aan de Schoonoordstraat
was een deel van een groter huizenblok
afgebroken na een brand in 1980. Die plek
is nooit meer ingevuld, een hoge houten
schutting aan de straat verhulde decennialang
de wildernis erachter. De kavel is bijna 20 meter
diep en van 3,7 meter aan de straat tot ruim
3 meter breed achteraan, waar de tuin grenst
aan de gemeenschappelijke Schoonoordtuin.
Omdat in het bestemmingsplan stond dat de
minimale breedte van een woning 4,5 meter
moet zijn, bleef de plek onbebouwd.
Rogier Janssen maakte een ontwerp voor een
woning voor zichzelf. Zijn ontwerp bestond uit
een parkeergarage op de begane grond en
twee woonlagen erboven. Het ontwerp werd
door de gemeente positief ontvangen, maar
goedkeuring liet zo lang op zich wachten dat
Janssen inmiddels elders een nieuwe woning
had gekocht en het plan verdween weer van
de tafel.
Met het initiatief had Janssen wel bereikt dat
de regelgeving ten aanzien van de minimale
breedte van een woning werd versoepeld, en
dat de eis van parkeren op eigen terrein verviel.
Een boom op de stoep bleek de mogelijkheid
te verhinderen om een auto te parkeren op de
kavel. En de belangrijkste winst: de gemeente
werd overtuigd van de kansen van deze en
andere vergeten locaties.
Pilot
Twee jaar na dit initiatiefplan belt architect
Marijn Boterman, die bij JagerJanssen had
gewerkt en zodoende de mogelijkheden van de
kavel aan de Schoonoordstraat kende, naar zijn
voormalige werkgever. Samen met zijn vriendin
– ook architect – Gwendolyn Huisman, zoekt hij
een locatie voor de bouw van hun eigen huis.
Samen met JagerJanssen willen ze de eerste
SCAR realiseren. Een samenwerking die voor
beiden voordeel heeft: Boterman en Huisman
konden gebruik maken van het onderzoek, de
contacten en bemiddeling van JagerJanssen
bij de gemeente en woningbouwvereniging
Havensteder. Voor JagerJanssen betekent de
realisatie van de eerste Scar het bewijs van de
haalbaarheid van hun SCARchitecture.
Rogier Janssen: ‘We speelden een adviserende
rol bij verkrijging van een grondaanbieding
en bij het ontwerpproces. In juli 2014 werd de
koopovereenkomst getekend voor de grond,
die in eigendom was van de gemeente en in
erfpacht bij Havensteder, die de omringende
woningen in bezit heeft. De gemeente kreeg
€ 10.000 en Havensteder € 16.500. Gwen
en Marijn hebben zelf een geheel nieuw
ontwerp voor hun woning gemaakt. Het
project is opgenomen in de Rotterdamse pilot
'Architect aan Zet', waarbij de architecten
verantwoordelijk zijn voor toetsing en toezicht
op de geldende overheidsvoorschriften. Samen
met collega architect Lex van Deudekom
hebben we het ontwerp getoetst, voor de
zogeheten 4-ogen check. Binnen twee
werkdagen na indiening ontving het plan in juli
2015 de omgevingsvergunning, zo snel kan het
dus ook gaan.’
Skinny maar toch ruimtelijk
Voor Marijn Boterman en Gwendolyn Huisman
waren de bijzondere verhoudingen van de
kavel een welkome uitdaging. Ze hebben
hun ontwerp slim opgezet, zodat ondanks
de breedte van slechts 3,3 tot 3,7 meter, een
riante en ruimtelijke woning is gerealiseerd.
Huisman: ‘We hebben het project skinnySCAR
gedoopt vanwege de beperkte breedte. Om
het smalle pand toch ruimtelijk te maken
ontbreken wanden, deuren en gangen. Elke
verkeersruimte heeft ook een tweede functie,
badkamer bijvoorbeeld. Zo is elke vierkante
centimeter functioneel, net als in een caravan.’
3 42
13 ArchitectuurNL
ONTWIKKELEN
Tekst Jacqueline Knudsen
12-13-14-15_skinnyscar.indd 13 23-01-17 09:17

4. De kern is compact ontworpen en herbergt alle
voorzieningen, zoals keuken, trappen, toilet en
badkamer. Zichtlijnen rond deze kern verbinden
de ruimtes met elkaar en met de straat en de
tuin. Aan de voor- en achterkant van de woning
is de ruimte open en over de volle breedte,
daarom voelt het huis niet smal aan.
Marijn Boterman: ‘We hebben de onderste twee
lagen ontworpen en ingericht als woonruimte,
de bovenste laag als slaap- en badruimte.
Dat wijkt af van de standaardinrichting met 1
woonlaag, maar zolang we met zijn tweeën zijn,
vinden we het ideaal zo.’
Bijzonder is de vide met dubbelhoge glazen pui
aan de tuinkant, die veel licht zicht in de woning
brengt. Vanuit de hangmat voor dit raam kun je
uitkijken over de collectieve Schoonoordtuin.
Open wond wordt fraai litteken
Marijn Boterman: ‘De straatgevel is meer
gesloten met het oog op onze privacy. De
bibliotheek op de verdieping heeft een groot
uitstekend venster in de straatgevel met een
speciale zitplek. De te openen ramen zijn
verborgen achter een sluier van halfopen
Braziliaans metselwerk. Die worden van buiten
pas ’s avonds goed zichtbaar als het interieur
oplicht.’
Hoe is de ervaring om naast architect ook
zelf opdrachtgever te zijn, hoe kweek je
bijvoorbeeld draagvlak bij je buren? Gwendolyn
Huisman: ‘Al voor de vergunningaanvraag
hebben we onze plannen aan de buurt
gepresenteerd tijdens ‘Gluren bij de Buren’.
Dat deden we op de lege plek waar ons huis
zou komen. We stelden ons zo wel kwetsbaar
op, maar wilden graag een goed contact met
onze buren leggen. Om begrip te kweken
en te overleggen met onze directe buren. Zo
konden we in ons ontwerp het uitzicht van de
hoekwoning zo veel mogelijk respecteren. Om
overlast te beperken is het huis snel gebouwd,
in dik vier maanden tijd. Met het oog op de
kosten hebben we de afbouw zelf gedaan.’
Door zelf af te bouwen vielen hen de toleranties
in de in situ gestorte wanden en vloeren extra
op. Daar bedachten de jonge architecten dan
weer strakke oplossingen voor. Het geheel is
minimalistisch en nauwkeurig gedetailleerd.
Boterman: ‘Door onze invulling van deze
vergeten plek blijft er een litteken in het
straatbeeld over. De gevel is subtiel ingepast,
maar onderscheidt zich toch duidelijk van zijn
buren. De geschiedenis van de plek blijft zo
zichtbaar.’
Projectgegevens
Adres Schoonoordstraat 7, Rotterdam. Initiatief
en advisering ontwikkeling JagerJanssen
architecten. Opdrachtgevers/architecten Marijn
Boterman en Gwendolyn Huisman. Adviseur
constructie BREED Integrated Design. Adviseur
installaties Ontwerpburo Van der Vlugt.
Aannemer casco H&B Bouw. Initiatieffase 2012.
Bouw casco 2015-16. Afbouw interieur 2016-17.
Bruto vloeroppervlakte 140 m2
. Bruto inhoud
455 m3
.
5. De woonkamer op de eerste verdieping met in het midden de voorzieningenkern. 6. Architecten
Gwendolyn Huisman en Marijn Boterman voor het huis dat zij voor zichzelf ontwierpen aan de
Schoonoordstraat •Foto Aline Bouma. 7. Aan de straatzijde van de eerste verdieping is een
bibliotheek. Het te openen raam is verscholen achter halfopen Braziliaans metselwerk, het andere raam
steekt een stuk naar buiten, en heeft zo letterlijk een vensterbank. 8. Het uitstekende venster aan de
buitenzijde •Foto Jacqueline Knudsen.
5 6 7
8
14ArchitectuurNL
12-13-14-15_skinnyscar.indd 14 23-01-17 09:17

5. 9. Op de tweede verdieping zijn slaap- en
badruimten en een trap naar het dakterras. 10.
Het groene badmeubel in de open badkamer
met daklicht. 11. De tuingevel is meer open, een
groot venster over begane grond en verdieping
brengt veel licht in de 20 meter diepe woning. 12.
Eethoek en keuken op de begane grond aan de
tuin. 13. Axonometrie met links de straatgevel en
rechts de tuingevel. In het midden de compacte
kern met kasten en voorzieningen. 14. Achter
de tuingevel is een vide, waar een net in hangt
om liggend van het zicht op de collectieve
Schoonoordtuin te genieten. •Foto's Gwendolyn
Huisman en Marijn Boterman.
9 10
11 12 13
14
ArchitectuurNL
12-13-14-15_skinnyscar.indd 15 23-01-17 09:17