Special | ‘Dilemma training – voorbeelden uit de krijgsmacht’
Iedere leidinggevende wordt in haar of zijn loopbaan geconfronteerd met dilemma’s. Het kenmerk van een dilemma is dat een keuze moet worden gemaakt uit twee alternatieven die even aantrekkelijk zijn. Dat lijkt geen probleem, maar het is ook een dilemma als beide alternatieven onaantrekkelijk zijn. Rond reorganisaties, het inslaan van een andere koers , het aanpassen van het personeelsbestand, inbesteden of uitbesteden en bij overwegingen van ontslag komt deze laatste categorie dilemma’s uiteraard vaak voor.
In de Nederlandse krijgsmacht worden de (aanstaande) leiders getraind om in crisissituaties op te treden, vaak om de vrede en veiligheid te bevorderen , soms om de vrede te herstellen. Dat betekent dat de wapens mogelijk moeten worden gebruikt en dat de Nederlandse soldaten in situaties terecht komen die levensbedreigend zijn. Dat op zich is al een dilemma. Uiteraard moeten ook lastige besluiten worden genomen in de dagelijkse bedrijfsvoering in Nederland en daar ligt een duidelijke parallel met het bedrijfsleven.
In deze bijeenkomst zal de inleider ingaan op de wijze waarop de krijgsmacht haar leidinggevenden traint in het omgaan met dilemma’s. Hij zal de deelnemers meenemen in daadwerkelijke situaties waar militair kader voor heeft gestaan en de deelnemers uitdagen een besluit te nemen.
OVER DE SPREKER
Luitenant-kolonel buiten dienst Arie van Beelen was tot en met april van dit jaar als genist actief in de Koninklijke Landmacht. Naast zijn ervaring als opleider en trainer is hij ook uitgezonden geweest naar Kosovo, Irak en Afghanistan, waar hij meermalen geconfronteerd werd met uitzonderlijke situaties waarin hij moest beslissen.
Hij zal in de discussie worden bijgestaan door Lex Oostendorp, die een lange operationele loopbaan bij defensie achter de rug heeft, waarbij hij twee keer is uitgezonden naar Bosnië-Herzegovina en later als Directeur Operaties op het Ministerie van Defensie verantwoordelijk was voor alle missies van de Nederlandse krijgsmacht.
180612 fdc - leiderschap en het succes van de onderneming - presentatie han...
Dilemma Training - Voorbeelden uit de krijgsmacht ism stratego
1. Dilemma’s
Een keuze uit twee of meer alternatieven, die even (on)aantrekkelijk
zijn.
Georganiseerd in samenwerking met Flevum Executive.
2.
3. Inhoud
• Introductie
• Werving, opleiding en training
• Besluiten
• Dilemma’s (voorbeelden)
• Lessons learned / take away
• Omgaan met dilemma’s
• Afsluiting
4. Even voorstellen
• Arie van Beelen, Luitenant-kolonel der Genie buiten dienst
• 18 functies waarvan 6x commandant
• 3x uitgezonden
• Kosovo opbouw kampen, bevolking steunen.
• Irak onderhoud kampen, lokale autoriteiten steunen,
gevechtsondersteuning.
• Afghanistan Defence, Development, Diplomacy.
5. Werving, opleiding en training
• Officieren
• Vooropleidingseisen
• Opleiding
• Begeleiden
• Terugkoppeling op leidinggeven
• After action reviews en evaluaties
• Functioneringsgesprekken
• Beoordelingen.
6. Een leven lang leren
Generaal
(1,5 jaar Hogere Defensie
Vorming)
Kolonel, luitenant-kolonel,
majoor
(6 mnd. Middelbare Defensie Vorming)
Kapitein, luitenant
(2 mnd. Primaire Vorming)
7. Onderwerpen per loopbaanfase officieren
(Leidinggeven)
Initiële Opleiding
Communicatie
Dilemma's in leiderschap
Groepsdynamica
Sociale Aspecten van Leidinggeven (SAvL)
Situationeel Leiderschap
Leiding ontvangen
Valkuilen van het leidinggeven
Primaire Vorming
Authenticiteit
Effectief vergaderen
Inspirerend leiderschap
Begeleiden
Moreel en ‘Esprit de corps’
Teamcompetenties
Middelbare Defensie Vorming (MDV)
Macht
Hogere Defensie Vorming (HDV)
Wijs leiderschap
Onderwerpen vooralle loopbaanfasen
Betrokken en tevreden naar het werk
Diversiteit
Eigenaarschap
Leidinggeven onder gevaarlijke omstandigheden
Leidinggeven aan multinationale teams
Mentale weerbaarheid
Morele professionaliteit
Normen en waarden
Normvervaging
Reflectie
Selectie en leiderschapsontwikkeling
Stress
8.
9. Besluiten
• BMB (Beeld-,Mening- en Besluitvorming)
• 5WH (Wie, Wat, Waar, Wanneer, Waarom en Hoe.)
• OATDOEM: Oriëntatie op de opdracht;
Analyse van de opdracht;
Terreinaspecten en weer;
Dreigingsanalyse;
Overige factoren en actoren van invloed;
Eigen middelen;
Mogelijkheden.
• TBM (Tactisch BesluitvormingsModel)
• OPP (Operationeel PlanningsProces)
10. Munitie schaarste
• Munitie van de president van Afghanistan naar Chenartu, naar zijn
vriend Akthar Mohammad of naar Chora i.v.m. een mogelijke strijd
op komst. Levens kunnen hier vanaf hangen.
11. Wat is Chora waard?
• Een massale taliban aanval op de politieposten van Chora.
• Kap Larry met zijn mannen steunt, maar moet terugtrekken.
• Er dreigt een tekort aan munitie.
• Politiepost Oost is gevallen; alle agenten zijn vermoord.
• Mannen worden door de talibs gruwelijk vermoord.
• De politieposten in het westen houden nog vol.
• Er dringt een grote aanvalsmacht het stadje Chora binnen.
• De situatie verslechterd snel.
• Kap Larry vraagt aan zijn commandant wat het behoud van Chora
waard is.
12. Wat is Chora waard?
Terugtrekken
inwoners van Chora worden overgeleverd
aan de genade van de Taliban.
Vechten
De overmacht is groot;
- Taliban: 1000 tot 1500 man.
- Taskforce: 450 man.
- Krijgsheer Rosi Khan: 150 man.
Grote kans dat veel militairen zullen
sneuvelen.
13. Overwegingen
• Verlies van vertrouwen van de Afghanen
• Overwinning voor de Taliban
• Srebrenica – media slachting – trauma militairen
• Niet winnen is ook mogelijk.
• Wij bezitten het luchtruim en hebben gepantserde voertuigen.
• Mogelijk sneuvelen er veel militairen.
• Dat wil je niet, ook al kun je het verantwoorden.
• Missie op de tocht?
• Verlies van aanzicht van de Nederlandse krijgsmacht
14. Kenmerken dilemma
• Twee keuzemogelijkheden die allebei even (on)aantrekkelijk zijn
• Keuze en verantwoordelijkheid bij de baas, je staat er alleen voor
• Uiteindelijk is de keuze dus persoonlijk
• Urgentie (perceptie)
• Druk vanuit de omgeving
16. Lessons learned
• Soms blijft twijfel bestaan, ook jaren later
• Korte termijn vs. lange termijn
• Ga niet over een nacht ijs
• Maak medewerkers deelgenoot van jouw (keuze)probleem
• Schroom niet om advies te vragen
• Mitigerende maatregelen (verzacht de pijn)
• Bij ethische vraagstukken, eerlijk duurt het langst
17. Omgaan met dilemma’s
(Jaques Graste)(Ethische reflectie)
• Formuleer het dilemma
• Wat is er aan de hand?
• Beschrijf de situatie in een zin. De twee kanten van het dilemma.
• Formuleer de (ethische) vraag.
• Betrek anderen: geef en laat geven een intuïtief oordeel.
• Benoemde de waarde en normen
• Welke waarde en normen zijn in het geding?
• Gebruik verschillende perspectieven.
• Vind alternatieve mogelijkheden
• Gebruik verschillende perspectieven
• Maak een afweging en een keuze
• Welke waarde en norm wegen het zwaarst – vind consensus
Start dia, deze is zichtbaar als de mensen de zaal in komen.
Een dilemma. U kent het vast wel. U voelt dat er een keuze moet worden gemaakt, maar er is geen fijne oplossing.
Dilemma’s, daar gaan we het vanmiddag over hebben. Hoe lopen we dit aan? Hoe
gaan militairen hiermee om. Hoe gaat u hiermee om? Voordat we daar aan
toekomen zal ik mijzelf eerst aan u introduceren zodat u enig idee heeft wie er
voor u staat.
Daarna ga ik in op hoe defensie zijn leidinggevenden voorbereid op het maken van
moeilijk keuzen. Ik doe dat door u kort uit te leggen hoe de leidinggevende worden
geselecteerd, gevormd en getraind.
Vervolgens behandelen we twee dilemma’s uit de militaire praktijk, waarna we gaan
luisteren naar voorbeelden van uw dilemma’s uit uw werkomgeving.
We sluiten af met wat we er van opgestoken hebben; lessons learned en een civiele
methode.
Graag wil ik mij introduceren aan de hand van de foto. Zoals u kunt zien aan het
groene tenue was ik lid van de Landmacht en wel van het onderdeel Genie. Elk
jaar komen alle Nederlandse genisten bij elkaar om o.a. te eer te betuigen aan
degene die ons ontvallen zijn en samen te sporten. Op die dag maakte ik vele
jaren deel uit van de grote groep militairen. In mijn laatste functie en rang mocht
ik er voor staan. Nu ben ik, na 38 dienstjaren, militair buiten dienst en mag ik
achter de militairen zitten op de tribune.
In die 38 dienstjaren heb ik 18 verschillende functies vervuld, waarvan 6x een
functie als commandant. Ik vermeld dit in relatie tot het thema van vandaag
dilemma’s. Als commandant, zeg maar de baas van de eenheid, neem jij de
beslissingen op jouw niveau. Jouw oogmerk, jouw doel is van belang.
Verder ben ik driemaal op uitzending geweest.
In Kosovo kwamen als eerste aan. Ik was als kapitein plaatsvervangend
compagniescommandant en verantwoordelijk voor de planning en aansturing van
de eenheid. Na de wegen vrij te hebben gemaakt van explosieven, startte we met
de bouw van een kamp bij Prizren en Orahovac. Verder steunden we de bevolking
door oa herstel van huizen en scholen die door de Serviërs in brand waren gestoken.
In As Samawah Irak was ik als commandant van de genie-eenheid verantwoordelijk
voor het onderhoud van 4 militaire kampen. Daarnaast hebben we 4 bruggen
gebouwd waarvan 1 brug van 100 meter en de waterhuishouding van de omliggende
boeren verbeterd.
In Tarin Kowt Afghanistan maakte ik als maj hoofd Sectie Planning en Operatien deel
uit van het PRT. Het Provincinal Reconstruction Team. Dit team hield zich bezig met
het opleiden en begeleiden van de Afghaanse Politie, de begeleiding van het juridisch
apparaat, de ontwikkeling van landbouw, economie en andere departementen, maar
ook de begeleiding van de aansturing van de provincie; de gouverneur.
Zo, nu heeft u enig idee wie er voor u staat en wat ik heb gedaan in dienst.
Vooraf aan een uitzending moet er eerst personeel geworven worden, opgeleid en
getraind. Vanmiddag beperk ik mij tot de officieren van de Landmacht. Immers vaker
dan onderofficieren moeten officieren zwaarwegende beslissingen nemen.
De aanname eisen voor de officier zijn VWO of HBO. Verder wordt hij gekeurd:
Hierbij wordt nagegaan of men over de juiste (karakter) eigenschappen,
kennisniveau, vaardigheden en instelling beschikt voor de functie waarnaar hij
solliciteert. De navolgende aspecten worden hierbij beoordeeld: stabiliteit,
sociaal functioneren, (zelf )discipline, leidinggeven (alleen bij leidinggevende
functies), communicatieve vaardigheden, inzetbaarheid, prestatiegerichtheid en
motivatie. Verder is er ook een medische keuring.
De korte officiersopleiding VWO of HBO
Het eerste deel richt zich op de training tot militair. Er is direct aandacht voor
leiderschap en militaire training. Daarbij komen onder meer schieten, exerceren,
verbindingen, kaartlezen, militaire EHBO en commandovoering aan bod. Men gaat
ook diverse keren op oefening. Daarbij moet men onder verzwaarde omstandigheden
opdrachten onder eigenleiding uitvoeren en de aangeleerde kennis en vaardigheden
in praktijk brengen.
Bij het tweede deel van de opleiding staat de theorie centraal. Aan bod komen onder
meer militaire operaties, airpower, vredesbedrijfsvoering, regelgeving en logistiek.
Men richt zich op het Defensieonderdeel waar men na de opleiding aan de slag gaat.
Ook gaat de aspirant officieren regelmatig op oefening. Daar onderhoudt men de
aangeleerde militaire zaken uit het eerste deel van de opleiding en bouwt men dit uit
naar het luitenantsniveau. Men sluit de opleiding af met een grote oefening.
Het derde deel is de vaktechnische opleiding. Hier leert men de specifieke vakkennis
die mannen en vrouwen nodig hebben voor het uitoefenen van de functie.
De vaktechnische opleiding duurt minstens 6 maanden, afhankelijk van het
krijgsmachtonderdeel, dienstvak of functiegebied waar men aan het werk gaat.
De lange opleiding VWO
De NLDA biedt drie wetenschappelijk geaccrediteerde bachelors aan:
Krijgswetenschappen, Militaire Bedrijfswetenschappen en Militaire Systemen &
Technologie. De driejarige bachelors zijn onderdeel van de Militair-Wetenschappelijke
Officiersopleiding, die minstens 4,5 jaar in beslag neemt. Men begint de opleiding
met de Algemene Luitenantsopleiding aan de KMA in Breda (Landmacht, Luchtmacht
en Marechaussee). Daarna volgt men één jaar de Gemeenschappelijke
Officiersopleiding en aansluitend het bachelor programma. Men besluit de opleiding
met de Vaktechnische Opleiding bij het onderdeel waar men gaat werken.
Na de opleiding wordt de luitenant bij een eenheid geplaatst die zich d.m.v.
trainingen en oefeningen voorbereidt op inzet. Opdrachten die de officier
daarin uitvoert met zijn eenheid, worden geëvalueerd bijvoorbeeld door een
after action review waarbij de actie van de eenheid ook op beeld en/of geluid
is vastgelegd. Voor de commandant en, indien aanwezig, zijn staf of de
genomen besluiten en de daarbij behorende argumentatie juist was en welke
lessen ze kunnen trekken uit de actie.
Verder wordt de officier bij zijn eenheid begeleid door de mensen om hem heen;
door zijn hoogste onderofficier, door de plaatsvervangend commandant en door de
commandant. De laatste beoordeelt de officier en houdt functioneringsgesprekken.
Deze begeleiding beoogt dat de officier de juiste competenties ontwikkelt om
er voor te zorgen dat hij de juiste dingen goed doet.
Dit gebeurt niet alleen bij de jonge officieren, maar ook bij alle anderen. Daarnaast
volgen officieren in elk rang niveau een bedrijfsopleiding die de mannen en vrouwen
voorbereidt op de komende functies. In de figuur ziet u drie de indeling van de
officieren: de subalterne, hoofd en opperofficieren en daaraan gekoppeld de type
functies die zij bekleden.
Tijdens deze opleidingen wordt veel tijd besteed aan leidingengeven en
besluitvorming. Zoals u kunt zien wordt aan het onderwerp dilemma’s al
aandacht gegeven in de eerste opleiding, de initiële opleiding op de KMA.
Dit gebeurt d.m.v. computer ondersteund onderwijs.
Hier ziet u daar een voorbeeld van. Rechts staan de onderwerpen zoals optreden en
meningsverschil. In het midden staat de quote van degene die het heeft beleefd. En
op links staan de stappen die het onderwerp behandelen: Situatie, terugblik leerpunten
en meer. Op deze wijze leren de cadetten van anderen.
Zoals ik al zei worden officieren geleerd om besluiten te nemen, weloverwogen
besluiten. De voorbereiding op het besluit, het besluitvormingsproces, is daarbij
zeer belangrijk. Dit is om er voor de zorgen dat er rationele besluiten plaatsvinden.
De Landmacht kent daarbij de volgende modellen.
BMB (Beeld-,Mening- en Besluitvorming) ook wel bekend als BOB (Oordeelsvorming)
wordt vaak gebruikt bij vergaderingen.
5WH (Wie, Wat, Waar, Wanneer, Waarom en Hoe.) wordt gebruikt op groepsniveau.
OATDOEM (Oriëntatie op de opdracht; Analyse van de opdracht; Terreinaspecten en
weer; Dreigingsanalyse; Overige factoren en actoren van invloed; Eigen middelen;
Mogelijkheden)Dit model wordt gebruik op pelotonsniveau(25 tot 100 personen) en
compagniesniveau (100 tot 400 personen) en wanneer er weinig tijd is, ook op de
hogere niveaus. Het proces duurt afhankelijk van de opdracht en beschikbare
informatie van een uur tot een dag. Als je uitzoomt, zie je ook hier het BMB terug.
TBM (Tactisch BesluitvormingsModel) voor het bataljonsniveau (400 tot 700
personen) en brigadeniveau (tot 5000 personen). Duur 1 dag tot 4 dagen. Zeer
intensief en uitgebreid kijken naar de situatie.
OPP (Operationeel PlanningsProces) voor divisieniveau en hoger.
Laten we nu eens kijken naar twee waargebeurde dilemma’s. U krijgt
van mij de rol van commandant. Na de uitleg van de situatie wil ik graag van u
weten wat uw besluit zou zijn en wat uw argumentatie daarvoor is.
U bent commandant van het Provincinal Reconstruction Team (PRT). Uw opdracht
is wederopbouw op de onderwerpen Defence, Develpment en Diplomacy.
Bij de Afghaanse politie heerst een voortdurende munitie schaarste doordat er zeer
veel munitie wordt verbruikt of misschien wel verkocht. De Afghaanse politie wordt
slecht betaald. De verkoop van munitie is een middel om aan geld te komen.
Bevoorrading verloopt daarom via de PRT van de (NL)Taskforce Uruzgan, die toezicht
moet houden op distributie en verbruik. Doordat de politie en het leger is uitgerust
met Russische of Chinese wapens kan de NL munitie niet worden gebruikt.
Op een dag komt er bij de PRT een middelgrootte munitielading binnen van de
president van Afghanistan persoonlijk, bestemt voor Chenartu. De commandant
Chenartu is Akthar Mohammad. Hij is een persoonlijke vriend van de president.
Regelmatig zijn er aanvallen geweest op Chenartu, maar die zijn door de lokale
politie, Akthar zijn mannen, afgeslagen.
Uit inlichtingen blijkt dat de taliban een grootscheepse aanval voorbereid op Chora.
In het verleden was Chora al eens veroverd door de Taliban, hetgeen in heel
Afghanistan door de Taliban werd gevierd als een grote overwinning en de start was
voor de bezetting van Afghanistan.
Ook Chora kent een groot munitie te kort. Wat doet u? Stuurt u de munitie naar
Chenartu of naar Chora en waarom.
Op 16 juni zet de Taliban een massale aanval in op de ANP-posten in de omgeving van
Chora. De ANP ontvangt luchtsteun. Kap Larry van de in Chora gelegerde compagnie
probeert de posten te steunen, maar moet zich in de middag terugtrekken. Er dreigt
een tekort aan munitie.
Inmiddels is de oostelijke ANP-post Sarab gevallen. Hij staat in brand en alle agenten
zijn vermoord. Mannelijke bewoners van de quala’s die niet op tijd kunnen vluchten
worden door de talibs gruwelijk vermoord of gedwongen om mee te vechten. De
politieposten in het westen houden nog vol, maar er dringt een grote aanvalsmacht
het stadje Chora binnen.
In de straten vechten Nederlanders met steun van het Afghaanse leger. De situatie
verslechterd snel. Kap Larry vraagt aan zijn commandant wat het behoud van Chora
waard is. De ernst van de toestand en de invallende duisternis verdragen geen uitstel.
Weggaan levert de inwoners van Chora over aan de genade van de Taliban.
Echter de overmacht is groot; 1000 tot 1500 man. De taskforce kan daar ongeveer 450 man tegenoverstellen. Krijgsheer Rosi Khan levert een militie van 150 man. Er iseen grote kans dat veel militairen zullen sneuvelen.
Wat zijn de overwegingen van de commandant.
U bent commandant van de taskforce.
Wat doet u? Vechten of terugtrekken?
Voordat ik u het woord geeft om u dilemma te bespreken, kijken we nog
even naar de kenmerken van een dilemma.
Graag nu uw ervaring met dilemma’s zodat we van elkaar kunnen leren.
Wie mag ik het woord geven? Lex is gangmaker als er niemand opstaat.
Twijfel: de kennis van nu en de situatie van toen.
Overzie ik de situatie?
Moet er wel een beslissing worden genomen?
Is de beslissing onomkeerbaar?
Hier ziet u een methode. Ik heb hem vergeleken met andere methoden en kwam
tot de conclusie dat de onderlinge verschillen in basis te verwaarlozen zijn. Verder
zag ik het BMB-model terug, maar ook zaken uit het OATDOEM-model.
Heeft u nog vragen?
Heeft de training aan uw verwachting voldaan?