In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 houtinnovaties: skatebowl IN DE PRIJZEN 10 aliminium awards 2003 VERSLAG 07 ifd avant la lettre NIEUWS 05 productontwikkeling: slim bouwen 09 norm+ design 2b 13 moooi: 2 reacties op 15 twee medische ifd-projecten BOOOSTING 04 antwoordkaart 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. 18 december 2002 plande Booosting een bijeenkomst over de Skatebowl; in verband met
eindejaarsdrukte is besloten het programma te verplaatsen naar een later tijdstip. En dat is
woensdag 4 juni aanstaande. Voordeel is dat u nu, naast de ontwikkeling van de skatebowl, de
gelegenheid heeft veel meer onderwerpen over andere houtinnovaties te vernemen. Zoals een
houten brug, lichtmast, vangrail, gevelsluitende elementen etc. zie voor meer info pag 03-04

3. r PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A
,
15:00 Ontvangst in Zaal 10, Auditorium TU Eindhoven '-
<lJ
15:15 'De ontwikkeling van de houten skatebowl' <lJ
E
'-
door Marc Maurer, architectlMaurer United Architects <lJ
+-'
<lJ
15:35 'De ontwikkeling van de houten brug' N
0
door Aad vd Burg, projectleider duurzaam b(!uwen en houtinnnovaties/RWS <lJ
U
15:55 'De ontwikkeling van de houten vangrail' door Jan Willem van de Kuilen, '"
Universitair docent Hout en Houtconstructies/TU Delft, '"
"-
<lJ
fac. Civiele T echniek+Geowetenschappen
16:10 Film botsproeven houten vangrail
16:15 Pauze
16:45 'Houtmodificatie, de schepping van een nieuw materiaal'
door Waldemar Homan, Stichting Hout Research Wageningen
17:05 'De herontdekking van gevelslnitende elementen'
door Anne Terpstra, Ingenieursbureau Boorsma b.v. te Drachten
17:25 Discussie o.l.v. Jouke Post, architect/directeur XX architecten &
hoogleraar Bouwtechniek TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde
17:45 Naar de Skatebowl
18:00 Skatedemonstraties & borrel
19:00 Eind
Geïnteresseerd 10 deelname? InschnJv10g Vla deze antwoordkaart of e-maIl.

4. vervolg van pagina Ol en 02, aankondiging van de onderl.oeksmiddag in her reken van hourinnovaties in Ei ndhoven op woensdag 4 juni
> skatebowl voor Area51 Skatepark
Twintig -deels skateboardende- studenten van de TU
Eindhoven, o ntwikkelden o.l.v. architect Marc Maurer van
MUA (Maurer Un ited Architects) het o ntwerp van de
skatebowl voor Area5 1 Skatepark. De in hout uitgevoerde
draagconstructie dicteert een ui terst secuur maatwerk, vooral
omdat de onderkant van de constructie in het zicht is. De ....
beplating is vervaardigd van drie lagen plaatmateriaal, twee lagen vuren- en een laag berkenhout. In
theorie zijn houten platen in een richting te buigen, in deze praktijk werden met zeer secuur maatwerk
dubbel gekromde oppervlakten gerealiseerd.
houten brug
In 2002 is de bouwdienst van Rijkswaterstaat met XX
architecten gestart met een voorstudie naar
verschillende internationale modell en van houten
bruggen. Uitkomst is een revolutionair ontwerp voor
een geheel houten brug voor tweerichtingsverkeer
met drie rijstroken en vluchtstroken. Een va n de
belangrijkste aspecten va n het ontwerp va n een
houten brug is de co nstructie van het wegdek. Er is gekozen voor gelam ineerde houten T-liggers
(600mm hoog) die een doorlopende plaat ondersteunen. De verkeersbelasting wordt zo over meerdere
T -liggers verdeeld. Naast uitleg over de brug zal een demo van een houten lichtmast worden getoond.
houten vangrail
De houten vangrail heeft een gtote vervormingscapaciteit, die ervoor zorgt
dat een voertuig wordt afgeremd zonder dat er onderdelen afbreken. Voor
botsende auto's is een kleine rail gemonteerd op gestoomd gebogen
houten delen, die de energie kunnen opnemen. Voor een bus is een zware
dubbele rail op houten palen gezet, die zorgt ervoo r dat een gtoot aantal
palen meeveert en de botsingsenergie naar de gro nd verplaatst. De
onderdelen vervormen plastisch niet, reparatiekosten zijn dus laag.
Uid ijnen van de vangrail is voldoende om klaar te zijn voo r de vo lgende
botsing. Na een viertal botsproeven is de geleiderail goedgekeurd voor
toepassing langs rijkswegen in Nederland. De vangrail is ontworpen door
TNO-Centrum voor Lichtgewichtco nstructies, TU Delft (Civiele
Techniek) en ontwerpbureau KIEM sustainable innovations.
hou tmodi fi cati e
De afgelopen tien jaar zijn de o ntwikkelingen op het gebied van houtmodificatie in een
stroomversnelling gekomen. De principes, mogelijkheden en onmogel ijkheden van de diverse vormen
van modificatie worden vanm iddag besproken. Inmiddels zijn er acht versdli llende 'merken' tllermisch
gemodificeerd hout verkrij gbaar in Nederland.

5. 11
Waldemar Homan van de Stichting Hout Research geeft uitleg over de verschi llende thermische
processen als koken, bakken en frituren, en de te bereiken eigenschappen (duurzaamheid,
dimensiestabiliteit, sterkte en stijfheid). Met chemische modificatie is het bovendien mogel ijk om
vrijwel iedere gewenste eigenschap van hout te veranderen. Inmiddels is één vorm van chemisch
gemodificeerd hout op de markt verkrij gbaar, telwijl een aantal andere processen op het punt staa n
om door te breken.
gevel sl ui tende el ementen
'Gevelsluitende elementen zijn complexe bouwelementen, met een aantal essentiële functies die niet
tijdens de uitvoeringsfase maar al tijdens de ontwerpfase onderkent en vastgelegd moeten worden'
aldus Anne Terpstra van in geni eursbureau Boorsma b.v. te
Drachten. De aannemer dient tijdens de offerre- en/of aan beste-
dingsfase al met de timmerfabriek te overleggen wie de zo rg en de
verantwoordelijkheid voor opbouwen verankering van de
elementen draagr. Vooral de montage moet goed voorbereid zijn.
De dOOl'start van de gevelsluitende elementen is interessant door
de hoge prefabkwaliteit en de vele mogelijkheden op ontwerp- en
technisch vlak.
~Movie Pal ace (bio scoo p- )z al enco mpl ex met parkeergarage
te Zoete rmeer, ontwerp : Groep 5 Architecten Rijswijk,
realsiatie: Nelissen van Egteren Hoo fddorp
NAAM
BEDRIJF
I I I
ADRES
POSTCODE WOONPLAATS
TELEFOON
I I I
E- MAIL
Booosting
o komt op woensdag 4 juni naar de onderloeksmiddag over Houtinnovaties Postbus 596
te Eindhoven van 15 tOt 19 uur met personen. (zie pag. 01-04)
2600 AN D,e 1ft
o ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
L .J

6. ••••••••!• • • 0 n t wik k e 1 n 9 I e
Slim bouwen ( I I )
In de vorige nieuwsbrief heb ik geschetst dat de bouw in wezen nog in een primitief innovatiestadium
verkeert. Een ernstige zaak, maar het overgrote deel van de markt bouwt in de basis nog hetzelfde als
de Romeinen. In de loop der eeuwen is er alleen op onderdelen en door toevoegingen (installatie-
techniek, isolatie, beglazingssystemen, etc.) geïnnoveerd: Innovation by addition. We zitten dus met
een moloch opgescheept, die we met zijn allen ook nog normaal zijn gaan vinden.
Ter overpeinzing nog wat eye-openers:
• We hebben maar li efst 1000 kg materiaal nod ig om 1 m' vloeroppervlak te realiseren.
• Huurders huren ruimte, maar de verpakking (de materie) neemt 25% van het volume in.
• We delven materie en slepen er een aantal keren mee naar producenten van halffabrikaten, de
eindproducten industrie en de bouwplaats. W e stellen er gebouwen mee samen die het technisch
minimaal 100 jaar kunn en volhouden, maar die we na ca. 30 jaar weer slopen omdat ze niet
flexibel zijn en omdat het aanpassen aan nieuwe eisen niet meer op een economische basis te
realiseren is. Wederom moeten we de materie dan verslepen .
• 25% van het goederenwegtranspon is bouwgerelateerd: de bouw kan het fil eprobleem oplossen!
• Maar liefst 35% van alle afval in Nederland bestaat uit bouw- en sloopafval, en dat terwijl de
bouw minder dan 10% van het BNP vormt.
Vorige keer gaf ik hiervoor enkele verklaringen, maar interessanter is de vraag of er ook oplossingen
zijn? Ik geloof sterk in de slimbouwen.n l©-strategie. Het betreft een productonafhankelijke en
architectuurvolgende strategie, die het bouwproces ordent en waardoor architecten een sleutel in
handen krijgen om een nieuwe rol in het bouwproces op te eisen.
Daarnaast is de strategie materiaal- en volumebesparend, leidt deze tot aanzien lijke econom ische
.een l eidi ngvloer in de praktijk
~ s 1i mbouwen breekt door (proj ect La
Fenêtre gestart in Den Haag). Dit project
i s gebaseerd op een (staal )skelet in
combinatie met een leid in gvloer (Infra+)
als basis voor een droog afbouwproces.
IJ

7. voordelen en geeft deze, door dematerialisering en toekomstflexibiliteit, een elementaire booost aan
her Dubo-perspectief. D e truc is om het bouwproces te vereenvo udigen. Het traditionele proces loopt
spaak in de afbouwfase. Men loopt elkaar voor de voeten en zo ontstaan afstemmingsverliezen en
faalkosten. Installateurs moeten vaak terug komen op het werk omdat men afhankelijk is van andere
disciplines. Men kan de eigen klus niet in één arbeidsgang afmaken en men moet steeds repareren wat
anderen intussen weer hebben vern ield. H et afbouwproces is als het ware een parallel proces, waarbij
te veel disciplines tegelijk aa n het werk moeten. Als je het analyseert wordt dit probleem in feite
veroorzaakt doordat installatietechniek aa n de Romeinse bouwaanpak is toegevoegd, zonder deze aan
te passen. Het devies is dus om het leidingkluwen procestechnisch te ontrafelen. Door het toepassen
van een leidingvloer (zoals de rOES vloer en Infra+ vloer) is dat in hoge mate mogel ijk.
Het bouwproces is dan te vereenvoud igen tot het opknippen in grote bouwdelen di e volgordelijk
kunnen worden uitgevoerd:
o G rondwerk, kelder, fundering;
e Drager (skelet) en vloeren;
e Huid (dak en gevel);
o Installaties;
o Binnenafbouw (topvloer en binnenwanden);
(1) Afwerking.
Het aardige is dat slimbouwen.nl© als merknaam is geclaimd, maa r als visie volstrekt vrij toegepast
kan worden. slimbouwen.nl© beoogt dus eigenlijk bestaande kennis aan elkaar te knopen, niets meer
en iets minder. Eenvoudig is het als co ncept, de impact is des te groter.
Voor architecten is het een bouwstrategie waarmee kan worden ingespeeld op een brede maat-
schappelijke actualiteit en waarmee de architect weer aan het roer van het bouwproces komt te staan.
Hierdoor wordt de kans dat belangrijke architectu urelementen' tijdens het voorbereidingsproces
sneuvelen geminimaliseerd. H et bouwproces wordt een veel korter assemblageproces en de nadruk
komt veel meer op de voorbereiding te liggen. D e architect is dan ook initiatiefn emer. Voor de
industrie is het een soort een handvat om gericht nieuwe bouwdelen te ontwikkelen di e inspelen op
slimbouwen.n l©.
Na Infra+ ben ik ook betrokken bij initiatieven om het skelet/casco te systematiseren, de gevel als
totaal bouwdeel te industrialiseren en ook om geprefabriceerde leidingsystemen te ontwikkelen die te
vergelijken zijn met de kabel bomen, zoals toegepast die in de auto-industrie. H et is dus geen utopie,
maa r al volop werkel ijkheid. De innovatie komt op gang.
Jos Lichtenberg, directeur A + I Voorzitter Booosting
Zie ook www.s/imbouwen.n/©

8. • ,
Verslag van de bijeenkomst 'IFD & Commercie'
op dinsdag 29 oktober 2002
IFD avant 1 a lettre
We waren te gast bij TPG Post in Bergschenhoek, een bestelkantoor
waarvan er oorspronkelijk 120 gebouwd zouden worden. Het zijn er
vooralsnog 18 geworden.
Er was deze middag zeker sprake van 'IFD avant
la Ieme', want de geest was natuurlijk bij de
sprekers van vandaag al uit de fles lang vóórdat
de SEV de stimuleringsmaatregel IFD bedacht.
Het thema IFD heeft echter breed invulling
gekregen. Je zou kunnen zeggen dat IFD in de
afgelopen drie jaar heeft geleid tot het focussen
van de bouwende partijen op het verhogen van het industrialisatieniveau van hun projecten. Steeds
meer procesgeoriënteerde invulling van een project zonder daarbij het (product) gebouw uit het oog
te verliezen. Zo heeft een aantal bedrijven vanuit IFD kans gezien nieuwe commerciële mogelijkheden
te creëren in hun organisatie en de uitvoering van hun projecten. Deze middag was verdeeld over twee
duidelijk industriële aanbieders en twee ontwikkelaars van gebouw-product-systemen.
Dirk Groeneveld (ontwikkelingsdirecteur ZNS Van Dam Geveltechniek) geeft een toelichting op de
vele bekende resultaten van haar sterk innovatieve samenwerking met architecten, zoals een metro-
station aan de nieuwe Beneluxlijn, voorstellen voor de gevelcassette van de TPG-gebouwen, proef-
woningen in Eindhoven en de zogenaamde Idesvloer (Integrated Deck Extra Space).
Nico Bresservan FeNB2 realiseert projecten met het staalframebouwsysteem van Corus, het voormalige
Starframe. Dit staalbouwsysteem weet de voordelen van een licht bouwsysteem te benutten
(bouwsnelheid, verwerkbaarheid, nauwkeurigheid, beperking milieubelasting) zonder de nadelen van
conventionele lichte bouwsystemen (warmteaccumulerend vermogen, geluidsisolatie) te verliezen. Zijn
belangrijkste inspanning is het vertalen van driedimensionale wensen van de opdrachtgever/architect
in tweedimensionale tekeningenpakketten voor de productie van de staalframecomponenten.
Robert Los is adjunct-directeur van Senior Cad Systems en geeft een inspirerend nieuw model voor
samenwerking in de bouwkolom. Als bouwprocesdeskundige neemt zijn bedrijf deel aan de virtuele
organisatie BSN (Buildings Systems the Netherlands) die verantwoordelijk is voor de zogenaamde
'Runshopping Centres' die overal in het land worden ontwikkeld én beheerd. In opdracht van BSN
0&0 (Ontwerp en Onderzoek) houdt hij zich bezig met het verbeteren van het totstandkomings-
proces van de bouwwerken van BSN op basis van een eigen bouwsysteem, detailboek, elementen-
bibliotheek en procesbeheersingstooI.
L
•

9. r
Hun IFD-benadering gaat dan ook terecht
verder dan een bouwsysteem alleen. Het strekt
zich ook uit tot zowel een (nog te vormen)
industrieel totstandkomingsproces van bouw-
werken met als kenmerken: transparantie, voor-
spelbaarheid, beheersing. Daarnaast neemt men
ook het beheer van de gebouwen voor rekening.
Het architectenbureau Cepezed geeft vervolgens ook een waarlijk voorbeeld van de Booosting <..
Q)
mentaliteit. Een heldere bouwprocesorganisatie volgens het 'engineer led design & build'-principe zoals VI
VI
Q)
het genoemd wordt door Menno Rubbens, directeur van het hiertoe opgerichte Cepezed Systems. <..
co
Hierbij speelt de ontwerpende ingenieur een centrale rol in het proces. En ook de hartenkreet van vele o
U
architecten om een functioneel pve in plaats van het gebru ikelijke technische pve. Dit leidt tot een
pro-actieve benadering van het bouwproces en vormt daarmee de basis voor elk succesvol IFD-project. V)
c
Q)
Resultaat is een sterke reductie van de 'faalkosten' én een veel betere prijs/kwaliteitverhouding. De .0
.0
::s
uiterst lage m2-prijs van f 1200,- tot 2000,- was daarnaast een aangename verrassing.
'"
o
Cepezedsystems is initiaror van het smartlsteel project en heeft o.a. een multifunctionele module c
c
Q)
ontworpen voor het ontwikkelen, ontwerpen, realiseren en beheren van zgn. brede scholen en ::;:
voorzieningen clusters. Zondermeer een pleidooi voor 'de architect weer aan de macht'. VI
o
--'
+-'
De kritische tegenlezing werd gegeven door een 'oude' bekende: Michiel Cohen. Hij stelt vast dat IFD- <..
Q)
.0
bouwen fe itelijk niets nieuws onder de zon is. Hij haalt literatuur aan uit 1946 waarin de principes o
van industrieel en demontabel bouwen al worden behandeld. Sinds die tijd zijn er al meerdere
'"
'0
pogingen gedaan om op basis hiervan een verandering in het bouwen te realiseren. Tot nu toe zonder Q)
>
Q)
succes. Het zijn steeds geïsoleerde experimenten gebleven. IFD-bouwen is niets anders dan het c
Q)
o
nieuwste etiket waaronder dezelfde verandering in het bouwen beoogd wordt. Michiel ziet nog geen <..
<!J
echte bevestiging in de markt dat het IFD-bouwen, onder begeleiding van de SEV, ditmaal wél tot
"'"
<..
een duurzame verandering zal leiden. Cl
<..
c
Het blijkt deze middag dat de bouw steeds meer procesgeoriënteerd wordt en er is gerede zorg om ';
het (product) gebouw daarbij niet uit het oog te verliezen. Een tweede aspect wordt ook duidelijk. Om VI
<..
Q)
echt concurrerend te kunnen zijn en een zinvo lle ontwikkeling te kunnen voeden dient er meer en "'"
Q)
<..
structureel samengewerkt te worden tussen klanten/opdrachtgevers, ontwerpers, toeleveranciers en 0-
V)
marketeers. Er moet een regelmatige betekenisvolle uitwisseling van informatie tot stand worden
gebracht. Het spreekt voor zich dat de gebru ikelijke los/vaste samenwerkingsverbanden teveel hebben
geleid tot opportunisme.
Aan eind een zeer geanimeerde discussie over de versch illen in benadering en de mogelijkheden van
een vraaggestuurde organisatie. Uitdiep ing hiervan zou zeker waardevolle inzichten kunne~
opleveren. Mogelijk dat wij hieraan eens een breder opgezette studiedag wijden.
André Roe/often, penningmeester Booosting I directeur Neonis Industrial design
Harm Boomsma, bestuurslid Booosting I directeur Boomsma Innovations
L .J

10. ,
• Totaaloverzicht van het gebouw: strak, .Het geëmailleerde glas herhaalt de
glad, glanzend en met scherpe randen omgeving in de gevel
Norm+ is de merknaam vo.or de integrale
gevelsystemen die zijn ontworpen en worden
geproduceerd door ZNS- Van Dam Gevel-
techniek b.v. uit Ridderkerk. Het kenmerkende
van deze systemen is dat alle elementen die in
een gevel voorkomen standaard zijn geïntegreerd
en op elkaar afgestemd. Het systeem vervult alle
functies van een gevel. Norm+ Design 2B is de
nieuwe variant op het basissysteem, waarbij de
.Deuren en ramen zijn ook als paneel uit-
buitenhuid geheel als structureel verlijmd glas is
gevoerd; de randen zijn rondom identiek
uitgevoerd. Hierdoor ontstaat een 'structural
glass' -gevel voor de prijs van een paneel-
elementengevel. Dat is dus goedkoper.
Onlangs zijn twee identieke gebouwen gereed
gekomen met dit Norm+ Design 2B systeem in
het Belgische Hasselt en Kortrijk. Hieronder treft
u, aan de hand van foro's nadere informatie aan.
opdrachtgever: VRT (Vlaamse &dio & TV,)
• Ook openslaande ramen zijn structureel
architect: Cepezed
verlijmd
aannemer: Strabach
gevelbouwer: ZNS Van Dam Geveltechniek b. v.
bouwkundige oplevering: januari 2003
in gebruikname: februari 2004
? info
ZNS Van Dam Geveltechniek
Dirk Groeneveld
T0184441838
• Roosters voor de technische ruimten zijn
E dgroeneveld@Van-dam.nl
'naadloos' geTntegreerd in het systeem
L,_________________________
111 - - - - - - - - 1
-

11. _~J.t.i.hii,(._ i n ct e p rij zen!
V!d . .
Al umlnlum Awards 2003
In de categorie Constructies is de Aluminium Award toegekend aan de Viverbrug van Ingenieurs-
bureau Amsterdam, Bayards Aluminium Constructies en Booostingaangeslotene XX architecten.
Het is de eerste klapbrug die is uitgevoerd in aluminium. De brug wordt afgedreven door een
hydraulisch systeem, en dus niet door een contragewicht of iets dergelijks, en is inmiddels geplaatst
in de Riekerhaven te Amsterdam. In Booosting nieuwsbrief van maart 2003, treft u op pagina 09 en
10 meer informatie aan.
De innovatieprijs in de categorie Projectinrichting van de Aluminium Award is gewonnen door een
andere Booostingaangeslotene: Oskomera, voor het aluminium binnenwandsysteem dat voor het
Rijksmonument Van Nelle Ontwerpfabriek te Rotterdam is ontwikkeld. Het betreft een speciale
doos-in-doos constructie met een totale oppervlakte van circa 8.100 m' en is geheel afgestemd op de
historische stalen buitengevel. Een smal (basisprofielen zijn 20 x 90 mm) en mooi en multifunctioneel
systeem.
Allen van harte proficiat!!
? info Uiverbrug ? info Van NeUe Ontwerpfabriek
XX architecten Oskomera
Jan Brouwer ofAart van der Meulen Leon van Osch
T 015 270 2700 T 0493 329 111
1 www.xxarchitecten.nl I www.oskomera.nl

12. Activiteiten
woensdag 4 juni Houtinnovaties in Eindhoven (zie pagina 01-04)
dinsdag 14 oktober Autarkie en autonomie, de (toekomst) van zelfvoorzienende woningen
en zelforganiserende producten (zie volgende nieuwsbrief)
in de planning
september Ontwerpen met tapes en folies
november 15 jaar Booosting
Booosting
••••••••••••
·n 9 • ••••••••••••
bo0 0 5 t
Op 31 augustus 1988 is Booosting opgericht vanuit een
I gecombineerd initiatief van industrie, induStrieel ontwerpers en
architecten. Booosting heeft zich als doel gesteld het proces van
vernieuwing en verbetering in de bouw wezenlijk te versnellen; daarvoor wil zij ideeën en projecten op het gebied
van Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling initiëren en faciliteren. Door haar structuur en de stimulerende
en activerende initiatieven die zij ontplooit heeft Booosting een unieke positie binnen de bouw vetworven.
Aangeslotenen wordt de gelegenheid geboden om hun eigen bouwwereld te vergroten door ervaringen te delen,
ideeën op te doen en banden aan te gaan met aanpalende disciplines. • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Booosting co lofon
~:I.I.I.lIllln Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft
telefoon 0152629033 telefax 0152629034 e-mail booosting@ooo.nl
homepage www.booosting.nl
contactpersoon Jolanda Steenhouwer
bereikbaar ma en di van 9.00 tot 17.00 uur en op wo van 9.00 tot 13.00 uur
redactie Jolanda Steenhouwer
vormgeving Patricia Brouw"er Design
druk Drukkerij Hans T ruijen
met dank aan Leo van Beek, Berend en Dirk Groeneve/d,
Jan Willem van de Kuilen, Pieter Walraad
.. voorzitter
secretaris
Jos Lichtenberg
Maarten Willems
A+
TU Eindhoven
penningmeester André Roelofien Neonis Designers
lid Thijs Verburg Verburg Hoogendijk architecten
lid Harm Boomsma Boomsma Innovations
lid NicoNoort Corus Colors
lid Frido v. Nieuwamerongen Arconiko Architecten
....
L .J

13. • 11 ,
Nieuwe participant
Platinox s pecial produ ct s co ntact persoo n: LeD van Bee k, dir ec t eur
~ ®
P latinox special produets is gespecialiseerd in de prod uctie
van duurzam e bouwelementen voor toepassingen in zowel
PLATINOX SPECIAL PRODUCTS BV
interieur als exterieur. Te denken valt aan onder andere rvs-
cassettepanelen, sandwichpanelen, felsdakbanen, kolom-
bekledingen en speciale profieIbeplatingen.
' t Inn e 5
Post bus 2203 Er zijn zeer veel mogelijkheden in kleur, coating, motieven,
602 0 AE Bude l perforaties en decoraties op de materialen. Naast genoemde
T 0495 496 762 bouwelementen is Plati nox ook sterk in rvs-, koper en
F 0495 496 583 alumin ium constructie-, las-, soldeerwerk en ene-plaatwerk.
E in fo@ plat i nox. nl
www. pl at in ox . nl Bij Platinox werken 12 specialisten. Platinox heeft zich 1
jan uari jl. aangesloten bij Booosting, met het idee samen
met andere aangeslotenen tot vernieuwingen in producten,
middelen en proces te kunnen komen.
·1 I : . ,
A+ Bureau voor Mat Afbouw COURAGE '
BouwproduktQntwikkeling MBI EGM Architecten
ABTAi/viabureau voor Bouwtechniek De Meeuw Oirschot Hubert-Jan Henket Architecten
Aldus bouwinnovatie Octatube Space Structura jMDS
BDA Groep Oskomera MUA, Maurer UnitedArchitects
Boomsma Innovations Plastica Plaat Piode
Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau Platinox Special Products RPHS architecten
D3BNCI. Polyblock Snelder Vola Perit Architecten
dgmr raadgevmde ingenieurs Polynorm Bruynue/ jan Timmers
ing. Karel H. Dekker Poly Products Tuns + Horsting Architecten
dorsserb/esgraaf RCSystem Verburg HoogeiltJijk Architecten
Façade Consulting 6- Engineering Reynolds Architectuursystemen Van Wars, Buro voor Architektuur
GeNie Consult en Partners Rockwool XX architecten en bouwmanagmzent
Leylandi Consultancy SAB-Profiel • • 0' ;
RGD, Directie Ontwerp 6- Techniek SlavenbUrgs Bouwbedrijven Friso Kramer
Schoonderbeek 6- Partners Advia SomfY Nederland jaap Koning
H. de WIt Consultancy Trespa International Neonis Ind. Dmgn 6-Corporate Graphics
Ingenieursbureau Zonneveld Ubbink Nederland Robin Hood Proêluktia
Els Zijlstra Wagenbouw Accommodaties TNO Industrie
. '.. ~:[!lII!ll1l:lmmm Wentui Marcel Vroom
&amix ZNS Van Dam Geve/techniek ,> . ,> .
BRS Staalwerken Aedes, vereniging van woningcorporatia
Bruynue/ Keukens en Kasten Archipel Ontwerpers Bouwen met St4aJ
Corus Colors Arch,tectenbureau Boaten-van Vliet CmtrumHout
<: EatQn Hokc Laagspanning Het Architecten Consort *VMRG
!l Hobone Arconiko Architecten
10
c::;
Holonite
Hunter Douglas
Atelier PRO
Atelier Zeinstra, van der Pol
~ Lenco Zonwering Böhtlingk architectenbureau
~ Limburg Kozijnen jan Brouwer
.l:!
<:
Limburgia Deuren BuUhorst Architecten en Stedenbouwers
• Limelight CEPEZED
L .J

14. • ,
Moooi
reacties
Moooi 71 uit de nieuwsbrief van maart 2003
Eduard Böht7ingk,
gel ijknamig architectenbureau te Maasland:
'De plaatjes verwarren mij niet. Wat mij betreft zijn gebouwen auto in beide plaatjes in harmonie
met elkaar. Het eerste plaatje is dromen voor jongens/ontwerpers van de vorige generatie en het tweede
plaatje voor jongens/ontwerpers van nu. We zijn verder gekomen en hoeven techniek niet meer zo
Bayards Aluminium Constructies:
'Wanneer uiterlijk vertoon en functionaliteit om voorrang strijden, zal het resultaat altijd uitgesproken
zijn. Zelfs als er concessies worden gedaan. Wanneer er zuiver op functionaliteit wordt ontworpen kan
en mag er mijns inziens geen waardeoordeel over het uiterlijk worden gegeven. Gelukkig dat de meeste
opdrachtgevers en arch itecten altijd op zoek zijn naar de overtreffende som van deze delers. Ook de
nieuwe Renault Espace heeft dit aan den lijve mogen ondervinden.'
Hier een paar voorbeelden van ontwerpen met en zonder aandacht voor
het uiterlijk.
Val ha ll
L .J
IJ

15. ~ IFD Dnderzo e k s gebouw LUMC
sta nd aard plattegrond van een
l aborator iuml aag
2 totaaloverzicht nieuw onderzoeksgebouw
------
~ IFD Erasmus MC Rotterdam
Stalen dragers m holle
et
breedplaatvloeren
2 Installaties in en onder de holl e
breedplaatvloeren
3 Dichtgelegde vloersparingen en montage
prefab geve l el ementen

16. Twee medische liFD=pr~j~ct~~
van EGM architecten
EGM architecten uit Dordrecht heeft met onderstaande projecten de IFD demonstratiestatus 2002
ontvangen. Het betreft twee medische voorzieningen; een nieuw onderzoeksgebouw voor het Leids
Universitair Medisch Centrum en zeer grootschalige nieuwbouw van het Rotterdamse Erasmus
Medisch Centrum. Bepalend bij beide ontwerpen is de hoge mate van flexibiliteit, zodat de complexe
& continu veranderende dienstverlening van de opdrachtgevers optimaal blijft gegarandeerd.
IFD Onderzoeksgebouw Leids Universitair Me
Wetenschappelijk onderzoek is een dynamisch proces. Onderzoeksprojecten hebben een beperkte
looptijd en wisselende samenstelling. Per jaar wordt zO,n 10% van de gebouwde infrastructuur
aangepast. Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) heeft daarom flexibiliteit als
uitgangspunt gekozen voor haar nieuwe onderzoeksgebouw. De initiële meerkosten die verband
houden met de bereikte flexibiliteit, dus inclusief de overmaat aan technische infrastructuur, zijn
ongeveer acht procent van de totale bouwsom.
modul a ir p rog ramma Het onderzoeksgebouw biedt ruimte aan onderwijsruimten, laboratoria en
een proefdiercentrum. Flexibele indeelbaarheid is een belangrijk vereiste. Door een PvE met standaard
lab-modules - een 'lego-doos' - is een wirwar aan varianten voorkomen.
ov e rma a tin ins ta 11 a t i es Het ontwerp biedt overmaat, zodanig dat alle voorzieningen beschik-
baar zijn op iedere kleinste module van het onderzoekslab. Dit komt tot uiting in het fijn vertakte
netwerk van subschachten, en overmaat in de techniekruimte ten behoeve van extra luchtbe-
handelingskasten. Daarnaast is voor alle labs uitgegaan van middeninperkingsniveau om later
installatieve verbouwingen te voorkomen.
aan - en afvoer vi a subschachten Per 3,6m staan subschachten met een driedeling voor lucht,
data/elektra/gassen en water. De geprefabriceerde subschachten worden in twee fases neergezet om in
het bouwproces aan installateur en aannemer onderling de ruimte te geven. Maatgevend daarbij is de
smalle gangmaat en de grote hoeveelheid luchtkanalen in de gang. De standaard manier van bouwen
geeft daarbij teveel beperkingen.
fl exi bel e schei di ngswanden De scheidingswanden zijn onder het plafond demontabel uit-
gevoerd als installatieloze systeemwand en boven het plafond als metalstud drukschot met lijnraster.
Zodoende zijn ook hier installatieve knelpunten vermeden.
m0 d u 1 a rit e i t 1 a bmeu bil a i r De integratie van de techniek in het modulair uitgevoerde lab-
meubiliar vormt samen met de snelle koppeling aan de subschachten een belangrijk voordeel bij
verbouwingen. Om overlast voor gebruikers te voorkomen is de ontkoppeling van techniek,
inbouwpakket en inrichting van wezenlijk belang.

17. IFD Erasmus Me Rotterdam
Het onderzoek naar IFD-bouwmethoden voor de grootschalige nieuwbouw van het Erasmus Medisch
Centrum Rotterdam (EMC) is even weerbarstig als spectaculair. Op een beperkte bouwlocatie met
een continu werkend ziekenhuis, moet in de komende 15 jaar circa 300.000 m' gebouwd worden.
In plaats van het bouwen, vervoeren en assembleren van grote secties, zoals eerder onderzocht, wordt
nu voorgesteld om de nieuwbouw van het EMC samen te stellen uit over de weg transporteerbare
geptefabriceetde onderdelen. De keuze voor deze schaalverfijning is vooral ingegeven door de hoge
eindtransportkosten van het eerdere sectiemodel.
flexibiliteit en aanpasbaarheid De behoefte aan flexibiliteit komt voort uit continue
veranderingen in proces en organisatie. De verwachte veranderingen zijn op basis van ervaring te
voorspellen. Met behulp van een IFD-Iagen model is vastgesteld op welke niveaus ruimten
vergelijkbaar zijn en door welke toevoegingen ruimten specifiek worden. Zo kan tlexibiliteitbeleid
worden ontwikkeld.
sta n d a a rd i sa tie van ge bouwon de rde 1 en Om de benodigde flexibiliteit tot stand te brengen
is een modulaire zonering bedacht met het 'leefgebied' langs de gevelzone en de 'apparatenkast' in het
midden van het gebouw. Het 'leefgebied' is te standaardiseren tot een beperkt aantal ruimtevarianten,
die door middel van modulaire toevoegingen hun functionaliteit krijgen. De 'apparatenkast'
vertoont meer blijvende variatie en vraagt specifieke eisen op installatie of bouwkundig gebied. Daarbij
wordt de scheiding tussen drager en inbouw toegepast.
i ndustri eel bouwen Het industrieel bouwen concentreert zich op één-dimehsionale elementen
(kolommen, balken, leidingbundels) of twee-dimensionale elementen (vloeren, wanden,
koelplafonds). Voorwaarde is detaillering, die voorziet in snelle montage en assemblage. De afbouw
wordt gekenmerkt door industrieel vervaardigde componenten, die ter plaatse worden verwerkt.
Het ontwerp bestaat uit kolommen, dubbele vloeren op stalen dragers, gevel, hoofdkanalen en
leidingen. De holle vloeren bevatten bekabeling en riolering, waarop modulair <).angesloten kan worden
via uitneembare vloerdelen. Het inbouwpakket bestaat uit doorlopende bandraster plafonds die zowel
geluid absorberen als isoleren, en systeemwanden eronder met geïntegreerde installatie elementen die
op de infrastructuur worden aangesloten
b 0 uw s nel hei d Concrete maatregelen om de bouwtijd met circa 40% te verkorten:
• ontwikkeling van - ~oor wegtransport geschikte - prefabelementen en 'droge' montage.
• prefab gevels toepassen met integratie van afbouwen installatietechniek; gevel sluiten in hetz~lfde
tempo als de ruwbouw.
• afbouwproces verkorten door slimme assemblagevolgorde (continue vloeren, doorlopend plafond,
wanden in systeembouw, installatiecomponenten in wanden).
• gesystematiseerde installaties met montage direct na de ruwbouw, vOOrzien van modulaire
aansluitmogelijkheden.
? info
EGM architecten
Bas Molenaar & Pieter Wa/raad
T 078 633 0660
E pieter.walraad@egm.nl
- -!'I..,.- ..