Bazat e hardware - Struktura e nje kompjuteri
Dallimi midis informacionit dixhital dhe analog
Sistemi i numerimit binar
Bazat e hardware - Struktura e kompjuterit
Figura e mesiperme tregon pjese kryesore te kompjuterit.
STRUKTURA E KOMPJUTERIT

Organizimi i kompjuterit bazohet ne nje qark elektronik te quajtur bordi meme ose motherboard. Te gjthe pajisj
montohen ne motherboard. Ne motherboard ekzistojne rruget e komunikimit (BUS-et) qe i mundesojne pajisjev
midis tyre.
Ne motherboard montohet Procesori, memorja e punes ose RAM , memorjet dytesore (HDD) dhe drivet Optike
karta te tjera shtese nepermjet vendeve bosh ne motherboard, te quajtura SLOT-e.
Motherboard ushqehet me rryme elektrike nepermjet nje transformatori qe referohet si blloku i ushqimit ose Po
Ne figure shenimi "Procesor Socket", tregon pozicionin ku vendoset procesori.
shenimi "Memory", tregon pozicionin ku vendoset memorja e pones ose Ram.
Shenimi IDE dhe SATA , tregojne pozicionet ku do te lidhen memorjet dytesore si harddisqet dhe drivet optike
per CD/DVD).
Shenimet PCI dhe AGP tregojne vendet e lira ne motherboard ku mund te vendosen karta te tjera shtese per qel
Me poshte do te trajtojme funksionet per disa nga pajisjet:
Procesori ose CPU (Central Processing Unit)

Procesori konsiderohet "truri" i kompjuterit, duke qene se ai realizon te gjithe llogjiken e kompjuterit. Ai eshte
disa veprime baze si psh shume, diference, shumezim etj. Bashkesia e veprimeve qe eshte ne gjendje te kryeje n
"Instruction Set" ose bashkesia e instruksioneve.
Ndertuesit e programeve , ndertojne programe ne gjuhe programimi te nje niveli me te larte, ne kuptimin qe jan
per llogjiken njerezore por jane me larg nga instruksionet qe di te ekzekutoje procesori.
Per shembull komanda
cout << "Pershendetje";
e shkruajtur ne gjuhen e programimit C++ udhezon kompjuterin te afishoje ne ekran mesazhin Pershendetje.
Qe kjo komande te zbatohet nga procesori duhet qe ajo me pare te pekthehet ne nje gjuhe makine ne nje kod , q
instruksioneve vetem nga bashkesia e instruksioneve qe njeh procesori.
Procesi i perkthimit nga nje gjuhe e nivelit te larte ne nje gjuhe makine referohet me termin kompilim.
Per ta bere te qarte idene po perdorim nje analogji me jeten reale:
Supozojme se jeni regjistruar ne kurs per te marre patenten dhe eshte hera e pare e praktikes.
Instruktori Ju thote NISE MAKINEN NGA VENDI.
Ky eshte nje instruksion i cili per instruktorin eshte i kuptueshem por per Ju nuk eshte nje instruksion qe mund
Eshte e nevojshme qe instruksioni NISE MAKINEN NGA VENDI te perkthehet ne nje seri instruksionesh qe J
Duke supozuar se jeni ulur ne vendin e shoferit dhe makina eshte e fikur, instruktori do te duhej ta perkthente in
1- vendos rripin e sigurimit
2-kontrollo qe makina nuk eshte ne marsh
3-Shkel frenat e kembes
4-Ndize makinen
5-Shkel freksionin
6- Fut marshin e pare
7- Liro frenat e dores
8- Lesho freksionin ngadale duke i dhen pak gaz makines
9-Kujdes drejtimin e timonit
Keto jane instruksione qe Ju mund ti ekzekutoni apo jo?
Nese ne vendin Tuaj do te ishte ulut nje person me inteligjence me te ulet se Tuajen apo nje robot/kompjuter di
instruksionet ti detajonim akoma me tej.

per shembull veprimin 1 vendos rripin e sigurimit do ta detajonim me tej:
1.a. Me doren e djathte kapni rripin e sigurimit qe ndodhet ne te majten Tuaj
1.b. Terhiqeni rripin e sigurimit me ngadale drejt anes Tuaj te djathte
1.c vendosni mberthecken e rripit te sigurimit ne vendin e posacem ne te djathen Tuaj
Ne rastin e dyte serish mund te kryhet veprimi i deshiruar por ne kete rast bashkesia e instruksioneve qe njeh pr
vogel , prandaj do te duhej ta perkthenim veprimin tone te nivelit te larte NIS MAKINEN NGA VENDI ne ins
detajuara ( thuhet te nje niveli me te ulet) qe ti kuptoje procesori.
Ne menyre te ngjashme funksionon edhe injektimin i llogjikes ne kompjutera qe na mundeson te kryejme funks
avancuarat me kompjuterat.
Se fundi, eshte procesori me bashkesine e tij te instruksioneve qe ekzekuton llogjiken e kerkuar.
Shpejtesia e procesorit
Shpejtesia e procesorit matet me numrin e berthamave qe ai ka dhe me shpejtesine ne GHZ qe ka sejcila prej ty
Procesoret mund te kene me shume se nje berthame llogaritese, qe rrisin shpejtesine e kompjuterit ne menyre te
ene paralel.
Per shembull kemi procesore Dual CORE (me dy berthama llogaritese) , QUAD Core (me 4 berthama llogarite
Dy modelet kryesore te procesoreve ne treg per kompjuterat jane procesoret INTEL dhe procesoret AMD.
Ne momentin e shkrimit te ketij materiale nje procesor dual core me shpejtesi 2.4 Ghz konsiderohet nje proceso
kompjuterat dhe laptop-et.
32 bit kundrejt 64 bit
Sot jane ne qarkullim procesoret 32bit dhe 64bit. Me siguri qe ma kalimin e kohes procesoret 32 bit do te zeven
procesoret 64 bit, pasi keta te fundit kane disa avantazhe ne shpejtesi dhe ne menyre te vencante ne perdorimin
Qe te perfitohen avantazhet e ofruara nga procesore 64bit (qe mund te adresojne nje hapesire me te madhe adre
sistemi operativ psh Windows 7 te jete ne versionin 64 bit, si edhe programet duhet te jene ne versionin 64bit.
Nje procesor 64 bit mund te perdoret me nje sistem operativ 32bit.
Per te pare llojin e procesorit qe keni ne kompjuterin Tuaj dhe llojin e sistemit operativ , nese jane 32bit apo 64
START -> RUN dhe te shkruani dxdiag. Do te hapet nje dritare ku do te mund te gjeni informacionin mbi proc
Tuaj operativ si edhe parametra te tjere te kompjuterit si memorjen RAM , karten grafike etj.

Ne shembullin e mesiperm Procesor eshte AMD Athlon(tm) X2 Dual-Core QL-64 me shpejtesi 2.1 Ghz, ne ve
sistemi operativ i instaluar eshte Windows 7 Ultimate versioni 32 bit.
Ftohesi
Procesori mund te nxehet gjate punes, per kete arsye ai shoqerohet me nje ftohes.

Nese hapni kompjuterin Tuaj dhe doni te gjeni ku ndodhet procesori Juaj, duhet te kerkoni nje ftohes, nen te cil
procesori.
Figura ilustron pamjen e nje ftohesi te procesorit.
Memorja
Memorja kryesore - RAM
RAM- Random Access Memory, eshte memorja kryesore e kompjuterit. RAM referohet shpesh me termin mem
shkak sepse kur jemi duke punuar mbi nje material, psh mbi nje skedar word, materiali ruhet ne RAM.
RAM eshte nje memorje e shpejte dhe jo e qendrueshme (VOLATILE)
Quhet jo e qendrueshme per shkak se perdor energjine elektrike per te ruajtur te dhenat dhe me shkeputjen e en
nese fiket kompjuteri, te dhenat qe ishin ruajtur ne RAM humbasin.
Kur shtypim butonin SAVE ne aplikacionin ku jemi duke punuar psh Ms. Word, transferojme te dhenat e skeda
punojme nga memorja RAM ne Harddisk kue te dhenat ruhen ne menyre te qendrueshme dhe jane disponibel e
kompjuterin.
RAM.
Shpejtesia e RAM matet me Mega Hertz, Mhz, psh shpejtesia e RAM mund te jete 333 Mhz , 400Mhz,800Mhz
RAM eshte nje memorje e shpejte por me kosto te larte, per kete arsye kompjuterat e sotem ( viti 2010) kane m
zakonisht nga 1 Gbyte deri ne 4 Gbyte.
Memorja dytesore - Hardisqet

Harddisqet ne dallim nga RAM perdorin nje tjeter teknologji per ruajtjen e te dhenave qe bazohet ne ngarkimin
Harddisku eshte i organizuar ne pista dhe sektore. Nje koke manjetike lexon dhe shkruan te dhena ne sektore nd
me shpejtesi te larte ne menyre qe koka lezuese/shkruese te pozicionohet ne vendin e duhur.
Hardisku eshte memorje e qendrueshme ndryshe nga RAM qe ishte memorje volatile.
Shpejtesia e harddisqeve matet me rrotullime per minute rpm (Revolutions Per Minute). RPM percakton shpejt
pistave te harddiskut.
Shpejtesi e zakonshme per kompjuterat desktop eshte rreth 7,200 RPM, qe ofron nje kombinim te mire midis s
zhurmes
Ne rastet e laptpeve qe kane harddisqe me madhesi 2.5 inch shpejtesia zakonishte eshte diku mes 4,200 RPM d
deri 7,200 RPM.
Ndersa per servert qe i sherbejne disa perdoruesve ne te njejten kohe shpejtesia e hardisqeve zakonisht eshte mb
ne servera me ngarkese te larte pune hardisqet kane nje shpejtesi 15,000 RPM. Ne rastin e serverace kryesore e
besueshmeria e harddisqeve me shume se sa kostoja dhe zhurma qe ata shkaktojne. Ne fakt serverat shkaktojne
te bezdise punonjesit, kjo eshte nje nder arsyet qe serverat vendosen ne nje dhome te dedikuar.
Ka tre teknologji per disqet qe montohen brenda kompjuterit: IDE, SATA dhe SCSI. Disqet SCSI vendosen ne
ofrojne performance me te larte. Ndersa disqet IDE po zevendosohen nga hardisqet SATA.
Per te dalluar disqet mund te shikoni kabllot me te cilet ata lidhen me motherboard. Me poshte paraqiten conne
disku:

Kabell per hardisqet IDE
Koka ngjyre blu lidhet me motherboard
ndersa dy kokat e tjera gri dhe e zeze
perdorren per te lidhur nje harddisk IDE
dhe/ose nje CD/DVD
Kabell per hardisqet SATA Kabell per hardisqet SCSI