ปญหาที่พบบอยในระบบทางเดินหายใจ
ภาวะการหายใจลมเหลว(Respiratory Failure)
เปนภาวะที่ระบบหายใจไมสามารถทําหนาที่ระบายอากาศและ
แลกเปลี่ยนกาซไดเพียงพอกับความตองการของรางกายจะมีระดับ
ออกซิเจนในเลือดแดง (PaO2) ต่ํากวาปกติ และ/หรือ คารบอนไดซ
ในเลือด (PaCo2) สูงกวาปกติและรางกายมีความเปนกรดมากขึ้น

ซึ่งเกณฑที่ใชในการวินิจฉัยจากผล ABG วามีภาวะ
หายใจลมเหลวคือ (สุจินดา ริมศรีทอง, 2545 อางถึงใน McCane,1998)
PaO2 < 50-60 mm.Hg
PaCo2 > 50 mm.Hg
PH < 7.25
การรักษา ควรไดรับการบริหารดวยออกซิเจน
ระยะเฉียบพลัน PaO2 <60 mmHg + SaO2 < 90%
ระยะเรื้อรัง PaO2 <60 mmHg

ชนิดของภาวะการหายใจลมเหลว
*แบงตามระยะเวลาของการเริ่มตนการเกิด สามารถ
แบงไดเปน 2 ชนิดคือ
1.การหายใจลมเหลวอยางเฉียบพลัน (Acute
respiratory failure) คือ ภาวะที่มีการพรองของ
ออกซิเจนในเลือดแดง (Hypoxemia) โดยมี PaO2
ต่ํากวา 50 มม.ปรอท หรือคารบอนไดออกไซดคั่ง
(Hypercapnia) โดยมี PaCo2 สูงกวา
50 มม.ปรอท เกิดขึ้นอยางรวดเร็ว

2. การหายใจลมเหลวอยางเรื้อรัง (Chronic
respiratory failure) หมายถึง ภาวะที่มีการพรองของ
ออกซิเจนในเลือดแดง และคารบอนไดออกไซดสูงขึ้น
อยางคอยเปนคอยไป โดยเกิดหลัง 48-72 ชม. รางกาย
สามารถปรับชดเชยโดยการสรางเม็ดเลือดแดงเพิมขึ้น
่
และไตชดเชยภาวะการเปนกรดดางของรางกายโดยการ
เก็บคารบอเนตไวเพิมขึ้น มีผลให HCO3 –
่
ในเลือดสูงขึ้น

* แบงตามกลไกการเกิดและคาของกาซในเลือดแดง
สามารถแบงไดเปน 2 ชนิดคือ
1. การถายออกซิเจนลมเหลว (Oxygenation 5failure/ type I
respiratory failure/ non-hypercapnic type) คือ ภาวะหายใจ
ลมเหลวที่เกิดจากความผิดปกติของการแลกเปลี่ยนกาซ เนื่องจากความ
ผิดปกติของเนื้อปอดและหลอดเลือดปอด ซึ่งมีผลใหระดับออกซิเจนใน
เลือดแดงลดลง แตไมมีการคั่งของ CO2 เนื่องจากรางกายปรับสภาพ
โดยการเพิ่มการระบายอากาศในถุงลมสวนอื่นที่ปกติ

2.การระบายอากาศลมเหลว (Ventilatory failure/
hypercapnic respiratory failure/type II respiratory failure/
pump failure) เกิดจากการระบายอากาศนอยกวาปกติ อากาศ
ไมสามารถกระจายไปยังทุกถุงลมอยางสม่ําเสมอ การระบาย
อากาศจึงไมเพียงพอ สําหรับการแลกเปลี่ยนกาซมีการคั่งของ
CO2 ในเลือด เกิดการพรองออกซิเจนเนื่องจากไดรบ O2 นอย
ั
และถูกเจือจางโดย CO2 ที่มีจํานวนมาก มีสาเหตุจากความ
ผิดปกติของศูนยหายใจ โรคของกลามเนื้อและประสาท ความ
ผิดปกติของทรวงอก เปนผลใหการระบายอากาศถุงลมลดลง

สาเหตุของภาวะการหายใจลมเหลว
1.ความผิดปกติที่ปอด ไดแก
1.1 Obstructive pulmonary function เชน ผูปวยที่มี
asthma อยางรุนแรง โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง สิ่ง
แปลกปลอมอุดกั้นหลอดลม
1.2 Restrictive pulmonary function เชน ปอดอักเสบ
(pneumonia) น้ําทวมปอด (pulmonary edema) ปอด
แฟบ (atelectasis)

1.3 ความผิดปกติของหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงปอด เชน
มี pulmonary embolism
2.ความผิดปกติที่ชองทรวงอกและเยื่อหุมปอด เชน
chest injury การไดรับการผาตัดชองทรวงอก
3.ความผิดปกติที่ระบบประสาทสวนกลาง เชน ศูนย
ควบคุมการหายใจถูกกด สมองไดรับบาดเจ็บ สมองขาด
เลือดไปเลี้ยง สมองอักเสบ

4. ความผิดปกติของระบบประสาท และ
กลามเนื้อ เชน บาดทะยัก โปลิโอ การ
บาดเจ็บของไขสันหลัง Myasthenia
Gravis, Guillain Barre Syndrome
5.ความผิดปกติของระบบหัวใจและหลอด
เลือด เชน Shock, Left side heart failure

อาการและอาการแสดง
เมื่อมีภาวะการหายใจลมเหลวอาการและอาการแสดง
ที่พบจะเปนการปรับตัวชดเชยของอวัยวะตางๆตอ
ภาวะ Hypoxemia คือ
1.Respiratory system : หายใจเร็ว หายใจลําบาก
แตในระยะทายจะมีอาการหายใจเบาตื้น ชาลง
จนกระทั่งหยุดหายใจ และ มีอาการเขียว

2.Cardiovascular system : ชีพจรเตนเร็ว ความ
ดันโลหิตสูง อาจมีการเตนของหัวใจผิดจังหวะ
(arrhythmia) และ ระยะทายมี Hypotension
3.Central nervous system : ระดับความรูสึกตัว
เปลี่ยนไป สับสน ไมมีสมาธิกระสับกระสาย ถามี
ภาวะ Hypoxemia รุนแรงมากขึ้นผูปวยจะซึมลงและ
ไมรูสึกตัว และ มีอาการแสดงของ Hypercapnia คือ
ปวดศีรษะ ผิวหนังแดงอุน ซึมลง ชัก และ ไมรูสึกตัว
ได

4.Hematologic effect : เม็ดเลือดแดงเพิ่มขึ้น
(Polycytemia) เพื่อเพิ่มออกซิเจนในเลือด ซึ่ง
ตอมาเลือดจะหนืดมากขึ้น
5.Acid-base balance : เมื่อมีภาวะ
Hypoxemia รุนแรงมากขึ้น เลือดมีภาวะเปน
กรดมากขึ้น จะกระตุนการหายใจเร็วขึ้นเปน
การชดเชย (compensate) ลดความเปนกรด

การรักษา มีหลักการดังนี้
1.ใหเนื้อเยื่อไดรับออกซิเจนอยางเพียงพอ โดยมี
วิธีคือ
1.1 ให O2 เพื่อแกไขภาวะ Hypoxemia
1.2 แกไขภาวะอุดกั้นในหลอดลม
1.3 การแกไขภาวะ Alveolarhypoventilation

2.การรักษาโรคหรือสาเหตุที่ทาใหเกิด
ํ
ภาวะการหายใจลมเหลว เชน ในรายที่ปอด
อักเสบตองใหยาปฏิชีวนะที่เหมาะสม
3.การรักษาตามอาการ เชน การใหอาหาร
และน้ําอยางเพียงพอ

การพยาบาลผูปวยที่มีปญหา
ระบบทางเดินหายใจ
 การประเมินผูปวยระบบทางเดินหายใจ
 การวางแผนการพยาบาล

การวางแผนการพยาบาล
 จากการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวของ
พบวาขอวินิจฉัยการพยาบาลทีพบบอยในการ
่
ดูแลผูปวยที่มีปญหาในระบบทางเดินหายใจมี
ทั้งปญหาจริง (Actual problems) และ
ปญหาเสี่ยง (Potential problems) ดังนี้

 (เสี่ยงตอ) การอุดกั้นทางเดินหายใจ
(Ineffective airway clearance เนื่องจาก
* รางกายสรางเสมหะมาก
* มีภาวะติดเชื้อหรือภาวะขาดน้ํา
* ไอไมมีประสิทธิภาพ
วัตถุประสงค เพื่อเพิ่มความสามารถในการ
ขับเสมหะ และปองกันไมเกิดการอุดกั้น
ทางเดินหายใจ

กิจกรรมการพยาบาล
1.เพิ่มความสามารถในการขับเสมหะของ pt. โดย
1.1 การฝกไอ (coughing exercise)
1.2 การทํากายภาพบําบัดทางเดินหายใจ (chest
physical therapy) เชน percussion, vibration, postural
drainage
1.3 การดูดเสมหะ (tracheal suction)
1.4 การใหละอองไอน้ําและความชื้น (dilivery of humidity
or aerosol therapy)

 เสี่ยงตอภาวะเนื้อเยื่อขาดออกซิเจน
เนื่องจาก
– ประสิทธิภาพในการแลกเปลียนกาซที่ปอด
่
ลดลงจากพยาธิสภาพของโรคปอดอักเสบ/
ARDS/ COPD
- ผูปวยมีความจําเปนตองไดรับยากดศูนยหายใจ
เพื่อการรักษา

วัตถุประสงค เพื่อปองกันภาวะเนื้อเยื่อขาดออกซิเจน/ เพื่อให
รางกายไดรับออกซิเจนอยางเพียงพอ
กิจกรรมการพยาบาล
1.ประเมินอาการและอาการแสดงของภาวะขาด O2
2.วัด V/S / O2 sat
3.ดูแลใหไดรับ O2 และ หมั่นตรวจขวดรับน้ํา/Respirator
4.จัดให pt.นอนในทาศีรษะสูง (Fowler’s position)

5.ดูแลทางเดินหายใจใหโลง โดยการ suction/
ใสทอขวางปาก(oral airway) ในรายที่ลิ้นตก
6.การฝกไอ (coughing exercise)
7.การทํากายภาพบําบัดทางเดินหายใจ
(Chest physical therapy) เชน percussion,
vibration, postural drainage
8.เปลี่ยนทานอนใหผปวยทุก 1-2 ชม.
ู

9.ดูแลชวยเหลือในการทํากิจกรรม
10.ดูแลให pt. พักผอน
11.ดูแลใหไดรับน้ําและอาหารอยางเพียงพอ
12.ดูแลการไดรับยาตามแผนการรักษา
(Bronchodilator/ Diuretic/ Antibiotic)
13.ติดตามและประเมินเปรียบเทียบคา ABG

เสี่ยงตอการติดเชื้อ
ของระบบทางเดินหายใจ
วัตถุประสงค
ปองกันการติดเชื้อของระบบหายใจ
กิจกรรมการพยาบาล
1.ประเมินอาการและอาการแสดงของการติด
เชื้อในระบบทางเดินหายใจ
2.วัด V/S

3.ในกรณีที่ pt.ไดรับการรักษาโดยการใชเครื่องชวยหายใจ
ทอระบายทรวงอกหรือหลอดลมคอ ควรใหการพยาบาล
ตามหลักเทคนิค (Sterile/ aseptic)
4.เปลี่ยนทานอนทุก 1-2 ชม. เพื่อปองกันมิใหเสมหะคั่ง
5.การทํากายภาพบําบัดทางเดินหายใจ (chest physical
therapy) เชน percussion, vibration, postural drainage
6.ในกรณีมีเสมหะชวยดูดเสมหะ (suction)

7. แนะนําให pt. รักษาสุขภาพโดย
* ฝกนิสัยการรับประทานอาการใหเหมาะกับโรค และ
รับประทานอาหารที่เปนประโยชนตอรางกาย หลีกเลี่ยง
อากาศที่เย็นจัด/ รอนจัด
* รักษาชองปาก ฟน ใหสะอาดอยูเสมอ เพื่อปองกันการ
ติดเชื้อของทางผานอากาศหายใจ
* พักผอนและออกกําลังกายอยางสม่ําเสมอ
* แนะนําให pt.หลีกเลี่ยงการเขาใกลผูที่เปนโรคติดเชื้อ
ระบบทางเดินหายใจ
8.ดูแลใหไดรับยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา
9.ติดตามผลตรวจทางหองปฏิบัติการ เชน wbc, sputum
gramstain/ culture

 เจ็บหนาอก
วัตถุประสงค
อาการเจ็บหนาอกเมื่อออกกําลังกายลดลง
กิจกรรมการพยาบาล
ให pt.งดออกกําลังกาย และพักผอนใหมากขึ้น ระยะเวลา
การพักผอนจะมากนอยเพียงใดขึ้นอยูกับสาเหตุ พยาธิสภาพ
และความรุนแรงของโรค เมื่ออาการเจ็บหนาอกลดลงหรือ
หายไปจึงเริ่มออกกําลังกายใหม การเริ่มออกกําลังกายควร
กระทําทีละนอยและคอยๆ เพิ่มเวลามากขึ้น

วัตถุประสงค
อาการเจ็บหนาอกเนื่องมาจากการอักเสบของ
เยื่อหุมปอดลดลง
กิจกรรมการพยาบาล
แนะนําให pt. นอนทับขางที่อักเสบเพราะจะ
ชวยลดการเคลื่อนไหวของปอดและเยื่อหุม
ปอด หากยังคงเจ็บปวดและไมไดพักผอน
ควรใหยาแกปวดตามแผนการรักษา และ
สังเกตผลขางเคียงของยาทุกครัง ้

วัตถุประสงค
อาการเจ็บหนาอกเนื่องจากการไอบรรเทาลง
กิจกรรมการพยาบาล
กระตุนให pt.ไออยางมีประสิทธิภาพ หากดื่มน้ําไดใหดื่ม
น้ําอุนๆ อมกลั้วคอ (หากไมมีขอหามดื่มประมาณ 2000-
3000 cc/ day) เพื่อละลายเสมหะและไอออกมาไดงาย
และทําความสะอาดปากหลังบวนเสมหะ ในรายที่ไมมี
เสมหะควรใหยาแกไอเพื่อชวยบรรเทาอาการไอ

 มีความไมสุขสบายของรางกายจากการ
หายใจลําบาก
วัตถุประสงค
pt.มีความสุขสบายและผอนคลายทั้งรางกาย
และจิตใจ
กิจกรรมการพยาบาล
1.แนะนําให pt.หายใจแบบหอปาก
(pursed lips breathing)
2.นวดหลัง เพื่อให pt.รูสึกสบายและกระตุน
ใหโลหิตไหลเวียนสะดวกขึ้น

3.งดใชแปงฝุนในการนวดหลังเพราะจะระคาย
เคืองระบบหายใจ ทําใหหายใจลําบากได
4.เปลี่ยนทานอนเพื่อใหหายใจไดสะดวกขึ้น
5.จัดสิ่งแวดลอมใหเงียบ สะอาด ปลอดโปรง
เพื่อให pt.พักผอนและลดการใช O2 ของ
รางกาย
6.ดูแลใหไดรับยาตามแผนการรักษา

 เสี่ยงตอการกลับเปนซ้ําของโรค
วัตถุประสงค
ปองกันการกลับเปนซ้ําของโรค
กิจกรรมการพยาบาล
1.วางแผนรวมกับ pt. เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพของตน
ใหแข็งแรงอยูเสมอ โดยการรับประทานอาหารที่มี
ประโยชน ออกกําลังกายสม่ําเสมอ และพักผอนอยาง
เพียงพอ
2.แนะนําให pt.หลีกเลี่ยงการเขาใกลผูที่เปนโรคติดเชื้อ
ระบบทางเดินหายใจ

3.แนะนําให pt.อยูในที่ที่อากาศถายเทดี อบอุน และ
หลีกเลี่ยงการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิแวดลอมโดย
กะทันหัน
4.ในการ breathing exercise แตละครั้ง ฝกให pt. สูด
หายใจเขาลึกๆ ติดตอกันอยางนอย
10-20 ครั้ง ทําเปนกิจวัตรประจําวันเชา-เย็น เพื่อความ
แข็งแรงของปอด หรือ อาจใชวิธีการเปาลูกโปงก็ได
5.ในกรณีมีเสมหะ ควรฝกใหมีการไออยางมี
ประสิทธิภาพ

6.แนะนําให pt.รักษาความสะอาดของปากฟนอยาง
สม่ําเสมอ เพื่อปองกันการติดเชื้อของระบบทางเดิน
หายใจ
7.สอนให pt.รูจักสังเกตตนเองเกี่ยวกับอาการเหนื่อย
หอบ หายใจลําบาก ลักษณะสีเล็บมือ เล็บเทา ถามี
ความผิดปกติควรมาพบแพทย
8.เนนให pt.เห็นความสําคัญของการมาตรวจตาม
แพทยนัด เพื่อการรักษาพยาบาลจะไดตอเนื่อง

 วิตกกังวลเกี่ยวกับภาวะของโรค
วัตถุประสงค
เพื่อลดความวิตกกังวลของผูปวย
กิจกรรมการพยาบาล
1.สรางสัมพันธภาพที่ดีตอผูปวยโดยปลอบโยนให
กําลังใจดวยทาทางเปนกันเอง ยิ้มแยมแจมใส ให
ความเอาใจใส หมั่นตรวจเยี่ยม ฯลฯ เพื่อให pt.เกิด
ความรูสึกอบอุนและไววางใจ

2.อธิบายใหผูปวยและญาติเขาใจถึงการดําเนินของโรค
ตลอดจนการรักษาโรคที่เปนอยู ควรจะแนะนําใหผูปวย
ทราบถึงความรุนแรงของโรคและประโยชนของการ
รักษา เพื่อคลายความวิตกกังวลเกี่ยวกับสภาพความ
เปนอยูของตน
3.เปดโอกาสใหผูปวยและญาติซักถามขอสงสัยและ
อธิบายเพิ่ม
4.ฝกการผอนคลายใหแก pt. โดย
- จัดทาให pt.อยูในทาที่สบาย
- ให pt.สูดหายในเขาชาๆ ลึกๆ และหายใจออกชาๆ
ทําประมาณ 2-3 ครั้ง

- บอกให pt.ผอนคลายรางกายตังแตศีรษะ
้
จนถึงเทาโดยให pt.นึกถึงความอบอุนที่รูสึกได
บริเวณปลายมือและปลายเทา
- แนะนําให pt. ทําสมาธิ
5.จัดกิจกรรมพิเศษหรืองานอดิเรกเบาๆที่ไม
ขัดกับโรคให pt.ทําเพื่อเบนความสนใจไปจาก
ความทุกขทรมานจากความเจ็บปวย

6.ประเมินความสัมพันธภายในครอบครัวของ pt.
เพื่อใหคําแนะนําแกสมาชิกครอบครัวและเกิด
การยอมรับซึ่งกันและกัน ซึ่งจะชวยลดความวิตก
กังวลของ pt.ไดสวนหนึ่ง
7.จัดสิ่งแวดลอมใหเงียบ สะอาด ปลอดโปรง
เพื่อให pt.รูสึกผอนคลายและพักผอนได

การเคลื่อนย้ ายผู้ป่วยที่มีปัญหาทางระบบหายใจ
ผู้ป่วยทีมปัญหาทางระบบหายใจ มีอาการดังนี้
่ ี
1.อัตราหายใจมากกว่า 30 คร้ ัง/นาที
2. หอบเหนื่อย ใชกลามเน้ือบริเวณคอและทรวงอกในการหายใจ
้ ้
3.ตองไดรับออกซิเจน
้ ้
4.ใส่ ท่อช่วยหายใจ
5.ภาวะความดันโลหิ ตตํ่า
6.มีโอกาสเกิดการอุดกั้นทางเดินหายใจ
้ ่
7.หยดหายใจหรือหายใจนอยกวา 8 คร้ ัง/ นาที หรื อ ต้องช่วยหายใจ
ุ

ข้ันตอนการเคลอนย้าย
ื่
1.แจ้งหน่วยงานที่จะรับผูป่วยทราบถึงสภาพผูป่วย
้ ้
่
2.เตรี ยมผูป่วยให้อยูในสภาพที่เหมาะสมก่อนการเคลื่อนย้าย หากไม่พร้อม
้
ควรแกไขหรือ**ให้การรักษาก่อน เช่น การหายใจช้า/ไม่หายใจ,ความดน
้ ั
โลหิ ตตํ่า,ภาวะpneumothorax/hemothorax
3.เฝ้ าระวงและใหการรักษาต่อเนื่องตลอดเวลาที่เคลื่อนยาย สัญญาณชีพ,ยา,
ั ้ ้
นํ้าเกลือ
4.ป้ องกันอันตรายจากการเคลื่อนย้ายโดยเฉพาะผูป่วยที่ไม่รู้สึกตัว
้
5.ผูป่วยที่ใส่ chest drain ควรดูแลใหเ้ หมาะสมไม่ควรclamp สายตลอดเวลา
้
6.มีบุคลากรที่เหมาะสมไปกบผป่วยั ู้
7.เมื่อเคลื่อนยายไปถึงหน่วยงานใหม่แลว ควรตรวจวดสัญญาณชีพทนที
้ ้ ั ั

THE END