Ενότητα 2η - Ενότητα 3η

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 1
Ενότητα 2η και Ενότητα 3η
Οικογένεια και φιλία
Αγάπη
Ασφάλεια
Προστασία
Αλληλεγγύη
Χαρά
Δύναμη
Συνεργασία
Ελπίδα
Ζωή
Σύμπνοια
Συμμετοχή Αλληλοβοήθεια
Κοινά ενδιαφέροντα
Απουσία εγωισμού
Συνεχής επικοινωνία
Βαθύτερη επικοινωνία
Εμπιστοσύνη
Αποφυγή της μοναξιάς
Αγάπη
Σεβασμός
Επικοινωνία
Εμπιστοσύνη
Κατανόηση προβλημάτων
Συμπαράσταση
Διάλογος
Αποφυγή μοναξιάς
Απουσία εγωισμού
Ειλικρίνεια και τιμιότητα
Κατανόηση
Συμπαράσταση
Μας βελτιώνει σαν άτομα
Μας εντάσσει ομαλά στην
κοινωνία.
1
1
Κείμενα 2. Α. 16., 2. Α. 3., 3. Α. 1., 3. Α. 2., 3. Α. 4., Τετράδιο εργασιών: 2. Α. 1., 2. Β. 3., 3. Β.
4(διαθέσεις, φωνές, εγκλίσεις, τροπικότητες, ποιόν ενέργειας, χρόνοι, αριθμοί, πρόσωπα) θα
απαιτήσουν περίπου 16-18 ώρες
Οικογένεια
Φιλία

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
ΖΩΗ
ΦΙΛΙΑ

2
« Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Αντουάν Σαιντ’ Εξυπερύ»
Κείμενο 1 [Αν θέλεις ένα φίλο...]
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
ΦΙΛΙΑ

ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ - ΕΞΥΠΕΡΥ
Ο μικρός πρίγκιπαςκαι η αλεπού
Ο Σαιντ-Εξυπερύ έγραψε το 1943, στη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου πόλεμου, το Μικρό
πρίγκιπα.Το βιβλίο είναι ένα συμβολικό παραμύθι με ποιητική γραφή και αυτοβιογραφικά
στοιχεία από τις εμπειρίες του πιλότου συγγραφέα του. Ο αφηγητής κάνει αναγκαστική
προσγείωση στην έρημο Σαχάρα και προσπαθεί να διορθώσει το αεροπλάνο του. Εκεί τον
συναντά ο μικρός πρίγκιπας, ένα όμορφο αγόρι που έφυγε από το μικρό ιδιωτικό του
πλανήτη, επειδή πικράθηκε από το λουλούδι του, και βάλθηκε να γνωρίσει τον κόσμο. Ο
πρίγκιπας περιπλανήθηκε σε διάφορους πλανήτες ώσπου έφτασε στη γη, συνάντησε τον
αφηγητή και αποφάσισε να μείνει μαζί του. Σε αυτό το απόσπασμα τον παρακολουθούμε να
γνωρίζει τα τριαντάφυλλα και την αλεπού.
Έτυχε όμως, ύστερα που περπάτησε πολύ μέσα απ' τους άμμους, τα βράχια και
τα χιόνια, ν' ανακαλύψει τέλος ο μικρός πρίγκιπας ένα δρόμο. Κι οι δρόμοι πάνε
όλοι στους ανθρώπους.
- Καλημέρα, είπε.
Ήταν ένας τριανταφυλλόκηπος ανθισμένος.
- Καλημέρα, είπαν τα τριαντάφυλλα.
Ο μικρός πρίγκιπας τα κοίταξε.Μοιάζανε όλα με το λουλούδι του.
- Τι είσαστε;, τα ρώτησε κατάπληχτος.
- Εμείς είμαστε τριαντάφυλλα, είπαν τα τριαντάφυλλα.
- Α!, έκανε ο μικρός πρίγκιπας.
Βαθιά λύπη τον γέμισε. Το λουλούδι του τού είχε πει πως ήταν ένα
μονάκριβο σ' ολόκληρο το σύμπαν. Και να που ήτανε πέντε χιλιάδες, όλα τα ίδια,
σ' ένα μονάχα κήπο!
«Θα του κακοφαινόταν πολύ»,σκέφτηκε,«αν το 'βλεπε αυτό...Θα έβηχε
φριχτά και θα 'κανε τάχα πως πεθαίνει,για να γλιτώσει απ' το ρεζίλεμα.Κι εγώ
θα ήμουν αναγκασμένος να κάνωτάχα πως το περιποιούμαι, γιατί αλλιώς, για
να με ταπεινώσει κι εμένα, θ' αφηνόταν στ' αλήθεια να πεθάνει...».
Ύστερα σκέφτηκε κι αυτό: «Νόμιζα πως ήμουν πλούσιος,γιατί είχα δικό
μου ένα μοναδικό στον κόσμο λουλούδι,και να που δεν έχωπαρά ένα κοινό
τριαντάφυλλο.Αυτό και τα τρία μου ηφαίστεια, που μου φτάνουν ως το γόνατο,
και που το ένα τους μπορεί να έχει σβήσει για πάντα, δε με κάνουν και κανένα
μεγάλο πρίγκιπα...».
Και, πέφτοντας χάμω στο γρασίδι, έκλαψε. Τότε είναι που παρουσιάστηκε η
αλεπού.
- Καλημέρα, είπε η αλεπού.
- Καλημέρα, αποκρίθηκε ευγενικά ο μικρός πρίγκιπας και γύρισε, μα δεν
είδε τίποτα.
- Εδώ είμαι, είπε μια φωνή, κάτω από τη μηλιά...
- Ποια είσαι;,είπε ο μικρός πρίγκιπας. Μου φαίνεσαι πολύ όμορφη...
- Είμαι μια αλεπού, είπε η αλεπού.

- Έλα να παίξεις μαζί μου, της πρότεινε ο μικρός πρίγκιπας. Είμαι τόσο
λυπημένος...
- Δεν μπορώ να παίξωμαζί σου, είπε η αλεπού. Δε μ' έχουν ημερώσει.
- Α! με συγχωρείς, έκανε ο μικρός πρίγκιπας.
Το σκέφτηκε όμως και πρόσθεσε:
- Τι πάει να πει «ημερώσει»;
- Εσύ δεν είσαι αποδώ, είπε η αλεπού, τι γυρεύεις;
- Γυρεύωτους ανθρώπους, είπε ο μικρός πρίγκιπας. Τι πάει να πει
«ημερώσει»;
- Οι άνθρωποι, είπε η αλεπού,έχουν τουφέκια και κυνηγούνε. Μεγάλος
μπελάς! Ανατρέφουν όμως και κότες. Αυτό είναι το μόνο τους όφελος. Κότες
γυρεύεις;
- Όχι, είπε ο μικρός πρίγκιπας. Γυρεύωφίλους. Τι πάει να πει «ημερώσει»;
- Είναι κάτι που παραμελήθηκε πολύ, είπε η αλεπού. Σημαίνει «να
δημιουργείς δεσμούς...».
- Να δημιουργείς δεσμούς;
- Βέβαια, είπε η αλεπού.Για μένα, ακόμα δεν είσαι παρά ένα αγοράκι
εντελώς όμοιο μ' άλλα εκατό χιλιάδες αγοράκια.Και δε σ' έχωανάγκη. Μήτε κι
εσύ μ' έχεις ανάγκη. Για σένα, δεν είμαι παρά μια αλεπού όμοια μ' εκατό
χιλιάδες αλεπούδες. Αν όμως με ημερώσεις, ο ένας θα έχει την ανάγκη του
άλλου. Για μένα εσύ θα είσαι μοναδικός στον κόσμο. Για σένα εγώθα είμαι
μοναδική στον κόσμο...
- Αρχίζωνα καταλαβαίνω, είπε ο μικρός πρίγκιπας. Ξέρωένα λουλούδι...,
νομίζω πως με ημέρωσε...
Γίνεται, είπε η αλεπού. Βλέπει κανείς στη Γη τόσα περίεργα πράματα...
- Ω! δεν είναι πάνωστη Γη, είπε ο μικρός πρίγκιπας.
Η αλεπού φάνηκε πολύ παραξενεμένη:
- Πάνω σ' άλλο πλανήτη;
- Ναι.
- Έχει κυνηγούς σ' αυτό τον πλανήτη;
- Όχι.
- Πολύ ενδιαφέρον αυτό. Και κότες;
- Όχι.
- Τίποτα δεν είναι τέλειο, αναστέναξε η αλεπού.
Ξαναγύρισε όμως στην ιδέα της:
- Η ζωή μου είναι μονότονη. Κυνηγάωτις κότες, οι άνθρωποι κυνηγούν
εμένα. Όλες οι κότες μοιάζουν, κι όλοι οι άνθρωποι μοιάζουν. Γι' αυτό λοιπόν
βαριέμαι κάπως. Αν με ημερώσεις όμως, η ζωή μου θα είναι σαν ηλιόλουστη. Θα
γνωρίσω έναν κρότο από πατήματα που θα είναι διαφορετικός απ' όλους τους
άλλους. Τ' άλλα πατήματα με κάνουν να χώνομαι κάτωαπ' τη γη. Το δικό σου

θα με κάνει να βγαίνωέξω απ' τη φωλιά μου, σαν μια μουσική. Κι ύστερα κοίτα!
Βλέπεις εκεί κάτωτα χωράφια με το στάρι; Εγώδεν τρώω ψωμί. Το στάρι εμένα
μου είναι άχρηστο. Τα χωράφια με το στάρι δε μου θυμίζουν τίποτα. Κι αυτό
είναι κρίμα! Εσύ όμως έχεις μαλλιά χρώμα χρυσαφένιο. Θα είναι λοιπόν
θαυμάσια, όταν θα μ' έχεις ημερώσει! Το στάρι, που είναι χρυσαφένιο, θα με
κάνει να σε θυμάμαι. Και θα μ' αρέσει ν' ακούωτον άνεμο μέσα στα στάχνα...
Σώπασε η αλεπού και κοίταξε πολλή ώρα το μικρό πρίγκιπα.
- Σε παρακαλώ..., ημέρωσέμε, του είπε!
- Θέλωβέβαια, της αποκρίθηκε ο μικρός πρίγκιπας,μα δε με παίρνει ο
καιρός. Έχων' ανακαλύψωφίλους και πολλά πράματα να γνωρίσω.
- Δε γνωρίζει κανείς παρά τα πράματα που ημερώνει, είπε η αλεπού. Οι
άνθρωποι δεν έχουν πια καιρό να γνωρίσουν τίποτα. Τ' αγοράζουν όλα έτοιμα
στα εμπορικά. Καθώς όμως δεν υπάρχουν εμπορικά που πουλάνε φίλους, οι
άνθρωποι δεν έχουν πια φίλους. Αν θες ένα φίλο, ημέρωσε με!
- Τι πρέπει να κάνω;, είπε ο μικρός πρίγκιπας.
- Πρέπει να έχεις μεγάλη υπομονή, αποκρίθηκε η αλεπού. Θα καθίσεις
πρώτα κάπως μακριά μου, έτσι στο χορτάρι. Εγώ θα σε κοιτάζω με την άκρη
του ματιού μου κι εσύ δε θα λες τίποτα. Τα λόγια είναι που κάνουν τις
παρεξηγήσεις.
Αλλά, κάθε μέρα, θα μπορείς να κάθεσαι λιγάκι πιο κοντά...
Την άλλη μέρα ήρθε πάλι ο μικρός πρίγκιπας.
- Θα 'ταν πιο καλά να έρχεσαι πάντα την ίδια ώρα, είπε η αλεπού. Αν
έρχεσαι, λόγου χάρη, στις τέσσερις το απόγευμα, εγώ θ' αρχίζω από τις τρεις
να είμαι ευτυχισμένη. Όσο θα περνάει η ώρα, τόσοεγώ θα νιώθω και πιο
ευτυχισμένη.Στις τέσσερις πια, δε θα μπορώ να καθίσω και θα τρώγομαι• θ'
ανακαλύψω την αξία της ευτυχίας. Αν έρχεσαι όμως όποτε και να 'ναι, δε θα
ξέρω ποτέ ποια ώρα να φορέσω στην καρδιά μου τα καλά της...Σ' όλα
χρειάζεται κάποια τελετή.
- Τι είναι τελετή;, είπε ο μικρός πρίγκιπας.
- Είναι κι αυτό κάτι που πολύ παραμελήθηκε, είπε η αλεπού. Είναι αυτό που
κάνει τη μια μέρα να μη μοιάζει με τις άλλες, τη μια ώρα με τις άλλες ώρες. Οι
κυνηγοί μου, λόγου χάρη,έχουν μια τελετή. Κάθε Πέμπτη χορεύουν με τις
κοπέλες του χωριού. Γι' αυτό η Πέμπτη είναι θαυμάσια μέρα! Μπορώκαι κάνω
μια βόλτα ως τ' αμπέλι. Αν χόρευαν οι κυνηγοί όποτε και να 'ναι, όλες οι μέρες
θα μοιάζαν μεταξύ τους, κι εγώδε θα είχα καθόλου διακοπές.
Έτσι ο μικρός πρίγκιπας ημέρωσε την αλεπού. Κι όταν κόντευε πια η ώρα
που θα χωρίζανε:
- Αχ!, είπε η αλεπού. Κλάμα που θα κάνω...
- Εσύ φταις, είπε ο μικρός πρίγκιπας, εγώδεν ήθελα το κακό σου, μα εσύ
θέλησες να σε ημερώσω...

- Ναι, σωστά, είπε η αλεπού.
- Μα τώρα θα κλάψεις!, είπε ο μικρός πρίγκιπας.
- Ναι, σωστά, είπε η αλεπού.
- Και τότε τι κέρδισες;
- Κέρδισα, είπε η αλεπού, γιατί μου μένει το χρώμα του σταριού.
Ύστερα πρόσθεσε:
- Άμε να ξαναδείς τα τριαντάφυλλα. Θα καταλάβεις πως το δικό σου είναι
το μοναδικό στον κόσμο. Να περάσεις πάλι αποδώ, για να μ' αποχαιρετήσεις, κι
εγώ θα σου χαρίσωένα μυστικό.
Ο μικρός πρίγκιπας πήγε και ξαναείδε τα τριαντάφυλλα:
- Δε μοιάζετε καθόλου με το δικό μου τριαντάφυλλο, εσείς δεν είσαστε
ακόμα τίποτα, τους είπε. Κανένας δε σας ημέρωσε κι εσείς δεν ημερώσατε
κανένα. Είσαστε όπως ήταν η αλεπού μου. Ήταν μια αλεπού όμοια μ' εκατό
χιλιάδες άλλες.Γίναμε όμως φίλοι, και τώρα είναι μοναδική στον κόσμο.
Και τα τριαντάφυλλα δεν είχαν μούτρα να σταθούν.
- Είσαστε όμορφα, μα είσαστε άδεια, τους είπε ακόμη. Δεν μπορεί κανείς να
πεθάνει για το χατίρι σας.Βέβαια,ένας κοινός διαβάτης,το δικό μου
τριαντάφυλλο θα το νόμιζε πως σας μοιάζει. Αλλά εκείνο μόνο του έχει πιο
πολλή σημασία απ' όλα εσάς μαζί, αφού είναι αυτό που πότισα. Αφού είναι αυτό
που έβαλα κάτωαπό τη γυάλα.
Αφού είναι αυτό που προστάτεψα με το παραβάν. Αφού είναι αυτό που του
σκότωσα τις κάμπιες (εκτός από τις δυο ή τρεις, για να γίνουν πεταλούδες).
Αφού είναι αυτό που τ' άκουσα να παραπονιέται ή να κομπάζει ή καμιά φορά
και να σωπαίνει. Αφού είναι αυτό το δικό μου τριαντάφυλλο.
Και ξαναγύρισε στην αλεπού:
- Αντίο, της είπε.
- Αντίο, είπε η αλεπού. Να το μυστικό μου. Είναι πολύ απλό: μόνο με την
καρδιά βλέπεις καλά. Την ουσία δεν τη βλέπουν τα μάτια.
- Την ουσία δεν τη βλέπουν τα μάτια, ξαναείπε ο μικρός πρίγκιπας,για να
το θυμάται.
- Ο καιρός που έχασες για το τριαντάφυλλό σου είναι που το κάνει να έχει
τόση σημασία.
- Ο καιρός που έχασα για το τριαντάφυλλό μου..., έκανε ο μικρός πρίγκιπας,
για να το θυμάται.
- Οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει τούτη την αλήθεια, είπε η αλεπού. Εσύ όμως
δεν πρέπει να την ξεχάσεις. Απ' εδώκι εμπρός θα είσαι για πάντα υπεύθυνος
για εκείνο που έχεις ημερώσει. Είσαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλό σου...
- Είμαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλό μου..., ξαναείπε ο μικρός
πρίγκιπας, για να το θυμάται.

Θέματα για επεξεργασία
Ιστορική αναδρομή της οικογένειας
Εκτεταμένη οικογένεια
Πυρηνική οικογένεια
Η παλαιότερη οικογένεια
Η σύγχρονη οικογένεια
Τα προβλήματα της σύγχρονης οικογένειας
Η τεχνολογική ανάπτυξη και ο καταμερισμός της εργασίας
Η είσοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας
Αγχωτικοί ρυθμοί ζωής
Ο καταναλωτισμός
Τα οικονομικά προβλήματα
Η απομάκρυνση απ’ τη φύση
Ο ατομισμός του σύγχρονου ανθρώπου
Η ανδροκρατική μορφή της οικογένειας
Οι οικογενειακοί δεσμοί διαβρώνονται λόγω της πολύχρονης εξάρτησης
των νέων από τους γονείς
Το χάσμα των γενεών (έλλειψη διαλόγου και συγκρούσεις).
Η φιλία στην εποχή μας διέρχεται κρίση
Οι φίλοι η άλλη μου οικογένεια
Ο καλύτερός μου φίλος
Διαθεματική εργασία
Χωρισμένοι σε ομάδες επιχειρήστε να συγκεντρώσετε υλικό για:
«Η οικογένεια παλιότερα και σήμερα». Διαμορφώστε ένα φάκελο
υλικού στον οποίο να περιγράφεται η πορεία της οικογένειας στην
Ελλάδα τον 20ό αιώνα.
• Χωριστείτε σε δύο βασικές ομάδες:
– Η α΄ ομάδα θα αναζητήσει υλικό από το παρελθόν συνδυάζοντάς το
με τα σύγχρονα ιστορικά γεγονότα (φωτογραφίες, κείμενα,
«γενεαλογικά δέντρα», προφορικές-ηχογραφημένες διηγήσεις από
παππούδες
– Η β΄ ομάδα θα αναζητήσει υλικό από τη λειτουργία και τα
προβλήματα της σύγχρονης οικογένειας (κείμενα, δημοσιευμένες
έρευνες, υλικό από διαφορετικά είδη οικογενειών

 Με τη βοήθεια του καθηγητή της Πληροφορικής ζωγραφίστε ένα
οικογενειακό δέντρο, που θα περιλαμβάνει τα παιδιά, τους γονείς,
τους θείους, τα ξαδέλφια, τους παππούδες και τις γιαγιάδες.
• Έπειτα να συμπληρώσει ο καθένας σας τα κλαδιά του με τα μέλη
της δικής του οικογένειας, αξιοποιώντας το φωτογραφικό
υλικό. •Μπορείτε να βρείτε δείγμα οικογενειακού δέντρου στην
Ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού
(http://genealogy.ime.gr).

«Η φιλία των ανθρώπων: από το παρελθόν στο παρόν».
α. τη φιλία στην πορεία της ιστορίας (υλικό και κείμενα από το
μάθημα της Ιστορίας, των Αρχαίων Ελληνικών, των Καλλιτεχνικών),
β. τη φιλία στη σύγχρονη πνευματική δημιουργία (υλικό από το
χώρο της μουσικής, της λογοτεχνίας, του κινηματογράφου κτλ.),
γ. τη φιλία στην καθημερινή ζωή (φωτογραφικό υλικό και κείμενα
σχετικά με τις φιλικές σχέσεις των μαθητών, μαθητικά άλμπουμ,
ρεπορτάζ των εφημερίδων κτλ.).
Περιγράψτε την καθημερινή ζωή της σύγχρονης εργαζόμενης μητέρας
Περιγράψτε σκηνές γέλιου και διασκέδασης που ζήσατε με την οικογένειά
σας και με τους φίλους σας.
Σχεδιάστε τα δικό σας κόμικς που αναφέρονται σε θέματα οικογενειακών
ή φιλικών σχέσεων.

Β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Μαθαίνω για τις εγκλίσεις του ρήματος
 Η οριστική συνήθως φανερώνει το πραγματικό, αλλά μερικές φορές
μπορεί και να δηλώσει το δυνατό, το πιθανό, ευχή και παράκληση.
 Η υποτακτική φανερώνει το ενδεχόμενο, το επιθυμητό, αλλά και
προτροπή, παραχώρηση, ευχή, το δυνατό, απορία, το πιθανό,
προσταγή.
 Η προστακτική φανερώνει συνήθως προσταγή, προτροπή,
απαγόρευση, αλλά μπορεί και να δηλώνει και παράκληση, ευχή,
έντονη περιέργεια.
Μαθαίνω για τους χρόνους του ρήματος
Οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει πότε και πώς γίνεται
κάτι λέγονται χρόνοι του ρήματος. Έτσι φανερώνουν:
 Τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν ενέργειας με το οποίο
παρουσιάζεται αυτό που σημαίνει το ρήμα. Από τους χρόνους του
ρήματος άλλοι σχηματίζονται με μία μόνο λέξη και λέγονται
μονολεκτικοί και άλλοι με δύο ή τρεις λέξεις και
λέγονται περιφραστικοί.
 Όλοι οι χρόνοι στην υποτακτική και προστακτική στις κύριες
προτάσεις αναφέρονται στο μέλλον, δηλ. σε ενέργειες που θα
γίνουν.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ
Σε κάθε κλιτή λέξη, άρα και στο ρήμα, το τμήμα που είναι στην αρχή
της και δεν αλλάζει μορφή λέγεται θέμα και το τελευταίο τμήμα της
που αλλάζει μορφή λέγεται κατάληξη
Το θέμα του ρήματος είναι ενεστωτικό και αοριστικό (ενεργητικού
και παθητικού αορίστου). Μ' αυτό δηλώνεται το ποιόν της ενέργειας
του ρήματος: το μη συνοπτικό ή εξακολουθητικό με
το ενεστωτικό θέμα, ενώ το συνοπτικό και το συντελεσμένομε
το αοριστικό θέμα.
Όσα ρήματα αρχίζουν από σύμφωνο μπορούν να πάρουν μπροστά
από το θέμα, στον παρατατικό και τον αόριστο της οριστικής, ένα ε-
που λέγεται αύξηση.
Όσα ρήματα αρχίζουν από φωνήεν ή δίψηφο δεν παίρνουν αύξηση,
αλλά κρατούν το φωνήεν ή το δίψηφο σε όλους τους χρόνους.
Μερικά σύνθετα ρήματα με α΄ συνθετικό επίρρημα ή πρόθεση
παίρνουν αύξηση στην αρχή του β΄ συνθετικού (εσωτερική αύξηση).
Η αύξηση (και η εσωτερική) μένει όταν τονίζεται, ενώ χάνεται όταν
δεν τονίζεται.
Οι χρόνοι Παροντικοί Παρελθοντικοί Μελλοντικοί
Μη
συνοπτικοί
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
χαρίζω
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
χάριζα
ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
θα χαρίζω
Συνοπτικοί ΑΟΡΙΣΤΟΣ
χάρισα
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
θα χαρίσω
Συντελεσμένοι ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
έχω χαρίσει
ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
είχα χαρίσει
ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
θα έχω χαρίσει

Μαθαίνω για τις φωνές του ρήματος
 Τα ρήματα κλίνονται σύμφωνα με τη φωνή στην οποία ανήκουν.
 Πολλά ρήματα συναντώνται και στην ενεργητική και στην
παθητική φωνή. Άλλα έχουν μόνο ενεργητική φωνή και άλλα μόνο
παθητική. Αυτά που έχουν μόνο παθητική φωνή
λέγονται αποθετικά.
 Η ενεργητική και η παθητική φωνή δεν ταυτίζονται πάντα με τη
σημασία των ρημάτων. π.χ. σκέφτομαι: παθητική φωνή, ενεργητική
σημασία
Μαθαίνω για τις συζυγίες του ρήματος
Όσα ρήματα κλίνονται κατά τον ίδιο τρόπο αποτελούν
μια συζυγία. Οι συζυγίες είναι δύο:
• Στην πρώτη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στο α΄
πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα στην παραλήγουσα
(κατάληξη -ω) και του παθητικού ενεστώτα στην προπαραλήγουσα
(κατάληξη -ομαι).
• Στη δεύτερη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στο α΄
πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα στη λήγουσα
(κατάληξη -ώ) και του παθητικού ενεστώτα στην παραλήγουσα
(καταλήξεις -ιέμαι ή -ούμαι, -άμαι).
Τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας διαιρούνται σε δύο τάξεις:
Α΄ ΤΑΞΗ Β΄ ΤΑΞΗ
• Ενεργητική
φωνή
-ώ, -άς, -ά -ώ, -είς, -εί
• Παθητική φωνή -ιέμαι, -ιέσαι, -ιέται -ούμαι -είσαι -είται ή -άμαι, -άσαι, -
άται
Μαθαίνω ότι:
 Παίρνουν αύξηση η- τα ρήματα: έρχομαι (ήρθα), πίνω (ήπια), είμαι
(ήμουν), ξέρω (ήξερα), θέλω (ήθελα).
 Παίρνουν αύξηση ει- τα ρήματα: βλέπω (είδα), λέω (είπα), έχω
(είχα).
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/egliseis-rim-NE.htm

Φύλλο εργασίας
Ε Ν Ε Σ Τ Ω Τ Α Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ τραγουδώ εγώ ποτίζω εγώ θυμώνω
β΄πρ. εσύ
γ΄πρ. αυτός
Π Λ Η Θ Υ Ν Τ Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εμείς
β΄πρ. εσείς
γ΄πρ. αυτοί
Π Α Ρ Α Τ Α Τ Ι Κ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ τραγουδούσα εγώ πότιζα εγώ θύμωνα
β΄πρ. εσύ
Α Ο Ρ Ι Σ Τ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ τραγούδησα εγώ πότισα εγώ θύμωσα
β΄πρ. εσύ
Μ Ε Λ Λ Ο Ν Τ Α Σ Ε Ξ Α Κ Ο Λ Ο Υ Θ Η Τ Ι Κ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ θα τραγουδώ εγώ θα ποτίζω εγώ θα θυμώνω
β΄πρ. εσύ

Π Α Ρ Α Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ έχω τραγουδήσει εγώ έχω ποτίσει εγώ έχω θυμώσει
β΄πρ. εσύ
Υ Π Ε Ρ Σ Υ Ν Τ Ε Λ Ι Κ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ είχα τραγουδήσει εγώ είχα ποτίσει εγώ είχα θυμώσει
β΄πρ. εσύ
Μ Ε Λ Λ Ο Ν Τ Α Σ Σ Υ Ν Τ Ε Λ Ε Σ Μ Ε Ν Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ θα έχω τραγουδήσει εγώ θα έχω ποτίσει εγώ θα έχω θυμώσει
β΄πρ. εσύ
Μ Ε Λ Λ Ο Ν Τ Α Σ Σ Τ Ι Γ Μ Ι Α Ι Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ θα αντέξω εγώ θα ποτίσω εγώ θα θυμώσω
β΄πρ. εσύ

Παθητική φωνή
Ε Ν Ε Σ Τ Ω Τ Α Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ πλένομαι εγώ σκουπίζομαι εγώ φορτώνομαι
β΄πρ. εσύ
Π Α Ρ Α Τ Α Τ Ι Κ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ πλενόμουν εγώ σκουπιζόμουν εγώ φορτωνόμουν
β΄πρ. εσύ
Α Ο Ρ Ι Σ Τ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ πλύθηκα εγώ σκουπίστηκα εγώ φορτώθηκα
β΄πρ. εσύ
Μ Ε Λ Λ Ο Ν Τ Α Σ Ε Ξ Α Κ Ο Λ Ο Υ Θ Η Τ Ι Κ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ θα πλένομαι εγώ θα σκουπίζομαι εγώ θα φορτώνομαι
β΄πρ. εσύ

Π Α Ρ Α Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ έχω πλυθεί εγώ έχω σκουπιστεί εγώ έχω φορτωθεί
β΄πρ. εσύ
Υ Π Ε Ρ Σ Υ Ν Τ Ε Λ Ι Κ Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ είχα πλυθεί εγώ είχα σκουπιστεί εγώ είχα φορτωθεί
β΄πρ. εσύ
Μ Ε Λ Λ Ο Ν Τ Α Σ Σ Υ Ν Τ Ε Λ Ε Σ Μ Ε Ν Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ θα έχω πλυθεί εγώ θα έχω σκουπιστεί εγώ θα έχω φορτωθεί
β΄πρ. εσύ
Μ Ε Λ Λ Ο Ν Τ Α Σ Σ Τ Ι Γ Μ Ι Α Ι Ο Σ
Ε Ν Ι Κ Ο Σ
α΄πρ. εγώ θα πλυθώ εγώ θα σκουπιστώ εγώ θα φορτωθώ
β΄πρ. εσύ

Σύνθεση
Η σύνθεση είναι η διαδικασία δημιουργίας νέων λέξεων από δύο ή
περισσότερες άλλες λέξεις. Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να
συνθέσουν τη νέα λέξη λέγονται συνθετικά και η λέξη που σχηματίζεται
λέγεται σύνθετη λέξη ή σύνθετο.
α΄ συνθετικό + β΄ συνθετικό → σύνθετο ή σύνθετη λέξη
Η μορφή των συνθέτων: το συνδετικό φωνήεν
Το -ο- που εμφανίζεται συνήθως ανάμεσα στο θέμα του πρώτου
συνθετικού (όταν αυτό είναι κλιτό) και στο δεύτερο συνθετικό (όταν αυτό
αρχίζει με σύμφωνο) λέγεται συνδετικό φωνήεν
(γυναίκες + παιδιά → γυναικ -ό- παιδα).
Το βλέπουμε επίσης και σε πολλά επιρρήματα
(κρυφ-ά + μιλώ → κρυφομιλώ).
Ωστόσο, όταν το δεύτερο συνθετικό αρχίζει με φωνήεν (κυρίως α ή ο), το
συνδετικό -ο- συνήθως δεν εμφανίζεται:
δεκαπέντε + Αύγουστος → Δεκαπενταύγουστος
γλυκός + ανάλατος → γλυκανάλατος
αλλά έχουμε και
βόρειος + ανατολικός → βορειοανατολικός
Σύνθετες λέξεις
Παράγωγες
λέξεις

Οι σύνθετες λέξεις της νέας ελληνικής σχηματίζονται με δύο
τρόπους:
α) Προσθέτοντας στην αρχή της λέξης ένα μορφολογικό στοιχείο,
που ονομάζεται αχώριστο μόριο ή πρόθημα. Η διαδικασία αυτή
ονομάζεται προθηματοποίηση.
β) Με την ένωση δύο ή περισσότερων λέξεων.
Παράγωγες είναι οι λέξεις που δημιουργούνται από μια ριζική (ή
πρωτότυπη ή λέξη βάσης) με την προσθήκη στο τέλος μιας κατάληξης,
που ονομάζεται παραγωγική, π.χ.
 πόρτ-α + -άρα = πορτ-άρα > ουσιαστικό
 φτωχ-ός + -ούλης = φτωχ-ούλης > επίθετο
 χρυσ-ός + -ώνω = χρυσ-ώνω > ρήμα
 απλ-ός + -ά = απλ-ά > επίρρημα
Οι παράγωγες λέξεις είναι: α) ουσιαστικά, β) επίθετα, γ) ρήματα, δ)
επιρρήματα
Αχώριστα μόρια ή προθήματα είναι λέξεις μονοσύλλαβες ή
δισύλλαβες που είτε σχηματίστηκαν τα νεότερα χρόνια
(λαϊκά μόρια) είτε προέρχονται από προθέσεις ή από άκλιτες λέξεις
της αρχαίας ελληνικής (λόγια μόρια). Τα λαϊκά μόρια δε
χρησιμοποιούνται μόνα τους στο λόγο.
Π ο λ υ λ ε κ τ ι κ ά σ ύ ν θ ε τ α
Είναι τριών ειδών:
Οι πολυσύνθετες λέξεις, που αποτελούνται από τρία ή περισσότερα
συνθετικά, π.χ. παλαιοβιβλιοπώλης (= παλαιός+ βιβλίο + πουλώ).
Οι λεξικές φράσεις, που αποτελούνται
από επίθετο + ουσιαστικό ή ουσιαστικό + ουσιαστικό σε γενική και έχουν
παγιωθεί ως εκφράσεις με ιδιαίτερη σημασία, π.χ. παιδική χαρά, λεξικό
τσέπης.
Tα παραθετικά σύνθετα, τα οποία είναι ζεύγη λέξεων που βρίσκονται
στην ίδια πτώση και συνδέονται μεταξύ τους πιο χαλαρά από ό,τι τα
σύνθετα που προέρχονται από σύνθεση δύο ή περισσότερων λέξεων. Οι
σημασιολογικές σχέσεις μεταξύ των δύο λέξεων είναι οι εξής: α) η

σημασία της δεύτερης λέξης προσθέτει μια σημασία στην πρώτη λέξη
(σχέση κατηγορουμένου), π.χ. ο νόμος πλαίσιο (= ο νόμος που είναι νόμος,
αλλά λειτουργεί ως πλαίσιο αρχών), β) η σημασία της δεύτερης λειτουργεί
ως παρομοίωση της πρώτης (σχέση μεταφορική), π.χ. λέξη κλειδί (= λέξη
που μοιάζει να λειτουργεί σαν κλειδί). Γράφονται είτε με ενωτικό
ανάμεσά τους είτε χωρίς ενωτικό, π.χ. λέξη-βάση, αλλά και λέξη βάση.
Γ ν ή σ ι α κ α ι κ α τ α χ ρ η σ τ ι κ ή σ ύ ν θ ε σ η
Γνήσια σύνθεση είναι η δημιουργία σύνθετων λέξεων κατά την οποία
παρατηρούνται αλλαγές στην αρχική μορφή του α΄ ή και του β΄
συνθετικού, π.χ. θαλασσοπούλι από θάλασσα +
πουλί, αλατοπίπερο από αλάτι + πιπέρι (βλ. και σ. 161, «H μορφή των
σύνθετων λέξεων»). H καταχρηστική σύνθεση συναντάται στις σύνθετες
λέξεις στις οποίες δεν έχει μεταβληθεί η αρχική μορφή των συνθετικών
τους, π.χ. Nεάπολη από Nέα +
πόλη, Πανεπιστημιούπολη από Πανεπιστημίου + πόλη.
Α ρ κ τ ι κ ό λ ε ξ α κ α ι α κ ρ ω ν υ μ ί ε ς
Αρκτικόλεξα ονομάζονται οι λέξεις που σχηματίζονται από τα αρχικά
των λέξεων μιας φράσης, π.χ. Ε.Ρ.Τ. (Ελληνική Ραδιοφωνία-
Τηλεόραση). Ακρωνυμίες ονομάζονται οι λέξεις που σχηματίζονται από
τις αρχικές συλλαβές των λέξεων που αποτελούν μια φράση,
π.χ. ΠΡΟΠΟ (προγνωστικά ποδοσφαίρου)
Σύνθεση με αχώριστα λαϊκά μόρια
μόριο σημασία σύνθετη λέξη
01
α-
ανα-
αν-
στέρηση ή άρνηση
ά-κακος, α-ξέχαστος
ανα-βροχιά, ανα-δουλειά
αν-άξιος, αν-εύθυνος
02 ξε-
έξω
πολύ
εντελώς
στέρηση
ξε-μυτίζω, ξε-πορτίζω
ξε-κουφαίνω, ξέ-μακρα
ξε-γυμνώνω, ξε-κολλώ, ξε-τίναγμα
ξε-βάφω, ξε-διψώ, ξ-ύπνιος

Σύνθεση με αχώριστα λόγια μόρια
μόριο σημασία σύνθετη λέξη
01 αει- πάντοτε, συνεχώ αει-κίνητος, αει-μνηστος, αει-φορία
02 αμφι-
από τα δύο μέρη, γύρω
διχασμός
αμφί-βιο, αμφι-θέατρο, αμφί-κυρτος
αμφι-βάλλω, αμφί-ρροπος
03 ανα-
1. επάνω
2. πάλι
3. πίσω
4. ως υποκοριστικό
1. ανα-σηκώνω, ανα-βάτης
2. ανα-γέννηση, ανα-θεώρηση
3. ανα-ρωτιέμαι, ανα-στροφή
4. ανά-λαφρος
04 αντι- ανθ
1. αξίωμα
2. αντίθεση
3. αντί κάποιου άλλου
1. αντι-πτέραρχος, αντι-στράτηγος, ανθ-
υπολοχαγός
2. αντι-καπνιστής, αντι-αλλεργικός
3. αντι-κλείδι, αντί-δωρο
05 απο-
1. απομάκρυνση
2. αφαίρεση
3. χρόνος
4. στέρηση
5. αντίθετη ενέργεια
6. υπερβολή
1. από-κοσμος, απο-χωρώ
2. απο-δυναμώνω, απο-βάλλω
3. από-γευμα, από-βραδο
4. απ-άνθρωπος, απο-παίδι
5. απο-συνδέω, απο-μυθοποιώ
6. απο-ξεραίνω, απο-γυμνώνω
06 αρτι- πριν από λίγο αρτι-γέννητος
07 αρχι- πρώτος, ανώτερος αρχι-εργάτης, αρχι-ερέας, αρχι-μηνιά
08 δια-
1. ανάμεσα
2. παντού
3. διάλυση
4. μοιρασιά
5. ασυμφωνία
6. ανταγωνισμό
7. χρονική διάρκεια
διάφορα
1. δια-βαίνω, δια-γώνιος, διά-μετρος
2. δια-δίδω, δια-κηρύσσω
3. δια-λύω, δια-σπώ
4. δια-μοιράζω, δια-νέμω
5. δια-φέρω, δια-φωνώ
6. δια-γωνίζομαι, δια-πληκτίζομαι
7. δια-νυκτερεύω, δι-ημεύω
δια-δέχομαι, δι-ενεργώ
09 διχο- σε δύο διχο-τόμος, διχό-νοια, διχο-γνωμία
10 δυσ-
δύσκολος,
κακός
δυσ-άρεστος, δυσ-πεψία
δυσ-τροπος, δυσ-φημώ
11 εισ- κίνηση προς τα μέσα είσ-οδος, εισ-πράττω, εισ-άγω
12 εκ- / εξ-
1. έξω
2. αλλαγή
1. εκ-θέτω, εκ-φράζω, εξ-έχω
2. εκ-χερσώνω, εξ-ελληνισμός

3. πολύ 3. έκ-θαμβος, έκ-πληκτος
13 εν- / εμ
1. μέσα
2. ανάμεσα
3. επιτατικά
διάφορα
1. εν-έχομαι, εν-ήλικος, εμ-πιστεύομαι, εμ-πνέω
2. εν-σωματώνω, εν-τάσσω
3. έν-αστρος, έν-θερμος, εμ-παθής
εν-ισχύω, εν-οχλώ, εν-διαφέρομαι
14 ενδο- μέσα ενδο-βλέφιος, ενδο-χώρα, ενδό-μυχος
15
επι- /επ-
/ εφ-
1. επάνω
2. ανώτερος
3. εξωτερικό τμήμα
4. αυτό που ακολουθεί
5. επιτατικά
6. συμπληρωματικά
7. σκοπό
διάφορα
1. επι-βλέπω, επι-γράφω, έφ-ιππος, εφ-αρμόζω
2. επι-σμηνίας, επι-διαιτητής
3. επι-δερμίδα, επι-κάρδιο
4. επί-γονος, επί-λογος
5. επι-βεβαιώνω, επ-αυξάνω
6. επι-χορήγηση, επι-μαρτυρία
7. επί-δοξος, επι-κερδής, επι-ζήμιος
επι-ζητώ, επι-ταχύνω, εφ-ευρέτης
16 ευ-
1. καλός, καλά
2. εύκολος, εύκολα
1. ευ-αγγέλιο, ευ-άερος, ευ-καιρία
2. ευ-ερέθιστος, εύ-φορος
17 ημι-
1. μισό
2. σε μικρότερο βαθμό
1. ημί-χρονο, ημί-ωρο, ημι-σφαίριο, ημι-κρανία
2. ημι-επίσημος, ημί-φως, ημί-θεος
18 κατα-
1. κάτω
2. εναντίωση
3. υπερβολή
4. μέσο μιας περιόδου
5. κατάταξη, ξεχώρισμα
1. κατά-βαση, κατα-βυθίζω
2. κατα-δίωξη, κατα-γγέλλω
3. κατα-γοητεύω, κατα-γδύνωκατα-σπαταλώ
4. κατα-καλόκαιρο, κατα-χείμωνο
5. κατα-γράφω, κατα-μετρώ, κατα-νέμω
19 μετα-
1. αλλαγήθέσης
2. επανάληψη
3. αλλαγήκατάστασης
4. δήλωση συμμετοχής
5. χρονική συνέχεια
6. τοπική θέση
διάδοχη κατάσταση
1. μετα-φορά, μετα-φύτευση, μετά-θεση
2. μετα-πωλώ
3. μετα-σχηματίζω, μετα-πλάθω, μετά-λλαξη
4. μετα-δίδω, μετα-λαμβάνω
5. μετα-μεσήμερο, μετα-μεσονύκτιο
6. μετό-πισθεν, μετα-τάρσιο
μετα-σεισμός
20 ομο- μαζί, που έχει το ίδιο ομό-θρησκος, ομό-κεντρος, ομο-ούσιος
21 οψι- αργά οψι-μάθεια, οψί-πλουτος
22 παρα-
1. ενώπιον
2. εναντίον
3. κοντά
4. υποκατάσταση
1. παρε-λαύνω
2. παρα-βαίνω, παρε-μποδίζω
3. παρα-θαλάσσιος, παρα-μεθόριος
4. παρα-μάνα, παρα-γιός, παρα-παίδι

5. σχετική ομοιότητα
6. παράλληλη λειτουργία
7. χρονική συνέχεια
8. απόκλιση από κανονικό
9. σκόπιμη αλλοίωση
διάφορα
5. παρα-πλήσιος, παρό-μοιος
6. παρα-κράτος, παρα-οικονομία
7. παρα-μένω, παρα-τείνω
8. παρά-νοια, παρα-φροσύνη, παρα-μνησία
9. παρα-ποιώ, παρα-χαράσσω, παρε-ρμηνεύω
παρα-γνωρίζω, παρα-κολουθώ
23 περι-
1. γύρω
2. πολύ
3. εξωτερικό τμήμα
4. κοντά
5. κυκλική κίνηση
6. κίνηση χωρίς στόχο
7. κρατώμέσα
1. περι-γιάλι, περι-ορίζω, περι-μαζεύω
2. περι-ζήτητος, περί-φημος
3. περι-κάρδιο, περι-σπέρμιο
4. περί-γειο, περι-ήλιο
5. περι-στρέφω, περι-φέρω
6. περι-φέρομαι, περι-πλανιέμαι
7. περι-έχω, περι-λαμβάνω
24 προσ-
1. κίνηση προς ένα τέρμα
2. εγγύτητα
3. ομοιότητα
4. συμφωνία, σχέση
5. εναντίον
6. χρονική εγγύτητα
7. επαύξηση
διάφορα
1. προσ-έρχομαι, προσ-ελκύω
2. προσ-κολλώ, πρόσ-κειμαι
3. προσ-ομοιάζω
4. προσ-αρμόζω
5. προσ-βάλλω, προσ-κρούω
6. πρόσ-καιρος, προσ-ωρινός
7. προσ-αυξάνω, προσ-μαρτυρώ
προσ-δοκώ, προσ-εύχομαι, προσ-μένω
25
συν-
(συγ-,
συλ-,
συμ-,
συρ-,
συσ-,
συ-,
συνε-)
μαζί
συν-εργάτης, συν-έδριο,
συγ-γενής, συγ-κάτοικος,
συλ-λαμβάνω, συλ-λαλητήριο
συμ-μαζεύω, συμ-παίκτης
συρ-ράπτω, σύρ-ριζα
συσ-κέπτομαι, συσ-κοτίζω
σύ-θαμπα, σύ-ζυγος
συνε-παίρνω, συνε-φέρνω
26 τηλε- μακριά τηλέ-φωνο, τηλε-χειριστήριο, τηλε-όραση
27 υπερ-
1. πέρα από το κανονικό
2. προστασία, υπεράσπιση
1. υπερ-βολή, υπερ-κόπωση, υπερ-μεγέθης
2. υπερ-ασπίζω, υπέρ-μαχος
28
υπο-
(υπ-, υφ-)
1. από κάτω
2. κρυφά, λίγο
3. συνοδεία
4. πίσω
1. υπό-γειο, υπο-διευθυντής, υφ-ήλιος
2. υπο-δηλώνω, υπο-μειδιώ, υπο-σιτίζομαι
3. υπό-κρουση
4. υπο-χωρώ

29 υψι- ψηλά, ψηλός υψί-πεδο, υψί-φωνος
Εργασίες
Βρείτε το project με τίτλο : Παραγωγή και Σύνθεση και ανοίξτε τον
υπερσύνδεσμο της ομάδας σας. Απαντήστε στις ερωτήσεις που δίνονται
ανατρέχοντας στο σχολικό εγχειρίδιο της Νεοελληνικής Γλώσσας Β΄
Γυμνασίου και στη Γραμματική της Νέας Ελληνικής. Επίσης, για την
ανεύρεση παραδειγμάτων, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Ηλεκτρονικό
Λεξικό της Πύλης (Τριανταφυλλίδης on-line: http://www.komvos.
edu.gr/dictionaries/dictonline/DictOnLineTri.htm).
Διαφορετικό φύλλο εργασίας για κάθε ομάδα :
 Τι ονομάζουμε παραγωγή; Από ποια μέρη αποτελείται μια
παράγωγη λέξη;
 Ποιες μπορεί να είναι οι σημασίες των σύνθετων λέξεων;
 Τι ονομάζουμε σύνθεση; Με ποιους τρόπους μπορεί να γίνει η
σύνθεση;
 Σε ποιο μέρος του λόγου μπορούν να ανήκουν το α΄ και το β΄
συνθετικό;
 Τι ονομάζουμε προθηματοποίηση και τι επιθηματοποίηση;
 Ποια ονομάζουμε πολυλεκτικά σύνθετα και ποιες κατηγορίες
περιλαμβάνουν;
 Τι ονομάζουμε λαϊκά και λόγια αχώριστα μόρια; Ποια είναι τα πιο
συνηθισμένα και τι σημαίνουν;
 Ποια σύνθεση ονομάζουμε γνήσια και ποια καταχρηστική;
 Από ποια μέρη αποτελείται μια σύνθετη λέξη και πώς συνδέονται
μεταξύ τους;
 Ποιες λέξεις ονομάζουμε παρασύνθετες λέξεις;

Φύλλο Εργασίας
Διαφορετικό φύλλο εργασίας για κάθε ομάδα :
 Εντοπίστε 5 παράγωγες λέξεις στο σχολικό εγχειρίδιο που αποτελεί
το αντικείμενο μελέτης (γλώσσα) της ομάδας σας. Βρείτε τις
πρωτότυπες λέξεις από τις οποίες προέρχονται οι λέξεις που
εντοπίσατε και τις παραγωγικές τους καταλήξεις (επιθήματα).
 Να βρείτε σε ποιο μέρος του λόγου ανήκουν οι παράγωγες λέξεις
(παράγωγα ρήματα, παράγωγα ουσιαστικά, παράγωγα επίθετα,
παράγωγα επιρρήματα) και σε ποιο μέρος του λόγου ανήκουν οι
λέξεις από τις οποίες παράγονται.
 Να σχηματίσετε καινούριες λέξεις με το ίδιο επίθημα που να
εντάσσονται στο ίδιο σημασιολογικό-επιστημονικό πεδίο. Κατά τη
διερεύνησή σας μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Ηλεκτρονικό
Λεξικό της Πύλης.
 Εντοπίστε 5 σύνθετες λέξεις στο σχολικό εγχειρίδιο που αποτελεί
το αντικείμενο μελέτης της ομάδας σας, που έχουν δημιουργηθεί με
προθηματοποίηση. Να βρείτε τις πρωτότυπες λέξεις από τις οποίες
προέρχονται.
 Τι σημασία προσδίδουν τα προθήματα σε αυτές; Τα προθήματα
αυτά ποια προέλευση γλωσσική έχουν; Κατά τη διερεύνησή σας
μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Ηλεκτρονικό Λεξικό της Πύλης.
 Να αντικαταστήσετε τα προθήματα που εντοπίσατε στις
παραπάνω λέξεις με άλλα προθήματα που μπορείτε να βρείτε
στο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Πύλης. Σχηματίστε δύο καινούριες
λέξεις που να ανήκουν στο ίδιο σημασιολογικό-επιστημονικό
επίπεδο με τα νέα προθήματα. Ποια ιδιαίτερη σημασία προσδίδουν

τα νέα προθήματα που χρησιμοποιήσατε στις καινούριες λέξεις
σας;
 Εντοπίστε 5 σύνθετες λέξεις στο σχολικό εγχειρίδιο που αποτελεί
το αντικείμενο μελέτης της ομάδας σας, που έχουν δημιουργηθεί με
ένωση λέξεων και χωρίστε τες στα δύο συνθετικά τους. Σε ποιο
μέρος του λόγου ανήκει το καθένα συνθετικό τους; Σε ποιο μέρος
του λόγου ανήκει η σύνθετη λέξη;
 Με βάση τη σημασία τους σε ποια κατηγορία ανήκουν οι σύνθετες
λέξεις που εντοπίσατε (στα παρατακτικά, αντικειμενικά,
προσδιοριστικά ή κτητικά σύνθετα);
 Η διαδικασία της σύνθεσης επιβάλλει αλλαγές στα συνθετικά; Με
βάση την απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα πρόκειται για
γνήσια ή καταχρηστική σύνθεση;
.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ
Περίληψη
Περίληψη είναι ένα κείμενο μικρής έκτασης που αποδίδει με σύντομο και
περιεκτικό τρόπο το περιεχόμενο ενός ευρύτερου κειμένου.
Η περίληψη ενός κειμένου έχει στόχο να πληροφορήσει τους άλλους για
το περιεχόμενο ενός κειμένου. Παρέχει μόνο τα ουσιώδη στοιχεία ενός
κειμένου και παραλείπει τα επουσιώδη. Έχει περιεχόμενο λιτό,
περιεκτικό, πυκνό και σαφές.
Πως γράφω περίληψη
Βήμα 1ο
 Προσεκτική ανάγνωση: Διαβάζω προσεκτικά το κείμενο που
πρέπει να «πυκνώσω».
 Εντοπίζω το θεματικό κέντρο του κειμένου.
 Υπογραμμίζω τις λέξεις – κλειδιά ή τις φράσεις που αποδίδουν τα
βασικά νοήματα του κειμένου.
 Γράφω σύντομους πλαγιότιτλους σε κάθε παράγραφο.
Βήμα 2ο
Γράφω την περίληψη προσεκτικά.
 Γράφω στην αρχή της περίληψης μου μια φράση που να
παρουσιάζει το θέμα του κειμένου κάνοντας αναφορά ή στον
συγγραφέα ή στο θέμα,
π.χ. Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας μας παρουσιάζει την ιστορία μιας
φώκιας ……ή
Στο κείμενο αυτό παρουσιάζεται η ιστορία μιας φώκιας……
Σύμφωνα με το συγγραφέα ……
Κατά την άποψη του συγγραφέα….
 Ακολουθώ τη σειρά του κειμένου
 Συνδέω τους πλαγιότιτλους με συνδετικές λέξεις.
 Το ύφος είναι πληροφοριακό όχι ερμηνευτικό ή σχολιαστικό.

Ως συνδετικές λέξεις χρησιμοποιώ συνδέσμους και λέξεις ή φράσεις
που δηλώνουν:
Προσθήκη: επίσης, επιπροσθέτως, επιπλέον, συμπληρωματικά, ακόμα,
εκτός από αυτό, κ.ά.
αντίθεση :εξάλλου, εντούτοις, όμως, ενώ, αλλά, ωστόσο, μολονότι,
παρόλο που, από την άλλη πλευρά, κ.ά.
χρονική σειρά: μετά, ύστερα, αργότερα, κατόπιν, έπειτα, προηγουμένως,
στο μεταξύ, την ίδια στιγμή, κ.ά.
αιτία : επειδή, αφού, γιατί, γι’αυτό, εξαιτίας, αυτό οφείλεται, ο λόγος
είναι, κ.ά.
έμφαση: ιδιαίτερα, μάλιστα, κυρίως, προπάντων, αξίζει να
υπογραμμιστεί, θα θέλαμε να τονίσουμε, χαρακτηριστικό είναι, κ.ά.
απαρίθμηση: πρώτον, δεύτερον ….αρχικά, στη συνέχεια, ακολούθως,
στην αρχή, πρώτα - πρώτα, κ.ά.
βεβαίωση: βέβαια, ασφαλώς, κατά γενική ομολογία, χωρίς αμφιβολία, το
βέβαιον είναι ότι, είναι γενικά αποδεκτό, αναμφίβολα,
επεξήγηση: δηλαδή, ειδικότερα, με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει, κ.ά.
τόπο: πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, στην άκρη, πέρα, μακριά, κ.ά.
Συμπέρασμα: άρα , επομένως, λοιπόν, συμπερασματικά, καταληκτικά,
όπως φαίνεται, το αποτέλεσμα είναι, κ.ά.
Η περίληψη είναι ένα νέο κείμενο με το ίδιο θέμα και περιεχόμενο αλλά
πολύ μικρότερο σε έκταση.
Δεν χρησιμοποιώ ως πλαγιότιτλο τη θεματική πρόταση ή την κατακλείδα
της παραγράφου.
Δεν αντιγράφω το κείμενο, χρησιμοποιώ πρωτότυπες εκφράσεις ( δικές
μου λέξεις και φράσεις, όχι αυτές του αρχικού κειμένου)
Δεν αλλάζω τη σειρά του κειμένου
Δεν γράφω τα επουσιώδη
Δεν γράφω δικές μου απόψεις

Πηγές
www.minedu.gov.gr
Οδηγίες για τη διδασκαλία τωνφιλολογικώνμαθημάτων στο Γυμνάσιο για το σχολ.
έτος 2016 – 2017
http://ebooks.edu.gr/info/cps/3deppsaps_GlossasGimnasiou.pdf
http://ebooks.edu.gr/new/ps.php
https://www.google.gr/search?q=%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE
%B1%CE%BA%CE%B9%CE%B1+%CF%83%CE%BA%CE%B9%CF%84%CF%83%CE%B1&es
pv=2&biw=1164&bih=844&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ved=0ahUKEwinnMDXhP
vPAhXDtxQKHTIkAhIQsAQIGQ#tbm=isch&q=%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%B
9+%CF%83%CE%BA%CE%B9%CF%84%CF%83%CE%B1&imgrc=AYnvscUDCtIg6M%3A
https://www.google.gr/search?q=%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%B1&espv=2&biw
=1164&bih=844&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ved=0ahUKEwiNvazJgvvPAhXBvBQ
KHcYjAbcQsAQIGQ#imgrc=V7sXECImeD4bsM%3A
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B110/244/1806,5795/
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1692,5423/
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL103/57/437,1653/
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/Paragogi-Sinthesi-
NE.htm
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/
http://digitalschool.minedu.gov.gr/info/newps/%CE%93%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83
%CE%B1%20-
%20%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE
%B1/%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%C
E%BA%CE%AE%20%CE%93%CE
http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/glossa_b/EKPAIDEU/1-104.PDF
http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/grammatiki_a_b_c/s_1_200.pdf

Ενότητα 2η - Ενότητα 3η

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Ενότητα 2η - Ενότητα 3η

Similar to Ενότητα 2η - Ενότητα 3η (20)

More from Evangelia Patera

More from Evangelia Patera (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (19)

Ενότητα 2η - Ενότητα 3η