1. Entender o Software Libre como Tecnolox´
ıa
para o Desenvolvemento Humano
Francisco Javier Tsao Sant´
ın
Grupo de Programadores y Usuarios de Linux de Coru˜a (GPUL)
n
7 de diciembre de 2013
((Omnis enim res, quae dando non deficit, dum habetur et non datur, nondum habetur, quomodo habenda est.))
(((Cando unha cousa non dismin´e ´ compartirse con outros, non ´ ben
u o
e
posu´da se soamente se pos´e e non se comparte.)))
ı
u
– San Agust´ obispo de Hipona, De doctrina christiana, 397 D.C.
ın,
¿Por que software libre? Parece que a pregunta se repite sempre. Fac´
ıannola no GPUL hai case 15 anos a xente que se achegaba o despacho 0.05 da
Facultade de Inform´tica. Fac´
a
ıannola ´ Grupo de Sistemas de Informaci´n
o
o
de Enxe˜er´ Sen Fronteiras, naquela ´poca en que fixemo-la migraci´n a
n ıa
e
o
Debian GNU/Linux na oficina da Coru˜a. E hoxe, que traballo no sector
n
privado, sigo a escoitar cada d´ a mesma pregunta.
ıa
Alg´ns dos que estades a ler este artigo non co˜ecedes o concepto de softu
n
ware libre. E mesmo alg´ns pensades que o co˜ecedes cando non ´ as´ Por
u
n
e ı.
iso, imos falar do concepto un pouqui˜o.
n
Unha analox´ tradicional no movemento do software libre ´ o das receitas
ıa
e
de coci˜a. Imaxinade que eu sei facer unha tortilla b´sica: un par de ovos
n
a
batidos pasados por aceite. P´solle a receita a un amigo, que lle engade sal e
a
pimenta. A outro non lle gusta a pementa, pero lle bota esp´rragos e pirixel.
a
1

2. Outro decide botarlle patacas fritidas, e crea un novo proxecto absolutamente
diferente de tortilla. ¿Cantas receitas de tortilla co˜ecedes?
n
Agora imaxinade que eu, que fixen ou non a tortilla primeira, rexistro
como mi˜a a receita, e obrigo a todos os que queiran facer unha tortilla, que
n
a te˜an que facer coa receita orixinal, e que se queren facer cambios, te˜an
n
n
que pagar. E que os cambios non os poidan comunicar a ningu´n. Incluso
e
obrigo a non poder falar mal da mi˜a receita, a´
n
ında que non lles saiba.
A primeira forma de usar e propagar as receitas ´ a forma en que o softe
ware libre se usa e desenvolve; a segunda, ´ a do software privativo.
e
Sendo estrictos, o software libre ´ o que cumple as catro liberdades seguintes[2]:
e
Liberdade 0: liberdade para usa-lo programa sen ningunha restrici´n
o
Liberdade 1: liberdade para analizar e modifica-lo programa
Liberdade 2: liberdade para redistribui-lo programa, por unha compensaci´n econ´mica ou non
o
o
Liberdade 3: liberdade para redistribui-lo programa modificado, por
unha compensaci´n econ´mica ou non
o
o
Estas liberdades non s´ garanten unha metodolox´ de transimisi´n e meo
ıa
o
llora do co˜ecemento, tam´n os dereitos dos receptores. Porque o concepto
n
e
de software libre ten evidentes implicaci´ns sociais.
o
Neste texto tentarei, seguindo a evoluci´n
o
netraci´n na nosa sociedade, explicar por que
o
a filosof´ que o sost´n faino merecedor de ser
ıa
e
lox´ para o desenvolvemento humano, e polo
ıas
considerar por parte das ONGD’s.
1.
do software libre na s´a peu
´ b´ en si mesmo, e por que
e o
considerado parte das tecnotanto, elemento estrat´xico a
e
O software libre, a resposta dos hackers
Como moitas revoluci´ns, o software libre nace dunha an´ctdota. Para
o
e
comprendela un pouco mellor, temos que explicar que ´ un sistema operativo.
e
Os programas de ordenador que facilitan a nosa vida: o navigador web,
o editor de textos, a folla de c´lculo... interact´an coas computadoras graa
u
cias o sistema operativo. Este ´ un conxunto de programas que xestionan
´
e
2

3. para os primeiros os recursos da m´quina, esto ´, a memoria, o procesador,
a
e
e os dispositivos que se usan con elas: teclado, monitor, m´dems, impresoras...
o
Saltemos unhas d´cadas atr´s[6]. A finais dos anos sesenta as compue
a
tadoras eran cousa de, por unha banda, empresas, universidades e centros de
investigaci´n, e o ex´rcito. En 1969 comeza a funcionar a rede ARPANET, o
o
e
xerme de Internet, que pouco a pouco vai interconectando esas computadoras. Naquela ´poca, un equipo liderado polos hackers 1 Dennis Ritchie e Ken
e
Thompson, desenvolven o sistema operativo UNIX nos Laboratioros Bell de
AT&T. A aparici´n de UNIX, e da linguaxe de progamaci´n C no que se
o
o
reescribiu un par de anos despois, linguaxe que permit´ a portabilidade de
ıa
sistema operativo e programas entre distintas m´quinas, potenciou a cultura
a
de compartici´n e intercambio entre os inform´ticos da ´poca.
o
a
e
O primeiro UNIX funcionaba sobre unha m´quina DEC PDP-7, e, como
a
os computadores de verdade do momento, estaban moi alonxados do p´bliu
co en xeral. Disque cando Steve Wozniak, ent´n traballando en Hewletto
Packard, ofreceulles os seus xefes algo parecido ´s ordenadores dom´sticos
´
o
e
actuais, dix´ronlle ((¿E para qu´ ´a algu´n querer ter un ordenador na cae
e ı
e
sa?))[3]. Sen embargo, nos extrarradios da tecnolox´ aficionados ´ electr´niıa,
a
o
ca e a inform´tica, con rudimentarios microordenadores como o Altair 8800,
´
a
desenvolv´ programas nos fogares. E tam´n intercambiaban os seus desenıan
e
volvementos en reuni´ns como as do Homebrew Computer Club de Silicon
o
Valley.
Dende o punto de vista econ´mico, a atenci´n naquela ´poca centr´base
o
o
e
a
na fabricaci´n do hardware. O software, se ben ti˜a o seu custo de desenvolo
n
vemento, era s´ o medio para que os ordenadores fixeran os c´lculos, e non
o
a
era raro que a xente o compartira. Pero nalg´n momento as cousas tornaron.
u
Richard Stallman contaba: ((Os meus compa˜eiros volv´ronse cobizosos))[8].
n
e
As grandes empresas tam´n lle viron o partido. Pero quizaves o s´
e
ımbolo dos
novos tempos foi unha carta de Bill Gates, presidente e fundador dunha
pequena empresa chamada Micro-soft, adicada exclusivamente ´ desenvolveo
mento de software, na que xa comezaba a usar uns termos que nos resultan
familiares:
1
A´
ında que nos medios de comuniaci´n usase a palabra hacker para falar de delincuentes
o ´
tecnol´xicos, o termo usado de forma correcta ref´
o
ırese a persoas que exploran e explotan
´
a tecnolox´ (non necesariamente inform´tica) ata os seus l´
ıa
a
ımites. E unha palabra inglesa
que ven de hack (truco).
3

4. (([...] Como a maior´a dos usuarios deberon comprender xa, a maior´a
ı
ı
roubade-lo noso software. Hai que pagar polo hardware, pero o software ´ ale
go que se pode compartir. ¿A quen lle importa se a xente que traballou nel
foi pagada?))
(([...] O royalty que vai para n´s ten que pagar tam´n o manual, a cinta e
o
e
todo o dem´is. Polo tanto, o que fas ´ impedir que se escriba m´is software
a
e
a
de calidade. ¿Quen se pode permitir realizar un traballo profesional a cambio
de nada?))
Bill Gates, An Open Letter to Hobbyists, 1976
Con esta carta oficializ´base dalg´n xeito a separaci´n da industria do
a
u
o
software da do hardware, ata ent´n unidas nas mesmas empresas. E coa indeo
pendencia, chega un modelo novo, no que os usuarios pagan por un software
que non lles pertence. P´gase polo uso do software. Se algunha vez vos paa
rades a ler a licencia dun software que instaledes, ´ posible que cheguedes a
e
ver cousas incluso que van contra as liberdades fundamentais.
E todo isto l´vanos a an´cdota da que falaba[11]. Un d´ al´ polo 1981,
e
´ e
ıa, o
un hacker que traballaba no laboratorio de Intelixencia Artificial do MIT,
Richard Stallman, tivo unha aver´ cunha impresora. O problema estaba
ıa
no controlador da impresora. Stallman pediu os fabricantes que lle enviaran
´
o c´digo fonte do programa controlador (esto ´, o conxunto de instruci´ns
o
e
o
lexibles por hum´ns que logo se compilan e converten ´ formato que entenden
a
o
as m´quinas). A s´a intenci´n era arranxa-lo problema, sen embargo os de
a
u
o
Xerox impuxeron unhas condici´ns legais que fac´ imposible que o traballo
o
ıan
de Stallman fora util.
´
Desta situaci´n absurda Stallman chegou a conclusi´n de que era necesao
´
o
rio iniciar un proxecto de sistema operativo, e de aplicaci´ns para os usuarios,
o
no que a tecnolox´ servira a ´stes sen restrici´ns legais. As´ naceu o proxecto
ıa
e
o
ı
GNU en 1982, e un pouqui˜o m´is tarde, a Free Software Foundation, que
n
a
lle da soporte legal e econ´mico.[9]
o
A forma de protexer o software desenvolvido polos simpatizantes de GNU
era o descrito na introduci´n. O software libre non ´ software sen licencia,
o
e
´ software que ten unha licencia que defende a desenvolvedores, usuarios e
e
4

5. o co˜ecemento transmitido[10]. Non ´ software gratis 2 , ou mellor dito, non
n
e
´ necesariamente gratis, a´
e
ında que a maior´ do software libre ´ gratis de facto
ıa
e
e a xente que vive del consigueo dando servizos (soporte, documentaci´n,
o
formaci´n...). O software libre ´ como un manantial de auga: o que quere,
o
e
colle a auga libremente del, e o que prefire que lle leven a auga embotellada
a casa, paga un pouqui˜o.
´
n
As ferramentas creadas baixo GNU eran de gran calidade e atrouxeron
a m´is hackers o proxecto. A principios dos 90, coincidindo co comezo da
a
´
revoluci´n da Wide World Web, o sistema operativo completouse coa incoro
poraci´n do n´cleo Linux, que comezara a escribir un estudante fin´s, Linus
o
u
e
Torvalds, e que hoxe est´ desenvolvido por miles de programadores o redor
a
´
de todo o mundo.
Os sistemas UNIX libres, como GNU/Linux, como BSD (que era un derivado do UNIX orixinal desenvolvido en Berkeley e liberado das gadoupas
dalgunhas empresas tras un longo xu´
ızo, en 1993), como OpenSolaris (liberado por Sun Microsystems mostrando un forte compromiso co software
libre antes de ser mercados por Oracle), e t´dalas ferramentas que hai por
o
enriba deles, son os favoritos dos hackers de todo o mundo, pola s´a caliu
dade, consecuencia directa do modelo de compartir software e todo o
co˜ ecemento que o rodea para todo aquel que se achegue ´s comun
a
nidades do movemento.
En definitiva, o software libre foi a resposta dos hackers inform´ticos as
a
´
s´as propias pasi´ns e necesidades.
u
o
2.
O software libre na estructura econ´mica:
o
unha resposta da industria
Indudablemente, os hackers inform´ticos te˜en que comer, e para iso, a
a
n
maior´ traballan no campo que mellor se lles da, o da inform´tica. Pero,
ıa
a
¿traballan facendo/usando software libre?
Voltemos uns pasos atr´s, ata os comezos da historia anterior. Temos un
a
feixe de aficionados e profesionais cunha s´lida formaci´n desenvolvendo softo
o
ware. Moitas veces, desenvolvendo nos anacos perdidos, no seu tempo libre,
2
En ingl´s a palabra free pode levar a confusi´n, para entendernos, free as in freedom,
e
o
not free as in free beer.
5

6. porque para moitos o obxetivo en si mesmo ´ o de facer bo c´die
o
go. Pero logo esas mesmas ferramentas empezan a incorporarse no traballo
das propias empresas, porque realmente ´ un software de calidade. Claro que
e
naquel tempo as novas ´ m´is despacio, porque o correo electr´nico e as
ıan a
o
news en Internet, ou os sistemas de mensaxer´ das BBS’s3 , non eran acesiıa
bles o p´blico en xeral. Nembargantes, a fama das ferramentas de GNU foi
´ u
crecendo, e, como incorporaban o c´digo fonte, a adaptaci´n a distintos siso
o
temas operativos facilitou a s´a xeralizaci´n al´n do campo acad´mico onde
u
o
e
e
xurdira o movemento.
Nos comezos da FSF Richard Stallman recorr´ os Estados Unidos cunha
ıa
furgoneta entregando cintas cos programas de GNU4 al´ onde llo solicitaban,
a
e durante moito tempo esa foi o xeito de financiaci´n da Fundaci´n.
o
o
Pero a gran expansi´n do software libre chega cando se completa o sistema
o
operativo coa incorporaci´n do n´cleo Linux, a comezos dos 90. Non ´ cao
u
e
sualidade que o r´pido desenvolvemento do sistema operativo, do crecemento
a
do n´mero de aplicaci´ns, coincida co proceso de conversi´n da Internet nun
u
o
o
medio de masas, e co desenvolvemento da Wide World Web, que comezara en 1989 no CERN o ingl´s Tim Berners-Lee. Non ´ casualidade, digo,
e
e
porque a filosof´ do software libre e dos standards abertos est´ dende o priıa
a
meiro momento na Wide World Web, e ´sta axudou moito a interconectar os
e
´
desenvolvedores de sofware. Unha alianza que hoxe se reco˜ece, por parte dos
n
servidores, na moi, moi extendida plataforma libre LAMP (Linux-ApacheMySQL-PHP), e por parte dos clientes, o navegador Mozilla Firefox.
Mozilla ´, dalg´n xeito, o fillo vingador da batalla que libraran a finais dos
e
u
90 Netscape e Microsoft Explorer[4]. Se ben no primeiro momento pareceu
ga˜ar Microsoft, co tempo, Mozilla, resultado da liberaci´n como estratexia
n
o
empresarial do c´digo de Netscape, ga˜ou terreo ata ser hoxe a competencia
o
n
directa, xunto co case-libre Chrome de Google, do Explorer, ga˜ando o posto
n
a base de demostrar fiabilidade, seguridade, e adaptaci´n os standards web.
o ´
3
Unha BBS (Business Board System) era unha m´quina, conectada ´s veces mediante
a
a
un sistema de rede en ´rbore a outras, nas que se intercambiaba informaci´n e software.
a
o
Durante os 80 e parte dos 90 era o medio de comunicaci´n electr´nica m´is acesible ata a
o
o
a
gran expansi´n da Internet. FICbbs, a BBS da Facultade de Inform´tica de Coru˜a tivo
o
a
n
moito que ver na formaci´n do GPUL, o Grupo de Programadores e Usuarios de Linux da
o
Universidade Da Coru˜a.
n
4´
E dificil supera-lo ancho de banda dunha furgoneta chea de soportes de datos, e fai
30 anos, imposible.
6

7. A finais dos 90 xa hai unha clara industria baseada no software libre. Empresas como Cygnus, Red Hat, Suse, Mandrake, Conectiva... algunhas con
m´is sorte, e outras con menos, demostraban o mundo que co ut´pico modelo
a
´
o
descrito por Stallman anos atr´s, os desenvolvedores de software poden vivir
a
do software libre. Porque ao redor do software libre hai varios modelos
de negocio que se poden converter en modelos empresariais perfectamente sostibles dentro do sistema capitalista que respetan os
dereitos dos usuarios. Isto ´ un feito que parece chocar incluso os m´is
e
´
a
novos inform´ticos. Pero o certo ´ que, fronte o modelo de software privativo
a
e
´
imposto por Microsoft, Oracle, ou Autodesk, entre outros, modelo que tende
o monopolio a base de esclavizar ´s clientes dificultando a entrada a com´
o
´
petencia das PEMEs, dificultando a migraci´n a outros sistemas e forzando
o
a actualizaci´n co uso de standards pechados, fronte ese modelo, dic´ o
´
o
ıa,
software libre favorece a competencia e a entrada o xogo de numerosas
´
pequenas empresas que de entrada non poder´ competir coas grandes. E
ıan
este feito ´ importante para as conclusi´ns que queremos sacar.
e
o
Xa moi a finais dos 90, e especialmente na primeira d´cada do s´culo XXI
e
e
as grandes multinacionais da inform´tica entenden a madurez do software
a
libre, e incorp´rano na s´a estratexia, as´ como os propios desenvolvedores
o
u
ı
as s´as plantillas. Por exemplo, Sun Microsystems (agora desgraciadamente
´ u
nas mans de Oracle, unha empresa menos amigable), IBM, Hewlett-Packard,
colaboran coas comunidades do software libre, axudando a mellorar o soporte
do software no seu hardware, e liberando c´digo, incluso sistemas operatio
vos enteiros, como no caso do Solaris de Sun. Non s´ iso, o software libre
o
permite o despegue das novas grandes multinacionais como Google ou Facebook. Estos novos xigantes do software, que est´n a dominar a escena de
a
Internet, colaboran co software libre porque ´ o medio (as granxas de servie
dores Linux, bases de datos coma Cassandra, PostgreSQL ou MySQL), por
econom´ fiabilidade, e flexibilidade, que lles permite desenvolve-lo seu moıa,
delo de negocio. Esa mesma flexibilidade ´ a que levou a Linux o espacio
e
´
exterior, e a s´a incorporaci´n a mill´ns de pequenos dispositivos, como os
u
o
o
tan de moda Android smartphones, libros electr´nicos, dispositivos de GPS,
o
televisores intelixentes... A nada disto se ter´ chegado de non ser porque
ıa
en 1991 Linus Torvalds elixiu comparti-lo c´digo de Linux baixo a mesma
o
licencia libre, a General Public License (GPL) do proxecto GNU, que era a
7

8. que ti˜an as ferramentas que usara para desenvolve-lo propio Linux 5 .
n
Por suposto a´
ında hai grandes e pequenas empresas que seguen a defendelo modelo do software privativo. O tempo dir´ se realmente foron empresas
a
ou, simplemente, negocios. Isto ´, se tiveron vocaci´n de continuidade ou
e
o
s´ se adicaron a explotar unha situaci´n coxuntural.
o
o
3.
O software libre, unha resposta para o usuario final
Cando escribo estas li˜as leo que o Concello de Berna aprobou a migraci´n
n
o
6
dos seus sistemas a software libre . Non ´ unha novidade que administraci´ns
e
o
p´blicas den ese paso. Tam´n hainos que dan media volta na decisi´n, cheu
e
o
gando a acordos ´s veces moi caros para os contribu´
a
ıntes. Os cidad´ns de
a
Friburgo, por exemplo, ver´n como o presuposto do seu Concello mingua
a
porque volver´n a usar a MS Office7 , e a comunicarse con eles usando os fora
matos OOXML (.docx, .xlsx,.pptx...) o que os obriga a mercar (ou piratear )
a suite ofim´tica de Microsoft8 .
a
Nestes anos en Espa˜a houbo iniciativas con maior ou menor fortuna por
n
parte das administraci´ns p´blicas. E en Espa˜a, como noutros pa´
o
u
n
ıses, estos
cambios non acadan a forza que poder´
ıan, porque os cidad´ns tampouco o
a
requiren con esa forza.
E ese ´ un problema que evoluciona m´is lentamente. A maior´ dos
e
a
ıa
usuarios non t´cnicos (e moitos dos t´cnicos) te˜en un sentido bastante m´is
e
e
n
a
pr´ctico da inform´tica, e c´stalles da-lo paso de cambiar de sistema operaa
a
o
´
tivo. E un comentario frecuente a falta de preocupaci´n pola seguridade (((A
o
ningu´n lle resulta interesante a mi˜a informaci´n))), a estabilidade (((Te˜o
e
n
o
n
5
Recomendo leer A catedral e o bazar [7], un ensaio de Eric S. Raymond sobre os modelos
de desenvolver software, que tam´n se poden exportar a outros tipos de organizaci´ns.
e
o
6
https://joinup.ec.europa.eu/news/majority-bern-council-tells-swiss-city
-switch-open-source
7
http://www.cio.com/article/721826/German City Says Openoffice Shortcomings Are
Forcing it Back to Microsoft
8
Pese ´ campa˜a de Microsoft que rematou coa consecuci´n da publicaci´n dun stana
n
o
o
dard OOXML, este non se pode considerar aberto porque nin a especificaci´n est´ como
a
pleta, nin ceibe de patentes en mans privadas.[12]
8

9. un curm´n que me reinstala o Windows de cando en cando))), o custo (((O
a
descargo pirata de Internet))), e a dificultade (((¿Linux? Iso ´ para frikis que
e
saben moito de inform´tica))).
a
A realidade ´ que o uso de soluci´ns privativas e standards pechados (que
e
o
´ unha das ferramentas dos defensores do software privativo para mante-la
e
cuota de clientes), nos afecta a todos, de forma m´is ou menos directa, e crea
a
situaci´ns que son pouco sostibles.
o
As´ o uso de software privativo[13]:
ı,
Sup´n un problema de seguridade ´ traballar con caixas negras, das
o
o
cales ´ dif´ co˜ece-lo comportamento real. Polo software pasa moie
ıcil n
ta informaci´n, cada vez m´is sensible (contas en servicios web, banca
o
a
online, comercio electr´nico...), e a dificultade para audita-lo softwao
re pechado retarda a soluci´n os buratos de seguridade. Adem´is, nun
o ´
a
mundo no que todos estamos interconectados, os problemas de seguridade dunha m´quina poden servir como medio de ataque contra outras
a
computadoras9 .
En moitos casos, sup´n un problema de recursos, cando o usuario utiliza
o
determinados programas e sistemas, porque cando deixan de funcionar,
te˜en que botar man de familiares, amigos e co˜ecidos para solucionar
n
n
(m´is ben reinstalar) o problema. E iso, non ´ sostible.
a
e
Evidentemente, a´
ında que a polic´ non vaia ´ casa de ningu´n a detelo
ıa
a
e
por usar un software pechado, a situaci´n de estar permanentemente
o
usando software sen segui-lo contrato acordado (por dicilo dalgunha
maneira) non ´ legal nin econ´micamente sostible.
e
o
E o uso de standards pechados[14]:
Na documentaci´n, sup´n a obriga do usuario/empresa/organismo a
o
o
manterse enganchado o dono do formato (e dos programas que son
´
necesarios para traballar con el): os textos, os debuxos, os dese˜os realn
mente non che pertencen.
9´
E curioso, para os que levamos xa un tempo no mundo do software libre, como a
demasiada xente lle parece normal a existencia de virus inform´ticos, ou o que ´ peor, non
a
e
conciben un sistema operativo sin ese risco, e non cren que GNU/Linux ou BSD est´n
e
libres deles gracias ´ seu dese˜o.
o
n
9

10. E se adem´is se usan na comunicaci´n, obr´
a
o
ıgase a ambos interlocutores
a ter que merca-lo software (o problema da interoperabilidade). Por
iso, ´ unha obriga das administraci´ns p´blicas o uso de standards
e
o
u
abertos nas comunicaci´ns cos cidad´ns (adem´is do custo econ´mico
o
a
a
o
das licencias de uso dos programas)10 .
A maiores, o uso de standards pechados na web (esto queda m´is na
a
man dos desenvolvedores de p´xinas, pero moitas veces o fan porque o
a
cliente paga iso) sup´n, moitas veces, unha barreira insalvable para os
o
discapacitados sensoriais. Tecnolox´ como Adobe Flash, que afortuıas
nadamente parecen en retroceso, son un claro exemplo. Poder´n facer
a
11
unhas p´xinas moi bonitas, pero pouco accesibles .
a
Fronte o escenario de uso de plataformas pechadas, o software libre prop´n:
´
o
Sistemas operativos e programas en xeral fiables, seguros, auditables,
respetuosos coa privacidade das persoas
Software econ´mico para o usuario medio e para as administraci´ns
o
o
p´blicas
u
Interoperabilidade, cos formatos ODF (.odt, .ods, .odp...) que implantan as suites OpenOffice e LibreOffice, e accesibilidade entre os comunicantes (seguindo, por exemplo, as gu´ e standards do Wide World
ıas
Web Consortium).
¿Poderemos dicir alg´n d´ que o software libre venceu nos sistemas de
u ıa
escritorio? O tempo o dir´, pero a cousa ten que empezar por todos e cada un
a
de n´s. E iso ´ o realmente complicado. Porque se ben Linux est´ chegando
o
e
a
o p´blico xeral mediante Android, as raz´ns distan de ser filos´ficas[1].
´ u
o
o
10
Cando estou escribindo isto tam´n, est´n a ouvirse voces chamando pola volta do
e
a
Proxecto Rhodas, proxecto do Ministerio de Administraci´ns P´blicas que en 2002 teno
u
taba migrar os seus sistemas a software libre por t´dalas vantaxes que estou a contar:
o
http://www.kriptopolis.org/proyecto-rhodas
11
E adem´is moitas veces pouco funcionais: o uso de Flash sup´n tam´n unha barreira
a
o
e
para os buscadores web, o que ´ un problema para as p´xinas comerciais.
e
a
10

11. 4.
O software libre, resposta dentro das Tecnolox´ para o Desenvolvemento Humano
ıas
Seguramente, para alg´ns dos lectores o cami˜o ata este apartado final
u
n
non estaba nada claro. Falamos de tecnolox´ e de problemas do primeiro
ıa,
mundo que poden parecer lonxanos nos pa´ en v´ de desenvolvemento.
ıses
ıas
Certo ´ que, en fr´ o uso de licencias abertas ou pechadas parece unha frie
ıo,
volidade cando miles de cativos morren de diarrea no mundo cada d´ Pero
ıa.
tam´n ´ certo que o software libre, e a filosof´ que hai detr´s, pode axudar
e e
ıa
a
a palia-los problemas reais destes pa´
ıses.
A palabra clave ´ co˜ ecemento. A libre transmisi´n do co˜ecemento que
e n
o
n
promoven os hackers, e como se aplicou ´ mundo do software pero tam´n a ouo
e
tros campos da vida. Cambiade programa inform´tico por f´rmula qu´
a
o
ımica.
Cambiade f´rmula qu´
o
ımica por dese˜o enxe˜eril. Cambiade dese˜o enxe˜eril
n
n
n
n
por receitas m´dicas. Todo ese co˜ecemento, que en tempos era complicado
e
n
mover porque as distancias eran insalvables, e o soporte f´
ısico, caro, pesado
e degradable, hoxe pode e debe estar a disposici´n de todos.
o
Para esa transferencia de co˜ecemento, o software libre e a implantaci´n
n
o
de standards abertos supo˜en un medio acesible ´s pa´ en desenvolvemento
n
o
ıses
para reducir a fenda tecnol´xica que nos separa. Dixemos que o software
o
libre ´ necesariamente bo para a sociedade na que vivimos, e a transferencia
e
deste ´ perfecta (en medios dixitais) e pr´cticamente sen custo.
e
a
De abaixo a arriba, o software libre proporciona tecnolox´ punta para
ıa
todos, que funciona adem´is sobre equipos antigos. Lembremos que a para
te m´is cara da tecnolox´ inform´tica, e a que m´is tarda en chegar, ´ o
a
ıa
a
a
e
hardware.
Como o software libre se pode analizar e modificar, adem´is de axudar
a
a formar a profesionais, facilita a creaci´n e crecemento do tecido da
o
industria das IT de forma sostible, po˜endo a estes pa´ en situaci´n
n
ıses
o
de aumenta-la independencia tecnol´xica[5].
o
As administraci´ns p´blicas destes pa´
o
u
ıses, moitas veces mermadas pola
d´beda exterior, poden aforrar cartos en software para a educaci´n e a ine
o
vestigaci´n. Seguro que non nos costa moito pensar en situaci´ns a inversa,
o
o ´
nas que a d´beda convertiuse en palanca de entrada para axentes neocoloe
nizadores que estableceron situaci´ns de dependencia tecnol´xica. No meso
o
11

12. mo sentido, cando un axente benintencionado como poida ser unha ONGD,
aporta tecnolox´ privativa nas s´as actuaci´ns, ese traballo tam´n acaba
ıa
u
o
e
producindo situaci´ns de dependencia tecnol´xica, polo tanto, reducindo a
o
o
sostenibilidade da intervenci´n.
o
Hai uns anos tiven a fortuna de traballar no proxecto gvSIG Fonsagua12 .
Este proxecto, promovido por Enxe˜er´ Sen Fronteiras como parte dos seus
n ıa
proxectos no golfo de Coray (Honduras), desenvolveuse no Cartolab, o laboratorio de Cartograf´ da Escola de Enxe˜eiros de Cami˜os da Coru˜a. Foi
ıa
n
n
n
un proxecto feito con software libre, partindo douto proxecto libre, gvSIG,
da Conseller´ de Transportes da Generalitat Valenciana. A ferramenta en
ıa
cuesti´n permit´ facilita-los proxectos de xesti´n da auga na zona. E gracias
o
ıa
o
a que, dende o principio ata o fin ´ software libre, a transferencia tecnol´xica
e
o
as copartes foi inmediata. Desa maneira, rematado o traballo de ESF, a xente
´
de Coray pode autoxestionarse sen restricci´ns de uso da tecnolox´ aportada
o
ıa
neste proxecto, e pode replicala noutros lugares. Creo que o plantexamento
que se fixo por t´dalas partes o converteu nun proxecto exemplar de coopeo
raci´n.
o
Por todo isto, a conclusi´n para min ´ clara. O software libre ´ teco
e
e
nolox´ para o desenvolvemento humano. Por iso, entendo que t´dolos
ıa
o
axentes de cooperaci´n ONGD’s e OG’s deben facer un esforzo (´s veces
o
a
adicional) para incorporar os standards abertos nas s´as comunicaci´ns, e o
u
o
software libre nas actuaci´ns e procesos levados a cabo nos pa´ nos que
o
ıses
traballan.
Referencias
[1] Free
Software
Foundation,
Android
and
Users’
Freedom.
https://www.gnu.org/philosophy/android-and-users-freedom.html
[2] Free
Software
Foundation,
¿Qu´
e
es
http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html
software
libre?.
[3] Freiberger, Paul; Swaine, Michael, Fire in the Valley. The Making of The
Personal Computer. McGraw-Hill, 2000.
[4] J. T. Moore (Dir.)Revolution OS, 2001 (documental).
12
http://cartolab.udc.es/cartoweb/fonsagua/
12

13. [5] Ram´n
o
Ram´n
o
(Ram´n
o
Ram´n
o
S´nchez)
a
La
soberan´a
ı
tecnol´gica
o
es
el
resultado
de
la
libertad
http://ramonramon.org/blog/2012/06/12/soberania-tecnologica
-vs-neutralidad/
[6] Raymond, Eric S., The Art of Unix Programming. Addison-Wesley, 2003
http://www.catb.org/esr/writings/taoup/
[7] Raymond, Eric S., The Cathedral and the Bazaar. http://www.catb.org/
esr/writings/homesteading/
[8] Stallman, Richard M., Free Software Free Society. Free Software Foundation, 2004. Descargable en http://shop.fsf.org/
product/free-software-free-society-2/
[9] Stallman, Richard M., The GNU Manifesto. http://www.gnu.org/
gnu/manifesto.html
[10] VV.AA., GNU General Public License, v3. Free Software Foundation,
2007. http://www.gnu.org/licenses/gpl.html
[11] Weyner, Peter, Free for All: How Linux and the Free Software Movement
Undercut the High-Tech Titans . Diane Pub Co, 2000. Descargable en
http://www.wayner.org/node/5
[12] VV.AA., 20 good reasons to disapprove OOXML. http://noooxml.
wikidot.com/open:rejectooxmlnow
[13] VV.AA. Propuesta de recomendaciones a la Administraci´n General del
o
Estado sobre utilizaci´n del software libre y de fuentes abiertas Cat´loo
a
go general de publicaciones oficiales. NIPO: 326-05-044-3 Ministerio de
Administraciones P´blicas, 2005
u
[14] VV.AA., The Hague Declaration. http://www.digistan.org/hague
-declaration:en
13

14. Copyleft Francisco Javier Tsao Sant´
ın.
Perm´
ıtese a copia parcial e total do contido deste documento, con e sen
modificaci´ns, as´ como a s´a traducci´n, adaptaci´n e mostra p´blica, diso
ı
u
o
o
u
tribuci´n, etc., sempre e cando se cumplan as seguintes condici´ns:
o
o
1. Se indique de forma clara, veraz e visible a procedencia e autor´ do
ıa
contido orixinal e de t´dolos elementos modificados ou engadidos.
o
2. O que distrib´a copias do contido, modificadas ou non, ou de traduu
ci´ns ou adaptaci´ns s´as permita o seu receptor exerce-las mismas
o
o
u
´
acci´ns que se poden exercer sobre o contido orixinal, baixo as mesmas
o
condici´ns, sen engadir nin quitar ningunha.
o
14