Turist Psikolojisi:
Turizmin Psikolojik Temelleri
Doç.Dr. Ulaş Başar Gezgin
ulasbasar@gmail.com
1

İçindekiler
• 1. Giriş
• 2. Turist Motivasyonu ve Kişilik
• 3. Turist Algısı
• 4. Turistin Öğrenme Süreçleri
• 5. Turistte Tutum Oluşumu ve Değişimi
• 6. Turisti İkna Etme
• 7. Medyada, Sosyal Medyada ve Ortamda Turistik Reklamcılığın Psikolojik Temelleri
• 8. Turist Davranışına Etki Eden Referans Grupları ve Fısıltı Gazetesi
• 9. Aile ve Sosyal Katmanlaşmanın Turist Psikolojisiyle İlişkisi
• 10. Kültürün Turist Psikolojisine Etkisi
• 11. Altkültürlerin Turist Psikolojisine Etkisi
• 12. Kültürlerarası Turist Psikolojisi
• 13. Turizm Sektöründe Segmentasyon
• 14. Turizmde Etik İhlalleri
• 15. Tüketim Toplumu ve Turizm
2

1. Giriş
• Psikoloji ve sosyolojinin uygulama alanı olarak
turist davranışı alanı
3

2. Turist Motivasyonu ve Kişilik
• Motivasyon modelleri
• İhtiyaçlar ve amaçlar
• Maslow ve diğer kuramcılar
• Kişilik kuramları
– (özellikle psikodinamik yaklaşımlar)
• Heyecan ve yenilik arayışı
• Kendini özel hissetme isteği
• Görselleştiriciler ve sözelleştiriciler
4

2. Turist Motivasyonu ve Kişilik
• Maddiyatçılık
• Zorlantılı turistler
• Ürün ve markaların kişiselleştirilmesi
• Turizmle uzatılan (uzatılması teşvik edilen)
benlik
• Benlik imgesi
• Savunma düzenekleri
• İzdüşümsel araştırmalar
5

3. Turist Algısı
• Görsel uyaranlar
• Bilişsel uyaranlar
• Gestalt ilkeleri
• Görsel kalıpyargılama
• Hale etkisi
• Ürün ve hizmet imgesi
• Ürün ve hizmet kalitesi
• Ambalajlama
6

3. Turist Algısı
• Algıda seçicilik
• Tezgah/resepsiyon görüntüsü
• Şirket imgesi
• Deneyim satma
• Gruplama
• Algılanan fiyat
• Algılanan risk
• Ürün yerleştirme
7

4. Turistin Öğrenme Süreçleri
• İlgili öğrenme modelleri
• Koşullandırma
• Pekiştirme
• Uyaranı genelleştirme
• Uyaranı ayırt etme
• Ürünü ayırt etme
• Sönümlenme
• Unutma
• Kitlesel öğrenme vs. Dağıtık öğrenme
8

4. Turistin Öğrenme Süreçleri
• Gözlemleyerek öğrenme (özellikle çocuklar)
• Rol modelleri (özellikle çocuklar)
• Kısa süreli ve uzun süreli bellek
• Bilginin işlenmesi ve saklanması
• Bilginin erişilebilir ya da erişilemez olması
• Tekrar (yararları ve zararları)
• Diğer bilişsel yaklaşımlar
9

5. Turistte Tutum Oluşumu
ve Değişimi
• Tutum oluşumundaki etmenler
• Tutum değişimindeki etmenler
• Tutum ve kişilik ilişkisi
• Tutumların algısal, bilişsel ve davranışsal
özellikleri
• Ürünlerin/Hizmetlerin karşılaştırılması
• Tutumların işlevleri
10

5. Turistte Tutum Oluşumu
ve Değişimi
• Ürünlerin/Hizmetlerin olumlu ve olumsuz
nesnelerle ilişkilendirilmesi
• Bilişsel uymazlık ve tutum-tutum ve tutum-
davranış çatışması
• Yükleme kuramı
• Kapıya ayağını koyma tekniği
11

6. Turisti İkna Etme
• Geniş kapsamlı yayın vs. Dar kapsamlı yayın
• İleti tasarımı: Söz vs. İmge
• İleti çerçeveleme
• Tek-yanlı vs. iki-yanlı ileti
• Sıralama etkisi
12

6. Turisti İkna Etme
• Turisti korkutma (örn/ çok az koltuk/oda kaldı)
• Turisti güldürme
• Cinselliğin kullanımı
• “Geç kalma, biter” uyarıları
• Duygu sömürüsü?
• İletinin ayrımcı altyapısı
– (örneğin, ataerkil reklamlar)
• İletinin etkili olup olmadığının ölçülmesi
13

7. Medyada, Sosyal Medyada ve Ortamda
Turistik Reklamcılığın Psikolojik Temelleri
• Etkileşimsiz ve Etkileşimli Medya arasındaki
yapısal ve süreçsel farklar
• Akıllı televizyonlar
• Ağ kullanıcısı tabanlı reklamcılık
• Google Ads örneği
• Mobil reklamcılık
• Nielsen araştırmaları
14

7. Medyada, Sosyal Medyada ve Ortamda
Turistik Reklamcılığın Psikolojik Temelleri
• Medyaya maruz kalma yaklaşımları
• Sosyal medya uyarlamaları
• İlgili iletişim modelleri
• Arama motoru reklamcılığı
• Deneyimsel reklamcılık
• Şirketlerin sosyal medya politikaları
15

8. Turist Davranışına Etki Eden
Referans Grupları ve Fısıltı Gazetesi
• Referans gruplarının etkileri
• İç grup-dış grup kavramsallaştırması
• Sosyal psikolojide kayırmacılık
• Özdeşleşme
• Referans grubu türleri
• Akranlar ve alışveriş/hizmet grupları
• Sanal gruplar (forumlar ve diğerleri)
16

8. Turist Davranışına Etki Eden
Referans Grupları ve Fısıltı Gazetesi
• Referans gruplarının etkilerini belirleyen
etmenler
• Uyarlık, uzmanlık, deneyim, gösteriş, kişilik vb.
• Bilgi kaynağı olanların inandırıcılığı
• Kanaat önderliği
• Fısıltı gazetesi
• Bloglar, viral videolar ve diğerleri
• Yeniliğin benimsenmesine yönelik modeller
17

9. Aile ve Sosyal Katmanlaşmanın
Turist Psikolojisiyle İlişkisi
• Aile ve toplumsallaşma
• Çocuk yetiştirme biçimleri
• Kuşaklar ve kuşaklararası etkiler
• Ailede karar alma süreçleri
• Aile rolleri
• Çocuklar ve turizm
• Aile Döngüsü: Bekar-Evli-Çocuklu-Boş Yuvada-
Emekli (ve diğer olasılıklar)
• Geleneksel olmayan aileler ve aile olmayan
haneler
18

9. Aile ve Sosyal Katmanlaşmanın
Turist Psikolojisiyle İlişkisi
• Toplumsal sınıflar ve toplumsal tabakalaşma
• Toplumsal hiyerarşi
• Psikolojik vs. Sosyolojik sınıf
• Eğitim grupları
• Meslek grupları ve gelir grupları
• Üst, orta ve alt sınıfların turizm örüntüleri
• Moda
• Biriktirme ve harcama örüntüleri
• Sınıfsal ve mekansal ayrımlaşma
19

10. Kültürün Turizm Psikolojisine Etkisi
• Kültürel roller
• Kültürel farklar ve benzerlikler
• Kültürel değerler
• Kültürel öğrenme
• Dil ve kültürel simgeler
• Milli kültür tezi ve eleştirisi
20

10. Kültürün Turizm Psikolojisine Etkisi
• İlgili kuramlar (özellikle Hofstede)
• Kültürün yaygın vs. örgün olarak öğrenilmesi
• Kültür ve kişilerarası ilişkiler
• Ritüeller
• Kültürel değerlerin turistik reklamlara
yansıması
21

11. Altkültürlerin
Tüketici Psikolojisine Etkisi
• Etnik altkültürler
• Dinsel ve inançsal altkültürler
• Yöresel altkültürler
• Yaşa bağlı altkültürler
– (özellikle ergen ve genç altkültürleri)
• Cinsiyet altkültürleri
• X-Y-Z kuşağı kavramsallaştırmasının eleştirisi
22

12. Kültürlerarası Turist Psikolojisi
• Yerel sürüm vs. Standard sürüm (yerli-yabancı
turist)
• Kültürlerarası farklar
• Karşılaştırmalı yaklaşımlar
• Dilsel engeller
• Yerel vs. Küresel ürün/hizmet sunumu
• Küresel ergen ve genç piyasası
• Yükselen Asya tüketim ve turizm örüntüleri
23

13. Turizm Sektöründe Segmentasyon
• Segmentasyon Ölçütleri
• Demografik:
• Yaş
• Cinsiyet
• Aileler ve haneler
• Sınıflar ve diğer toplumsal tabakalaşmalar
• Etnik kimlik
24

14. Turizmde Etik İhlalleri
• Sömürgen pazarlamacılık
• Turistik reklamlarda izleyici istismarı
• Yasal zemin
• Tepkiler ve imza kampanyaları
• Çevrimiçi yanıltamacalar ve yalanlar
• Sağlıksız hizmet
25

15. Tüketim Toplumu ve Turizm
• Tüketim toplumuna yönelik sosyolojik
eleştirilerin tartışılması ve turizme
uygulanması
• Video tartışma
26

Kaynakça
• Gezgin, U.B. (2015). Tüketici Psikolojisi:
Kapitalizmin Şifreleri.
http://www.slideshare.net/dr_gezgin/tuketici-
psikolojisi-sunumu-ulas-basar-gezgin
• Schiffman L. G. ve Wisenblit J. L. (2015).
Consumer Behaviour. Boston: Pearson.
27