Proxecto marcaxe gaivota_patiamarela_2011_version_4_xunho_11

Proxecto de marcaxe e seguimento de
gaivotas patiamarelas (Larus
michahellis) con anelas de lectura a
distancia en Galicia.

Xaneiro - decembro 2011
Alberto Pastoriza Barreiro e Antonio Fernández Cordeiro

Documento:
Proxecto de marcaxe e seguimento de gaivotas patiamarelas (Larus
michahellis) con anelas de lectura a distancia, en Galicia. © Grupo de
Anelamento ANDURIÑA. 2011.

Autores do documento:
Alberto Pastoriza Barreiro. Técnico superior en xestión e organización dos
recursos naturais e paisaxísticos. Anelador experto (avalado polo CMA da
SEO/BirdLife dende o ano 2002) do Grupo de Anelamento ANDURIÑA.

Antonio Fernández Cordeiro. Doutor en Bioloxía. Anelador experto (avalado
polo CMA da SEO/BirdLife dende o ano 1985) do Grupo de Anelamento
ANDURIÑA.

Teléfono e correo electrónico de contacto:
658993396 albertopastoriza@hotmail.com

Aneladores do proxecto realizado nos anos 2000 e 2001:
Antonio Fernández Cordeiro e Rafael Costas Rodríguez.

Colaboradores na campaña de anelamento 2000 e 2001:
Emilio Martínez Sabarís, Alberto Pastoriza Barreiro, David Álvarez Graña,
Simón Rial Pousa, Soledad Bastos Lago e Pepe Piñeiro Lemos.

Autores das fotografías do documento:
Alberto Pastoriza Barreiro (páxinas: 1, 3, 4, 5, 8, 12, 14, 15, 17, 19 e 21),
Antonio Gutiérrez Pita (páxina: 23) e Sol Enriquez Paredes (páxina: 6).

Proxecto cofinanciado por:

Proxecto de marcaxe e seguimento de gaivotas
patiamarelas (Larus michahellis) con anelas de
lectura a distancia en Galicia.

A Gaivota patiamarela (Larus michahellis) é unha especie abundante, que

Introdución
ocupa a faixa costeira, dentro da súa distribución suprapaleártica: dende o mar
Negro, polo mar Mediterráneo (tanto europeo como no norte de África),
Península Ibérica e Macaronesia.

Antigamente a Gaivota patiamarela considerábase como unha subespecie
da Gaivota arxéntea (L. argentatus), pero foi separada polos taxónomos como
unha especie diferente, con dúas subespecies: L. cachinnans michahellis e L.
c. atlantis (Wink et al, 1994). Revisións máis recentes propoñen unha nova
determinación específica ao comprobarse que dentro deste grupo de gaivotas
de patas amarelas existen especies de
diferente orixe. O novo nome específico
proposto no ano 2003 é asumido polas
organizacións internacionais como
Larus michahellis, con tres subespecies
(Jonson, 1998; Liebers et al, 2001;
Yésou, 2002)

En Galicia atopase a subespecie
L. michahellis lusitanius que se
distribúe polo sur ata a desembocadura
do río Douro, e polo norte ata o esteiro
do río Bidasoa.

É unha especie considerada sedentaria, exceptuando aos exemplares
xuvenís que poden realizar movementos dispersivos. O proceso reprodutor ten
lugar entre os meses de abril e xullo.

Grupo de Anelamento ANDURIÑA. Entidade científica sen ánimo de lucro fundada en 1985. Inscrita no
Rexistro de Entidades de Carácter Ambiental da Comunidade Autónoma de Galicia co nº 2008/0083.

3 de 29

O Tobal, 35. 36940 Cangas (Pontevedra) • E-mail albertopastoriza@hotmail.com • Tel.: 658 993 396


É o lárido máis abundante da Península Ibérica e Galicia conta coa
Introdución

poboación máis abundante dentro do seu rango de distribución mundial. Os
efectivos da especie no territorio español experimentaron un importante
aumento na década dos anos 90,
acadando as 100.000 parellas
reprodutoras, das que a metade
atopábanse na costa galega (A. Bermejo
& J. Mouriño, 2003). Na actualidade
semella que o seu número estabilizouse
ou incluso amosou un lixeiro declive
nalgunhas poboacións.

En Galicia, a maioría da poboación
aniñante atópase no Parque Nacional
das Illas Atlánticas, con 33.500 parellas,
principalmente no arquipélago de Cíes,
cunha poboación de 18.400 parellas.

A gaivota patiamarela é unha especie oportunista. O aumento das
poboacións e a súa expansión xeográfica parece estar asociada a unha maior
dispoñibilidade de alimento, proporcionado principalmente polas actividades
humanas; algúns exemplos son a xestión dos residuos sólidos urbanos ou das
actividades pesqueiras, o abandono da presión humana sobre as colonias de
cría, así como a antiga práctica da recolección de ovos.


4 de 29



Antecedentes
Durante os anos 2000 e 2001 realizáronse campañas de marcaxe de
polos de gaivota patiamarela con aneis plásticos de lectura a distancia
(programa de anelamento aprobado pola Consellería de Medio Ambiente da
Xunta de Galicia). Este proxecto foi presentado por varios grupos de
anelamento galegos para estudar
a orixe, movementos
intercoloniais e intracoloniais,
dispersión, muda, etc. A
marcaxe de polos realizouse nas
colonias das Illas Cíes e Illas de
Ons, con aneis metálicos oficiais
do remite ICONA e unha anela
de lectura a distancia para a
identificación individual dos
exemplares marcados.

Durante o período de tempo transcorrido dende a súa marcaxe,
recompilouse a información relativa ás observacións (controis) dos exemplares
anelados, indicando o número de anela, a data, o lugar, as coordenadas UTM,
e o observador. A base de datos está xestionada polo Grupo de Anelamento
ANDURIÑA e na actualidade conta cuns 2500 rexistros, de 530 exemplares
diferentes de gaivota patiamarela, marcados con aneis especiais de lectura a
distancia, nas campañas de anelamento dos anos 2000 e 2001. Con estes
datos realízanse os historiais vitais individuais dos exemplares estudados,


5 de 29



obténdose unha valiosa información sobre a fenoloxía da especie, así como
Antecedentes

outros datos de relevancia, que se citaron con anterioridade.

Toda esta información resulta
básica para o coñecemento e
conservación da especie. Non
debemos esquecer que a
información cientificamente sólida é
a base fundamental para calquera
política de conservación e xestión
efectiva.

Ademais, dende fai dúas décadas, a gaivota patiamarela, comezou a
colonizar zonas urbanas como lugar de nidificación, aumentando dende entón
o número de parellas que utilizan os cascos urbanos na costa galega (incluso
foron colonizados algúns cascos urbanos do interior, como é o caso de
Ourense). Esta interacción coa poboación urbana civil creou unha crecente
problemática social causada pola ocupación de tellados e terrazas en
edificacións habitadas dos centros urbanos galegos; as molestias causadas
durante o período reprodutor (entre os meses de abril e agosto) levou ás
administracións locais a realizar plans de controis da especie, de diversa
índole, sen ningún estudio científico que avalara as actuacións realizadas. En
moitos casos, abocadas ao fracaso, co conseguinte gasto do presuposto
público de forma inadecuada.


6 de 29



Xustificación do proxecto
Co incremento e a expansión, na última década, das poboacións
aniñantes desta gaivota en zonas urbanas de Galicia, produciuse unha
interacción co ser humano que desencadeou, nalgúns casos, unha grande
protesta social, principalmente na época de reprodución da especie. Algunhas
administracións realizaron medidas de control, tales como descastes de
exemplares (incluíndo métodos non selectivos, como a caza mediante o
método da cetrería, ou o uso de veleno) ou a esterilización de ovos, para
reducir as poboacións con obxecto de atenuar as molestias aos cidadáns e os
danos ocasionados nas propiedades privadas e públicas. Con todo, a pesar
dos esforzos realizados, o éxito alcanzado neste control foi moi variable e
discutible, producíndose un rotundo fracaso na maioría dos casos.

Dende o noso colectivo, somos conscientes de que a sociedade demanda
unha solución ética para resolver estes conflitos establecidos que dificultan a
convivencia. Tal é a transcendencia do debate, que diferentes organizacións
científicas a nivel europeo, están a realizar estudios referentes a discernir a
fenoloxía das especies de láridos que interactúan coa poboación civil.

Os membros do noso colectivo manteñen que a principal ferramenta para
acadar unha solución viable neste conflito tense que apoiar no estudio científico
que permita identificar os problemas, cuantificalos e avalialos, mediante
técnicas que permitan o estudio da poboación urbana de gaivota patiamarela,
así como a súa fenoloxía.


7 de 29



Obxectivos do proxecto
O principal obxectivo do proxecto é incrementar o coñecemento sobre a
bioloxía e a ecoloxía da gaivota patiamarela.

O primeiro obxectivo é acadar
información, grazas ao anelamento
científico, da poboación desta gaivota
establecida nas zonas urbanas,
encamiñada a elaborar medidas de
xestión eficaces. De vital importancia é
establecer os parámetros que determinan
a dinámica de poboacións, sendo os
principais:

1) Produtividade.
2) Supervivencia e recrutamento.
3) Taxas de emigración e inmigración.
4) Movementos rexionais e locais (fidelidade, fenoloxía, ocupación e
distribución).

O segundo obxectivo centraríase no estudo dos exemplares marcados
pola nosa organización nas campañas de anelamento dos anos 2000 e 2001.
Despois de dez anos de estudo, moitos exemplares marcados posúen aneis
plásticos gastados, o que dificulta enormemente a súa lectura correcta, ou
carecen desta marca especial. Procederase á captura dos exemplares


8 de 29



anelados nos anos 2000 e 2001 para substituír o vello anel plástico por un

Obxectivos
novo, ampliando así a posibilidade de novos avistamentos durante os
próximos 10 anos, o que redundará na ampliación dos historiais vitais, así
como a posibilidade de estudar outros parámetros, como son a lonxevidade e
dispersión na idade adulta.

Neste contexto, estudando a fondo a información da base de datos actual,
atopámonos coa carencia de observacións (controis) de exemplares no período
reprodutor, condicionando enormemente a información relativa á determinación
da fenoloxía da especie. O fundamental sería realizar diversas prospeccións
nas colonias de cría, para acadar unha serie de obxectivos prioritarios:

1) Localizar exemplares de gaivotas marcados con aneis de lectura a
distancia das campañas de anelamento dos anos 2000 e 2001, obtendo
información que completen os historiais vitais destes exemplares.

2) Recadar información sobre a bioloxía reprodutiva deses exemplares
marcados.

3) Obter datos sobre a abundancia e unha estima dos exemplares marcados
que ocupan actualmente as colonias de nidificación das Illas Cíes e a Illa
de Ons.

4) Conseguir controis de gaivotas novas, marcadas fóra das colonias dos
arquipélagos das Cíes e de Ons, así como da Illa de Sálvora.


9 de 29



Ámbito de actuación

O ámbito de actuación do proxecto, para acadar o primeiro obxectivo
referido con anterioridade, delimitarase principalmente nas múltiples entidades
urbanas da faixa costeira da provincia de Pontevedra. Non se descarta a
actuación noutros lugares da comunidade autónoma de Galicia. Esta
imposibilidade de concretar con máis exactitude o ámbito de actuación está
xustificada pola enorme variabilidade de factores externos que inflúen no
establecemento e éxito das colonias urbanas de gaivota patiamarela, así como
a inaccesibilidade ás zonas de reprodución (a maioría situadas en tellados de
difícil acceso) ou a autorización pertinente dos propietarios das edificacións
públicas ou privadas.

Para acadar os obxectivos da segunda parte do proxecto será preciso
actuar nas colonias naturais establecidas no ámbito do Parque Nacional
Marítimo-Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia:

Localización xeográfica: Rías Baixas de Galicia (Cíes, Ons e Sálvora,
na entrada das rías de Vigo, Pontevedra e Arousa, respectivamente).

Concellos: Vigo (arquipélago de Cíes), Bueu (arquipélago de Ons) e
Ribeira (arquipélago de Sálvora).


10 de 29



Figuras de protección: Parque Nacional, ZEPA (Zona de Especial
Ámbito de actuación

Protección para las Aves) – Illas Cíes (1988) e Illas de Ons (2001), LIC Illas
Cíes, Complexo Ons-O Grove e Complexo húmido de Corrubedo.


11 de 29



Metodoloxía

Para obter a información necesaria e poder incrementar o coñecemento
sobre a gaivota patiamarela é necesario a utilización do anelamento científico,
técnica de estudio da avifauna consistente na individualización de aves
silvestres mediante unha anela metálica. Esta operación pasa pola captura
inocua dos exemplares obxecto de
estudo, o procesamento en man -toma de
datos biométricos, estudio da muda,
asignación de idade e sexo dos
individuos, etc.- e a liberación posterior.
Nalgúns casos, a posterior recaptura da
ave marcada ou a recuperación final como
ave morta dan a coñecer importantes
aspectos da súa bioloxía, especialmente
no relacionado cos seus movementos e
migracións.

O anelamento científico é a ferramenta imprescindible para acadar os
obxectivos indicados con anterioridade, pero para maximizar os resultados
utilizaranse anelas de lectura a distancia, que son totalmente inocuas para as
aves e facilitan o control da mesma sen necesidade de recapturala.

Cada exemplar de gaivota capturado neste proxecto marcarase cunha
anela alfanumérica de aceiro inoxidable de entre 9 e 11 mm de diámetro, 10


12 de 29



mm de altura e 1 mm de grosor, suministradas pola Oficina de Especies
Metodoloxía

Migratorias da Dirección General de Conservación de la Naturaleza, con remite
“Ministerio de Medio Ambiente-ICONA”. Acompañando a esta anela de remite
oficial, colocarase unha anela plástica verde (PVC de tres capas; verde,
branco, verde) de entre 10 e 11 mm de diámetro, 35 mm de altura e 2 mm de
grosor, cunha inscrición simple alfanumérica de cor branca, o que significa que
mostran números ou letras grabadas, e posúen unha única inscrición que se
repite ao redor da anela. A inscrición das anelas son verticais, e comezan coa
letra “Z”, que identifica o programa oficial europeo de marcaxe de Gaivota
patiamarela (L. michahellis) en Galicia (coa autorización do coordinador
europeo Peter Rock). A seguinte letra da inscrición, “S”, identifica ó actual
proxecto de marcaxe. Os dous últimos díxitos alfanuméricos identifican e
individualizan ao exemplar de gaivota. A continuación móstrase unha
representación das anelas plásticas anteriormente descritas (onde “X” pode ser
un número ou unha letra):

A colocación da anela metálica oficial realizarase indistintamente en
tarsos ou tibias, mentres que a anela plástica colocarase sempre nun dos
tarsos. Ver fotografía inferior.


13 de 29



Metodoloxía
A continuación, explicamos a metodoloxía de captura a desenvolver neste
proxecto de marcaxe, tanto para os exemplares xuvenís (polos na colonia de
cría) como para os exemplares adultos:

As gaivotas patiamarelas aniñan en colonias, no chan, normalmente preto
da auga, en cornixas acantiladas, grandes rochas e tellados e terrazas de
edificacións. Nas colonias debemos extremar as precaucións e maximizar as
tarefas a desenvolver debido á brevidade das intervencións na mesma.

A marcaxe de polos realizarase entre os meses de xuño e xullo,
coincidindo co máximo número de exemplares en condicións óptimas para ser
marcados. Debemos ter en conta as seguintes consideracións:


14 de 29



A operación de anelamento planearase meticulosamente antes de
Metodoloxía

executala, formando grupos de aneladores e colaboradores coordinados para
actuar con maior eficiencia. Os polos son
nidícolas semiprecoces, deixan o niño en poucos
días e cando non están os adultos soen estar
ocultos entre a vexetación próxima. O pánico
multitudinario pode acontecer con extrema
facilidade, expoñendo aos polos a accidentes,
depredación e rigores meteorolóxicos
(especialmente a deshidratación). Cando se
proceda á súa marcaxe, trataremos de controlar
que os polos non se despracen demasiado da
zona do niño, evitando que sufran graves
agresións por parte doutros adultos de territorios
circundantes.

As colonias teñen que ser visitadas, como indicabamos anteriormente,
nas datas nas que consideremos que existe o máximo número de polos en
condicións óptimas para ser anelados, xa que existe un certo desfase entre os
propios membros da colonia. Xeralmente as actividades redúcense a un ou
dous días de entrada na colonia, aumentando o esforzo a realizar neses días.
Será preciso realizar a actividade de marcaxe con grupos coordinados, con
membros dedicados á captura, outros ao anelamento e outros á toma de datos.
Escolleranse preferiblemente as primeiras horas do día, ou as últimas da tarde,
evitando os períodos de máxima insolación. Os polos, unha vez marcados,
devolveranse ao seu lugar de captura, evitando que se despracen do mesmo,


15 de 29



resgardandos debaixo da vexetación, confiando na súa plumaxe críptica e no

Metodoloxía
seu comportamento innato de agocho antes que de fuxida. Tendo en
consideración esta última apreciación, será preciso vixiar coa máxima cautela
onde pisan os colaboradores e aneladores, pois existe a posibilidade de
aplastar polos escondidos na vexetación.

Para a marcaxe de exemplares adultos utilizaranse trampas especiais de
tipo cepo-malla, por suposto, totalmente inocuos para as aves. Os cepos
colocaranse no niño durante o período de incubación da posta, dende abril a
xuño.

O traballo posterior á marcaxe consistirá na localización e contabilización
dos exemplares marcados mediante a utilización de material óptico específico
(telescopios terrestres de 20-60 aumentos, axendas dixitais portátiles,
contadores analóxicos, cámaras fotográficas dixitais, ...).

Os datos de cada día de mostraxe anotaranse nunha folla de campo
estandarizada, que recollerá tanto variables de carácter xeral (data, lugar,
horario de acción, meteoroloxía, ...), como os datos de cada individuo
observado (número de anel metálico e de lectura a distancia, condición física,
sexo, ...). Con esta metodoloxía de traballo, os datos obtidos posibilitarán
realizar distintas publicacións, de carácter científico ou divulgativo, onde se
recollerá información de gran interese sobre a especie.


16 de 29



Catro exemplos de historiais de gaivotas patiamarelas

Actualmente, despois de 10 anos de arduo traballo de campo, a nosa
base de datos recolle uns 2500 rexistros, de 530 exemplares diferentes de
gaivota patiamarela (L. michahellis) marcados con aneis de lectura a distancia.
Estes datos foron facilitados por uns 130 observadores diferentes, que
colaboraron no noso programa de seguimento enviándonos os seus
avistamentos de aves marcadas.

Como exemplo da disparidade de comportamento dispersivo/migratorio,
dos individuos da poboación do Parque Nacional, proporcionado polo enorme
volume de datos recompilados nestes dez anos de proxecto, a continuación,
expoñemos catro exemplos de historiais:

ZAM7, residente na ría de Vigo
Esta gaivota con anel plástico ZAM7
é un bo exemplo de individuo sedentario.
Durante estes 10 anos de seguimento
rexistráronse un total de 95 observacións,
todas elas na ría de Vigo. Tamén é
destacable a enorme querenza deste
individuo pola zona de Punta Balea, en
Cangas, onde se realizaron o 88% de
tódalas súas observacións.


17 de 29



ZAM7 foi anelado na colonia de Monte Agudo, na illa homónima do
arquipélago das Cíes en xullo de 2000.

A continuación represéntase o historial de ZAM7 nunha fotografía aérea,
onde se localizan as áreas de observación, así como a proporción numérica
das mesmas.

A meirande parte dos avistamentos foron realizados en época non
reprodutiva da especie. Os rexistros estivais que se observan na imaxe
superior pertencen a desprazamentos durante a súa etapa xuvenil. Na
actualidade, carécese de información referente ao asentamento reprodutor
deste exemplar.


18 de 29



ZAM8, invernante na costa norte de Portugal

A gaivota patiamarela con anel
plástico ZAM8 foi anelada xunto a
ZAM7, no mesmo niño. Aínda así,
estes dous irmáns amosan
comportamentos migratolóxicos
totalmente diferentes. ZAM8 inverna
no esteiro do río Douro, retornando
ás inmediacións da súa colonia de
nacemento durante o período
reprodutor.

Este exemplo de desprazamento a localidades de invernada despois do
período reprodutor é un dos comportamentos que se desprende do estudo dos
historias da base de datos do noso grupo.

Na seguinte imaxe represéntanse os lugares de observación e a
proporción numérica das mesmas, así como a época na que foron realizadas
(época non estival: dende o mes de outubro ata o mes de febreiro; época
estival: de marzo a setembro), referentes aos 18 avistamentos de ZAM8
durante estes dez anos de estudo.


19 de 29



Como se pode comprobar a zona de invernada de ZAM8 atopase a 120
quilómetros da colonia de Monte Agudo (observacións de Andreas Buchheim et
al, Peter Rock, Antero Lindholm e Emilio Martínez, dende 2000 ata 2010), onde
foi marcada no verán de 2000. Existen nove observacións nas inmediacións
desta colonia durante diferentes tempadas estivais (Alberto Pastoriza e Jorge
Mouriño, dende 2008 ata 2010), pero carecemos de observacións que
confirmen o seu asentamento como reprodutor.


20 de 29



ZAM6, residente no País Vasco

A gaivota patiamarela con anel
plástico ZAM6 amosou outro
comportamento totalmente diferente
ao dos seus irmáns (os dous
anteriores: ZAM7 e ZAM8). ZAM6
realizou un movemento dispersivo
nalgún momento entre o ano 2000 e
xullo do ano 2007, cando foi
localizada na costa de Guipuzkoa,
dende entón é residente nesta área
do Cantábrico.

Este exemplar contabiliza un total de 16 observacións, a totalidade delas
na área de Gipuzkoa e proximidades.

Na seguinte imaxe represéntanse os lugares de observación e a
proporción numérica das mesmas, así como a época na que foron realizadas
(época non estival: dende o mes de outubro ata o mes de febreiro; época
estival: de marzo a setembro).


21 de 29



Unha distancia superior os 580 quilómetros separan a esta femia de
Gaivota patiamarela da súa colonia natal na illa de Monte Agudo (Vigo,
Pontevedra). En diferentes ocasións dende o período reprodutor do ano 2007
foi observada na colonia de Ulia (Guipuzkoa, Euskadi) defendendo territorio e
emparellada. Confirmouse a súa reprodución en dúas ocasións (observacións
de Asier Aldalur et al, xuño 2008 e maio 2010).

Tamén existen 6 observacións en período non estival que corroborarían a
súa estancia no período invernal na zona próxima á colonia de Ulia, nunha
zona que abarcaría dende a desembocadura do río Bidasoa polo leste, ata a
localidade de Zarautz polo oeste.


22 de 29



ZDM0, sobrevivinte da marea negra do Prestige

A gaivota con marca especial
ZDM0 foi anelada na colonia de Burato -
Fedorentos, illa de Ons, no mes de xullo
de 2001.

A día de hoxe este exemplar conta
con 46 observacións, o 87% delas
realizadas na costa Ártabra
(observacións de Antonio Gutiérrez, Luis
José Salaverri e Paco Girón, dende 2003
ata 2010), onde está presente durante
os meses de inverno, dende o mes de
outubro ata o mes de febreiro.

Como curiosidade salientable, durante unha serie de observacións na
costa Ártabra, observouse que este exemplar sufriu un alto grado de afección
polo crú derramado no afundimento do buque Prestige. Posteriores
observacións constataron a súa completa recuperación (observ. Antonio
Gutiérrez, 2007).

A continuación representase o historial de ZDM0 nunha imaxe obtida por
teledetección, mostrando os lugares de observación e a proporción numérica
das mesmas, así como a época na que foron realizadas (época non estival: de
outubro ata febreiro; época estival: de marzo ata setembro).


23 de 29



Como indicábamos con anterioridade, e como se mostra na imaxe
superior, ZDM0 mostra unha querenza pola costa Ártabra como lugar de
invernada, a 160 quilómetros da colonia da illa de Ons onde naceu. Ao acadar
a madurez sexual, e durante o período reprodutor da especie, establécense os
primeiros rexistros na zona da colonia onde naceu seis anos atrás (observ.
Jorge Mouriño, 2007). En total, son catro as observacións de ZDM0 na colonia
durante diferentes tempadas estivais; en dúas ocasións ZDM0 foi observada
emparellada e defendendo territorio, nunha delas comprobouse definitivamente
a súa reprodución (Jorge Mouriño e Alberto Pastoriza obsv. persoais, 2010).


24 de 29



Equipo participante no proxecto
ALBERTO PASTORIZA BARREIRO (COORDINADOR), maior de idade, titular do
DNI 53 xxx xxx, con domicilio na Avda. xxxx, xx, 36940-Cangas de Morrazo
(Pontevedra). Anelador experto (avalado polo C.M.A da S.E.O./BirdLife).

ANTONIO FERNÁNDEZ CORDEIRO, maior de idade, titular do DNI 36 xxx xxx, con
domicilio na rúa x xxxx, xx, 36940 Cangas de Morrazo (Pontevedra). Anelador experto
(avalado polo C.M.A da S.E.O./BirdLife).

MANUEL ALONSO ALONSO, maior de idade, titular do DNI 36 xxx xxx, con domicilio
en xxxxxx nº xxx, 36215–Vigo (Pontevedra). Anelador experto (avalado polo C.M.A da
S.E.O./BirdLife).

EMILIO MARTÍNEZ SABARÍS, maior de idade, titular do DNI 35 xxx xxx, con domicilio
no xxxxxxx, xx, xxxxxxxx, 36990-Sanxenxo (Pontevedra). Anelador experto (avalado
polo C.M.A da S.E.O./BirdLife).

PABLO ALEJANDRO SANMARTÍN SANTIAGO, maior de idade, titular do DNI 35 xxx
xxx, con domicilio na Rúa xxxxxx, x, xx, 36162-Pontevedra (Pontevedra). Anelador
experto (avalado polo C.M.A da S.E.O./BirdLife).

Mª SOL ENRÍQUEZ PAREDES, maior de idade, titular do DNI 78 xxx xxx, con
domicilio en xxxxxxxx, nº xx, 36940-Cangas de Morrazo (Pontevedra). Anelador en
prácticas.

RUBÉN PORTAS PÉREZ, maior de idade, titular do DNI 77 xxx xxx, con domicilio en
Avda. xxxxxxx, nº x, 36163, San Salvador de Poio (Pontevedra). Anelador en
prácticas.

SOLEDAD BASTOS LAGO, maior de idade, titular do DNI 36 xxx xxx, con domicilio
en Rúa xxxxxx, nº xx, xx 36940, Cangas (Pontevedra). Anelador en prácticas.


25 de 29



Colaboradores
Dende ó comezo do programa de marcaxe desta especie, iniciado no ano
2000 por parte da nosa organización, uns 128 observadores colaboraron
enviándonos os seus avistamentos de aves marcadas. Persoas que realizaron
un traballo de campo de forma desinteresada e altruísta, que fai posible a
elaboración de estudios científicos que incrementan o coñecemento sobre a
bioloxía e a ecoloxía da gaivota patiamarela, a todos eles, o noso sincero
agradecemento.

Asier Aldalur, Manolo Alonso Alonso, David Álvarez Graña, César Álvarez
Laó, Clemente Álvarez Usátegui, José Antepazo, Francisco Arcos, Locus Avis
S.L., Álvaro Barros, Soledad Bastos Lago, Andrés Bermejo, Luís Bermúdez,
Andreas Buchheim, Juan Cabeza, Juan Carlos Cabrero Figueiro, David Calleja,
Quique Carballal, María Cristina Casalderrey Cánovas, José Cedeira, Rafael
Costas, Jesús Domínguez Conde, Juanma Domínguez Robledo, Camille
Duponcheel, Juan Francisco Cuadrado, Frode Dalkenberg, Cosme Damián
Romai Cousido, Emmanuel D`Hoore, Eneko Díez, Sol Enriquez Paredes, Paulo
Faria, Luz Fernández, Pablo Fernández, Antonio Fernández Cordeiro, Antonio
Fernández Marín, Gustavo Ferreiro, Manuel Figueiras, Aitor Galarza, José
Gándara, Maite García, Manuel García Chorén, Paco Girón Veiga, Encarna
González, José Ramón González, María Victoria González, Serafín González,
Martin Gottschling, Arnold Gronert, Antonio Gutiérrez Pita, Ricard Gutiérrez,
Alfredo Herrero, Jon Hidalgo, C.J. Camphuysen, C.J. De Graaf, Gilberto
Jardón, Antero Lindholm, Miguel López Caeiro, Justo Lorenzo, Salvador
Lustres, Susana M. Garrido, Javier Marchamalo, David Martínez Lago, Emilio
Martínez Sabarís, Antonio Membrives, Jesús Menéndez, Olga Mijón, Malcolm
Millais, Rubén Moreno, Jorge Mouriño, Gonzalo Mucientes, Axel Müller, Gorka
Ocio, Maider Olondo, José Otero Maijón, Yolanda Ozaeta, José Luis Pacheco,
Xosé Pardavila Rodríguez, Alberto Pastoriza Barreiro, Manuel Pastoriza
Fernández, Ángeles Pastur Torres, Samuel Paz, Fernando Pereiras de la Cal,
Antón Pérez, José Piñeiro Lemos, Manu Polo Aparisi, Amadeo Pombo Eirín,
Marcos Prada, Juan José Ramos Escalado, Enrique Rego, Xabier Remirez,
Simón Rial Pousa, José Carlos Río Pérez, Peter Rock, Xan Rodríguez Silvar,
Francisco Javier Romai Pérez, Rafa Sainz, Sergio Sala, Luis José Salaverri
Leiras, Toño Salazar, Rafael Salvadores, Tito Salvadores, Miguel Salvande,
Txema Sánchez, Antonio Sandoval, Pablo Alejandro Sanmartín Santiago, Iván
Sarabia, Borys Scefczyk, Luís Enrique Senra Valverde, Pablo Sierra, Porfirio


26 de 29



Solla, David Sowter, Juan Antonio Tomé Cruz, Estación de Anillamiento de
Txingudi, Xulio Valeiras, Xabier Varela Varela, Xabier Vázquez Pumariño,
Ignacio Vega, Lalo Ventoso, Harry Vercruijsse, José Vidal Meilán, César Vidal
Rodríguez, Rob Voesten, Stef Waasdorp, Chris Wells, Joyce Wilson, Peter
York.


27 de 29



Bibliografía
ÁLVAREZ, C. 1997. Diferencias estacionales en la población asturiana de
gaviotas Patiamarillas. Jornadas Ornitológicas Cantábricas (Actas). Avilés.

ARCEA. 2001. Censo de gaviotas no ámbito do Parque das Illas Atlánticas e
Provincia de Pontevedra. Informe inédito. Pontevedra: Servicio Provincial de
Medio Ambiente Natural de Pontevedra, Xunta de Galicia.

BÁRCENA, F., TEIXEIRA, A. M. & BERMEJO, A. 1984. Breeding seabirds
populations in the Atlantic sector of the Iberian peninsula. Croxall, J. P., Evans,
P. G. H. & Schreiber, R. W. (eds): Status and conservation of the word´s
seabirds. Cambridge: ICBP. (Technical Publication nº2).

CARRERA, E., MONBAILLIU, X. & TORRE, A. 1993. Ringing recoveries of
Yellow-legged Gulls in northern Europe, en Actas del II Simposio Aves Marinas
del Mediterráneo. SEO/BirdLife e varios autores. Madrid.

CONDE TEIRA, M. A. 1999. Nomes galegos para as aves ibéricas. Chioglossa,
1: 121-138. A Coruña.

CRAMP, S. & SIMMONS, K. E. L., 1983. Handbook of the Birds of Europe, The
Middle East and North Africa: The Birds of the Western Palearctic. Vol. III.
Oxford University Press. Oxford.

DÍAZ, M., ASENSIO, B. & TELLERÍA, J. L. 1996. Aves Ibéricas I. No
Paseriformes. Ed. J. M. Reyero. Madrid.

DOMÍNGUEZ, J., TAPIA DEL RÍO, L., MARTÍN, G., ARENAS, M., QUINTERO,
I., REGO, L.E. & VIDAL, M. J. 2003. Atlas de las aves nidificantes de los
Archipiélagos de Cíes y Ons. Ed. Organismo Autónomo Parques Nacionales,
Ministerio de Medio Ambiente. Madrid.

FERNÁNDEZ CORDEIRO, A. 1990. Influencia de los vertederos en los
desplazamientos y la distribución costera de las Gaviotas.. Miscelania
Zoológica. Madrid.


28 de 29



GARAITA, R. & DEL VILLAR, J. 2006. La Gaviota patiamarilla (Larus
michahellis) en Urdaibai. Gobierno Vasco. Departamento de Medio Ambiente y
Ordenación del Territorio. Urdaibai.

MALLING OLSEN, K. & LARSSON, H. 2003. Gulls of Europe, Asia and north
America. Ed. Christopher Helm. London.

MARTÍ, R. & DEL MORAL, J. C. (Eds.) 2003. Atlas de las Aves Reproductoras
de España. Dirección General de Conservación de la Naturaleza-Sociedad
Española de Ornitología. Madrid.

MARTÍ, R. & DEL MORAL, J. C. (Eds.) 2003. La invernada de aves acuáticas
en España. Dirección General de Conservación de la Naturaleza-SEO/Birdlife.
Ed. Organismo Autónomo Parques Nacionales, Ministerio de medio Ambiente.
Madrid.

MOURIÑO, J., SIERRA ABRAÍN, F. & ARCOS, F. 1999. Nidificación urbana de
Gaviota patiamarilla (Larus cachinnans) en Vigo (Galicia). Chioglossa, 1: 47-52.
A Coruña.

MUNILLA, I. 1997. Desplazamientos de la gaviota patiamarilla (Larus
cachinnans) en poblaciones del norte de la Península Ibérica. Ardeola 44: 19-
26.

PINILLA, J. (Coord.) 2000. Manual para el anillamiento científico de aves.
SEO/BirdLife e DGCN-MIMAM. Madrid.

S.G.H.N. 1995. Atlas de vertebrados de Galicia. Tomos 1 e 2. Consello da
Cultura Galega. Santiago de Compostela.

SOL, D., ARCOS, J.M. & J.C. 1995. The influence of refuse tips on the winter
distribution of Yellow-legged Gulls (Larus cachinnans). Bird Study 42: 216-221.

SVENSSON, L., MULLARNEY, K. & ZETTERSTRÖM, D. 2009. Guía de aves,
España, Europa y región mediterránea. Ed. Omega. Barcelona.


29 de 29


Proxecto marcaxe gaivota_patiamarela_2011_version_4_xunho_11

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Proxecto marcaxe gaivota_patiamarela_2011_version_4_xunho_11

Similar to Proxecto marcaxe gaivota_patiamarela_2011_version_4_xunho_11 (11)

Proxecto marcaxe gaivota_patiamarela_2011_version_4_xunho_11