Zelfontdekking en psychosynthese - Roberto Assagioli

Zelfontdekking en Psychosynthese

Roberto Assagioli

© Copyright 2002 · Instituut voor Psychosynthese · Roberto Assagioli Zelfontdekking en Psychosynthese · 1

De tekst van deze brochure is – met vriendelijke toestemming –

ontleend aan het eerste hoofdstuk van het boek ‘Psychosynthese’,

uitgave Servire B.V., Utrecht.

Zelfontdekking en Psychosynthese

Roberto Assagioli


Over de schrijver Wat weten wij van onszelf? De uiterlijke
Dr. Roberto Assagioli (1888-1974) was psychiater wereldruimte wordt tegenwoordig intensief verkend.
te Florence en genoot een internationale reputatie Maar hoe kunnen wij onze ‘innerlijke ruimte’
op het gebied van de psychotherapie. Gedurende verkennen? Is er enige structuur? Kan de
zijn meer dan vijftigjarige praktijk ontwikkelde hij psychologie ons hierbij helpen? Het beeld van de
wat hij noemde ‘psychosynthese’ - een menselijke psyche dat hieronder door Dr. Assagioli
psychologische benadering die recht tracht te doen wordt beschreven, is een poging om de vele
aan de mens als geheel, zijn bewuste zowel als zijn verschillende bijdragen van de psychologie tot op
onbewuste, zijn lagere zowel als zijn hogere of heden samen te vatten. Uiteraard is ook dit een nog
‘transpersoonlijke’ aard. niet volmaakt, nog niet definitief, en vereenvoudigd
Dr. Assagioli paste zijn beginselen en methoden schematisch beeld, maar een dat volgens de
niet alleen met succes toe bij de therapie van zijn schrijver meer omvattend is dan voorgaande
patiënten, maar werkte zijn inzichten ook uit ten formuleringen.1
dienste van de opvoeding en - voor volwassenen
niet minder belangrijk - van de zelfopvoeding.
Van zijn hand verscheen naast vele artikelen o.a.:
‘Psychosynthesis: A Manuaal of Principles and
Techniques’, (uitgave Viking Press, New York.
Nederlandse vertaling ‘Psychosynthese’ bij Servire
Utrecht); en ‘The Act of Will’ (uitgave Viking Press,
New York. Nederlandse vertaling ‘Over de Wil’ bij
Servire Utrecht).
Roberto Assagioli was ook oprichter van de 1 Een historisch overzicht en bibliografie worden hier achterwege gelaten.

Psychosynthesis Research Foundation, gevestigd te De belangstellende lezer kan deze vinden in Roberto Assagioli’s

New York. ‘Psychosynthese’, hoofdstuk I.


I. De innerlijke samenstelling van de mens • Lagere, onbeheerste parapsychologische
processen.
Diagram 1 • Verschillende pathologische uitingen, zoals
fobieen, bezetenheid, dwangneurosen, paranoide
1. Het lagere onbewuste waanvoorstellingen.
2. Het midden-
onbewuste 2. Het midden-onbewuste
3. Het hogere Dit is opgebouwd uit psychologische elementen van
onbewuste of dezelfde soort als ons waakbewustzijn en is
bovenbewuste gemakkelijk voor dit laatste toegankelijk. In dit
4. Het veld van innerlijke gebied worden onze verschillende
bewustzijn ervaringen verwerkt; de gewone activiteiten van ons
5. Het bewuste zelf of ‘ik’ denken en onze verbeeldingskracht worden hier
6. Het hogere Zelf met zorg uitgewerkt en ontwikkeld in een soort
7. Het collectieve onbewuste psychologisch wordingsproces, voordat zij geboren
worden in het licht van ons bewustzijn.
1. Het lagere onbewuste
Dit omvat: 3. Het hogere onbewuste of bovenbewuste
• De elementaire psychologische werkzaamheden Vanuit dit gebied ontvangen wij onze hogere
die het lichamelijk leven besturen; de intelligente intuities en inspiraties -artistieke, filosofische of
coordinatie van de lichamelijke functies. wetenschappelijke- ethische impulsen en
• De fundamentele instincten en primitieve aansporingen tot menslievende en heldhaftige
drijfveren. daden. Het is de bron van de hogere gevoelens
• Vele complexen, geladen met intense emoties. zoals onbaatzuchtige liefde, van genie, en van de
• Dromen en inbeeldingen van inferieure soort. staat van contemplatie, verlichting en extase. In dit


gebied bevinden zich latent de hogere psychische dat er bestaat tussen het witte, verlichte gedeelte
functies en geestelijke energieen. van een scherm en de verschillende beelden die
erop geprojecteerd worden.
4. Het veld van bewustzijn Maar de doorsnee mens en zelfs vele ontwikkelde
Deze term - die wetenschappelijk niet geheel juist en intelligente mensen nemen niet de moeite om
is, maar voor praktische doeleinden duidelijk en zichzelf gade te slaan en zulk onderscheid te
gemakkelijk - wordt wel gebruikt voor dat deel van maken; zij laten zich aan de oppervlakte van hun
onze persoonlijkheid waarvan wij ons rechtstreeks ‘gevoels- en gedachtenstroom’ meedrijven en
bewust zijn: de onophoudelijke stroom van vereenzelvigen zich met de opeenvolgende
gewaarwordingen, beelden, gedachten, gevoelens, golvingen daarvan, met de steeds veranderende
begeerten en impulsen die wij kunnen waarnemen, inhouden van hun bewustzijn.
analyseren en beoordelen.
6. Het hogere Zelf
5. Het bewuste zelf of ‘ik’ Het bewuste zelf is meestal niet alleen
Het ‘zelf’, dat wil zeggen het punt van zuiver zelf- ondergedompeld in de voortdurende stroom van
bewustzijn, wordt dikwijls verward met de hierboven psychologische inhouden, maar schijnt ook geheel
beschreven bewuste persoonlijkheid, doch is in te verdwijnen, b.v. als wij inslapen, als wij
werkelijkheid iets geheel verschillends. Men kan dit flauwvallen, als wij het bewustzijn verliezen,
door middel van een zorgvuldige ‘introspectie’ wanneer wij ons onder de werking van een
vaststellen. Aan de ene kant zijn er de steeds verdovend middel bevinden of onder invloed staan
wisselende inhouden van ons bewustzijn van een hypnotiseur. En als wij wakker worden,
(aandoeningen, gedachten, gevoelens etc.), aan de komt ons zelf dan weer op een geheimzinnige wijze
andere kant is er het ik, het zelf, als middelpunt van te voorschijn - wij weten niet hoe of waarvandaan -
ons bewustzijn. Vanuit een zeker gezichtspunt kan een feit dat bij nadere beschouwing bepaald
men dit onderscheid vergelijken met het verschil raadselachtig en verontrustend is. Dit leidt ons ertoe


aan te nemen dat het weer-tevoorschijn-komen van Een verdere bevestiging vinden wij bij filosofen als
het bewuste zelf of ego te danken is aan het Kant en Herbart, die een duidelijk onderscheid
bestaan van een permanent centrum, van een wáár maken tussen het empirisch ego en het noumenale
Zelf dat zich erachter of er ‘boven’ bevindt.2 of werkelijke Zelf. Dit Zelf staat boven en blijft
Er bestaan verschillende manieren waarop de ongedaan door de vloed van de ‘gevoels- en
werkelijkheid van dit Zelf vastgesteld kan worden. gedachtenstroom’ of de lichamelijke condities; het
Er zijn vele personen geweest die, meer of minder persoonlijke bewuste zelf moet men slechts als zijn
tijdelijk, een bewuste realisering van het Zelf afspiegeling beschouwen, als het ware een projectie
hebben bereikt, met een voor hen even grote mate ervan in het vlak van de persoonlijkheid. In het
van zekerheid als een ontdekkingsreiziger ervaart, huidige stadium van psychologisch onderzoek is er
die een tevoren onbekend gebied heeft verkend. nog weinig definitiefs bekend betreffende het Zelf,
Vermeldingen van zulke ervaringen kan men maar de belangrijkheid van dit tot synthese
aantreffen in Bucke’s Cosmic Consciousness, in brengende centrum rechtvaardigt zeer zeker een
Ouspensky’s Tertium Organum, in Underhill’s verder onderzoek.
Mysticism en in andere boeken. Een
bewustwording van het Zelf kan ook bereikt worden 7. Het collectieve onbewuste
door toepassing van bepaalde psychologische Mensen zijn geen geisoleerde wezens, zij zijn geen
methoden, waaronder Jung’s ‘individuatieproces’, ‘monaden zonder vensters’, zoals Leibnitz meende.
Desoille’s ‘rêve éveillé’ technieken van Raja Yoga Zij kunnen zich op bepaalde tijden subjectief alleen
etc. voelen staan, maar de extreem-existentialistische
opvatting is niet juist, zowel uit psychologisch als uit
2. Het hoger Zelf moet op geen enkele wijze verward worden met het geestelijk oogpunt bekeken.
super-ego van Freud, dat geen werkelijk zelf is, maar volgens Freud’s

theorie een constructie, een kunstmatig produkt. Het is ook De buitenste ovale lijn van het diagram moet men
verschillend van iedere ‘fenomenologisch’ opvatting van het zelf of ego. zien als een ‘afbakening’ maar niet als een


‘afscheiding’. Men zou hem kunnen beschouwen zijn, omdat het persoonlijk zelf zich gewoonlijk
als een analogie van het vlies dat een cel begrenst, niet bewust is van het andere Zelf en zelfs zover
waarbij tegelijkertijd een voortdurende actieve gaat om het bestaan ervan te ontkennen, terwijl
uitwisseling met het gehele lichaam waartoe de cel het andere, het ware Zelf, latent is en zich niet
behoort, gehandhaafd blijft. rechtstreeks aan ons bewustzijn openbaart.
Processen van psychologische ‘osmose’ vinden 2. De werkelijke eenheid en ongeevenaardheid van
voortdurend plaats, zowel met andere menselijke het Zelf.
wezens als met de gehele psychische omgeving. In werkelijkheid zijn er geen twee zelven, geen
twee onafhankelijke en aparte, afgescheiden
Deze laatste stemt overeen met wat Jung genoemd eenheden. Het Zelf is één; het openbaart zich
heeft ‘het collectieve onbewuste’; hij heeft deze alleen in verschillende graden van bewustzijn en
term echter niet nader gedefinieerd, en vat hier zelf-verwerkelijking. De afspiegeling schijnt op
elementen van verschillend zelfs tegengesteld zichzelf te bestaan, maar heeft in werkelijkheid
karakter onder, zoals primitief-archaische geen autonome wezenlijke bestaansvorm. Het is,
structuren en hogere activiteiten van bovenbewust met andere woorden, geen nieuw, ander licht
karakter (Zie Jung: ‘Two Essays on Analytical maar een projectie van de lichtende bron.
Psychology’, Londen 1928, pp. 118-9).
Deze opvatting van de samenstelling van ons wezen
Het voorgaande diagram helpt ons de twee vat de gegevens, verkregen door verschillende
volgende feiten, welke op het eerste gezicht elkaar waarnemingen en ervaringen samen en ordent ze
schijnen tegen te spreken en uit te sluiten, weer in een integrale visie. Zij verschaft ons een ruimer
met elkaar te verzoenen: en meer omvattend begrip van het menselijk
1. De schijnbare tweevoudigheid, het schijnbaar drama, van de conflicten en problemen waar
bestaan van twee zelven in ons. tegenover ieder van ons zich ziet gesteld en geeft
Het lijkt inderdaad alsof er twee zelven in ons ons ook de middelen aan om ze op te lossen,


waardoor de weg naar onze bevrijding duidelijk nu eens heftig in opstand komt, dan weer tracht
wordt. zijn innerlijke kwelling tot zwijgen te brengen door
zich hals over kop te storten in een leven van
In ons gewone leven zijn wij op duizend manieren koortsachtige activiteit, voortdurende opwinding,
begrensd en gebonden - de prooi van illusies en stormachtige emoties en roekeloze avonturen.
hersenschimmen, de slaaf van onbewuste
complexen, heen en weer geslingerd door
invloeden van buitenaf, verblind en gehypnotiseerd
door misleidende verschijnselen.

Geen wonder dat de mens in zo’n toestand veelal
ontevreden en onzeker is, onderhevig aan allerlei
veranderingen van stemming, gedachten en
handelingen. Daar hij intuitief voelt dat hij ‘één’ is
en toch merkt hoe hij ‘tegen zichzelf is verdeeld’,
wordt hij verbijsterd en begrijpt noch zichzelf, noch
anderen. Geen wonder dat hij, zonder kennis of
begrip van zichzelf, geen zelfbeheersing heeft en
zich voortdurend verwikkeld ziet in zijn eigen
mislukkingen en zwakheden. Geen wonder dat
zovele levens een mislukking zijn of op zijn minst
beperkt en versomberd door ziekten van geest en
lichaam, of gekweld door twijfel, ontmoediging en
wanhoop. Geen wonder dat de mens in zijn blind
hartstochtelijk zoeken naar vrijheid en bevrediging,


II. De weg naar synthese en zelfverwerkelijking 4. Psychosynthese: de vorming of wederopbouw
van de persoonlijkheid rond dit nieuwe
Laten wij nu nagaan of en hoe het mogelijk is dit middelpunt.
belangrijkste probleem van het menselijk leven op
te lossen, deze fundamentele zwakheid van de Laten wij elk van deze stadia nader onderzoeken.
mens te genezen. Laten wij eens zien hoe de mens
zich kan bevrijden van deze slavernij en tot een 1. Grondige kennis van onze eigen persoonlijkheid
harmonische innerlijke eenheid kan komen, tot Wij weten nu, dat, willen wij onszelf werkelijk leren
ware Zelf-verwerkelijking en tot juiste betrekkingen kennen, het niet voldoende is een inventaris op te
met anderen. maken van de elementen, die ons bewuste wezen
vormen.
Deze taak is zeker niet gemakkelijk of eenvoudig, Wij moeten ook een uitgebreid onderzoek instellen
maar dat het mogelijk is hem ten uitvoer te in de uitgestrekte gebieden van ons onbewuste. In
brengen, is bewezen door de goede resultaten, de eerste plaats moeten wij moedig doordringen in
bereikt door hen die toereikende en passende de diepten van ons lager onbewuste om de duistere
methoden hebben toegepast. krachten te ontdekken die ons lokken en bedreigen
- de hersenschimmen of droombeelden, de
De verschillende stadia voor het bereiken van dit overgeerfde of uit onze kindertijd stammende
doel kan men als volgt rangschikken: beelden die ons achtervolgen of ons in stilte
1. Een grondige kennis van onze eigen beheersen, de angsten die ons verlammen, de
persoonlijkheid. conflicten die onze energie uitputten. Het is
2. Beheersing van de verschillende elementen mogelijk dit te doen dank zij de toepassing van de
ervan. methoden der psycho-analyse.
3. Bewustwording van het ware Zelf - het ontdekken Dit onderzoek kan men zelf instellen, maar het gaat
of het scheppen van een verenigend middelpunt. gemakkelijker met de hulp van een ander. In ieder


geval moet de methode op een zuiver 2. Beheersing van de verschillende elementen van
wetenschappelijke manier met de grootste de persoonlijkheid
objectiviteit en onpartijdigheid worden toegepast, Wanneer wij al deze elementen hebben leren
zonder vooropgestelde theorieen, terwijl wij ons niet kennen, moeten wij ze ‘in bezit nemen’ en ze leren
moeten laten afschrikken of op een dwaalspoor beheersen. De meest doeltreffende methode
laten brengen door de heimelijke of hevige waarop wij dit kunnen bereiken is die van de dis-
tegenwerking van onze angsten, onze begeerten en identificatie. Deze methode is gebaseerd op een
onze emotionele gehechtheden. fundamenteel psychologisch grondbeginsel en kan
De psycho-analyse houdt op dit punt gewoonlijk op, als volgt worden omschreven:
maar dit is een niet te rechtvaardigen begrenzing. Wij worden overheerst door alles waarmee wij ons
De gebieden van het midden- en hogere onbewuste vereenzelvigen (identificeren).
behoren eveneens onderzocht te worden. Dit Wij kunnen alles beheersen en onder controle
doende zullen wij geestesgaven in onszelf kunnen hebben, waarmee wij ons niet vereenzelvigen (dis-
ontdekken, die we tot nu toe niet gekend hadden: identificeren).
onze ware roeping, onze hogere mogelijkheden die
tot uitdrukking trachten te komen maar die wij In dit beginsel ligt het geheim van onze slavernij
dikwijls uit gebrek aan begrip, uit vooroordeel of respectievelijk onze vrijheid.
angst terugdringen en onderdrukken.
Eveneens zullen wij dan de geweldige reserve aan Iedere keer dat wij onszelf ‘vereenzelvigen’ met een
ongebruikte psychische energie ontdekken, die in zwakheid, een fout, een angst of welke andere
ieder van ons latent aanwezig is; dit is het persoonlijke emotie of drijfkracht ook, leggen wij
plastische onbewuste, waarover wij altijd kunnen ons een beperking op en verlammen onszelf. Iedere
beschikken en dat ons een onbegrensd vermogen keer dat wij erkennen: ‘Ik ben ontmoedigd’ of ‘Ik
schenkt om te leven en om creatief te zijn. ben geirriteerd’, worden wij meer en meer
overheerst door neerslachtigheid of door boosheid.


Wij hebben dan deze beperkingen aanvaard en zo innerlijk bolwerk en zich van daaruit voorbereiden
onszelf de boeien omgedaan. Wanneer wij op een tegenaanval, wachtend op het gunstige
daarentegen in dezelfde omstandigheden zeggen: moment daarvoor. Het moge dan een enkele keer
‘Een vlaag van neerslachtigheid tracht mij te de strijd verliezen, maar tenzij het zijn wapens
overmeesteren’, of ‘Een opwelling van boosheid neerlegt en zich overgeeft, zal het uiteindelijk de
probeert mij te overrompelen’, dan ontstaat er een overwinning behalen.
heel andere situatie. Dan zijn er twee krachten, die
zich met elkaar meten: aan de ene kant ons Maar behalve door de aanvallen uit het onbewuste
waakzame zelf en aan de andere kant de een voor een te weerstaan, kunnen wij ook een
ontmoediging of de boosheid. Het waakzame zelf meer fundamentele en beslissende methode
onderwerpt zich niet aan deze invasie; het kan toepassen: wij kunnen de diepgewortelde oorzaken
objectief en kritisch deze opwellingen van van deze aanvallen te lijf gaan en de wortels van de
ontmoediging en boosheid overzien, de oorsprong moeilijkheid uitsnijden. Deze procedure kan in twee
ervan opzoeken, voorzien wat de verderfelijke fasen worden verdeeld:
gevolgen zullen zijn en de ongegrondheid hiervan a. De ontbinding van de schadelijke velden of
beseffen. Dit is meestal voldoende om tegen een complexen.
aanval van zulke krachten stand te houden, waarna b. Het beheersen en benutten van de op deze wijze
ze verjaagd kunnen worden en de strijd kan worden vrijgekomen energieen.
gewonnen. Psycho-analyse heeft aangetoond dat de macht van
deze beelden en complexen hoofdzakelijk ligt in het
Maar ook wanneer deze krachten in ons tijdelijk feit, dat wij er ons niet van bewust zijn en dat wij ze
sterker zijn en de bewuste persoonlijkheid in het niet als zodanig herkennen. Wanneer zij
begin door de hevigheid ervan overrompeld wordt, ontmaskerd, begrepen en in hun elementen
wordt toch het waakzame zelf nooit werkelijk ontbonden worden, komt er vaak een einde aan de
overwonnen. Het kan zich terugtrekken in een obsessie die zij op ons uitoefenen; in ieder geval


zijn wij dan veel beter in staat ons ertegen te hiervan aangewend moeten worden om onszelf van
verdedigen. Om deze krachten te kunnen ongewenste impulsen en neigingen te bevrijden. Er
ontbinden, moeten we gebruik maken van de zijn bepaalde sterke neigingen, bepaalde
methoden van objectivering, van kritische analyse levenselementen die, hoe geringschattend wij ze
en van onderscheiding. Dat wil zeggen wij moeten ook behandelen en hoezeer we ze ook veroordelen,
ze op een koele, onpersoonlijke wijze observeren toch hardnekkig standhouden. Dit geldt in het
alsof zij niet anders zijn dan natuurverschijnselen, bijzonder voor sexuele en agressieve drijfkrachten.
die buiten onszelf plaatsvinden. Wij moeten een Wanneer deze uit de complexen zijn losgemaakt, of
‘psychologische afstand’ tussen onszelf en deze van hun vroegere banen worden afgewend,
beelden en complexen scheppen en ze om zo te brengen zij in ons een toestand van opwinding en
zeggen een eindje van ons afhouden, om dan rustig onrust teweeg en kunnen dan nieuwe, doch
hun aard en hun oorsprong te beschouwen en de evenzeer ongewenste uitwegen vinden.
onzinnigheid ervan! Dit betekent niet de
onderdrukking of verdringing van de energien Deze krachten moet men daarom niet de vrije loop
waarop zulke uitingen berusten, maar een laten, maar op onschadelijke manieren laten
beheersing en een opnieuw richten ervan in uitwerken of afreageren, of nog beter, voor
constructieve kanalen. opbouwende doeleinden gebruiken. Dit kan zijn in
creatieve werkzaamheden van allerlei soort; het
Het is algemeen bekend dat te veel kritiek en opnieuw opbouwen van onze persoonlijkheid en het
ontleding een verlammende, ja zelfs dodelijke bijdragen aan onze psychosynthese. Maar om dit te
invloed kunnen hebben op onze emoties en kunnen doen, moeten wij uitgaan van het middel-
gevoelens. Dit kritisch vermogen dat wij dikwijls punt; wij moeten het verenigd en leidend beginsel
zonder onderscheidingsvermogen en op van ons leven een vaste plaats hebben toegekend
verderfelijke wijze op onze hogere gevoelens en en doeltreffend werkzaam hebben gemaakt.
creatieve mogelijkheden richten, zou in plaats


3. Het realiseren van ons ware Zelf - het In gunstige gevallen vindt de stijging min of meer
ontdekken of scheppen van een verenigd spontaan plaats, door een proces van natuurlijke in-
middelpunt nerlijke groei, gevoed door de vele ervaringen in het
Op grond van wat wij over de aard en de macht van leven. Maar vaak gaat dit proces zeer langzaam.
het Zelf hebben gezegd, is het niet moeilijk om Hoe dit ook zij, in alle gevallen kan het aanzienlijk
theoretisch aan te geven hoe het hierboven worden versneld door weloverwogen bewuste
genoemde doel bereikt kan worden. Wat wij tot handeling en door toepassing van passende,
stand moeten brengen is, het persoonlijk bewustzijn actieve methoden.
uit te breiden tot het bewustzijn van het Zelf;
omhoog te reiken langs de verbindingsdraad of De tussenliggende stadia houden nieuwe vereenzel-
straal (zie diagram 2) tot de Ster; het lagere met het vigingen in. De mannen en vrouwen die niet in staat
hogere Zelf te verenigen. Maar dit, hoe gemakkelijk zijn hun ware Zelf in zijn zuivere essentie te
ook in woorden uitgedrukt, is in werkelijkheid een bereiken, kunnen zich een beeld en een ideaal van
geweldige onderneming. Het is een groots en een volmaakte persoonlijkheid scheppen, dat met
prachtig streven, maar zeer zeker een van lange hun eigen kaliber, hun ontwikkelingsstadium en
duur en grote inspanning en niet iedereen is ervoor hun psychologisch type overeenkomt en dat als ide-
klaar. Doch tussen het punt van vertrek in de aal derhalve in hun dagelijks leven bruikbaar is.
laaglanden van ons gewone bewustzijn en de
stralende top van Zelf-realisering zijn er vele Voor sommigen kan dit het ideaal zijn van de
tussenstadia, vele plateaus op verschillende kunstenaar, die zichzelf realiseert en uitdrukt als de
hoogten, waar de mens kan rusten of zelfs een schepper van schonen vormen, een mens die van
tijdelijke verblijfplaats kan kiezen, als verder stijgen de kunst het meest wezenlijke belang en het
door gebrek aan kracht is uitgesloten of door de wil bezielende beginsel van zijn bestaan maakt en er
niet wordt verkozen. zijn hoogste energie in uitstort. Voor anderen kan
het het ideaal zijn van de zoeker naar waarheid, de


filosoof, de wetenschapsman. Voor weer anderen is menselijke vlak, maar vereerde hem ook als haar
het een begrensder en persoonlijker ideaal, dat van geestelijke leraar, haar goeroe - bijna als haar God.
de volmaakte vader of moeder.
Dit naar buiten projecteren van het eigen centrum,
Deze ‘ideale voorbeelden’ vragen, zoals voor de deze excentriciteit (in de etymologische zin van het
hand ligt, om levendige betrekkingen met de woord) moet men niet onderschatten. Hoewel het
buitenwereld en andere mensen, zodat een zekere niet de meest directe weg en de hoogste prestatie
mate van extroversiteit (naar-buiten-gerichtheid) vertegenwoordigt, kan het ondanks de uiterlijke
vereist wordt. Er zijn echter mensen die op extreme schijn, gedurende een zekere tijd een passende
wijze extrovert zijn en zo ver gaan, dat zij als het vorm zijn van indirecte zelf-verwezenlijking. In de
ware het levenscentrum van hun persoonlijkheid beste gevallen verdiept en verliest de betrokken
buiten zichzelf projecteren. Een typisch voorbeeld mens zich niet werkelijk in het object buiten
van zo’n projectie is de vurige patriot die zich zichzelf, maar bevrijdt zich op die wijze van
geheel opoffert voor zijn geliefde land, dat het zelfzuchtige belangen en persoonlijke
middelpunt wordt van zijn leven en belangstelling, begrenzingen; hij realiseert zichzelf door middel van
bijna zijn eigen zelf. Al zijn gevoelens en gedachten dat uiterlijke ideaal of wezen. Dit laatste wordt op
zijn op dit doel samengetrokken, waarvoor hij die wijze een indirecte doch ware schakel, een
bereid is zelfs zijn leven op te offeren. verbindingspunt tussen de persoonlijke mens en
zijn hoger Zelf, dat in dat object van streven
Een ander voorbeeld, dat in het verleden veel afgespiegeld en symbolisch uitgedrukt wordt.
voorkwam, is dat van de vrouw die zich volkomen
vereenzelvigt met de man die zij liefheeft, die voor Diagram 2 1. Bewust zelf of ‘ik’
hem alleen leeft en volkomen in hem ‘opgaat’. De 2. Uiterlijk verenigend middelpunt
Hindoe-vrouw in het verleden beschouwde haar 3. Hoger zelf
echtgenoot niet alleen als haar meester op het


4. Psychosynthese als het vormen of opnieuw niet een neurotisch, onwerkelijk ‘geidealiseerd beeld’
opbouwen van de persoonlijkheid rondom het zijn in de zin als door Karen Horney beschreven.
nieuwe middelpunt (Zie: ‘Our inner Conflicts’, New York, Norton, 1945.)
Wanneer het verenigd middelpunt is gevonden of Een echt ‘ideaal-voorbeeld’ bezit een dynamische
geschapen, zijn wij in staat er een nieuwe kracht; het verlicht de taak door onzekerheden en
persoonlijkheid omheen te bouwen - een misgrepen uit te sluiten; het concentreert de
samenhangende, georganiseerde en tot eenheid energieen en het benut de grote suggestieve en
gemaakte persoonlijkheid. scheppende kracht van beelden.

Dit is de werkelijke psychosynthese, die ook Andere mensen daarentegen, wier psychische
verschillende stadia omvat. Het eerst noodzakelijke natuur plastischer is en die spontaner leven, eerder
is het vaststellen van het werkplan, het formuleren afgaande op bepaalde aanwijzingen en intuities dan
van het ‘innerlijke programma’. Wij moeten ons het op vastomlijnde plannen, vinden het moeilijk om
te bereiken doel, dat is de nieuw te ontwikkelen per- zo’n programma te formuleren en naar een bepaald
soonlijkheid, voor ogen stellen en duidelijk de verschil- patroon te werken; zij kunnen soms zelfs een
lende taken beseffen, die volbracht moeten worden. duidelijke afkeer hebben van zo’n methode. Zij
hebben eerder de neiging zich door de innerlijke
Sommigen hebben van meet af aan een duidelijk Geest of door Gods wil te laten leiden waarbij zij het
beeld voor ogen van hun doel. Zij zijn in staat een aan Hem overlaten te bepalen wat zij zullen
helder beeld te vormen van zichzelf zoals zij worden. Zij hebben het gevoel dat men het doel het
kunnen en ook willen worden. Dit beeld moet beste kan bereiken door zoveel mogelijk de
overeenkomstig de werkelijkheid en ‘echt’ zijn, hinderpalen en weerstanden, eigen aan hun
d.w.z. overeenkomstig de natuurlijke ontwikkeling persoonlijkheid, uit te schakelen en door verder het
van de betrokken mens en daardoor - ten minste verbindingskanaal met het Hogere Zelf te verbreden
tot op zekere hoogte - te verwerkelijken; het mag door middel van aspiratie en devotie en dan de


scheppende kracht van de Geest te laten werken, Aan de andere kant moeten degenen die de tweede
die men vertrouwt en gehoorzaamt. methode volgen ervoor waken, dat zij niet te passief
Sommige mensen nemen een dergelijke houding en negatief worden, en dat zij bepaalde
aan maar drukken dit op een andere manier uit; zij influisteringen, in werkelijkheid door onbewuste
spreken van een zich afstemmen op de kosmische krachten, neigingen of begeerten ingegeven, niet
orde, op de universele harmonie, van het leven dat gaan beschouwen als intuitie of hogere inspiraties.
men in en door zichzelf laat werken (het Wu-Wei Bovendien moeten zij het vermogen ontwikkelen
van de Taoïsten). om stand te houden tijdens de onvermijdelijke
stadia van innerlijke duisternis en onvruchtbaarheid,
Beide methoden werken doeltreffend en elk van wanneer de bewuste verbinding met het geestelijk
hen is geschikt voor het daarmee overeenkomende Centrum onderbroken is en de persoonlijkheid het
type mens. Het is echter wel goed om tot op zekere gevoel heeft aan haar lot te zijn overgelaten.
hoogte beide methoden te leren kennen, naar waar-
de te schatten en te gebruiken, teneinde de De ‘ideale voorbeelden’ of beelden, die men zich
begrenzingen en overdrijvingen van elk afzonderlijk kan vormen, zijn velerlei, maar zij kunnen in twee
te vermijden en de ene te verrijken met de hoofdgroepen worden verdeeld. De eerste wordt ge-
elementen van de andere. vormd door beelden die een harmonische
ontwikkeling vertegenwoordigen, een afgeronde
Zo moeten zij die de eerste methode volgen zich er- persoonlijke of geestelijke volmaaktheid. Dit soort
voor hoeden dat hun ‘ideale beeld’ niet te star ideaal wordt voornamelijk nagestreefd door de z.g.
wordt; zij moeten bereid zijn het te wijzigen of te introverten. De tweede groep vertegenwoordigt
verruimen - en zelfs om het geheel en al te herzien, doeltreffendheid of efficiency op een speciaal
indien latere ervaringen, nieuwe gezichtspunten of gebied. Het doel hierbij is het tot het uiterste
verhelderingen een aanwijzing zijn, dat deze ontwikkelen van een bekwaamheid of
verandering nodig is. hoedanigheid, die beantwoorden moet aan de


speciale richting van zelf-expressie en de sociale rol warmte wordt omgezet in beweging en
of rollen, die de mens heeft gekozen. Dit is het elektrische energie, en omgekeerd, worden
ideaal van de kunstenaar, de leraar, de pleiter voor onze emoties en impulsen omgezet in uiterlij-
een goede zaak etc. Zulk soort ideaalbeelden ke fysieke handelingen of in werkzaamheden
worden meestal door de z.g. extroverten gekozen. van onze verbeeldingskracht of ons verstand.
Wanneer eenmaal de keuze van de ideale vorm Omgekeerd verwekken ideeen ook emoties,
gemaakt is, begint de praktische psychosynthese, of worden ze omgezet in plannen, welke dan
de daadwerkelijke opbouw van de nieuwe weer tot handelingen leiden.
persoonlijkheid. Dit werk kan in drie belangrijke Voorbeelden van zulke omzettingen zijn door
delen worden onderverdeeld. vele mensen waargenomen en erkend.
1. Het benutten van de beschikbare energieen. Wanneer de latijnse dichter zegt: ‘Facit indig-
Dit zijn: natio versus’ (‘Verontwaardiging brengt mijn
a. de krachten die door analyse en gedichten voort’), dan toont hij dat hij zich
ontbinding van de onbewuste complexen realiseert hoe een emotionele golf van veront-
zijn losgemaakt; waardiging, als deze zijn natuurlijke uitweg
b. de latente en tot op dat moment via uiterlijk handelen ontzegd wordt, omgezet
verwaarloosde krachten of neigingen, kan worden in dichterlijke werkzaamheid. En
welke op de verschillende psychologische wanneer Heine schrijft: ‘Aus meinen grossen
gebieden voorkomen. Schmerzen mach’ ich die kleinen Lieder’,
Dit benutten vereist de omzetting van vele dan wijst hij erop dat zijn verdriet in zijn
van deze nog onbewuste krachten. De poezie is gesublimeerd en zo in schoonheid
kneedbaarheid en beweeglijkheid die aan die is omgezet.
krachten eigen is, maakt dit mogelijk. Zulk Belangrijk onderricht en voorbeelden
een omzetting is in feite een proces dat betreffende de leer en beoefening van dit
voortdurend in ons plaatsvindt. Evenals omzetten van innerlijke energieen, kan men


terugvinden in de yoga van de Hindoes, in de zoals zingen of het bespelen van een
christelijke mystiek en het christelijk instrument.
ascetisme en in werken over geestelijke 3. Het coordineren en ondergeschikt maken
alchimie, terwijl er ook enkele punten zijn bij- van de verschillende psychologische energie-
gedragen door de psycho-analyse. Wij en en functies, d.w.z. het scheppen van een
beschikken dan ook over voldoende hechte organisatie van de persoonlijkheid.
materiaal voor het vormen van een Deze ordening heeft een interessante en
wetenschap van psychologische energieen veelbetekende overeenkomst met die van
(psychodynamica) en van betrouwbare, een moderne staat, met zijn verschillende
passende technieken waarmee wij de groeperingen van de burgers in gemeenten,
gewenste veranderingen in onszelf en in sociale standen, beroepen en ambachten,
anderen tot stand kunnen brengen. provinciale en rijks-autoriteiten.
2. Het ontwikkelen van de aspecten van de per-
soonlijkheid, die onvolwaardig zijn of Dit is, kort geschetst, het proces waardoor
onvoldoende voor het doel dat wij wensen te psychosynthese wordt bereikt. Maar er moet wel op
bereiken. Deze ontwikkeling kan op twee worden gewezen dat alle verschillende stadia en
manieren worden bereikt: òf door middel van methoden, hierboven genoemd, nauw met elkaar
directe oproeping, autosuggestie, verband houden en niet noodzakelijk in een strikte
scheppende bevestiging, òf door een volgorde van bepaalde perioden of fasen na elkaar
methodische training van de onontwikkelde behoeven te komen. Een levend menselijk wezen is
vermogens (zoals herinnering, immers niet een gebouw, waarvan men eerst de
verbeeldingskracht, wil) - een training die fundamenten moet leggen, vervolgens de muren
overeenkomt met die welke toegepast wordt moet optrekken om er tenslotte het dak aan toe te
bij lichaamsontwikkeling of bij het voegen. Het uitvoeren van het omvangrijke,
ontwikkelen van technische vaardigheden innerlijke programma van psychosynthese kan


vanuit verscheidene punten en gezichtshoeken voorafgaande als niet meer dan een voorbereiding,
tegelijk worden begonnen en de verschillende bijna als een leven-in-wording kan beschouwen.
methoden en werkzaamheden kunnen op Wanneer wij nu psychosynthese als een geheel
verstandige wijze voor kortere of langere perioden bekijken, met al haar gevolgtrekkingen en ontwikke-
worden afgewisseld, naar gelang van lingen, dan zien wij dat men haar niet moet
omstandigheden en innerlijke condities. beschouwen als een speciale psychologische leer,
noch als een uitsluitend technisch proces.
Dit alles mag in het begin nogal formidabel lijken, Zij is allereerst een dynamische, ja zelfs een drama-
maar er is geen reden voor twijfel of ontmoediging. tische opvatting van ons psychologisch leven, dat zij
De hulp van een bekwaam therapeut of leraar uitbeeldt als een voortdurende wisselwerking en
maakt de taak natuurlijk veel gemakkelijker, maar conflict tussen de vele verschillende en tegenover
aan de andere kant kan men ook een bevredigend elkaar staande krachten, en een verenigd
resultaat bereiken door eigen pogingen waarbij men middelpunt dat er voortdurend naar streeft deze te
niet wordt geholpen en waarbij men leert door beheersen, te harmoniseren en te benutten.
vallen en opstaan. Wanneer men de Bovendien gebruikt psychosynthese verschillende
voorbereidende instructie over de desbetreffende methoden of technieken van psychologische
psychologische beginselen heeft verwerkt en de werkzaamheid met het doel, eerst de
verschillende technieken van psychosynthese die persoonlijkheid te ontwikkelen en te vervolmaken
men moet volgen heeft geleerd, dan is de rest een en vervolgens haar harmonisch te coordineren en
kwestie van praktische ervaring, intelligentie en in toenemende mate te verenigen met het Zelf.
intuitie en deze nemen toe naar verhouding van de Deze stadia kan men respectievelijk ‘persoonlijke’
behoefte en de standvastigheid van het streven. Op en ‘geestelijke’ psychosynthese noemen. Al naar
deze wijze wordt de nieuwe, herboren gelang de verschillende gebieden van
persoonlijkheid gevormd en een nieuw en hoger werkzaamheid waarin zij wordt toegepast en de ver-
leven vangt aan, het ware leven, waarvoor men het schillende doeleinden waartoe zij moet dienen, is of


kan psychosynthese worden:
1. Een methode van psychologische ontwikkeling Psychosynthese kan ook worden beschouwd als de
en Zelf-realisatie - voor diegenen die weigeren de individuele uiting van een ruimer beginsel, van een
slaaf te blijven van hun eigen innerlijke drogbeel- algemene wet van inter-individuele en kosmische
den of van uiterlijke invloeden; die weigeren zich synthese. In feite bestaat er geen geisoleerd wezen;
lijdzaam te onderwerpen aan het spel van ieder mens heeft nauwe betrekkingen met andere
psychologische krachten dat in hen plaatsvindt, mensen, waardoor zij allen van elkaar afhankelijk
en die vastbesloten zijn meester van hun eigen zijn. Bovendien is ieder¬<~>een opgenomen in en
leven te worden. deel van de geestelijke boven-persoonlijke
2. Een behandelingsmethode van psychologische Werkzaamheid.
en psychosomatische storingen - wanneer de Wanneer wij dus de analogie omdraaien, dat een
oorzaak van het kwaad bestaat uit een hevig en mens een combinatie is van vele elementen welke
gecompliceerd conflict tussen groepen bewuste min of meer gecoordineerd zijn, dan kan ieder
en onbewuste krachten, of wanneer dit toe te mens beschouwd worden als een element of cel
schrijven is aan de diepgewortelde en van een menselijke groep; deze groep vormt op
martelende crises (gewoonlijk door de patient haar beurt verbindingen met grotere en meer
zelf niet begrepen of verkeerd beoordeeld) die ingewikkelde groepen, van het gezin tot stedelijke
vaak aan een fase van Zelf-realisatie voorafgaan. en provinciale groepen en tot maatschappelijke
3. Een methode van integrale opvoeding, die niet standen; van werknemersorganisaties en
alleen de ontwikkeling van de verschillende werkgeversbonden tot de grote nationale
vermogens van het kind of de adolescent gunstig gemeenschappen en van deze tot het gehele
beinvloedt, maar hem ook helpt zijn ware geeste- menselijk geslacht.
lijke aard te ontdekken en te verwezenlijken en Tussen deze individuen en groepen ontstaan
onder leiding daarvan een harmonische, stralende problemen en conflicten, die wonderlijk veel
en bekwame persoonlijkheid op te bouwen. overeenkomst vertonen met die welke wij in ieder


individueel mens aantreffen. De oplossing hiervan van liefde waardoor -langzaam en in stilte, maar
(inter-individuele psychosynthese) moet daarom ge- met onweerstaanbare krach - de opperste Synthese
zocht worden langs dezelfde lijnen en met wordt bereikt.
gelijksoortige methoden als die welke gelden voor
het bereiken van individuele psychosynthese. Een
gedetailleerde studie van deze overeenkomst zou
zeer verhelderend kunnen werken en ons kunnen
helpen de diepe betekenis en de werkelijke waarde
te ontdekken van de vele pogingen tot organisatie
en synthese, zowel van praktische als
psychologische aard, die er in toenemende mate
ondernomen worden tussen de verschillende
nationale, sociale, economische, wetenschappelijke
en religieuze groepen.
Van een nog breder en meer omvattend
gezichtspunt uit kunnen wij het universele leven
zelf zien als een strijd tussen veelvoudigheid en
eenheid - een werken en streven naar eenwording.
Wij schijnen vaag te voelen dat -of wij nu spreken
van een goddelijk Wezen of een kosmische energie-
de Geest werkend op en in heel de schepping,
bezig is deze om te vormen tot orde, harmonie en
schoonheid, daarbij alle wezens met elkaar
verenigend (sommige met volle bereidheid, het me-
rendeel vooral nog blind en opstandig) door banden


Literatuur
De tekst van deze brochure is – met vriendelijke toestemming – ontleend aan het eerste hoofdstuk van het
boek ‘Psychosynthese’, uitgave Servire B.V., Utrecht.

Dit is een publicatie van het Instituut voor Psychosynthese Nederland.
Op deze publicatie berust het copyright van de auteurs en het Instituut voor Psychosynthese.
Het origineel is te bestellen via internet op www.psychosynthese.nl of via het instituut, tel.: 030 - 271 46 34.


Zelfontdekking en psychosynthese - Roberto Assagioli

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (9)

Similar to Zelfontdekking en psychosynthese - Roberto Assagioli

Similar to Zelfontdekking en psychosynthese - Roberto Assagioli (20)

Zelfontdekking en psychosynthese - Roberto Assagioli