1. Κεφάλαιο 10
Η μεταπολεμική ανασυγκρότηση της Ελλάδας
(1950 - 1974)
Μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου η Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει
πολλά προβλήματα. Ωστόσο, σταδιακά άρχισε και πάλι να προοδεύει.

2. Ματιά στο παρελθόν
Το τέλος του Β' Παγκοσμίου
Πολέμου και η περίοδος του
«Ψυχρού Πολέμου»
Την άνοιξη του 1945 η
χιτλερική Γερμανία ηττήθηκε
στα πεδία των μαχών.
Η φωτογραφία του Yevgeny
Khaldei με το Ρώσο στρατιώτη που
υψώνει μια σημαία στην κορυφή
του Ράιχσταγκ στο Βερολίνο είναι
ίσως η πιο διάσημη φωτογραφία
του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου.

3. Πολίτες του Παρισιού πανηγυρίζουν μπροστά από την Αψίδα του Θριάμβου για την άνευ όρων
παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας, κρατώντας σημαίες των συμμαχικών χωρών, το 1945.

4. Έως τα τέλη του καλοκαιριού του ίδιους έτους όλοι οι σύμμαχοι της είχαν
συνθηκολογήσει. Ο τερματισμός του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν
πραγματικότητα.
Αμερικάνοι στρατιώτες υψώνουν τη σημαία σε ιαπωνικό νησί του Ειρηνικού

5. Το κόστος του Β' Παγκοσμίου
Πολέμου ήταν ανυπολόγιστο.
Σε περίπου τριάντα έξι
εκατομμύρια υπολογίζονται οι
νεκροί μόνο στην Ευρώπη.
Επίσης, η ρίψη της ατομικής
βόμβας στη Χιροσίμα και το
Ναγκασάκι της Ιαπωνίας, με
τους χιλιάδες νεκρούς που
κυριολεκτικά εξαϋλώθηκαν
εκεί, συγκαταλέγεται στις πιο
μ ε λ α ν έ ς σ ε λ ί δ ε ς τ η ς
ανθρώπινης ιστορίας.

6. Στα ερείπια της Χιροσίμα

7. Ωστόσο, νέα μέτωπα είχαν ήδη ανοίξει, καθώς ο κόσμος εισήλθε σταδιακά στην
περίοδο του «Ψυχρού Πολέμου» με την έντονη αντιπαράθεση των ΗΠΑ και
της ΕΣΣΔ.
Ο μεταπολεμικός κόσμος καθορίστηκε στη Συνδιάσκεψη της Γιάλτας, πόλη της Κριμαίας στην
Ουκρανία και λιμάνι του Εύξεινου Πόντου, τον Φεβρουάριο του 1945. Ο Βρετανός
πρωθυπουργός Σερ Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούζβελτ και ο
ηγέτης της ΕΣΣΔ Ιωσήφ Στάλιν διαπραγματεύτηκαν θέματα που αφορούσαν στην μεταπολεμική
πολιτική που θα ακολουθούσαν σχετικά με τις χώρες που είχε καταλάβει η Ναζιστική Γερμανία
αλλά και με την τύχη των χωρών που είχαν συμμαχήσει με αυτήν.

8. Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου
Πολέμου πολλές από τις χώρες του
Τρίτου Κόσμου προσπάθησαν να
κερδίσουν την ανεξαρτησία τους από
τις αποικιοκρατικές δυνάμεις της
Δύσης. Ανάμεσα στις χώρες αυτές
ιδιαίτερη θέση κατέχει η Ινδία, που με
ηγέτη τον Μαχάτμα Γκάντι κέρδισε
την ανεξαρτησία της από τους
Βρετανούς το 1947.

9. Κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, πάλι, ξεχωρίζει ο πόλεμος στο
Βιετνάμ (1961-1973), η πρώτη ουσιαστικά μεγάλη σύγκρουση των δύο
αντίπαλων συνασπισμών, που με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ
προέκυψαν από τις στάχτες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Και στον πόλεμο
αυτό τα εγκλήματα σε βάρος των αμάχων υπήρξαν μεγάλα.
Η μικρή Kim Phuc- με τα ρούχα της να έχουν εξατμιστεί και το σώμα της μία ολόκληρη πληγή-
τρέχει με τα αδέρφια της, για να γλιτώσουν από μία βόμβα Ναπάλμ. Ο τρόμος του πολέμου σε μία
φωτογραφία.
Θεωρητικά η μάχη ήταν
μεταξύ του Βόρειου (σύμ-
μαχος ΕΣΣΔ) και του Νότιου
Βιετνάμ (σύμμαχος ΗΠΑ).
Στην πραγματικότητα ήταν
ένας πόλεμος μέσω αντι-
προσώπων μεταξύ των
ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, επειδή
δεν ήθελαν να εμπλακούν
σε απευθείας πόλεμο μετα-
ξύ τους που ίσως θα κατέ-
ληγε σε πυρηνική κατα-
στροφή. Τελικά οδήγησε
στην επανένωση του Βιετ-
νάμ υπό κομμουνιστική κυ-
ριαρχία.

10. Το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου έφερε την Ελλάδα αντιμέτωπη με σοβαρά
πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα, που επιβράδυναν την ανασυγκρότησή
της. Η χώρα είχε ερειπωθεί, χιλιάδες άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους ενώ
τα πάθη, που είχε δημιουργήσει ο Εμφύλιος, δεν είχαν ακόμα ξεπεραστεί.
Ταυτόχρονα, οι κακές σχέσεις
της χώρας με τους βόρειους γεί-
τονές της, την Αλβανία, τη Γιου-
γκοσλαβία και τη Βουλγαρία,
μεγάλωναν την αβεβαιότητα για
τη Μακεδονία και τη Θράκη.
Εκείνα τα χρόνια δημιουργήθηκαν
στρατόπεδα συγκεντρώσεως, στα ο-
ποία οδηγήθηκαν χιλιάδες αριστεροί
πολίτες. Tο μεγαλύτερο από αυτά ήταν
στη Μακρόνησο.

11. Για να προστατεύσει την εδαφική της ακεραιότητα, για να έχει δυνατούς
συμμάχους και να προσεγγίσει τη Δύση, η Ελλάδα το 1952 εντάχθηκε στο
Βορειοατλαντικό
Σύμφωνο (ΝΑΤΟ),
οργάνωση που
ιδρύθηκε με
πρωτοβουλία
τωνΑμερικανών
ως αντιστάθμισμα
στην παρουσία
της Σοβιετικής
Ένωσης στην
Ευρώπη.
Οι σχέσεις
της χώρας με
τη Γιουγκοσλαβία
και τη Βουλγαρία
βελτιώθηκαν
προοδευτικά.
https://el.wikipedia.org/

12. Αντίθετα επιδεινώθηκαν οι σχέσεις με την Τουρκία, κυρίως εξαιτίας του
ζητήματος της Κύπρου. Η Κύπρος ήταν αγγλική αποικία όμως οι
Ελληνοκύπριοι ήθελαν να ενωθούν με την Ελλάδα. Οι Τουρκοκύπριοι από την
άλλη ήθελαν το νησί να διχοτομηθεί. Αποτέλεσμα των τριβών ήταν οι διώξεις
των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης τον Σεπτέμβριο του 1955,
γνωστότερες ως Σεπτεμβριανά. Καθοδηγούμενος τουρκικός όχλος
προκάλεσε βίαια επεισόδια κατά των περιουσιών των Ελλήνων (Ρωμιοί) και
τωνΑρμένιων,
πλην όμως
Τούρκων υπη-
κόων, λεηλατώ-
ντας και πυρ-
πολώντας ελλη-
νικά καταστή-
ματα, σπίτια,
σχολεία και βε-
βηλώνοντας
εκκλησίες ακό-
μα και νεκροτα-
φεία.
https://www.protothema.gr/

13. Στις εκλογές του 1956, στις οποίες ψήφισαν για πρώτη φορά και οι
γυναίκες, εκλέχθηκε πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο
Σερραίος πολιτικός στα οχτώ χρόνια της πρωθυπουργίας του επιδίωξε να
πετύχει συμβιβασμό στο κυπριακό και ν' αποκαταστήσει τις σχέσεις της
χώρας με τη Βρε-
τανία και τις ΗΠΑ.
Προσανατόλισε
επίσης με συνέ-
πεια την Ελλάδα
προς την Ευρώπη.
Η κυβέρνηση του
Κωνσταντίνου
Καραμανλή τον
Φεβρουάριο του
1956, φωτ. Κ.
Μεγαλοκονόμου

14. Kατά την οκταετία Καραμανλή έγιναν σημαντικά έργα υποδομής (δρόμοι,
γέφυρες, εγγειοβελτιωτικά έργα) και μεγάλες ξένες επενδύσεις. Ξεκίνησε το
1961, η διαδικασία ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική
Κοινότητα (ΕΟΚ). Ο Κ. Καραμανλής ωστόσο, αντιμετωπίζοντας προβλήματα
στις σχέσεις του με τα ανάκτορα, παραιτήθηκε (1963) και εγκαταστάθηκε στο
Παρίσι (1964).
Βασιλιάς Παύλος και
Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς
Καραμανλής
https://eleftherostypos.gr/

15. Το 1963 πήρε την εξουσία ο Γεώργιος Παπανδρέου, που είχε διατελέσει
πρωθυπουργός και το 1944. Διαφώνησε όμως με τον βασιλιά Κωνσταντίνο,
που διαδέχτηκε τον Παύλο, και αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 1965.
Η κυβέρνηση του
Γεωργίου
Παπανδρέου τον
Μάρτιο του 1964,
φωτ. Κ.
Μεγαλοκονόμου

16. Μία από τις σημαντικές πρωτοβουλίες του κατά τη διάρκεια της σύντομης
θητείας του ήταν η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τα πιο σημαντικά σημεία της
ήταν:
lΔωρεάν εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες
lΘεσμοθέτηση τριτάξιου Γυμνασίου και τριτάξιουΛυκείου
lΥποχρεωτική εκπαίδευση από το 6ο ως το 15ο έτος της ηλικίας όλων των
μαθητών της
επικράτειας
lΕλεύθερη
χρήση της
δημοτικής
γλώσσας σε όλες
τις βαθμίδες.
https://www.tovima.gr/

17. Ο Εμφύλιος, η φτώχεια και οι δύσκολες συνθήκες ζωής στην ύπαιθρο
οδήγησαν μεγάλο τμήμα του αγροτικού πληθυσμού να εγκατασταθεί στις
πόλεις, αναζητώντας δουλειά.

18. Οικοδομήθηκαν πλή-
θος πολυκατοικιών
με τον θεσμό της α-
ντιπαροχής. Δηλαδή
κάποιος ιδιοκτήτης
εκχωρούσε τη γη του
στον κατασκευαστή
με αντάλλαγμα έναν
αριθμό διαμερισμά-
των. Έτσι ο κατα-
σκευαστής δε χρεια-
ζόταν χρήματα για να
αγοράσει οικόπεδο
και μπορούσε να
πουλά τα διαμερί-
σματα πριν την απο-
περάτωση. Με αυτόν
τον τρόπο οι παλιές
μονοκατοικίες χάθη-
καν και οι πόλεις γέμι-
σαν πολυκατοικίες. https://www.iefimerida.gr/

19. Δόθηκε επίσης έμφαση στην ανάπτυξη της βιομηχανίας. Στην ανάπτυξη αυτή
βοήθησε πολύ η οικονομική ενίσχυση εκ μέρους των Η.Π.Α. στα πλαίσια του
Σχεδίου Μάρσαλ.
Η ΕΣΚΙΜΟ, ελληνική εταιρεία που ιδρύθηκε το 1958, κατασκεύαζε ψυγεία, καταψύκτες,
φούρνοι κουζίνας, θερμάστρες, τηλεοράσεις κ.λπ. Μέχρι το 1973 απασχολούσε πάνω από
1500 εργαζόμενους.

20. Τα τραμ κυκλοφορούν σε κεντρικό δρόμο της Αθήνας
Τον Οκτώβριο του
1960, αποσύρθηκαν
τα τελευταία τραμ.

21. Άρχισε επίσης να αναπτύσεται ένας καινούριος κλάδος απασχόλησης, οι
τουριστικές επιχειρήσεις.
Τ ο υ ρ ί σ τ ε ς
φωτογραφίζουν
εντυπωσιασμέν
οι μια γυναίκα με
παραδοσιακή
ενδυμασία, στο
ν η σ ί τ η ς
Κέρκυρας. ©
SERGE
https://www.parapolitika.gr/

22. Πολλοί Έλληνες μετανάστευσαν στην Αυστραλία αλλά και σε χώρες της
Ευρώπης, της Αμερικής και της Αφρικής, επιζητώντας μια καλύτερη ζωή.
Έλληνες μετανάστες
φ τ ά ν ο υ ν σ τ η ν
Αυστραλία (1956)

23. Ευχές για καλή αντάμωση από τους Έλληνες μετανάστες στην Αυστραλία

24. Μετά την παραίτηση
του Παπανδρέου, η
Ελλάδα αντιμετώπισε
πολιτική κρίση. Στις 21
Απριλίου του 1967
μια ομάδα στρατιω-
τικών, με επικεφαλής
τον συνταγματάρχη
Γεώργιο Παπαδό-
πο υ λ ο , ε π έ β α λ ε
δικτατορία.
από αριστερά Στυλιανός
Παττακός, Γεώργιος
Παπαδόπουλος και
Νικόλαος Μακαρέζος

25. Το αυταρχικό και ανελεύθερο καθεστώς καταδικάστηκε από πολιτικούς και από
ανθρώπους των γραμμάτων και της τέχνης αλλά και απλούς πολίτες. Ορισμένοι
κατέφυγαν σε χώρες του εξωτερικού ενώ άλλοι παρέμειναν, οργανώνοντας
αντίσταση για να ανατρέψουν τους δικτάτορες.
Ο Παπανδρέου
τ ο 1 9 6 8 σ ε
αντιδικτατορική
συγκέντρωση
στοΆμστερνταμ
https://el.wikipedia.org/

26. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974) χιλιάδες αντιφρονούντες
εξορίστηκαν και πάλι στη Γυάρο. Για πρώτη φορά ανάμεσά τους βρίσκονταν και
γυναίκες, ακόμη και εγκυμονούσες.
https://thestandard.gr/

27. Πρώτοι εξεγέρθηκαν μαζικά την άνοιξη του 1973 οι φοιτητές, με κορύφωση τα
γεγονότα στο Πολυτεχνείο τηςΑθήνας το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου.

28. 17 Νοεμβρίου 1973. Άρμα
μάχης ετοιμάζεται να
παραβιάσει την πύλη του
Πολυτεχνείου,
φωτ. Β. Καραμανώλης

29. Στις 15 Ιουλίου 1974 η Χούντα τηςΑθήνας διέταξε πραξικόπημα στην Κύπρο με
στόχο την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Πέντε μέρες μετά, στις 20 Ιουλίου
1974, η Τουρκία εισέβαλε στο νησί, για να «υπερασπιστεί» τους
Τουρκοκύπριους. Στις 23 Ιουλίου κηρύχθηκε εκεχειρία και η Χούντα των
Αθηνών κατέ-
ρευσε. ΗΤουρ-
κία από τότε
κατέχει το
36,2% της Κύ-
πρου, αφού
εκτόπισε 120
χιλιάδες Κύ-
πριους από
τις εστίες τους.
Συνολικά σκο-
τώθηκαν περί-
που 3 χιλιάδες
Ελληνοκύπριοι.
https://www.tovima.gr/

30. Με την εισβολή των Τούρκων στην
Κύπρο και την Ελλάδα να ετοιμάζεται
γ ι α π ό λ ε μ ο ο ι σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ο ί
παρέδωσαν την εξουσία στους
πολιτικούς. Κλήθηκε τότε από το
Παρίσι, όπου διέμενε τότε, ο
Κωνσταντίνος Καραμανλής, για ν'
αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας.
Η δημοκρατία αποκαταστάθηκε και
σχηματίστηκε Κυβέρνηση Εθνικής
Ενότητας με πρωθυπουργό τον
Καραμανλή.
https://www.syndesmos1974.gr/

31. Οι πηγές αφηγούνται...
1. Στις 28 Μαρτίου του 1969 ο Γιώργος Σεφέρης έκανε την παρακάτω
προφητική δήλωση στο BBC για τη δικτατορία των Συνταγματαρχών:
«Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου
αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και -τόσο
περίλαμπρα- ο λαός μας στον τελευταίο Παγκόσμιο πόλεμο. Είναι μια
κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε
να κρατήσουμε ζωντανές με πόνους και με κόπους, πάνε και αυτές να
καταποντιστούν μέσα στα ελώδη στεκάμενα νερά.Δεν θα μου ήταν δύσκολο να
καταλάβω πως τέτοιες ζημιές δεν λογαριάζουν πάρα πολύ για ορισμένους
ανθρώπους. Δυστυχώς δεν πρόκειται μόνο γι' αυτόν τον κίνδυνο. Όλοι πια το
διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να
μοιάζει εύκολη όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος. Το δράμα
αυτού του τέλους μας βασανίζει -συνειδητά ή ασυνείδητα- όπως στους
παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία τόσο προχωρεί το
κακό. Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς κανέναν απολύτως πολιτικό δεσμό και
μπορώ να το πω: "μιλώ χωρίς φόβο και χωρίς πάθος". Βλέπω μπροστά μου
τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο. Αυτή η
ανωμαλία πρέπει να σταματήσει. Είναι εθνική επιταγή. Τώρα ξαναγυρίζω στη
σιωπή μου. Παρακαλώ το Θεό να μη με φέρει άλλη φορά σε παρόμοια ανάγκη
να ξαναμιλήσω».

34. Ερώτημα
lΠοια ήταν τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχόλησαν την Ελλάδα την
περίοδο μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου;

35. Απάντηση
lΠοια ήταν τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχόλησαν την Ελλάδα την
περίοδο μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου;
Η χώρα είχε ερειπωθεί, χιλιάδες άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους ενώ τα πάθη,
που είχε δημιουργήσει ο Εμφύλιος, δεν είχαν ακόμα ξεπεραστεί. Ταυτόχρονα η
χώρα είχε κακές σχέσεις με τους βόρειους γείτονές της, την Αλβανία, τη
Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία και αυτό μεγάλωνε την αβεβαιότητα για τη
Μακεδονία και τη Θράκη.

36. Ερώτημα
lΜε βάση την Πηγή 1, ποια ήταν η άποψη του Γιώργου Σεφέρη για τη
δικτατορία;

37. Απάντηση
lΜε βάση την Πηγή 1, ποια ήταν η άποψη του Γιώργου Σεφέρη για τη
δικτατορία;
Ο Γιώργος Σεφέρης θεωρούσε τη δικτατορία ένα καθεστώς ολωσδιόλου
αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησαν οι Έλληνες. Την παρομοίωσε με
υποχρεωτική νάρκη όπου χάθηκε η ελευθερία του λαού. Πίστευε ότι η δικτατορία
θα οδηγούσε τα πράγματα σε τραγικό τέλος, σε γκρεμό, και έπρεπε να
σταματήσει η ανωμαλία πριν να είναι αργά. Πράγματι η δικτατορία τέλειωσε με το
Πολυτεχνείο και την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο.

38. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ