ΘΕΩΡΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ Δ΄ΤΑΞΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

1. 1
Η φίλη μας η Γραμματική
έχει άγχος…
Δεν μπορεί να κοιμηθεί,
γιατί θέλει να σας μάθει…
ν΄ αποφεύγετε τα λάθη!!Γεια σας φίλοι
μου!...Ελάτε
τώρα… μη
χάνετε το κέφι
σας! Εγώ
χαίρομαι που
σας βλέπω!

2. ΠΡΟΤΑΣΗ
Πρόταση λέγεται μια ομάδα λέξεων, στη σωστή σειρά, με
ολοκληρωμένο νόημα. Η πρόταση αρχίζει με κεφαλαίο και
τελειώνει σε τελεία.
Κάθε λέξη έχει την ταυτότητα της. Συνδέεται όμως και με τις
υπόλοιπες λέξεις της πρότασης.
Η «καρδιά» της πρότασης είναι το ρήμα.
Πχ. Το αυτοκίνητο σταμάτησε στη μέση του δρόμου.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
Η λέξη που φανερώνει «ποιος;» κάνει αυτό που λέει το ρήμα
ονομάζεται υποκείμενο.
Το υποκείμενο το βρίσκουμε, αν κάνουμε την ερώτηση «ποιος,
ποια, ποιο;» και βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική.
Πχ. Η δασκάλα έσβησε τον πίνακα. Όμως ο Πέτρος δεν
πρόλαβε να αντιγράψει την άσκηση. Οι φίλοι του τον βοήθησαν.
Ο Πέτρος και η δασκάλα ευχαρίστησαν τα παιδιά για τη βοήθεια
τους.
2
Ας αρχίσουμε
από τα βασικά!
Ποιος;
Ποια;
Ποιο;

3. ΡΗΜΑΤΑ
Οι λέξεις που φανερώνουν ότι κάποιος κάνει κάτι, παθαίνει κάτι ή
βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Πχ. Ο γιατρός εξετάζει τον ασθενή.
Ο ασθενής θεραπεύεται από τα φάρμακα του γιατρού.
Ο γιατρός ξεκουράζεται μετά την εξέταση.
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
Οι λέξεις που φανερώνουν ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
Πχ. Ο διαιτητής έδωσε την μπάλα στους παίκτες. Ξαφνικά ένας
σκύλος μπήκε στο χώρο του γηπέδου και ο αγώνας διακόπηκε.
ΕΠΙΘΕΤΑ
Οι λέξεις που περιγράφουν τα ουσιαστικά, μας λένε πώς είναι τα
ουσιαστικά λέγονται επίθετα. (Μας τα «κουτσομπολεύουν!)
Πχ. Χάθηκα στο θόρυβο της άγνωστης πόλης. Περπατούσα
στους κεντρικούς δρόμους, κοιτούσα τις εντυπωσιακές βιτρίνες
και άκουγα τα βιαστικά βήματα των ανθρώπων γύρω μου.
3
Ρήματα, ουσιαστικά,
επίθετα…από τα πιο
αγαπαπημένα μου!
Τα θυμάστε φίλοι μου;

4. ΧΡΟΝΟΙ ΡΗΜΑΤΩΝ
Οι χρόνοι των ρημάτων είναι 8 (οκτώ). Ας θυμηθούμε τρεις από
αυτούς:
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: Φανερώνει κάτι που γίνεται ΤΩΡΑ ( ΠΑΡΟΝ).
Πχ. Η Μαρία μαθαίνει την προπαίδεια.
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: Φανερώνει κάτι που θα γίνει ΑΥΡΙΟ (ΜΕΛΛΟΝ)
ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ
Πχ. Η Μαρία την περσινή χρονιά μάθαινε με υπομονή την
προπαίδεια.
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ: Φανερώνει κάτι που θα
γίνει ΑΥΡΙΟ (ΜΕΛΛΟΝ) ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ
Πχ. Η Μαρία υποσχέθηκε ότι θα διαβάζει την προπαίδεια το
καλοκαίρι πολύ προσεκτικά.
4
Πότε γίνεται
κάτι;
ΤΩΡΑ, ΧΘΕΣ,
ΑΥΡΙΟ;;;
Πρόσεχε ποιο χρόνο
θα διαλέξεις, για να
εκφράσεις όσα
σκέφτεσαι!

5. ΕΠΙΘΕΤΑ
Οι λέξεις που περιγράφουν τα ουσιαστικά, μας λένε πώς είναι,
λέγονται επίθετα.
Τα επίθετα κλίνονται όπως τα ουσιαστικά και είναι πάντα στο ίδιο
γένος, στον ίδιο αριθμό και στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό
που συνοδεύουν.
Κάθε επίθετο σχηματίζεται και στα τρία γένη, για να ταιριάζει με
το ουσιαστικό που συνοδεύει.
Πχ. Η καινούρια μου τσάντα είναι ευρύχωρη, με πολλές θήκες,
ανατομική πλάτη και σκούρο χρώμα. Ωστόσο ο μπαμπάς μου
έμεινε άφωνος, όταν έμαθε την ακριβή τιμή της.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ!!
Τα επίθετα που τελειώνουν σε –ινός-ή-ό γράφονται με (-ι ).
ΕΞΑΙΡΟΥΝΤΑΙ: φωτεινός, σκοτεινός, ορεινός, υγιεινός, φτηνός,
υπεύθυνος, ανεύθυνος, ταπεινός, επικίνδυνος
5
Μήπως θυμάστε
ποιες λεξούλες…
«κουτσομπολεύουν»
τα ουσιαστικά;

6. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Αντικείμενο είναι η λέξη που φανερώνει το πρόσωπο, το
ζώο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του
υποκειμένου.
Το αντικείμενο βρίσκεται συνήθως σε πτώση αιτιατική.
Για να βρούμε το αντικείμενο ρωτάμε (Τι; Ποιον; Ποια;
Ποιο; Ποιους; Ποιες; Ποια;)
Πχ. Τα παιδιά ζωγραφίζουν τους τοίχους.
Τι ζωγραφίζουν τα παιδιά; τους τοίχους
(αιτιατική πτώση)
Ο καπετάνιος φώναξε το ναύτη.
Ποιον φώναξε ο καπετάνιος; το ναύτη
(αιτιατική
πτώση)
6
Αντικείμενα δεν έχει
μόνο ο χώρος που
ζεις… έχει και η
γλώσσα που
επικοινωνείς!!

7. 7