Progenitor of the family business.

1. 1
รากเหงาของธุรกิจครอบครัว
Dr.Danai Thieanphut
Managing Director, DNT Consultants Co.,Ltd.
ชวง 3-4 ปที่ผานมาความสนใจเกียวกับธุรกิจครอบครัวไทยเห็นมีอาการคึกคักเปนพิเศษ
่
ซึ่งจะดูไดจาก
- ในดานการศึกษามีนักศึกษาทั้งปริญญาโทและปริญญาเอกสนใจศึกษาเพื่อวิจยในเรื่อง
ั
นี้กันพอสมควร เพราะผูเขียนไดรับอีเมลตดตอสอบถาม ขอความเห็น และขอคําแนะนําในการทําวิจัย
ิ
เกี่ยวกับธุรกิจครอบครัวไทยอยูตลอดเวลา
- สิ่งนี้ไดบงบอกถึงโอกาสในระดับบัณฑิตศึกษาที่เปดหลักสูตรดานผูประกอบการและ
นวัตกรรม หรือธุรกิจครอบครัวโดยเฉพาะ ซึ่งก็เริ่มมีใหเห็นแลวในขณะนี้
- ในวงการธนาคารที่ใชวิธี “ความรูนํา ตามดวยสินเชื่อ-บริการ” ไดมีการจัดอบรม
สัมมนาหรือการพัฒนาเกียวกับธุรกิจครอบครัวกันอยางคึกคักโดยเฉพาะแบงกระดับตนๆ ของบานเรา
่
แตวากันจริงๆ จังๆ แลวที่ศึกษากันนั้นยังไมมากเทาไหรและก็ไมไดเจาะลึกอยางถึงกึ๋นวา
“จุดกําเนิดหรือรากเหงาของธุรกิจครอบครัวเปนมาอยางไร ?”
อยางธุรกิจครอบครัวที่เกาทีสุดและลมสลายไปแลวเมื่อป 2006 คือ Kongo Gumi ซึ่งสืบ
่
ทอดธุรกิจไดนานถึง 40 เจนเนอเรชั่น (ดํารงธุรกิจอยูไดถึง 1,428 ป)
ถาเกาแกที่สุดในโลกขณะนี้ นาจะเปน Hoshi Ryokan เปนธุรกิจ Innkeeping ในประเทศ
ญี่ปุน ตั้งขึ้นในป 718 ปจจุบันอายุ 1,300 ป สืบทอดมา 46 เจนเนอเรชั่น แขกที่เขาพักโรงแรมซึ่งมีเพียง 100
หอง จะไดรับการตอนรับดวยการดื่มน้าชาจาก พิธีการชงชาแบบโบราณของญี่ปุน ชมสวนญี่ปุนโบราณ
ํ
และ ไดใสชุด “Yukata” ที่ทําจากผาฝายหลังจากเสร็จจากการอาบน้าพุรอน
ํ
เมื่อธุรกิจครอบครัวที่เกาแกที่สุดในโลกมีประเทศตนกําเนิดคือ ประเทศญี่ปุน แตประเทศ
จีนมีอารยธรรมมากอนประเทศญี่ปุน ทําใหผูเขียนไดกลับมาศึกษาเกี่ยวกับประเทศจีน ซึ่งมีอารยธรรมและ
การคาขายสืบเนื่องนับพันป
ดร.ดนัย เทียนพุฒ DNT Consultants Co..,Ltd.: Copyright 2009

2. 2
โมเดลตนแบบธุรกิจครอบครัวจากชาวจีน
Gulati & Lee (2005, Kellog on China; แปลเรียบเรียงโดยวิภาภรณ วงศศรีสุธน, 2549,
หนา 147-150) พบวา ครอบครัว (Family) คือ รากฐานการปกครองประเทศและการกําเนิดธุรกิจของชาว
จีนมากวา 2 พันป
“ความเชื่อที่มมาแตโบราณของจีนในยุคฮัน (Han) ภายใตลัทธิขงจื้อ (Confucianisum:
ี ่
551-479 ปกอนคริสตกาล) ที่ครอบครัวถือเปนรากฐานของสังคมและอํานาจของพอถือเปนสิทธิ์เด็ดขาดใน
ครอบครัว”
ดังนั้นความสัมพันธระหวางพอกับลูกภายใตลัทธิขงจื้อจึงถูกกําหนดขึ้นใหเปนรูปแบบการ
ปกครองในประเทศจีน
ขอสรุปที่สําคัญ เมื่อจักรพรรดิใชรูปแบบการปกครองระเบียบสังคมของลัทธิขงจื้อ โดย
การปกครองแบบพอปกครองลูก (Paternalism) ทําใหสามารถรวมอํานาจเปนปกแผนได
คนจีนไดยึดถือรูปแบบของครอบครัวเปนตนแบบขององคกรเกือบทุกรูปแบบ รวมไปถึง
องคกรธุรกิจดวย ธุรกิจสวนใหญของชาวจีนในตางประเทศจะเปนธุรกิจครอบครัวคือ มีพอเปนหัวหนาที่ทํา
หนาที่เปนผูกมบังเหียนของธุรกิจ และสมาชิกในครอบครัวคนอื่น ๆ จะรับตําแหนงหลักๆ สวนพนักงานมี
ุ
ตําแหนงทีต่ําลงไปตามลําดับชั้น
่
ในงานวิจย “เจาะ ดีเอ็นเอธุรกิจครอบครัวไทย” (ดนัย เทียนพุฒ, 2552) ไดสังเคราะห
ั
ความสัมพันธของครอบครัวที่เปนรากฐานการปกครองประเทศจีนและการดําเนินธุรกิจครอบครัวชาวจีนซึ่ง
เรียกวา “ความสัมพันธ 3 รูปแบบ” ดังรูปที่ 1
ดร.ดนัย เทียนพุฒ DNT Consultants Co..,Ltd.: Copyright 2009

3. 3
รูปที่ 1 : ความสัมพันธ 3 รูปแบบที่เปนรากฐานการปกครอบประเทศจีนและการดําเนินธุรกิจครอบครัว
ความสัมพันธ 3 รูปแบบ (Three Bonds)
จักรพรรดิคือ
ผูปกครองเสนาบดี
ครอบครัวภายใตลัทธิ
ขงจื้อที่เปนรากฐาน
มากวา 2 พันปใน
ความสัมพันธแบบ
พอปกครองลูก
พอคือ สามี คือ
ผูปกครองลูก ผูปกครองภรรยา
ความสัมพันธ
* ดนัย เทียนพุฒ (2552). เจาะดีเอ็นเอธุรกิจครอบครัวไทย หนา 66
ความสัมพันธ 3 รูปแบบ (Three Bonds) ในรูประบุวา จักรพรรดิคือผูปกครองเสนาบดี
พอคือผูปกครองลูก และสามีคือผูปกครองภรรยา
เมื่อภาคเอกชนในประเทศจีนเติบโตพัฒนาขึ้น ผูสังเกตการณไดพบวา การปฏิบัติของธุรกิจ
ในปจจุบนนันยังเปนไปในรูปแบบเดิม โดยการตัดสินใจและอํานาจในบริษัทของชาวจีนยังคงถูกจํากัดไว
ั ้
กับความสัมพันธ 3 รูปแบบนี้ไวอยางมาก การนับถือในอํานาจหนาที่และความสามารถจึงเปนพลังหลักที่จะ
ขับเคลื่อนในการทํางาน โดย Farh และ Cheng (อางจาก Gulati & Lee, 2005) เห็นวาความสัมพันธ 3
รูปแบบบอกนัยถึงความสัมพันธทางสังคมในอุดมคติคือ
...”ประมุขที่มีความเมตตาและมีผูรับใชที่จงรักภักดี”
...”พอที่หวังดีกับลูกและลูกก็หวังดีกับพอ”
...”สามีที่มีคุณธรรมและภรรยาเปนผูที่ออมนอม”
ความสัมพันธ 3 รูปแบบนี้เปน รากเหงาที่สาคัญตั้งแตอดีตของชาวจีนสืบทอดมาถึงธุรกิจ
ํ
ชาวจีนจากรุนสูรุนจนถึงศตวรรษที่ 21 สิ่งนี้สามารถเรียกไดวา รากเหงาของธุรกิจครอบครัวชาวจีนที่พัฒนา
ไปเปนโมเดลตนแบบธุรกิจครอบครัวในเอเซีย
ดร.ดนัย เทียนพุฒ DNT Consultants Co..,Ltd.: Copyright 2009

4. 4
ดร.ดนัย เทียนพุฒ DNT Consultants Co..,Ltd.: Copyright 2009