Toponimia do Concello de Silleda I (Dornelas, Escuadro, Fiestras, Grava). Traballo realizado por Laura Fernández e Beatriz González de 1º bach. (curso 2011-2012) para o ENDL do IES Pintor Colmeiro de Silleda. Tomouse como base o o artigo "Toponimia do Concello de Silleda" de Nicandro Ares Vázquez (Lucensias nº 17)

1. TOPONIMIA DO
CONCELLO DE SILLEDA III
Parroquias e aldeas
Dornelas, Escuadro, Fiestras, Grava
por Laura Fernández Suárez
Beatriz González Fernández
(Curso 2011-12)
A partir do artigo Toponimia do Concello de Silleda,
de Nicandro Ares Vázquez (Lucensia, nº 17)

2. 10.- DORNELAS

3. 10. Dornelas (San Martiño)
Este topónimo é un diminutivo de
dorna, que en portugués é unha
cuba onde se esmaga a uva e unha
arqueta para levala ao lagar. En
galego chámase así unha barquiña.
O topónimo Dornelas podería
aludir a arquetas funerarias
prerromanas.

4. 10. Dornelas (San Martiño)
Lugares de Dornelas:
• Bascuas: parece o
patronímico de
Velascus/Vascus.
• Portiño: é un diminutivo de
portus ‘porto, paso dun río
ou dunha montaña’

5. 11.- ESCUADRO

6. 11. Escuadro (San Salvador)
A denominación de Escuadro, máis ca indicar un terreo de
forma rectangular, podería quizais proceder de ex quadro e
aludir a unha participación.

7. 11. Escuadro (San Salvador)
Lugares de Escuadro:
Lugares de Escuadro:
• Balántiga: o sufixo átono -ica > iga,
usado no latín vulgar, engadido aquí a un
nome persoal que sería Ballantius
formado sobre ballans, -antis ‘danzante’,
participio do verbo ballare ‘bailar’,
enraizado no grego pállein ‘saltar’.
• Barreiro: foi barrarius-a-um no baixo
latín, indicando un sitio onde abundaría o
barro ou un oficio de quen traballaba no
barro.
• Bustelo: é un diminutivo do baixo latín
bustum ‘pasteiro ou estábulo de bois’.

8. 11. Escuadro (San Salvador)
Lugares de Escuadro:
• Cascaxide: traduce a Casa Kagiti, onde Kagitus foi nome
persoal visigótico.
• Cima de Vila: é un sintagma
composto da voz greco-latina
cyma ‘cume’ e villa ‘vila’.
• Cumbraos: parece un étnico
Conimbrianus, natural de
Coímbra, antigo nome bitemático
Conim-briga de orixe celta.

9. 11. Escuadro (San Salvador)
Lugares de Escuadro:
• Férveda: debe proceder do latín fervida, adxectivo derivado
de fervere ‘ferver’, que se converteu en nome persoal Fervida,
quizais aludindo ao temperamento fogoso e apaixoado dunha
muller; aínda que tamén puido ser unha (Villa) Fervida, é
decir, vila ou herdade propia dun Fervidus. Dáse ademais no
lugar a coincidencia xeolóxica dunha fervenza ‘cachón,
catarata’
• Outeiro: é unha evolución de altarium ou auctarium, palabras
usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou
elevado.
• Paredes: provén do plural de paries -etis ‘parede, muro’.
Adóitase usar este topónimo para antigas construcións
derruídas.

10. 11. Escuadro (San Salvador)
Lugares de Escuadro:
• A Penadauga: conxunta a voz penna: voz primitiva, quizais
da familia de pinna ‘amea’; con aqua ‘agua’, quizais
referíndose a unha pena con coviñas que albergan auga.
• Porto Vello: foi un portus vetulus/veclus.
• Rañadoiro: débese vencellar
con raña, voz de orixe
prerromana, indicando que
podería ser un terreo corroído
polas augas e pola erosión.
• Sar: parece homónimo do
río Sar. Pero, secadra,
poderíase relacionar co
xentilicio Sares ou Sarius.

11. 11. Escuadro (San Salvador)
Lugares de Escuadro:
• Senra: procede dunha voz prerromana, probablemente céltica,
*sénera, equivalente a senara ‘seara’, terra de sementeira
reservada ao señor, que debía ser cultivada polos vasalos.
• Sestelo: parece diminutivo do persoal Sextus, co sufixo -ellus
do latín vulgar, diverxente de Sextullus e de Sextillus.
• Soldecasa: forma latina, co nome persoal Soldus en xenitivo,
que sería o propietario dunha casa, Soldi casa ‘casa de Soldo’,
sendo Soldus unha abreviación de solidus, coma caldus é
síncopa de calidus.
• Espiniños: diminutivo de spinus ‘espiño’, foi tamén nome
persoal Spinus.
• Ribas: é plural derivado de ripa ‘ribeira, ribazo’.

12. 11. Escuadro (San Salvador)
Lugares de Escuadro:
• A Somoza: procedería do latín summa >
‘soma’ co sufixo -ucea, indicando a parte
máis alta de algo.
• Sueiro: corresponde ao persoal Sueris,
variante de Suarius ‘rancheiro’.
• Torrón: aínda que se usa, ténse agora por
alteración incorrecta de terrón, derivado
de terra; pero pode entrar en conta tamén
o antropónimo primitivo Turronius.
• Vilar: traduce como substantivo o que en
latín foi adxectivo villaris-are, aludindo
ao recanto dunha vila.

13. 12.- FIESTRAS

14. 12. Fiestras (San Martiño)
Un plural do latín
fenestra ‘fiestra, ventá’,
poderíase ver na orixe
deste topónimo
parroquial e dun lugar da
freguesía. Pero máis
probable e que Fiestras
fose patronímico do
persoal Fenestra.

15. 12. Fiestras (San Martiño)
Lugares de Fiestras:
• Aragonza: corresponde ao visigótico Aragundia.
• Barcia: perpetúa a voz Várzena medieval, que é moito máis
antiga, posto que parece de orixe celta, *barcina ‘campo que
se inunda e cultiva’.
• Costoia: traduce a custodia ‘garda, conservación, prisión’.
• Maril: probablemente ten orixe no nome persoal *Marillus,
diminutivo de Marius, dado que consta o feminino Marilla.
Sería a vila daquel posuidor primitivo.

16. 12. Fiestras (San Martiño)
Lugares de Fiestras:
• Merín: responde ao xenitivo do antropónimo Merinus.
• Recimil: tamén foi xenitivo
do nome persoal visigótico
e bitemático Rece-mirus.
• Samartiño: é unha haploloxía
de Sanctus Martinus, o de Tours
(s. IV) ou o de Dumio en
Braga (s. VI), que tiñan nome
teofórico, derivado de Mars ‘Marte’.
• San Antonio: foi Sanctus Anthonius,
nome greco-latino derivado de anthos ‘flor’,
coma antoloxía ‘florilexio’.

17. 13.- GRAVA

18. 13. Grava (Santa Mariña)
A etimoloxía do nome
poderíase buscar nunha voz
medieval de orixe céltica da
que provén grava en
castelán e galego co
significado de area grosa,
pedra miúda, coa que se
afirman os camiños. Pero
tamén puido coincidir co
persoal Glabra ‘calvo’.

19. 13. Grava (Santa Mariña)
Lugares de Grava:
• Arcos: aínda que parece un plural do apelativo latino arcus
‘arco’, podería ser nome pre-latino.
• Barreiro: foi barrarius-a-um
no baixo latín, indicando un
sitio onde abundaría o barro
ou un oficio de quen
traballaba no barro.
• Eirexe: concorda co xenitivo
ecclesiae (locus) ‘lugar da igrexa’.
• Ervixe: prolonga na evolución o
xenitivo do antropónimo
visigótico Ervigius.

20. 13. Grava (Santa Mariña)
Lugares de Grava:
• Fontao: traduce o latín fontanus, a, um, adxectivo referido a
fons ‘fonte’, que se converteu no cognomen persoal Fontanus.
• Outeiro: é unha evolución de altarium ou auctarium, palabras
usadas en documentos medievais para indicar un terreo alto ou
elevado.
• Pedrouzo: contén o sufixo -uceus, vencellado a petra,
indicando que se trata dunha pena de gran dimensión.
• Penalta: débese descompoñer en penna alta.
• Peniza: alude a pennas ‘penas’, co sufixo -icea/icia,
denotando materia en abundancia.

21. 13. Grava (Santa Mariña)
Lugares de Grava:
• Santa Mariña: foi unha mártir
reivindicada pola Igrexa de
Ourense, que levaba o nome
Marina, derivando de mare ‘mar’,
coma o masculino Marinus
• O Souto: foi saltus en latín, que
significou ‘salto, desfiladerio,
pasteiro con bosque’. Saltus foi
tamén nome persoal.
• Vilar: traduce como substantivo
o que en latín foi adxectivo villaris-are, aludindo ao recanto
dunha vila.