1.
•
0005 In
stichting
industrieel
bouwen
nederland
I E U vv S B R lEF
nformatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland Jaargang 2· nr. 9 november 1991
ecretariaat: Bankaplein 3 2585 EV 's-Gravenhage tel 070-350 71 11 fax 070-350 43 27
Het programma voor de:le bijeenkomst is all volgt: DONDERDAG
3 DECEMBER
17.00 Aankomst en ontvangst in het bedrijfsrestaurant, 19.35 De nieuwe structuur van TNO-Bouw 1991
splitsing in 3 groepen en de markt door pt"of. ir Jelle Willevee~,
directeur TNO·Bouw
17.15 Start rondleidingen langs diverse TNO-Bouw
laboratoria en oooerzoekfociliteiten: 19.45 Activiteiten en faciliteiten bil· TNO-Bovw dOOf ir Moreel
• Groep 1 naor Centrum voor Brandveiligheid Groosmon, hoofd van de a deling Boowtechnologie en
• Groep 2 noor Afdeling Constructies Centrum voor Houlteehnologie
• Groep 3 noar Afdeling Bouwtechnologie
20.00 Ontwikkelingen in de bouwtechnoJogie door dr~ ir Jas lauwe,
17.40 • Groep I noor Afdeling Bouwtechnologie hoofd van de afdeling Beleidsstudies en Kwaliteitszorg
• Groep 2 noor Centrum voor Brandveiligheid
• Groep 3 noor Afdeling Constructies 20.15 Van schoenzool lOf en met de gebouwde omgeving, lezing
over de foepossir.g van de eindige-elementenmerilode DIANA
18.05 • Groep 1 noor Afdeling Constructies door ir Willem von Spanje, direcleur DIANA Analysis BV
• Groep 2 nacr Afdeling Boowtechnologie
• Groep 3 noor Centrom voor Brandveiligheid 20.30 KOFFIEPAUZE
18.30 Verplaatsing per eigen vervoermiddel noor hel 20.50 Booosling·lezing van ir Peter Gerssen, architect van o.m. hel
auditorium op hel TNO Zuidpolder complex, adres: nieuwe hoofdkantoor van TNO te Delft
SchoenmakerstrooI 97 Ie Delft, Tel: 015 . 696900
21.20 Discussie en slui~ng
18.45 8RooDMAALTIJD
2i.45 Einde
19.30 Opening door ir jan Westra, voorzitter Booosting
N.B. Het maximum aantal deelnemers voor het programma vanaf 17.00 uur is 60. Vanaf 18.45 zijn dat .. 120 Iotaai.
Wilt u op de antwoordkaart duidtl'jk aangeven af u zich voor het programma vanGt 17.00 uur af van 18.45 uur
opgeeft. U kunt zich uitsluitend daar middel van de bij deze nieuwsbrief bijgesloten antwoordkaart voor dit pr0-
gramma opgeven. Dit geldt ook voor BooosnNG-aangeslotenen.
--~--------------------~
oogoven$ orgoniseerl jaarl ijks in januari een inferno·
C
H lionool schaaktoernooi in Wijk oon Zee, wooroa CD
loost de groomeesters look vele ondere E hookliefhebber o
.-
Jeelnemen. Tel behoev ~Q~t grote oontol-15ezoeker
'<ordt een expl· Olie van een oonlol belongrijke porlije I
jegeven. Door rUimtegebrek is de laolste k~r ~i ~ ge-
:>rUi~ gemaakt van een tent op de dorpswelde Ir(.JIijk aan
--
.>
~ee. Door de orgoni$Oloren van dil toernooi is het laas ge- ",0
>pperd In plootr. van een lent een dêniö n~paviljoen t
)(1IWerpen met een 0PE w lo Ie van co 20 ~ O m2. He
Ca.. wordt gestudeerd op het ontwerp van een demontabel pa.
)Oviljoen dienl en futu istisch karakter te hebben et ee ~ CD~ viljoen voor incidenteel gebruik voor manifestaties, tentoon·
Jilslroling van zo mogelijk stool en aluminium. Domoas
Jient het open en uitno<ligend te ~ijn. Omdot vonzelfspr >0
00
stellingen en dergelijke. Onderzoek noor de haalbaarheid
en toepassingsmogelijkheden vormen een deel von de stu-
~erxl een exploitatie alleen ten behoeve van dit sch5 0ktoer die. Eenvovd en snelheid van montage en demontage als·
looi niet rendabel is w6 rdt gezocht noor ondere toepassÎ
)eo Dit ,ood"okl
unctioneel kor9kler.
101 ": oO"'''p m,' ee
nmiddels is ea~ slort gemao I In het kader van projec
molli 8's
0'"
mede opslag zijn belangrijke aspecten. De eerste resulto-
len zullen in december 1991 gereed Lijn. BOOOSTING
nodigt geïnteresseerden uit tol het vormen van een
BOOOSTING·leom voor de ontwikkeling van dil demonta-
Nerk voor sludenten van de TU-éindhoven en mogelijk bi bele paviljoen. Hierbij kan mogelijk gebruik gemookt wor-
lenkor! meI stJo.eolelLXOO de T..!QeJft . .ro!{e.tkio.g. J: den van de door studenten bereikte resultoten. •
D

2.
booosting NIEU""SBRIEF
Toen ik met het veranderen van baan bij
GE PLastics veschoof van een industrie-
georiënteerde naar bouw- georiënteerde
Marketing
boon, heb ik me over heel 'Not dingen
verbaasd. In beide jobs hield ik me als
marketingman bezig met ontwikkeling
van nieuwe toepassingen en markt-intro-
in de bouwve
duktie van nieuwe plaatmaterialen. Het
is wellicht interessant voor Booosting om een vergelij-
king van mijn ervaring in de twee branches te maken.
l en men mi j vroeg voor deze boon, woorin het accent zou
liggen op de Europese introduktie von lexon PoIyClod als
gevelbekledingsmateriool had ik er hoge verwachtingen
van. Overal om je heen zie je immers bouwplootsen en
door gebruikt men grote hoeveelheden traditionele mate-
rialen ob glas en oIJminium. Bovendien, als je ziet hoe dat
gebeurt, wordt die verwachting olleen maar gesterkl. Yaak
gebruikt men dik materiaal, op een ongun~tige, vlakke wij-
ze. En de verwerking van die materialen leek me, in verge-
lijking mei de kunststof-verwerkende processen die ik ken- bouw soms moor de helft is van die in a ndere, meer geme
de, ook aonknopi09spunten bieden voor verbetering, choniseerde branches. Ik denk dOl naast automatisering er
De overtuiging dal er grote mogelijkheden liggen heb ik de typische produktiewIjze, ook het per project enginerer
nog steeds, maar ik ben er inmiddels wel van overtuigd en ontwerpen hierbi een rol speelt.
dot deze marktintroduktie in de bouw moeizomer wl zijn
don een vergelijkbare in de industrie. De bouw is weinig exportgericht, het goot doorgoon~
moor om enkele procenlen van de omzet, Dot i~ ondenk
Het hoe en waarom is in vijf punten samengevat: boor bij produKtie von oulo's, huishoudelijke apparaten
kleding, etc Een aanpak per land IS dus noodzaak.
1. De aard van de bouw
Volgens de statistieken is de bouw in Europa zonder meer .2. Spedficaties
de grootste branche, zowel in omzet als in oontal werkne· Beslissingsstructuren in de bouw zijn complex, Er zijn vee
me'rs. Ook zie je snel dot de omzet per werknemer in de meer porlrlen bij betrokken, met verschillende belangen er
soms ook een zeer ver!.Chillend niveau van kennis en kunde.
Soms wordt al vroeg in hel ontwerpen gebruik gemaak
van toeleveranciers, die anderen maar ol te graag werk ui
honden nemen, om zo hun produkt in de tekeningen Ie hi j
gen Ik heb meer don eens bij gevelbouwers [niel alleen ir
Nederland) schetsen school I 200 gezien. met hel ver
zoek dot ontwerp Uit te werken. Het is begrijpelijk dot di
gebeurt, net zoals het Ie begrijpen is dot er zo geen schok
kende innovalies 101 sland zullen komen.
De leners O.G In de industrie worden niet vook moterioier
door onder vervo0gen zonder een serieuze sll!die van el
genschapp€r1, soms zelfs pos na uitgebreide Teslprogrom
ma's, Ik kon mij niet voors tellen dot dot in de bouw net ze
goal. Wel zie je dol veel garanties gevraagd worden, er
. die komen er dan ook, met heel veel kleine lettertjes.
Pa$ echt verbaasd wo~ ik, toen ik kennis maakte mer eer
project aangenomen op basis van een schetsontwerp, La
ter werden de dekJils van de gevel van het gebouw 'ir
overleg' mei elkaar opgelosl, 'Overleg' kende ik al uit mijr
eerste boon bij GE Plastics, moor hel aspect van de ol vost
gelegde prilS maakte de di!.Cussie over specificotie~ nu we
zeer levendig.
3. De beslissingsstructuur
In de industrie praten we vanuil GE PlastiCS met de kunst
stofspeciolislen in het bedrijf van de uiteindelijke klont, eer
RECENT GEMAAKTE PANHlONTWERP!N MH l!XA~ POlYCLAD verwerker en soms een exlern design bureau.

3.
I N.EU~SBR.EF booosting
rsus marketing
in de industrie
In de bovw speler veel meer
partijen een rol. De rolverde-
ling van die porti jen is (zie
recente onderzoeken) niet al-
tijd even duidelijk. De kennis
die nodig is om Ie beslissen,
is vook verspreid over de ver-
~ch,llende partijen, en i~ zelfs
'look moor len dele of hele-
maal niet bij de uiteindelijke
klonl aanwezig.
Voor ons komt daarbij dot er
... eel meer eindklanten in de
bouw zijr1 don in de indlJS-
Irie. Ook zijn er veel meer ar-
chitecten don industrieel ani-
werpers elc. Er moelen don
ook ondere middelen von
communicatie gekozen wor-
den. Daarbij is mi jn indruk
dot de bereidheid Ie commu-
niceren over bijvoorbeeld
nieuwe produkletl in de
bovw veel mi nder is don in de industrie. Het i~ voor onze se holen. terwijl we ze voor dezelfde toepossi ng in Enge-
mensen in het veld moeilijker om contoct te krijgen met or· Ion<! wegens brondgevoor niel mogen gebruiken. FruSlr&-
chitecten don het voor mij in de industrie ooit geweest is. rend is het don te moeten zien dot in andere situaties mate-
4. Pro i e e a anp ak ,h,"'I....~~~~~:d~,;,hoogste gebruikl.
t I worden brondklosse in
Vrijwel ieder Ii wordt is een O Gelukkig
I. Hel uil industrie
~",di-'do, ook minder sterk op bij het
'I van de normen
krijgen we wel Mil dol de
~~;::::~~:~I
projectaanpok de mogelijkheid steeds weer nieuwe van de bouw als een SOOJf politieke factor
Ie doen, anderzijds moel wel steeds alles worden proces. Som$l~kI één Europo in 1992 nog .,., weg.
pnIWo'''" en geconslrueerd. Dol is veel werk, en zeker
bij de gevelbouw.,,- gebeurt is hel voor hen Tof slot
!>o,'' ' 'k.eH"k"
gebruik te maken von al bestaande oplos- Hel hierboven g~hefste beeld lijkt mimhien
C"'-"'-" om o"Iieuwe produkten te ontwikkelen. Niet o~ moor dol ben ik zeker niet. Het is slechts bedoeld om
de gekozen oplossing de beste. schetsen wal noor mijn idee belangrijke versdlill8f,?;dl?
ON heeft de projectgewijze aanpak hel nadeel dot
. . ' is, we doen een hoop TI. voor een
het goed goot kunnen we een .r
materiaal
de industrie stool een eeMlool gereoli$&erd
'Ioor een jorenlongfbmzet.
de twee markten.
Hel is buitengewoon interessonl om
nieuwe technMtken, materialen en
introdUC$(en in de bouwwereld. GE I
",w,.ridlng'P.i
ondersteUMn. 1k wil vanaf deze ploots led".!!'
resseerd Is In produktinnovatie mei
staffen uitnodigen contact met ons op Ie
veel normen op hel gebied
i von de veiligheid
zijn er ploten
de hoogsle

4.
booosting NIEU"WSBRIEF
r
-~~ De hoofdtaak van de architect blijf! hel maken
Biieenkomst E
I
van kwalitatief hoogwaardige orçhiteclvur. Dal I~
ontwerpen en organiseren en 0/5 je goed ofgani-
don kon je in goede samenwerking mei specioli.slen
Cl I
Ahrend Design /io/g,,. bereiken wol je mei je ontwerp voor ogen heb!.
"1
vind 8000sling don ook een goed iniliolief. Een inilialief
H el zwaortepunl von de presentatie von Ahrend Design
betrof hel tonen von de resultaten von de produktont-
...
"-
...
Cl)
waarbij noasl architecten ook industrieel ontwerpers en
~~~~i::~~~~~'.~"7,~g;enWOOrdigd zijn.
van verschillende vakgebieden mei
Een ge/ooi dal tot een beIer produkl
~
wikkeling von Ductile, het door Booostiog in gong gezene moel leiden. Een geloof in induslrieelte vervaardigen ge-
project voor een bouwsysleem voor werkplekken. Het pro- bouwdelen. Ondanks datzelfde geloof neemt de orchitecl
ject is uitgevoerd door Ahrend Design in samenwerking mei biJzondere plaats in binnen 8000sling. In tegenstelling
CEPEZED en in oonvong ook mei Von Dom [Fabriek von tol de industrieel ontwerper en de producent, maakt hij
Plaatwerken).
Conclusie: Alhoewel de meeste gespreksportrlers geïnteres-
! unica. Hij ontwerp! een geoouw en geen, industrieel Ie
vervaardigen, gebouwonderdelen. Dol doen de induslrieel
vormgevers en de producenten. Deze twee diKiplines ken·
seerd zijn en geïnformeerd willen blijverl, blijven zij terug- nen elk oor don ook goed (en ook sleeds beier) wanl ze
houdend en wachten lol Ductile in produklie is voordat er hebben elkaar direct nodig .
wken worden gedaan. ......;..-
0- juist de eerdergenoemde veelziidigheid, die brede
Mei nome over de voortgang von de huidige octiviteiten
von Booosling en in hoeverre Booo$ling nieuwe initiatieven ..c kennis, maakt de architect een geschikle partner in dil ge-
zelschap. Hij kon in de eerste plaats een sterk initiërende
ol en 5turende rol spelen. Hierbii, en dit is essenlieel voor ini-
dient te ontplooien.
Vanzelfsprekend kunnen de traditionele biieenkomsten een "- liatleven 015 Booostlng, speelt de architecl bij de rea/iso/ie
nieuwe opzei kriigen, moor iuist de behoefte aan pro-
bleemgerichle activiteiten, blivoorbeeld in de vorm van
Cl van een bouwwerk een cruciale rol bij de keuze van toe-
gepaste maleriolen en produkten. De industrieel ontwerper
workshops, bliikl aclueel te ziin. ..... en de producent ontwerpen ell produceren.
Korlom, een uilSleker,d veuorgde bileenkomst en een zin· De archilecl post de resultalen van deze inspanning toe.
volle discu$sie HIernoast volgen nog een aanlol citaten
van Victor Moni. Moreel Vroom De doe/slel/ing van Booos/ing, hel bevorderen ele. zijn to·
ken waarbij de architect een belangrijke rol kon vervullet!.
De drie O's daarentegen, zo kenmerkend voor de naam
werkzaamheden voor de mduslrieel ani-
van de doelstelling, hel resuJ-
van de kwaliteit van de gebovwde
nadere precisermg. A/s er bedoeld
k.,olilo,,;,f betere produklen op de markt ter
k5~hiHing komen, don lijk! me dol een jvi~/e interpreta-
tie, moor don is de omschriiving in de doe/stelling op z'n
minst misleidend. Als mei kwaliteit bedoeld wordl 'de or-
chit-ectolliKhe' kwaliteit, don is dol hoog gegrepen en wel-
licht een onderscholling van wat dal inhoudt. Het is juist
o- de taak en de verantwoordelijkheid von de archilecl om
N deze ongrijpbare, moeilijk Ie definiëren en zeker niel Ie
-
kwantificeren omschrijving te realiseren.
Cl) Een moatKhoppelijke veranrwoordelljkheid voor kwaliteit.
Naarmate de architectonische kwaliteit minder aandacht
s::::
...
Cl) krijgt, zal de architecluur zich sleeds minder interesseren
voor deze ini/ia/ieven. Het gevolg zal zijn dol onbekend-
...
Cl
o-
heid zolleiden tol niet toepassen. En, dames en heren pro-
ducenlen en induslrieel ontwerpers, het zal u allen duide-
lijk zijn, do! niet toepassen betekent niel meer ontwerpen,
niet meer onderzoeken en niet meer ontwikkelen. Kor/om,
U he/ mislukken van goed bedoelde inilio/ieven,
Tot slot: • 8000:;Iin9 heek slechts bestuonsreclJf
wanneer het, met het beschikbare potentieel
aan verschillende disciplines, in staat is de ar~
chitectonische kwaliteit optimaal te dienen.