1.
b
2
Het bestuur van Booosting nodigt u van harte
uit om op woensdag 5 januari 2000 tijdens de

2.
r ,
H et is een zeer interessante en nieuwe drie-
dimensionale presentatiemogelijkheid. W ij
hopen u te kunnen ontmoeten in Amsterdam.
Het bestuur wenst u alvast een spetterende jaarwisseling en vooral ]
een nieuw jaar met veel nieuwe ontwikkelingen op persoonlijk vlak.
[ maar vooral ook met collega-Booosting aangeslotenen.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
16:00 'Booosting 2000' door Jos Lichtenberg. voorzitter
&
Borrel
17:00 Groepsgewijs bezoek aan de CAVE
18:00 Slot U bent van harte welkom!

3.
I .••.•.•!• • • 0 n t wik k e 1 n9 4D
Bouwmarketing (4)
Sinds ruim een jaar is op deze plek al een paar keer geschreven over de aspecten van bouwmarketing.
Maar wat is bouwmarketing nu eigenlijk? En wat is het dat 'de bouw' rechtvaardigt om een eigen
marketing te claimen?
Marketing was tot 15 jaar terug een vies woord. Het paste in hetzelfde rijtj e als winst, omzet en
commercieel, etc. Dat is veranderd. Ontwerpers zoeken steeds meer direct contact met de industrie
om 'het maken' te bespreken en te realiseren. Dat is niet alleen interessant voor de ontwerper, m aar
natuurlijk ook voor de industrie.
Marketing is geen synoniem voor verkopen. Marketing heeft te mal(en met het gestructureerd zoeken
naar vraag voor aanbod, en het ontwikkelen van aanbod voor een gesignaleerde vraag. H et heeft te
maken met het opbouwen van relaties, en dat doe je niet door producten 'aan te smeren of door de
strot duwen' .
De moderne aanpak omhelst het zoeken van een oplossing voor een probleem. Naarmate de oplossing
beter is en het probleem groter, neemt de waarde van marketing toe. Recht door zee uitgedrukt is
marketing eigenl ijk heel eenvoudig: 'Je zoekt iemand met een probleem én met geld en daar help je
hem vetvolgens allebei vanaf. Als je het probleem goed oplost, oogst dat respect en heeft men het geld
er graag voor over. Makkelijk gezegd, maar als de oplossing er nog niet is, of als er wel een oplossing
is, maar er nog allerlei projectgerichte aanpassingen gerealiseerd moeten worden, is dat nog een flinke
kluif. En deze inspanning gebeurt lang voordat er sprake van een opdracht is.
Dit is een van de dingen die de bouw anders maakt dan veel andere branches. Uiteraard is er ruimte
voor anonieme standaardproducten, maar zeker bij 'zichtproducten' speelt projectgericht maatwerk
een belangrijke rol. De leverancier die dit aanvoelt en hierop inspeelt bedrijft in feite marketing van
de bovenste plank. Dit tot gtoot genoegen van ontwerper en opdrachtgever die zo krijgen wat ze graag
willen. De industrie als dienstverlener.
Maar dan ben je er nog niet. De ontwerper kan tevreden zijn, maar er is altijd nog een heel leger van
andere betrokkenen dat je van je doel kan afllo uden. Denk aan de aannemer, onderaannemers en
adviseurs, die vaak innovatieremmend zijn (de goeden daar gelaten en die zijn natuurlijk niet voor niets
Booostinglid geworden). Als leverancier die in het voortraject al flink wat energie in zo'n project heeft
geïnvesteerd is het dan zaak waalaaam te blijven, om 'een tent voor de deur te bouwen', om niet om
oneigenlijke redenen uit de boot te vallen .
De complexe marktstructuur, waarbij een aannemer inkoopt en de portemonnee trekt, en waarbij vele
anderen (mee) beslissen of invloed ui toefenen op de inkoop, is ook kenmerkend voor de bouw.
Vandaar Bouwmarketing dus!
Jos Lichtenberg, Voorzitter Booosting I D irecteur A+ Bureau voor bouwproductontwikkeling

4.
_:t.I.I.J.iiiil._ vooraankondi 9i n9 I
," . . Vooraankondiging bijeenkomst Exploform op . dinsdag 7 maart 2000
"'.;'~,,"'" " ' , , ' .', ' van 14.00 tot 18.00 : uur .
.
Explosievorming ln staal
Op dinsdag 7 maart 2000 bent u in de gelegenheid kennis te nemen van nieuwe vormgevings-
technieken in staal en titanium door middel van explosievorming. Hugo Groeneve/d, algemeen
directeur van Exploform, zal uitgebreid technische
toelichtingen geven op de demonstraties. Aan de
wieg van Exploform stond Michiel Cohen, van
CEPEZED architecten uit Delft. Uiteraard is hij
deze middag ook aanwezig voor een toedracht over
de ontwerpmogelijkheden. Exploform is een joint-
venture van TNO, Amonius Vesselheads en Van
Dam, Fabriek van Plaatwerken uit Ridderkerk. • Sandwichpaneel gevo rmd d .m.V. explosie
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via de antwoordkaart.
NAAM
BEDRIJF
I I
AORES
POSTCODE !:' OONPlAATS
TELEFOON
o Komt op woensdag 5 januari 2000 naa de NteuwJaarsborreL en eh CA VE
in Amsterdam van 16.00 tot 18.00 uur mer personen. (AVA) Booosting
o Komt op donderdag 10 februari 2000 naar Rockwoo/ te Roermond Postbus 596
van 15.00 tot 20.00 uur met perso nen.
o Komt op d insdag 7 maart 2000 naar 'ExpLoform in Rijswijk 2600 AN Delft
van 14.00 tot 18.00 uur met personen .
o Wil graag aansluiten op her Internet-netwerk van Booosting (AVA)
(www.OOO.nl/booosting) Dit geldt Alleen voor Aangeslotenen van Booosting.
o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o Bestelt het boek 'Booosting in beclrijP (1992) ParticipantelI: f 25,00 )
o Besrelt de reader' I 0 jaar Booosting' (I 998) ( Niet-participantell: f 39,50
L

5.
• ,
.11i4MM4i. 10 februari 2000
Aankondiging van de bijeenkomst bij Rockwool in Roermond
op donderdag 10 februari 2000 van 15.00 tot 20.00 uur , .
ROCKWOOL: brandveilig bouwen
met sandwich anelen
Bouwen met sandwichpanelen heeft de laatste jaren een
enorme vlucht genomen. D aarbij valt de keuze steeds
vaker op sandwichpanelen met een onbrandbare steen-
wolkern. Een belangrijke producent van brandveilig
kernmateriaal is steenwolfabrikant Rockwool Lapinus.
Maar Rockwool doet meer dan alleen steenwol leveren. In
<:
Q)
nauwe samenwerking met klanten en leveranciers worden
'"
<:
steeds nieuwe productconcepten ontwikkeld. Conrock is <:
Q)
daar een voorbeeld van, maar ook de totale recycling van >
Q)
.c
u
steenwolresten uit fabriek en markt. Bovendien is V)
Rockwool nauw betrokken bij de ontwikkeling van regels o
<:
rond isolatieproducten, zoals de nieuwe Europese normen Vl
voor brandveiligheid van sandwichpanelen. Tijdens het
'"
u
bezoek op 10 februari wordt u hierover uitgebreid
voorgelicht, deze nieuwe Europese brandnormen krijgen dan speciale aandacht.
U kunt getuige zijn van een brandproef in het unieke brandlaboratorium van Rockwool en een kijkj e
nemen in de recyclefabriek, waar alle steenwolresten worden velwerkt tot nieuwe hoogwaardige
grondstof. T enslotte ziet u voorbeelden van architectuur met Conrock sandwichpanelen.
Q)
.c
V) PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
'-
o 15:00 Ontvangst, koffie met gebak
o
....,
<: 15:15 Introductie door Ad Klabbers, Accountmanager Rockwooll Conrock
'"
""
-0
4- 15:25 Audio-Visuele presentatie Rockwool
o
o
:J:
15:45 'Nieuwe brandnormen' door ing. Cees de R4adt, Brand Manager Rockwool
16:15 Bezoek Rockwool productieplant
17:15 Aansluitend bezoek aan het brandlaboratorium en de recyclefabriek
18:15 Korte pauze
18:30 'Grensverleggend construeren met sandwichpanelen'
door Leo van Beek, algemeen directeur van J.J. Krens uit Emmeloord
18:45 Tegenlezing
19:00 Discussietijd
19:15 Borrel en broodje
20:00 Slot U bent van hm'te welkom!
Er isplaats voor maximaal 100 deelnemers.
L Geïnteresseerd in deelnam .J

6.
Ver slag Ie Lu strum BouT
Workshop Hoog & Droog
BouT, de praktijkvereniging van bouwtechnologiestudenten van de TUD, bestond in november vijf
jaar. Voldoende reden voor een week van allerlei activiteiten. De workshop Hoog & Droog was een
van de onderdelen.
Aan de workshop deden naast B2 studenten
(voor hen was het onderdeel van het B2
programma) verschillende BouT-teams mee.
De opgave was om met kartonnen kokers van
vier meter lang, een brug te bouwen met een
overspanning van vijf meter. Daarmee moest
een team van vijf personen snel de overkant
zou kunnen bereiken. Het gehele team moest
met behulp van eenvoudig gereedschap en
touw de karto nnen kokers tot een fraaie en
degelijke brug omvormen. Een opgave die op
het eerste oog simpel leek, maar in de praktijk
toch een aantal moeilijkheden opleverde.
De kartonnen bruggen werden op diverse
onderdelen beoordeeld: het gewicht (hoe
lichter hoe beter), de esthetiek, de inventiviteit
van constructie en verbindingen en de snel-
heid waarmee de bouwers de overkant konden bereiken.
Na anderhalve dag bouwen werden de bruggen beproefd in de blokkenhal van Bouwkunde. Onder
een ovelweldigende belangstelling bleek dat een aantal teams feilloos de overkant bereikte (snelste tijd
24 seconden). De duurzaamheid en de kantelgevoeligheid bleken de grootste faalfacto ren te zijn,
waardoor veelal bij de 5e persoon de brug het alsnog begaf of kantelde. De zijdelingse stabiliteit bleek
minstens zo belangrijk als de doorbuiging van de constructie. De falende bruggen leverden een mooi
en spectaculair schouwspel op en natuurlijk hele praktische leermomenten voor de betrokken bouwers.
Het was geweldig om te zien met hoeveel lol en enthousiasme er aan dit soort activiteiten gewerkt werd
(door organisatie en deelnemers). Dit is eens te meer een pleidooi om met enige regelmaat achter het
computerscherm weg te lopen en weer eens heel praktisch met het bouwen bezig te zijn. Ook voor
Booostingieden zouden dit soort activiteiten heel leuk en misschien zelfs wel leerzaam zijn.
Een idee voor Booosting in 2000: naast kijken en luisteren ook weer eens praktisch bezig zijn met het
bouwen. Jammer dat we nog zo lang moeten wachten totdat het XX gebouw zijn beoogde levensduur
bereikt, anders zo u het demonteren van XX een eerste opgave kunnen zijn.
Atto Harsta, Aldus ontwerp + ontwikkeling + onderzoek,
Gastdocent module B2 Bouwtechnologie TUD

7.
• ,
Vers l ag van de Nieuwe Ledenpresentatie op woensdag 2 juni 1999
Vijf eenmansbedrijven
presenteren zi eh i n veelzeg ge nd ma nurne nt
We zijn privé te gast bij amateur-architect en psycholoog Herbert van
Hoogdalem, verbonden aan de TU te Delfi:, faculteit Bouwkunde. Hij
heeft voor deze middag zijn woning - weer eens - grondig
onderhanden genomen en omgebouwd tot een kleine huisbioscoop,
waarin de presentaties van vijf nieuwe Booostingleden plaatsvonden.
De locatie van treffen blijkt een oude Subarugarage uit 1965 te zijn in het hartje van het historisch •
E
Cl!
stratenpatroon van Leiden, tussen de ronde Middeleeuwse stadsmuren en het rechtlijnig Renaissance-
gevelspel. Een symbool van de nieuwe tijd. Een aluminium monument van het stedelijk denken.
'"
"Cl
0>
o
o
:I:
e
Van de garage is niet veel meer te zien. De vide om auto's naar boven '"
:>
te takelen is helaas een beetje dichtgeslibd met interieurstukken. +-'
<-
Cl!
Herbert verklapt dat hij er de allereerste nacht zijn auto omhoog mee .0
<-
Cl!
heefi: getakeld en er lekker in heefi: geslapen. De katrol heefi: verder nog :I:
dienst gedaan om de prefabdouchecabine mee op te hijsen.
.0
Cl.
o
Het vanaf 1995 tot woning omgetoverde pand heeft de o
u
V>
(waarschijnlijk) eerste Amerikaanse aluminium vliesgevel van o
.0
Nederland. En de conditie ervan is nog steeds perfect. Drie lagen met V>
elk een hoogte van 3,5 meter en de toepassing van geanodiseerd
Cl!
aluminium. De driehoekige taartpunt wordt gezien als een Cl
'achterstevoren klimaatgevel' : eerst was er de glazen gevel en daarna de
'beheersing' van het binnenklimaat. H ier bepaalt het interieur het
exterieur. Van de welstandscommissie mocht de gevel ook niet
veranderd worden. Het is in feite 'een huis in een huis' geworden.
·::::5
(/)-=0
.; V> ~ De bijzondere betekenis van het gebouw voor Booosting is, dat het pand onderhevig is aan een
: ~ ~ continue experiment: zelfgemaakte zonwering en ventilatiesysteem en de keuken heefi: al vier keer een
.: .~ ~ verbouwing ondergaan in haar vierjarig bestaan. Herbert houdt eigenlijk niet van rechtlijnigheid.
~ ~ ~ Daarom houdt hij ook niet zo van Booosting en heefi: hij als tegenhanger van zijn zeer strakke huis
~ 5 veel gebogen lijnen in zijn interieur toegepast.
e
.0 Het is een glazen monument en een lust voor het oog van de aanwezigen, alhoewel enkelen moeite
Cl!
Cl hebben zich prettig te voelen in een ruimte waar het licht van alle kanten toetreedt. Herbert heefi: met
de inrichting een strijd geleverd tegen het licht, Herbert is dapper.
L .J

8.
r
IJ
Nog een woord voor de nieuwe leden, want daar ging het toch eigenlijk om.
,
• Als eerste Els Zijlstra van Materia, adviesburo voor product- en materiaalontwikkeling,
over haar voorliefde voor Herzog en de Meuron die bouw-, schi!der- en beeldhouwkunst
zo spannend integreren. Ze toont een enorme range dia's over Tixocasting, verlijmde
bakstenen en continue ri! in ri! bij aluminium. Deze vice-voorzitter van Booosting heeft een
aantal opties voor het slagen productontwikkeling. Tijdens het ontwerpproces moet er voor
productontwikkeling betaald worden, moet het apart begroot worden en moet duidelijk zijn
hoeveel geld er daadwerkelijk voor de ontwikkeling beschikbaar is .
• Hein van Merkomvan Archi-Konsult is een onderwijsman in hart en nieren. Vanaf 1961
is hij actief als architect, adviseur en docent/onderzoeker aan de TUD. 'Geen
hoogdravende architectuur, ik ben allang blij als ik iets nieuws voor elkaar kan krijgen'.
N
Zoals de Sunny Breda-serres. Als adviseur weet hij dat het vaak de subtiele eenvoudige
dingen zijn waarop nieuwe ontwikkelingen kunnen worden roegepast. Zo toont hij ons zijn
ontwerp van een gebogen dakelement. 'Wie wil of kan dit verder ontwikkelen?'
.a. • Marc Maurer is architect. Hij heeft samen met zijn ega Nicole Maurer (ook architect)
E
o
een creatief ontwerpbureau, gestoeld op drie poten:
"'r...
"
Q)
o Engineering: hij geeft les op de TUE en verricht hier tevens promotie-onderzoek: de
'"
s:: ontwikkeling van een ontwerp-hulpmiddel (lees: internetsite) voor de technologisch
'"
>
s:: innovatieve architect.
Q)
:I:
e Architecture: ontwerpen en ontwikkelen van gebouwen, alhoewel hij aan 'bouwen' nog
niet blijkt te zijn toegekomen.
e Media: het ontwikkelen van audio/video, virtual realiry, internetpagina's [www.OOO.nl]. r...
Q)
Marc en Nicole werken veel samen met hip-hop-musici en grafiry-kunstenaars. r...
=>
• Math Groneschildheeft een eigen adviesbureau onder de naam Leylandi Consultancy. Hij '"
'"
u
is vertegenwoordiger van de Duitse firma Nau, sterk in inwendig emailleren, voor onder r...
'"
andere het warmte opslagvat Oskar. Dit vat kan verschillende temperaturen in '"
verschillende lagen opslaan, waardoor een energiebesparing van plm. 50% bereikt wordt.
Verder onderzoekt hij de toepassing van zonne-energie op de Nederlandse markt en heeft
hij meerdere kontakten met kunstenaars die (een deel van) hun werk willen laten emailleren.
• Erwin Deibel is industrieel ontwerper en productontwikkelaar. In 1996 stichtte hij Robin r----~"""Jr."""
Hood Produkties op. Hij ondersteunt architecten bij het ontwikkelen van nieuwe
..c:::
u producten, gebouwonderdelen en materialen, vanaf de eerste schets tot de uiteindelijke
V)
Q)
s:: implementatie. Om dit optimaal voor zijn klanten te kunnen realiseren is de samenwerking
o
r...
C!l met producepten, als toeleveranciers van verschillende onderdelen, ook zeer nauw.
..c:::
+-'
'"
'" De links met kunst en de veelzijdigheid van deze kleine, actieve leden is een sprankelende
tegenhanger van het grote aantal industriële aangeslotenen dat Booosting kent.
De maandelijkse meeting werd voor de laatste keer geopend door voorzitter Jouke Post, die zo graag Q)
.Cl
van de locatie een Booosting proeftuin/huis zou willen maken. Na drie zeer actieve jaren zal hij Q)
Cl
toetreden tot de Raad van Advies van Booosting. Jos Lichtenberg, directeur van A +, bureau voor
bouwproductontwikkeling neemt 'het stokje' van hem over en sluit in zijn nieuwe functie van
voorzitter de presentatie met een afscheidsborrel voor Jouke, op één van de verdiepingen, waar we een
fantastisch uitzicht hebben op oud-Leiden en een volledig vrije horizon.
Jolanda Steenhouwer, Secretariaat Booosting (Met dank aan Eduard Böhtlingk en Jouke Post)
L .J

9.
• ,
Verslag van de bijeenkomst in Amsterdam met Limelight
op dinsdag 2 november 1999
Middagje Amsterdam met
llrnellg]ht
Rondje Van Gogh
De dag die gaat over zonwering en daglichtregulatie begint somber, maar het weer klaart op en eindigt
in een stralend zonnige herfstdag. De bijeenkomst is georganiseerd door het nieuwe Booostinglid
Limelight uit Breda en het programma is veelbelovend. Limelight bestaat vijf jaar en is gespecialiseerd
in het ontwerpen en uitvoeren van projectgerichte daglichtconstructies. We starten bij het Van
Goghmuseum, waar Limelight drie verschillende zonweringen heeft gerealiseerd.
De eerste is meer een wegwijzer van licht. Tussen de aanbouw van architect Kurokawa en het gebouw
van Rietveld ligt een natte patio die een ondiepe vijver moet voorstellen .
• aanblik op het nieuwe Museumplein • natte patio annex vijver in Van Gogh museum
Aan het einde van de roltrap die je naar dit niveau brengt sta je voor de keuze: naar links of naar rechts.
De logistiek van de tentoonstelling vraagt om een linkse benadering. Hoe manipuleer je de bezoekers
op een elegante manier om linksaf te slaan? JooP Donkersloot, directeur van Limelight legt uit: 'Door
het links lichter te laten zijn dan rechts'. De cirkelvormige omgang is voorzien van een roosterscherm
van Limelight, dat op vernuftige wijze in elkaar zit. Het rooster is opgebouwd uit geëxtrudeerde
aluminium I-profielen met een schuin lijf. Daartussen zijn schuin gezaagde tussenstukjes gemonteerd.
Observatie onder aan de roltrap bevestigt de werking: vrijwel iedereen neemt de linkerroute.
Ieder type schilderij vergt een specifieke belichting: aquarel, olieverf, etsen. De juiste daglichtregulering
is essentieel om het werk optimaal tot zijn recht te laten komen. In de tentoonstellingszaal hangen
beweegbare verticale verduisteringsdoeken, die door de geleiderails absolute verduistering garanderen.
Met deze schermen kan de gewenste lichtintensiteit worden geregeld.
L .J

10.
r ,
In het gerenoveerde kantoorgedeelte van het museum is een derde type zonwering: aan de
binnenzijde zijn louvrepanelen bevestigd, met handmatig beweegbare lamellen van western red cedar.
Rondje eilanden
Vervolgens brengt de rondvaartboot ons naar Borneo Sporenburg. Laverend langs het Java-eiland en
KNSM-eiland legt Jan Klomp van Heren 5 architecten, als een volleerde gids, ons het ontstaan uit van
de nieuwe bebouwing op deze veelbesproken en succesvolle schiereilanden.
Heren 5 heeft een aantal eengezinswoningen op Borneo gebouwd. De wijk is nog niet af, maar enkele
huizen zijn al bewoond. De Schutterstraat in Delft was de voorloper, verdeel een strook grond in
kavels, veil deze vervolgens aan potentiële bewoners en hun architecten, leg een aantal stedenbouw-
kundige en architectonische vOOJwaarden neer en er ontstaat een straat met originele en afWisselende
woningen. Nog niet af en nu al een succes. Waardestijgingen van 300% in enkele jaren zijn heel
gewoon.
Zo overweldigend de schaal is op het IJ, met
weids uitzicht en een ongeremde wind om je
oren, zo intiem zijn de 'grachtjes' en binnen-
straten. De auto wordt geweerd uit de straat en
ieder huis heeft een andere oplossing om de
auto het huis in te krijgen. Van hellingbanen
rot carports tot autoliften. Ook Heren 5
Architecten heeft Limelight ingeschakeld voor
de realisering van een geperforeerde corten-
stalen gevel. Helaas nu nog niet te zien. • 21 e eeuwse grachtenpanden, straatje
individualiteit op Borneo-eiland
Terug in de rondvaartboot geeft Prof Nico Hendriks van de BDA-groep, een minicollege over
zonwering. De zon moet zeker geweerd worden tijdens deze dia- en overheadpresentatie en daartoe
leggen we de boot tijdelijk stil onder een brug. AIs bouwfYsicus is Hendriks niet zo blij met buiten-
zonweringconstructies. Het is meer een architectonisch middel voor de architect geworden dan een
efficiënte zonregulering. Het liefste ziet hij gecoat glas; optimaal uitzicht naar buiten en weinig warmte
naar binnen. Het menselijk oog went namelijk snel aan het 'zonnebrileffect' en is niet storend. Tegen
lamellen, rasters en luxaflex aankijken is dat wel. Bovendien blijkt ineens binnenzonwering toch
minder ernstig te zijn dan onrwerpers wordt geleerd; de warmteopwekking valt namelijk wel mee.
Helemaal wanneer de spouw russen glas en zonwering wordt afgezogen.
Inefficiënt of niet, de buitenzonwering biedt inderdaad veel mogelijkheden om het beeld te bepalen.
Horizontaal, vertikaal, louvrepanelen, rolgordijnen, van aluminium, hout, strekstaal of glas. Voor wie
zijn idee gerealiseerd wil zien is Limelight een bedrijf dat meedenkt, mee ontwerpt en realiseert en net
als een architect een broertje dood heeft aan het woord 'standaard'. In vijf jaar is dan ook een
indrukwekkende lijst referentieprojecten opgebouwd. Geen wonder dat ook buitenlandse architecten
als Nicolas Grimshawen sir Norman Foster de weg naar Limelight hebben gevonden.
Els Zijlstra, vice-voorzitter Booosting I Directeur Materia
L .J

11.
_~J.I.i·W"il'_,- ___a....:g::...e_n_d_a__--,
Activiteiten 2000
woensdag 5 januari Nieuwjaarsborrel in Amsterdam (AVA) (zie pagina 01-02)
donderdag 10 februari Rockwool te Roermond (zie pagina 05)
dinsdag 7 maart Exploform, nieuwe vormgevingstechnieken in staal dmv explosie (zie pagina 04)
april 'Kromme gebouwen'
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwproducten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
...
Booosting colofon
: Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft
telefoon 0152702770 telefax 0152702771 E-mail booosting@ooo.nl
homepage http: //www.OOO.nl/booosting
Contactpersoon: Joumda Steenhouwer
bereikbaar: di en wo van 9.00 tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur
Redactie: Jo/anda Steenhouwer
Vormgeving: Patricia Brouwer Design
Druk: Drukkerij Hans Truijen
Met dank aan: And Bos, Gretta Broersen, Lies Dotjee, Atto Harsta, Pieter de Mos,
Eelke Pouwer, Karel Vollers
.. Voorzitter
Vice Voorzitter
Jos Lichtenberg
Els Zijlstra
BuroA+
Materia
Secretaris Jan van der Woord TU Delft
Penningmeester Johan Riezebos CVK Kalkzandsteen
Lid Eduard Böhtlingk Architectenbureau Böhtlingk
Lid Harm Boomsma Axys Innovations
Lid NicoNoort Koninklijke Hoogovens
....
L .J
[ill

12.
• IJ ,
_~J.""hiiilo_ parti ei pan te n
Nieuwe participanten
Aldus ontwerp + ontwikkeling + onderzoek Contactpersoon: Atto Harsta
bouwkundig in gen i eur
Ano Harsta is in 1996 afgestudeerd als bouwkundig ingenieur aan de
TUD Bouwkunde, richting Bouwtechnologie/Bouwproductontwikkeling.
Aldus is opgericht tijdens zijn studie en behelst vanaf het begin een breed
Wolvenplein 2 pakket aan activiteiten. Een deel van zijn tijd werkt hij samen met Just
3512 CJ Utrecht Renekens aan gevelprojecten. Bijvoorbeeld ABN AMRO Amsterdam:
T 030 - 238 0304 ontwikkeling van een hulpconstructie voor het arboveilig reinigen van de
F 030 - 238 0305 klimaatgevel. Tien procent van de tijd wordt besteed aan product-
E aldus@ontwerp.com ontwikkelingen samen met ontwerpbureau Harsta en Crouwel. Met
andere Booostingieden bestaan reeds lang banden: met Arconiko
Architecten (bamboe-kinderhuis NewMetropolis), met Oskomera (ontwikkeling geïntegreerde PV-
gevel) en met Melcher de Bosch Kemper heeft hij de SomfY T rophy '98 (SomfY NL) gewonnen met
Stretching Screen. Doelstelling van Aldus: uitgroeien tot een creatief bureau voor
bouwproductontwikkeling, -innovatie en -marketing. Reden om aan te sluiten: vakgenoten
ontmoeten, nieuwe ideeën op doen en elkaar stimuleren tot nieuwe ontwikkelingen. 'Samen bruisen'.
., : .. Huntn'D~ Bul/horst Architecten m Stedenbouwers
A lJumtu voor Koninltl#1te 1I00g011mt CEPEZED
Bouwprotiuhontwiltlteling Koninltlijlte Saint-RDch Vmlmco EGM Architecten
ABTAJtMsburtllU I/OOr BouwtechnUlt j.j.Krms Hubert-Jan Hmket Architecten
Aldus lI1II'!«'P+ontwiltkJing+~1t Krupe Bomatex MalU'" Engineering
B/esgrtJAfBUTtIlU voor Bouwm &- müku Limbu I<i»djnm Architecture anJ Media
BDAGrrJep Limeü1,t Josi Osorio Lobato
CD20:s?'
Cmmit
D3BN Dm ug_
IngmimrsbulWlu
MBlBeton
~ MUIIUJ Oirschot
Octatube Spa« Stru&tures
ir Dun Peters
RPHS architecten
Jan Timmns
ing. KArtI H. De/Wr Osltomera 11'ïm Design
t~7t,,6If'S Pidmnan Hardg/Ils fum + Horsting Archit«tm
GeNie CtmsuIJ ng
.
p«nng
Plastic4 PIIl4t Vm'X' Hoogeiulijlt Architecten
Po/Ybloclt Van Waes. Buro I/OOr Architelttuur
GoutIstiItIter - de Vries/ACN Polynorm XX architecten
Himsch Enginming RnuaBudtl Atelier ilimtra. 1Itm der Pol
Kett/it1: AtJiiiezm RCSystnn 0': •
&,nolds Archif«tUursystnnm
~= ConsulJaruy
t1XJS innovations
RiynoIJs Special ProtJüas Koning InJustrial Desi$1'
RGD. Dirntie Ontwerp &- T«hniJt {voorhtinVan CampmAluminiumJ Netmis IndustriaJ Dtslgn
T.GM. RDcItwooI Robin Hood Produltties
H. de Wit Consultamy Somfl NederlanJ TNO Industrie
Ingmimrsburtau Zon_U
.. ,.
Al/iiiii&e Euro
:. : .' SB1J NedtrIanJ
Trespa lntn'nlltionaJ
Ubbinlt NedtrIantJ
:" " .
Aedts. vermiging van woningcorporatiu
ENeI
Ballast N~/GB. Utrecht Unicom NedtrIantJ SbL Staalbouw Instituut
l
~ ~:S~ten
/Jrrqnzul Knmmt m .Kasten
C'IKKtdItzanJst«n
Wmtzel &- Zoon
Wolueça Panelm
Zoo mtBeton .
St. Aluminium Centrum
VKG
,.
•Bo~'i:::"f/;Z .
H. Van Dam Fabrielt 1Itm pliJtJtwmtm Archi·
!
.
..
Enitor
Hoesch Bouwsysrnnm NedtrIantJ
HoJec Laagspanning
Archipel Ontwerpers
Art:hlmtmburtau Böht/inglt
Het Archit«tm Conson
Hogeschool Ensmede
Hogeschool Brabant
TU Delft, vaItgroep Bouwtechnologie .J
L 'DèHontmBouwp~ ArcrmiIto Archit«tm TU EiivJhoven, jticu/tnt BouwItuiuIt

13.
• ,
mOOOi in
Madrid
'Torres Blancas' is een woontoren ,
ontworpen door Sáenz de Oiza.
Deze bijzondere constructie staat aan de rand van
Madrid, richting Barcelona en het vliegveld Barajas.
21 verdiepingen hoog, met een parkeergarage onder
de terras tuin en op de bovenste twee verdiepingen
een bar, een restaurant en een zwembad. De entree
van het complex ligt verzonken in het terrein.
Dit gebouw is een cadeautje uit de jaren 60. Niet
tijdloos, maar een typisch tijdgerelateerd bouwwerk:
een karakteristieke, compacte tijdswolk!
Een statige en organische toren. Het gebouw lijkt een
... Torres Bl ancas , M id ,
adr momentopname van een gebouw in beweging.
doo r Sáenz de Gi za ...
Ronde balkons in verschillende afmetingen cirkelen
tussen de strakke betonnen draagstructuur van
gesloten buitenmuren. Deze pijlers zijn beëindigd
met nog veel grotere, sterk overkragende ronde
schijven.
Een gevoelsgebouw, zo'n gebouw waarover je je
verbaast en dat zich vervolgens nestelt in je
onderbuik. Binnenin het gebouw wordt de
verrassing compleet: enorme structuren, gevormd als
de binnenwand van een pens, vormen het plafond. Je
bevindt je in de ingewanden van het gebouw.
Letterlijk.
Blij dat het na 20 jaar niet uiteen is gevallen, deze
tijdelijkheid.
Ir Gretta Broersen I Neonis Industrial design
L
11

14.
_~J.in·h"il'_L- ___n_i_e_u_w_s__---,
Herdefiniëring torderen
Het begrip torderen dekt een heleboel typen vervormingen, ieder met eigen
beeldkwaliteit en geometrische karakteristieken. Het begrip wordt door
architecten, constructeurs en fabrikanten vaak als een warrig begrip ervaren waar
in de praktijk vaak met een wijde, in één richting gekromde boog omheen
wordt gelopen.
Architect Karel Vollers is reeds lange tijd bezig met een (promotie-)onderzoek
naar de mogelijkheden van getordeerde vlakken. Hij heeft de geometrische
eigenschappen inzichtelijk gemaakt, door de vlakken onder te brengen in een
schema dat direct aansluit op de manipulatiemogelijkheden van de computer
(kopiëren, verplaatsen en roteren). Traditioneel wordt een getordeerd vlak
beschreven als een vlak, dat is opgebouwd uit rechte lijnen waarin
naasdiggende rechten niet parallel liggen en elkaar ook niet snijden. Volgens de
nieuwe definitie is een getordeerd vlak opgebouwd uit rechte lijnen, waarbij de gekopieerde
naasdiggende rechte een verdraaiing heeft gekregen waarbij minstens een component haaks ligt op de
verplaatsingsrichting. Bij liggende rechte lijnen zijn vier basistypen mogelijk, onderscheiden naar de
vorm van de zijlijnen.
T De verplaatsingsrichting is met een st reepje aangegeven. het punt van
aa ngrij pi ng met ee n stip en de verdraaiingsrichting met een kwartcirkel
I
type Rl type R2 type R3 type R4
2 rec hte lijnen rechte en I bolle lijn 2 bolle zijlijnen holle en I bolle zijlijn
Proefmodel getordeerd kozijn
Tot nu toe zijn getordeerde vlakken alleen in hout, staal en beton
gerealiseerd. In glas was het slechts mogelijk dit te benaderen door een
facettering van platte vlakken. Tot op heden bleek het onmogelijk om een
verdraaide glasgevel te creëren met een gelijke draaiing van de profielen
om de glaspanelen. Als resultaat van het onderzoek is .onlangs een
proefmodel tot stand gekomen met twee Booosting-aangeslotenen
Reynolds Architectuursystemen en Reynolds Special Products (voorheen Van Campen Aluminium). De
nieuwe ontwikkeling betreft een combinatie van dubbelglas panelen (warm vervormd) mét een
aluminium kozijn. Voordelen van het aanbieden van een totaalproduct met kozijn zijn niet alleen het
vergrote toepassingsgebied, maar ook het behoeden van de afnemer voor discussies met bouw-
toeleveranciers over bijvoorbeeld de onderlinge aansluiting van ruit en kozijn.

15.
• ,
Uitbreiding budget
MKB
haalbaarheidstudies
De Subsidieregeling MKB haalbaarheidsstudies van toegepast. Dit kan zich met name voordoen indien
het Ministerie van Economische Zaken is zeer in trek het bedrag uit de WBSO-beschikking maximaal
bij het Nederlandse bedrijfsleven. De subsidie heeft wordt toegepast. Een lager bedrag aan loonkosten
betrekking op de kosten die door een externe resulteert in een lagere vermindering. Een
adviseur worden gemaakt voor een studie naar de overschrijding van de uiteindelijk toegestane
haalbaarheid van de invoering van een techno- vermindering met meer dan 20% leidt tot een fiscale
logische vernieuwing in een productieproces, een boete. Indien in het najaar bij een vergelijking van de
product of dienst. De subsidie bedraagt 50% van de werkelijke en de geschatte kosten duidelijk wordt dat
kosten tot ten hoogste f 50.000,-. Het beschikbare de werkelijke loonkosten van de R&D-projecten
budget voor 1999 (f 9 miljoen) was in juli al lager zijn, kan door verlaging of eventueel stopzetting
besteed. Hoewel er direct extra budget is aan- van de WBSO-vermindering een boete voorkomen
gevraagd heeft het tot half oktober geduurd voordat worden.
er aanvullend budget kwam en er weer aanvragen Ten tweede kan de voorbereiding starten van de
konden worden ingediend. aanvraag voor R&D-projecten die in 2000 worden
Het extra budget bedraagt f 3,5 miljoen. Hiermee uitgevoerd. De aanvraag kan ingediend worden bij
hoopt men voldoende budget te hebben om tot het Senter te Zwolle. Hiervoor moet gebruik gemaakt
eind van het jaar aanvragen in behandeling te worden een formulier of diskette. Voor de diskette
kunnen nemen. moet de laatste versie gebruikt worden (2.24).
Nadere informatie en aanvraagformulieren zijn
verkrijgbaar bij Senter in Den Haag, tel 070-
3610548/536.
WBSO i
I
~· · :
Voor de fiscale faciliteit WBSO betreffende loon-
kosten van R&D-projecten vergen in het najaar twee
aspecten aandacht.
• • I
Allereerst dient nagegaan te worden of de
vermindering die voor projecten die in 1999 zijn
goedgekeurd wordt toegepast, aansluit bij de kosten ?
die daadwerkelijk gemaakt worden. Indien de Voor meer informatie
projecten venraagd worden uitgevoerd of minder tijd kunt u contact opnemen
vergen dan bij de aanvraag werd aangenomen, met Pouwer & Stevers
bestaat de kans dat een te hoge vermindering wordt 010 - 452 11 22.
L .J

16.
_~J.!.i.Wiiil'_L-___ e_u_w_s__---'
n_l_·
Met het proefmodel is de productontwikkeling die leidt tot een grotere
vormvrijheid voor de ontwerper weer een stap verder.
Gebouwmodel
Parallel aan het onderzoeken van de materiaaltechnische eigenschappen, zijn
de stedenbouwkundige en architectonische kwaliteiten van getordeerde
vlakken onderzocht en beschreven. Een van de gebouwmodellen is ontworpen
in samenwerking met architect Pi de Bruijn. Het is een 150 meter hoge toren,
waarin door verdraaiing twee richtingen met elkaar verbonden zijn. De richting
van de diagonaal in de situatie liggende boulevard, bij de ArenA in Arnsterdam
Zuidoost onder aan het gebouw, is vloeiend verbonden met de richtingen
bovenin de toren, welke wijzen in de richtingen van het omliggende
stedenbouwkundige wegenraster. Projectontwikkelaar Wessels Stevin heeft zich
reeds gemeld bij de gemeente Amsterdam, maar realisatie is nog niet zeker.
Toekomst
Door stijlen en regels te buigen is dit getordeerde kozijn ook toepasbaar voor vrij-dubbelgebogen
gevels. Daar zijn echter nog geen industrieel geproduceerde vrij-dubbelgebogen paneelvullingen, in
ieder geval geen ruiten, voor beschikbaar. Dat wordt de volgende stap.
Vollers benadrukt dat in Nederland een industriepolitiek gevoerd moet worden, die de aanwezige
kennis van computer-tekenprogramma's, productiemogelijkheden en kapitaal bijeen brengt.
? info
Vollers architekten
Karel Vollers
T 020 - 6386661
----~--------------
A+U
Nieuw onderzoeksinstituut voor
bouwproductontwikkeling
De samenwerking tussen de Technische Universiteit Eindhoven en Buro A+ heeft onlangs vorm
gekregen door de oprichting van het A+ U Research Institute.
Naast onderzoeksprojecten is de opzet om onder andere een cursus 'Bouwproductontwikkeling' en
'Industrieel, Flexibel, Demontabel (en Duurzaam) IFD-bouwen op te starten.
? Info
A+ Buro voor bouwproductontwikkeling
Jos Lichtenberg
T 0495 - 652198