2. Diabetes Mellitus
İnsülin sekresyonundaki ve/veya insülin
etkisindeki bozukluğa bağlı olarak oluşan
hiperglisemi ile karakterize karbonhidrat,
lipid ve protein metabolizmasında
bozukluklar ile seyreden bir grup metabolik
hastalıktır.
– WHO 1999

3. • Dünya DM prevalansı 1985 : 30 milyon
2010 : 285 milyon
2030 : 438 mlyn(tahmini)
• Sağlık bütçelerinin %4-5’i
• Türk erişkin toplumunda diyabet sıklığı %13.7
Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik
Hastalıklar Prevalans Çalışması (TURDEP)-II

4. DM tanı kriterleri
Açlık Plazma Glukozu (APG)
Rastlantısal Plazma Glukozu +
diyabet semptomları
Oral Glukoz Tolerans Testi
(OGTT)’nde 2. st plazma glukozu
HbA1C ≥ %6.5
≥ 200 mg/dl
≥ 200 mg/dl
≥ 126 mg/dl

5. Tanı Testi olarak HbA1C
DEZAVANTAJLARI
• Maliyet
• Gelişmekte olan
ülkelerde ulaşılabilirliği
düşük ve
standardizasyonu yok
• Bazı vakalarda glukoz
değerlerini yansıtmıyor
(Hemoglinopatiler,
Akut ve kronik kan
kaybı gibi)
AVANTAJLARI
 Açlık gerektirmiyor
 Günler arası değişkenlik
yok
 Stres ve hastalık gibi
faktörlerin ani
yükseltme etkisi yok

6. Ortalama Glukoz – HbA1c ilişkisi
• Ort. Glukoz (mg/dl): (28.7 x HbA1c) – 46.7
A1c % Ort. Glukoz mg/dl
5 97
6 126
7 154
8 183
9 212
10 240

7. Prediyabet
• İzole Bozulmuş Açlık Glukozu (BAG)
• İzole Bozulmuş Glikoz Toleransı (BGT)
• BAG + BGT
– WHO 1999 Glukoz Metabolizmasının Ara
(Intermedier) Bozuklukları
– ADA 2007 Prediyabet
– Diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar için önemli
risk faktörü

8. DM Tanı
Kriterleri
Aşikar DM Bozulmuş
açlık
glukozu
Bozulmuş
glukoz
toleransı
BAG+BGT DM
riski
APGmg/dl
(≥ 8 sa açlık)
≥126 100-125 < 100 100-125
-
OGTT 2.stPG
(75 g glukoz)
mg/dl
≥200 <140 140-199 140-199
-
Rastgele PG
mg/dl
≥200
+Dm smpt
- - - -
A1C ≥%6,5
(≥48 mmol/mol)
- - - %5,7-6,4

9. Diabet Mellitus Sınıflaması
• Tip 1 Diabet
– Tip1A (otoimmün)
– Tip1B (idiopatik)
• Tip2 Diabet
• Gestesyonel DM
• Diğer spesifik tipler
1. Monogenik diabet formları (MODY)
2. İnsülin etkisindeki genetik defektler
3. Pankreasın egzokrin bozuklukları
4. Endokrinopatiler
5. İlaç ve kimyasal ajanlar
6. İmmün aracılıklı diabet formları
7. Diyabetle ilişkili genetik sendromlar
8. İnfeksiyonlar (Konj. Rubella,
CMV,Coxacki))

10. Tip 1 DM
• Beta hücre harabiyeti
• Çocuk ve adölesan
• HLA DQ, DR
• Otoantikorlar
• Akut başlangıç
• Diabetik ketoasidoz
• Aile öyküsü
• Mutlak insülin tedavisi

11. Tip 2 DM
• İnsülin salınımı ve/veya insülin direnci
• Orta ileri yaş
• Yavaş başlangıç
• Genetik + çevresel faktörler
• Aile öyküsü
• Tıbbi beslenme tedavisi, egzersiz, OAD ve
gerekirse insülin

12. Diyabet Semptomları
Klasik Semptomlar
– Poliüri
– Polidipsi
– Polifaji veya İştahsızlık
– Halsizlik, Çabuk
Yorulma
– Ağız Kuruluğu
– Noktüri
Daha Az Görülen
Semptomlar
– Bulanık Görme
– Açıklanamayan Kilo
Kaybı
– İnatçı Enfeksiyonlar
– Tekrarlayan Mantar
Enfeksiyonları

13. Tip 2 Diyabet Risk Faktörleri
1. Birinci derece yakınlarında diyabet bulunan kişiler
2. Diyabet prevalansı yüksek etnik gruplara mensup
kişiler
3. İri bebek doğuran veya daha önce GDM tanısı almış
kadınlar
4. Hipertansif bireyler (kan basıncı: KB≥140/90 mmHg)
5. Dislipidemikler (HDL-kolesterol ≤35 mg/dl veya
trigliserid ≥250 mg/dl)
6. Daha önce BAG veya BGT saptanan bireyler
7. Polikistik over sendromu (PKOS) olan kadınlar

14. Tip 2 Diyabet Risk Faktörleri
8. İnsülin direnci ile ilgili klinik hastalığı veya bulguları
(akantozis nigrikans) bulunan kişiler
9. Koroner, periferik veya serebral vasküler hastalığı bulunanlar
10. Düşük doğum tartılı doğan kişiler
11. Sedanter yaşam süren veya fizik aktivitesi düşük olan kişiler
12. Doymuş yağlardan zengin ve posa miktarı düşük beslenme
alışkanlıkları olanlar
13. Şizofreni hastaları ve atipik antipsikotik ilaç kullanan kişiler
14. Solid organ (özellikle renal) transplantasyon yapılmış
hastalar

15. Akantozis Nigrikans

16. TEMD önerileri
• Tum yetişkinler -demografik ve klinik ozelliklerine uygun
olarak- tip 2 diyabet risk faktorleri açısından
değerlendirilmelidir
• 40 yaş + BKİ ≥25 kg/m2  APG duzeyi = ?
• Risk faktorleri olan kişiler  daha erken yaşta ve daha sık
aralıklarda APG veya OGTT ile
• APG =100-125 mg/dl 75 g glukozlu standart OGTT
uygulanmalı ve 2.st PG duzeyine gore değerlendirilmelidir

17. Tip 2 DM
taraması

18.  Bay M.Y, 36 yaşında erkek.
 Masabaşı, hareketsiz bir yaşamı var
 Baba obez, anne ve anneanne tip 2 diyabetik
 Aç kalmaya tahammülsüzlük, özellikle tatlı
yedikten 30-60 dakika sonra ellerde titreme,
çarpıntı ve halsizlik, öğle - akşam
yemeklerinden sonra uyuklamalar tanımlıyor.
 Sigara: 1 pk/gün/18 yıl Alkol: Sosyal içici
Boy: 1.74 m, Ağırlık: 88 kg, BKİ: 29.1 kg/m2
KB: 120/80 mmHg
Vaka Örneği

19. Laboratuar
 AKŞ : 89 mg/dl
 TKŞ : 94 mg/dl
 T.Kolesterol : 202 mg/dl
 Trigliserid : 284 mg/dl
 HDL : 32 mg/dl
 TSH : 2.13 U
 İdrar tetkiki : Özellik yok
 EKG : Normal

20.  42 yaşında
 Yemeklerden sonra halsizlik, uyuklama yakınmaları
tanımlıyor
Vaka6 Yıl Sonra
 Ağırlık: 94 kg, BKİ: 31 kg/m2
 KB: 125/80 mmHg

21. VakaLaboratuar
 AKŞ : 115 mg/dl
 T.Kolesterol : 213 mg/dl
 Trigliserid : 239 mg/dl
 HDL : 33 mg/dl
İdrar tetkiki : Özellik yok
 EKG : Normal

22. OGTT ye hazırlık ve testin yapılması
• Öncesinde 3 gün KH>150g/gün alınmalı ve
alışılmış normal fizik aktivitesini yapılmalı
• Testten önceki akşam 30-50 g KH içeren bir
öğün tüketilmesi
• En az 8 saatlik açlık sonrası sabah uygulanmalı
• Test öncesinde ve sırasında
-Su 
-Çay/Kahve /Sigara V

23. • KH toleransını bozan ilaçlar, inaktivite,
akut/kronik infeksiyonda test V
• Açlık kaç şekeri ölçümü75 gram
glukoz + 200-300 mg su 5 dakikada içilir
• 2 saat sonraki kan örneği 
OGTT ye hazırlık ve testin yapılması

24. Vaka OGTT
Dakika Glisemi (mg/dl)
0 112
120 178

25. DM Tanı
Kriterleri
Aşikar DM Bozulmuş
açlık
glukozu
Bozulmuş
glukoz
toleransı
BAG+BGT DM
riski
APGmg/dl
(≥ 8 sa açlık)
≥126 100-125 < 100 100-125
-
OGTT 2.stPG
(75 g glukoz)
mg/dl
≥200 <140 140-199 140-199
-
Rastgele PG
mg/dl
≥200
+Dm smpt
- - - -
A1C ≥%6,5
(≥48 mmol/mol)
- - - %5,7-6,4

26. Tip 2 Diyabetin Doğal Seyri
Yıllar -10 -5 0 5 10 15 20 25 30
350
300
250
200
150
100
50
Insulin
Düzeyi
İnsulin Direnci
Beta-hücre
Yetersizliği
250
200
150
100
50
0
Relatif
beta-hücre
fonksiyonu(%)
Açlık
Glukozu
Postprandiyal
Glukoz
Glukoz
(mg/dl)
TANI
Klinik
Bulgular
Makrovasküler Değişiklikler
Mikrovasküler Değişiklikler
İnsulin BGT Diyabet Kontrolü Zor
Direnci Diyabet
İnsulin Pre Diyabet Kontrolü Zor
Direnci diabet Diyabet

27. 48 yaşında
MI öyküsü yok, HT (+)
Vaka12 Yıl Sonra
 Ağırlık: 89.5 kg, BKİ: 29.1 kg/m2
 KB: 140/90 mmHg

28. VakaLaboratuar
 A/TKŞ : 132 / 216 mg/dl
 T.Kolesterol : 234 mg/dl
 Trigliserid : 284 mg/dl
 HDL : 34 mg/dl
 HbA1c : % 6.7
 İdrar tetkiki : Özellik yok
 EKG : Normal

29. Tip 2 Diyabetin Doğal Seyri
Yıllar -10 -5 0 5 10 15 20 25 30
350
300
250
200
150
100
50
Insulin
Düzeyi
İnsulin Direnci
Beta-hücre
Yetersizliği
250
200
150
100
50
0
Relatif
beta-hücre
fonksiyonu(%)
Açlık
Glukozu
Postprandiyal
Glukoz
Glukoz
(mg/dl)
TANI
Klinik
Bulgular
Makrovasküler Değişiklikler
Mikrovasküler Değişiklikler
Adapted from Type 2 Diabetes BASICS. Minneapolis, MN: International Diabetes Center; 2000.
İnsulin BGT Diyabet Kontrolü Zor
Direnci Diyabet
İnsulin Pre Diyabet Kontrolü Zor
Direnci diabet Diyabet

30. DİYABET TEDAVİSİNİN HEDEFLERİ
• Pre ve postprandial hiperglisemi kontrolü
• Akut metabolik komplikasyonların riskini azaltmak
• Mikro ve makrovasküler komplikasyonları önlemek
• Diyabete eşlik eden diğer sorunları (obezite,
hipertansiyon, dislipidemi) tedavi etmek
• Hastanın yaşam kalitesini yükseltmek

31. Glisemik Kontrol Hedefleri

32. Tip 2 Diyabette Tanı Henüz Konulduğunda Saptanan
Komplikasyonlar
• % 15-20  Diyabetik Retinopati
• % 10-20  Mikroalbüminüri (~%40
hiperfiltrasyon)
• % 40-60  Hipertansiyon
• % 50–80  Dislipidemi
• % 80–100 Vasküler disfonksiyon

33. BESLENME
TEDAVİSİ
EGZERSİZ İLAÇEĞİTİM
Tip 2 Diyabette Tedavi

34. EĞİTİM
• Tedavinin en önemli parçası
• Akut komplikasyon riski
• Uzun dönemde pahalı ve kronik sekelleri
• Retinal-renal-nöral-kardiak-vasküler
• Diabet tanısı  diabet merkezine sevk
• Düzenli aralıklarla eğitim tekrarı
• “klinik durumun iyi olmasının yada semptom
olmamasının kendilerinin iyi tedavi oldukları
anlamına gelmediği”

35. EĞİTİM
• DM ve komplikasyonları hakkında hastaya bilgi
verme
• Kısa ve uzun dönem tedavi amaçları
• Beslenme planlanması
• Egzersiz
• Hipoglisemi ve hiperglisemi semptomları
• Yanında şeker bulundurma
• Her hastaya kan şekeri ve tansiyon takip kartları

36. • Kan glukoz ölçüm tekniği eğitimi
• Ölçümler üç öğünü yansıtacak şekilde açlık ve tokluk
• OAD kullanan diyabetlilere ilaç ve yaşam tarzından
kaynaklanan glukoz yükselmeleri, araya giren hastalıklar
sırasında meydana gelen değişiklikleri izlemek amacıyla
düzenli olarak haftada en az birer kez üç ana öğün açlık
ve tokluk kan glukozu takibi olacak şekilde yapılmalıdır
• Akut hastalık durumlarında 4-6 saatte bir kan glukoz
takibi yapılmalıdır
EĞİTİM

37. EĞİTİM
• İnsülin kullanan hastada insülin
kullanması,saklanması, kan şekerine göre
insülin ayarlanması
• HT, dislipidemi ve obesitenin DM ile
bağlantısı konusunda bilgilendirme
• Ayak bakımı
• Yakınların bilgilendirilmesi ve eğitimi
• Sigara-alkol-kontrasepsiyon ve diğer sosyal
sorunlar

38. Beslenme Tedavisi
• Kan şekerini normal sınırlarda tutmak
• Kardiyovasküler hastalık için risk azaltan bir
lipid düzeyi sağlamak
• VKİ≤ 25 kg/m2 sağlamak
• Bireyin tercihlerini göze alarak beslenme
gereksinimlerini belirlemek

39. Beslenme Tedavisi
• %45-60’ı KH, %15-20 protein, ≤%30 yağ
• Doymuş yağ oranı azaltılmalı
• Lif , glisemik indeksi besin tüketimi
• Öğün atlamaması
• Ev halkının desteği
• HT ve KBY tuz alımı
• Alkol Ø

40. Egzersiz
• En azından 150 dk/hafta orta şiddette aerobik
fiziksel aktivite
• Maksimum Kalp Hızının %50-70i olacak şekilde
• En az 3 güne yayılmış
• Egzersizler arasında 2 günden fazla boşluk olmayacak
şekilde

41. Egzersiz

42. Egzersizin sakıncalı olabileceği
durumlar
1) Kan şekeri düzeylerinin ayarsız olması
2) Duyu kaybına yol açan nöropati
3) Kardiyovasküler hastalık
4) Proliferatif retinopati
5) Hipoglisemiden habersizlik

43. Egzersiz önermeden önce mutlaka efor testi yap!
1) 15 yıldan uzun süreli tip 1 DM tanlı kişiler
2) 24 yaşından büyük ve 10 yıldan uzun süreli
tip 2 DM
3) 35 yaşından büyük tüm diyabet hastaları
4) KAH risk faktörü (+)
5) Periferik damar hastalığı, mikrovasküler
hastalık veya otonom nöropati (+)

44. Birinci basamak tedavi Tip 2 DM:
Yaşam tarzı düzenlemeleri +
- Metformin (2x500mg)
- 1-2 haftada bir 500 mg artırılarak 1-2 ay içinde etkin
dozlara çıkılmalı (2X1000mg) max=3000mg/gün
- Metformin tolere edilemiyor veya hızlı yanıt
isteniyorsa Sülfonilüre veya Glinid ile başlanabilir
- Glibenklamid gibi görece uzun etkili V
İlaç tedavisi

45. Birinci basamak tedavi Tip 2 DM:
Metformin kontrendikasyonları:
İlaç tedavisi
• Tip 1 Diyabet
• Renal yetersizlik (Kreatinin>1.4 mg/dl)
 Ketoz-Ketoasidoz
 Akut Komplikasyonlar (Ağır İnf., Major Op. ve Travma)
 İleri Yaş > 80 yaş
 Hepatik Fonksiyon Bozukluğu
 Ağır Kardiyovasküler ve Respiratuar Yetersizlik
 Gebelik
 Alkolizm
 Genel Durum Kötülüğü (Malnütrisyon, Dehidratasyon)

46. Birinci basamak tedavi Tip 2 DM:
A1c ≥%10
APG ≥250mg/dl
Random PG >300mg/dl
Hiperglisemik semptomlar
Metabolik dekompansasyon
(DKA-HHD)
İlaç tedavisi
İnsülin ted.

47. İkinci basamak tedavi :
Yaşam tarzı değ. + 2000mg/gün metf. A1C >%7
+ İkinci ilaç
• A1C<%8,5  sülfonilüre-glinid-DPP4-i-GLP1A-AGİ-
• A1C ≥ %8,5  insülin
İlaç tedavisi

48. İkinci basamak tedavi :
İkinci ilaç seçimi:
• Sülfonilüre en ucuz + etkinliği yüksek  kilo
• Tokluk glisemi kontrolu  Glinidler, AGİ, DPP4-İ,
– AGİ, DPP4-İ  kilo artırıcı etki yok
– AGİ, GLP-1A  GİS yan etkiler
İlaç tedavisi

49. Üçüncü basamak tedavi :
• Metformin + diğer OAD  3-6 ay A1C >%8,5
veya bireysel glisemik hedeflere ulaşılamıyorsa
zaman kaybetmeden insülin tedavisine geçilmeli
İlaç tedavisi

51. • Teşekkürler