"Ευρώπη 2020: Η συμβολή στην Έρευνα και Ανάπτυξη", Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών στις Διεθνείς σχέσεις και πολιτικές, Σχολή Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Μάιος 2015

1. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
1
Ευρώπη 2020: Η συμβολή στην Έρευνα και Ανάπτυξη
1. Εισαγωγή
Η παγκόσμια οικονομική κρίση, που αρχικά εκδηλώθηκε στην καρδιά του παγκόσμιου
οικονομικού συστήματος – στις ΗΠΑ – γρήγορα εξαπλώθηκε και στην Ευρώπη. Τα
χαρακτηριστικά που η κρίση έλαβε στην Ευρώπη ήταν αυτά της χρηματοοικονομικής κρίσης
αλλά και της κρίσης δημόσιου χρέους.
Η κρίση είχε σημαντικές επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδο, καθώς υπήρξε μείωση του ΑΕΠ,
οπισθοχώρησε η βιομηχανική παραγωγική στα επίπεδα του 1990 και περίπου 23
εκατομμύρια πολίτες έμειναν άνεργοι [1]. Οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες της
κρίσης δεν άφησαν χωρίς να πλήξουν κανέναν τομέα πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(Ε.Ε. εφεξής) όπως αυτούς της:
 Απασχόλησης,
 Έρευνας και Ανάπτυξης,
 Εκπαίδευσης,
 Καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και
 Πολιτικών ενάντια στην κλιματική αλλαγή και υπέρ της ενεργειακής βιωσιμότητας.
Το 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την εισαγωγή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» ως
ένα μέσο προκειμένου η Ε.Ε. και τα Κράτη – Μέλη της, να επικεντρώσουν τις προσπάθειες
τους σε τομείς και δραστηριότητες βαρύνουσας σημασίας (όπως οι ανωτέρω) [2].
Επιπροσθέτως, η στρατηγική αυτή αναμενόταν, ως σύνολο, να συμβάλει στη βελτίωση της
ανταγωνιστικότητας της περιοχής της Ε.Ε. [1] έναντι των κυριότερων παγκόσμιων
ανταγωνιστών της, διαμορφώνοντας συνθήκες για μία «έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς
αποκλεισμούς ανάπτυξη, ικανής να οδηγήσει σε υψηλή απασχόληση, παραγωγικότητα και
κοινωνική συνοχή» [1].
Ο στόχος της ανταγωνιστικότητας, δεν οριοθετήθηκε στενά εντός των πλαισίων της
παραγωγικότητας των οικονομιών, αλλά και της ενσωμάτωσης κριτηρίων όπως: α) η
ύπαρξη και διατήρηση υψηλών και σταθερών ανοδικών επιπέδων διαβίωσης για τους
πολίτες των Κρατών – Μελών, β) η χωρίς αποκλεισμούς συνεισφορά και ωφέλεια όλων των
πολιτών από την παραγόμενη ευημερία, γ) η διατηρήσιμη ανάπτυξη και δ) η αποφυγή
κάλυψη των αναγκών της παρούσης γενιάς, εις βάρος των επόμενων γενεών [2].
Ουσιαστική η Ε.Ε. έθεσε τις βάσεις για αυτό που αποκαλείται «υπεύθυνη έρευνα και
ανάπτυξη» υλοποιώντας τη ρήση “from science in society, to science for society, with
society” [3] που καταδεικνύει ότι τελικός χρήστης της παραγόμενης ωφέλειας πρέπει να

2. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
2
είναι η ίδια η κοινωνία. Η υπεύθυνη Ε&Α υιοθετήθηκε ως πρακτική για τη δημιουργία της
Ευρωπαϊκής Ζώνης Έρευνας (European Research Area) από το πρόγραμμα Horizon 2020,
που αποτελεί το χρηματοδοτικό εργαλείο της στρατηγικής Ευρώπη 2020 και είναι το
μεγαλύτερο στην ιστορία πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης της Ε.Ε. με διαθέσιμα 80 δις.
ευρώ για τη χρονική περίοδο 2014-2020.
Το πλαίσιο αυτό διαμόρφωσε τη στρατηγική της «Ευρώπης 2020», όπως απεικονίζεται στην
Εικόνα 1, η οποία και αποτελεί τον συνοπτικό οδικό χάρτη του πως κάθε στόχος ανάπτυξης
(έξυπνη – διατηρήσιμη – χωρίς αποκλεισμούς) θα επιτευχθεί, με την υιοθέτηση των
κατάλληλων ανταγωνιστικών πολιτικών (π.χ. η έρευνα και ανάπτυξη μέσω της πολιτικής
«Καινοτόμα Ευρώπη»).
Εικόνα 1 Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020»
Πηγή: World Economic Forum, 2014 [2].
Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, θα μελετηθεί το πεδίο πολιτικής που αφορά την
έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α εφεξής), στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής Ευρώπη 2020.
Στην επόμενη ενότητα μελετάται η πορεία προς την έξυπνη ανάπτυξη που θέτει η
ευρωπαϊκή στρατηγική, ενώ ενε συνεχεία παρατίθεται ο τρόπος κατανομής αρμοδιοτήτων
– ευθυνών και ο συντονισμός – επίβλεψη της όλης διαδικασίας. Εν συνεχεία εξειδικεύεται
η εργασίας στην Ε&Α στην Ε.Ε. και στον βαθμό επίτευξης αποτελεσμάτων / σύγκριση
χωρών. Τέλος, πραγματοποιείται η πρόοδος σύγκλισης δειγματοληπτικά δύο χωρών, της
Σλοβενίας και της Ελλάδας.

3. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
3
2. Η πορεία προς την Έξυπνη Ανάπτυξη
Η κρίση ανέδειξε το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης έναντι των κυριοτέρων
οικονομικών της εταίρων, το οποίο αποτιμήθηκε ως πρόβλημα παραγωγικότητας όπως
εκφράστηκε μέσα από τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης [1]. Το φαινόμενο αποτιμήθηκε να
οφείλεται [1]:
 Στις επιχειρηματικές δομές,
 Στα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων σε Ε&Α,
 Στην απροθυμία τμημάτων των κοινωνιών να υιοθετήσουν καινοτομίες,
 Στην ανεπάρκεια στην χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών,
 Σε φραγμούς στις πρόσβασης στις αγορές,
 Στο επιχειρηματικό περιβάλλον που εμφανίζεται να είναι λιγότερο δυναμικό.
Τα ανωτέρω προβλήματα έρχονται σε μία χρονική στιγμή, που ο ανταγωνισμός μεταξύ
γεωγραφικών περιοχών – κρατών εντείνεται και η αλληλεπίδραση των οικονομιών
διαμορφώνει ένα ιδιαίτερα δυναμικό περιβάλλον. Το γεγονός πως χώρες όπως η Κίνα και η
Ινδία πραγματοποιούν σημαντικές επενδύσεις σε Ε&Α, αναδεικνύει την ανάγκη
διαμόρφωσης ενός περιβάλλοντος που θα επιτρέψει στην Ευρώπη να διατηρήσει τη θέση
ή/και να τη βελτιώσει αν αυτό είναι δυνατό [1].
Είναι εμφανές από την Εικόνα 2, ότι η Ε.Ε. υστερεί σημαντικά σε επίπεδο
ανταγωνιστικότητας, τόσο των ΗΠΑ (που αποτελεί το μέτρο σύγκρισης), όσο και χωρών της
Νοτιοανατολικής Ασίας, όπως η Ν. Κορέα και η Ιαπωνία. Επίσης, γίνεται εμφανές το
γεγονός πως μετά το 2010 μόνο η Ε.Ε.-13 παρουσιάζει οριακή αύξηση των επιπέδων
ανταγωνιστικότητας της, την ώρα που τα στοιχεία για την Ε.Ε.-15 και Ε.Ε.-28 παρουσιάζει
φθίνουσα πορεία. Τα στοιχεία του World Economic Forum 2014 [2] έδειξαν ότι με τη χρήση
των δεικτών της Έξυπνης Ανάπτυξης που η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει λαμβάνει τιμή 4,53 που
είναι χαμηλότερη μεταξύ βασικών ανταγωνιστών της όπως: οι ΗΠΑ (τιμή 5,38), η Ιαπωνία
(τιμή 5,17), η Ν. Κορέα (τιμή 5,13), ο Καναδάς (τιμή 4,94) και η Ελβετία (τιμή 5,47).

4. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
4
Εικόνα 2 ΑΕΠ ανά χρόνος εργασίας (Δείκτης US = 100)
Πηγή: World Economic Forum, 2014 [2].
Η προσέγγιση της Έξυπνης Ανάπτυξης διαμορφώθηκε στην προσπάθεια να βρεθεί μία
λογική εξήγηση, αλλά κυρίως μία λογική στρατηγική αντιμετώπισης της διαφοράς σε Ε&Α
μεταξύ Ε.Ε. και των μεγαλύτερων εμπορικών της εταίρων [4]. Ο πιο άμεσος λόγος για το
κενό αυτό καταγράφηκε να είναι το μικρότερο ποσοστό που έχουν στην οικονομία της Ε.Ε.
τομείς που δίνουν έμφαση στην Ε&Α [4]. Παράλληλα, ένας δεύτερος λόγος καταγράφηκε να
είναι οι περιορισμένες προσπάθειες για Ε&Α στον τομέα της δημιουργίας πατεντών,
τεχνολογικών αντιγράφων και διαδικασιών διάχυσης της γνώσης [5].
Όσον αφορά την Έξυπνη Ανάπτυξη λοιπόν, η Ευρώπη έχει θεσμοθετήσει τέσσερις
πρωτοβουλίες, όπως φαίνεται και στην Εικόνα 1, που σκοπό έχουν να διαμορφώσουν το
περιβάλλον επίτευξης των στόχων και να διευκολύνουν τη διαδικασία επένδυσης στον
τομέα αυτό. Οι πρωτοβουλίες αυτές είναι:
1. Ένωση Καινοτομίας, με στόχο την εστίαση της Ε&Α και της καινοτομίας, στις
προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή κοινωνία και επιμέρους ευρωπαϊκούς
στόχους:
i. Την ανάπτυξη ενός στρατηγικού ερευνητικού προγράμματος εστιασμένου
στις σύγχρονες προκλήσεις,
ii. Τη βελτίωση των συνθηκών για τις επιχειρήσεις στον τομέα της
καινοτομίας,
iii. Τη δρομολόγηση ευρωπαϊκών συμπράξεων καινοτομίας σε επίπεδο κρατών
μελών,

5. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
5
iv. Να αναπτύξει τα μέσα – εργαλεία της ΕΕ που εστιάζουν στη στήριξη της
καινοτομίας, όπως για παράδειγμα εργαλεία κινητροδότησης και
χρηματοδότησης που περιλαμβάνουν: α) Διαρθρωτικά ταμεία και ταμεία
αγροτικής ανάπτυξης, β) Πρόγραμμα πλαίσιο Ε&Α, γ) Στρατηγικό σχέδιο
ενεργειακών τεχνολογιών – SET, δ) Απλούστευση των διοικητικών
διαδικασιών για την πρόσβαση των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων στη
χρηματοδότηση, ε) Δημιουργία καινοτόμων μηχανισμών παροχής κινήτρων.
v. Να ενισχύσει τους δεσμούς εκπαίδευσης – επιχειρήσεων – Ε&Α.
2. Νεολαία σε Κίνηση, με στόχο την ενίσχυση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της
επανακατεύθυνσης της προς την Ε&Α και την καινοτομία, αλλά και την
απασχόληση, με επιμέρους ευρωπαϊκούς στόχους:
i. Την ενίσχυση των προγραμμάτων κινητικότητας,
ii. Την επιτάχυνση του προγράμματος εκσυγχρονισμού των τριτοβάθμιων
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων,
iii. Την προώθηση της επιχειρηματικότητας,
iv. Την αναγνώριση της άτυπης και ανεπίσημης μάθησης,
v. Την προώθηση πολιτικών μείωσης της ανεργίας στους νέους.
3. Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη, με στόχο την επίτευξη διατηρήσιμων
οικονομικών και κοινωνικών οφελών από την ανάπτυξη της ψηφιακής αγοράς και
επιμέρους ευρωπαϊκούς στόχους:
i. Τη διαμόρφωση σταθερού νομικού πλαισίου διευκόλυνσης των
επενδύσεων υποδομών και ψηφιακών υπηρεσιών,
ii. Την αξιοποίηση των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ,
iii. Τη δημιουργία ενιαίας αγοράς για επιγραμμικό περιεχόμενο και υπηρεσίες,
iv. Τη μεταρρύθμιση των ταμείων έρευνας και καινοτομίας, ώστε να ενισχυθεί
η τεχνολογική ισχύς της Ευρώπης,
v. Να παρέχει πρόσβαση στο διαδίκτυο σε όλους τους ευρωπαίους πολίτες.
4. Μια βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης, με στόχο μια
σύγχρονη βιομηχανική πολιτική που θα στηρίζει την επιχειρηματικότητα, θα
καθοδηγεί και θα βοηθά τη βιομηχανία για το πώς να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις
του παγκόσμιου ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, θα προωθεί την
ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της Ευρώπης στον πρωτογενή τομέα, στη
μεταποίηση και στις υπηρεσίες και θα τις βοηθά να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που
παρέχει η παγκοσμιοποίηση και επιμέρους ευρωπαϊκούς στόχους:

6. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
6
i. Τη θέσπιση βιομηχανικής πολιτικής δημιουργώντας καλύτερο περιβάλλον
για τη διατήρηση και την ανάπτυξη ισχυρής, ανταγωνιστικής και
διαφοροποιημένης βιομηχανικής βάσης στην Ευρώπη.
ii. Την ανάπτυξη οριζόντιας προσέγγισης στη βιομηχανική πολιτική (π.χ.
«έξυπνη» ρύθμιση, εκσυγχρονισμένοι κανόνες δημοσίων συμβάσεων και
ανταγωνισμού και καθορισμός προτύπων).
iii. Τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τις ΜΜΕ,
περιορίζοντας μεταξύ άλλων το κόστος συναλλαγής για επιχειρηματικές
δραστηριότητες στην Ευρώπη και βελτιώνοντας την προσιτή οικονομικά
πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Επιπλέον στόχος η διεθνοποίηση των ΜΜΕ.
iv. Η προώθηση της αναδιάρθρωσης των τομέων που αντιμετωπίζουν
δυσκολίες σε δραστηριότητες προσανατολισμένες στο μέλλον.
v. Η διασφάλιση των δικτύων μεταφορών και υλικοτεχνικής υποστήριξης που
θα επιτρέψουν στη βιομηχανία σε ολόκληρη την Ένωση να έχει
αποτελεσματική πρόσβαση στην ενιαία αγορά και καθώς και στην διεθνή
αγορά.
vi. Η αναθεώρηση της στρατηγικής της ΕΕ για την προώθηση της εταιρικής
κοινωνικής ευθύνης ως κεντρικού στοιχείου για τη διασφάλιση της
μακροπρόθεσμης εμπιστοσύνης υπαλλήλων και καταναλωτών.
Παράλληλα, με τους ανωτέρω επιμέρους ευρωπαϊκούς στόχους, κάθε κράτος – μέλος της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλείται να εξειδικεύσει τους εθνικούς του στόχους – φιλοδοξίες στα
πλαίσια επίτευξης των ανωτέρω. Ο Πίνακας 1 αποτυπώνει ενδεικτικά τους εθνικούς
στόχους που κάθε Κράτος – Μέλος της Ε.Ε. καλείται να οριοθετήσει και να εργαστεί εν
συνεχεία προκειμένου να πετύχει, στα πλαίσια της ευρύτερης στρατηγικής για την Ευρώπη
2020.

7. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
7
Πίνακας 1 Εθνικοί Στόχοι Κρατών - Μελών
Ένωση Καινοτομίας Νεολαία σε Κίνηση Ψηφιακό Θεματολόγιο
Βιομηχανική Πολιτική για την
Παγκοσμιοποίηση
Μεταρρύθμιση εθνικών
συστημάτων Ε&Α
Βελτίωση εκπαιδευτικών
αποτελεσμάτων
Ανάπτυξη και
χρησιμοποίηση
επιγραμμικών
υπηρεσιών
Βελτίωση επιχειρηματικού
περιβάλλοντος για τις καινοτόμες
ΜΜΕ, χρησιμοποιώντας και τις
δημόσιες
συμβάσεις για την στήριξη των
κινήτρων καινοτομίας
Επαρκή προσφορά
πτυχιούχων Βελτίωση συνθηκών
εισόδου νέων στην
αγορά εργασίας
Θεσμικό πλαίσιο
μείωσης δαπανών
δημιουργίας δικτύων
Βελτίωση νομοθεσίας για
επιχειρήσεις
Δαπάνες για τη γνώση
Μείωση διοικητικού φόρτου και
εκκαθάριση πνευματικών
δικαιωμάτων
Φορολογικά κίνητρα για
προώθηση επενδύσεων
Ε&Α
Ενίσχυση διαφάνειας και
συσχέτιση εκπαίδευσης
με την αγορά εργασίας
Δημόσια
χρηματοδότηση όπου
αναγκαίο για την
παροχή διαδικτύου
υψηλής ταχύτητας
Ανάπτυξη συνεργασίας με φορείς και
κοινωνικούς εταίρους, για τον
εντοπισμό και την επίλυση
προβλημάτωνΧρηματοπιστωτικά μέσα για
προώθηση επενδύσεων
Ε&Α
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή [1].
Από τα ανωτέρω γίνεται σαφές, ότι η Ε&Α αποτελεί έναν βασικό πυλώνα της «έξυπνης
ανάπτυξης», που είναι το ένα από τα τρία σκέλη της στρατηγικής για την Ευρώπη 2020.
Είδαμε ανωτέρω ότι η Ε.Ε.-28 στο World Economic Forum 2014 πέτυχε ένα βαθμό της
τάξεως του 4,53 όσον αφορά την έξυπνη ανάπτυξη. Ο βαθμός αυτός όμως δεν
αντικατοπτρίζει ούτε όλους τους τομείς την έξυπνης ανάπτυξης, αλλά ούτε όλες τις χώρες.
Έτσι υφίστανται τομείς που επιτυγχάνονται υψηλότερα αποτελέσματα σε επίπεδο ζώνης
όπως για παράδειγμα σε ζητήματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης (Νεολαία σε Κίνηση) που
ο μέσος όρος της Ε.Ε.-28 είναι 5,00 και στο Ψηφιακό Θεματολόγιο που ο αντίστοιχος μέσος
όρος είναι 4,71 [2]. Αντίθετα, ο χαμηλότερος βαθμός επιτυγχάνεται στη Βιομηχανική
Πολιτική για την Παγκοσμιοποίηση (ο μέσος όσος είναι 4,05) και στην Ένωση Καινοτομίας
(ο μέσος όρος είναι 4,34). Σημαντικές αποκλίσεις υφίστανται και από κράτος σε κράτος,
όπου παρουσιάζεται μία μικτή εικόνα, όπως φαίνεται και στον ακόλουθο Πίνακα (Πίνακας
2). Τα στοιχεία καταδεικνύουν την ύπαρξη μίας Ευρώπης πολλαπλών ταχυτήτων, που
διαμορφώνουν έναν πολυσύνθετο χάρτη που χρήζει μελέτης και ανάλυσης όχι μόνο ανά
θεματική προσέγγιση, αλλά και ανά κράτος.

8. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
8
Πίνακας 2 Επίτευξη Στόχων Έξυπνης Ανάπτυξης
Έξυπνη Ανάπτυξη Ένωση
Καινοτομίας
Νεολαία σε
Κίνηση
Ψηφιακό
Θεματολόγιο
Βιομηχανική
Πολιτική
Μέσος Όρος Ε.Ε.-
28
4.53 4.05 4.71 4.34 5.00
Από 3.00
έως 4.00
Βουλγαρία,
Κροατία, Ελλάδα,
Ουγγαρία,
Πολωνία,
Ρουμανία,
Σλοβακία
Βουλγαρία,
Κροατία, Κύπρος,
Ελλάδα,
Ουγγαρία,
Λετονία,
Λιθουανία,
Μάλτα, Πολωνία,
Ρουμανία (<3.00),
Σλοβακία
Βουλγαρία,
Ρουμανία
Βουλγαρία,
Κροατία, Κύπρος,
Ελλάδα, Πολωνία,
Ρουμανία,
Σλοβακία
Βουλγαρία,
Κροατία, Τσεχία,
Ελλάδα,
Ουγγαρία, Ιταλία,
Λετονία,
Λιθουανία,
Πολωνία,
Πορτογαλία,
Ρουμανία,
Σλοβακία,
Σλοβενία, Ισπανία
Από 4.00
έως 5.00
Κύπρος, Τσεχία,
Εσθονία, Γαλλία,
Ιρλανδία, Ιταλία,
Λετονία,
Λιθουανία,
Μάλτα,
Πορτογαλία,
Σλοβενία,
Ισπανία,
Τσεχία, Εσθονία,
Γαλλία, Ιρλανδία,
Ιταλία,
Πορτογαλία,
Σλοβενία, Ισπανία
Κροατία, Κύπρος,
Τσεχία, Ελλάδα,
Ουγγαρία, Ιταλία,
Λετονία,
Λιθουανία,
Λουξεμβούργο,
Μάλτα, Πολωνία,
Σλοβακία,
Σλοβενία
Βέλγιο, Τσεχία,
Ουγγαρία,
Ιρλανδία, Ιταλία,
Λετονία,
Λιθουανία,
Μάλτα,
Πορτογαλία,
Σλοβενία, Ισπανία
Αυστρία, Βέλγιο,
Κύπρος, Δανία,
Εσθονία,
Φιλανδία, Γαλλία,
Γερμανία,
Ιρλανδία,
Λουξεμβούργο,
Μάλτα,
Ολλανδία,
Σουηδία,
Ηνωμένο
Βασίλειο
Άνω του 5.00 Αυστρία, Βέλγιο,
Δανία, Φιλανδία,
Γερμανία,
Λουξεμβούργο,
Ολλανδία,
Σουηδία,
Ηνωμένο
Βασίλειο
Αυστρία, Βέλγιο,
Δανία, Φιλανδία
(>6.00), Γερμανία,
Λουξεμβούργου,
Ολλανδία,
Σουηδία,
Ηνωμένο
Βασίλειο
Αυστρία, Βέλγιο,
Δανία, Εσθονία,
Φιλανδία (>6.00),
Γαλλία, Γερμανία,
Ιρλανδία,
Ολλανδία,
Πορτογαλία,
Ισπανία, Σουηδία,
Ηνωμένο
Βασίλειο
Αυστρία, Δανία,
Εσθονία,
Φιλανδία (>6.00),
Γαλλία, Γερμανία,
Λουξεμβούργο,
Ολλανδία (>6.00),
Σουηδία (>6.00),
Ηνωμένο
Βασίλειο
Πηγή: World Economic Forum, 2014 [2].
Το πρόβλημα της ετερογένειας στην έρευνα και την τεχνολογία, έχει καταγραφεί σε
ακαδημαϊκό επίπεδο πριν καν την εισαγωγή της Ευρώπης 2020, ως βασική παράμετρος
κατά την χάραξη πολιτικών που αφορούν κράτη με διαφορετικά χαρακτηριστικά [6]. Είναι
εμφανές από τον ανωτέρω Πίνακα 2, ότι υπάρχουν χώρες που πετυχαίνουν συνολικά
ικανοποιητικά αποτελέσματα στην πλειοψηφία των τομέων – στόχων που συγκροτούν την

9. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
9
έξυπνη ανάπτυξη (π.χ. Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φιλανδία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία,
Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο) και άλλες που συνήθως βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα
αποτελεσματικότητας (π.χ. Βουλγαρία, Κροατία, Ελλάδα, Ρουμανία).
Το πολυδιάστατο αυτό «μωσαϊκό» χωρών, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η καθεμία
(δυνάμεις και αδυναμίες) διαμορφώνει ένα σύνθετο περιβάλλον, όχι μόνο σε επίπεδο
οριοθέτησης κοινών στόχων, αλλά και σε επίπεδο συντονισμού για την επίτευξη τους. Για
τον λόγο αυτό η όποια στρατηγική έξυπνης ανάπτυξης πρέπει όχι μόνο να κατανοεί τις
ιδιαιτερότητες που η Ε&Α καθαυτή έχει, αλλά και στοιχεία που άπτονται της
συνεκτικότητας των κρατών και της ανάγκης όσμωσης τους [7], έτσι ώστε να επιτευχθούν
στοχευμένες παρεμβάσεις κατάλληλες για κάθε «διαφορετικότητα» και να ενισχυθούν οι
προσπάθειες ενσωμάτωσης των «τοπικών δεξιοτήτων σε ένα συνολικό σχέδιο Ε&Α [7].
Για να γίνει κατανοητή η πολυμορφία σε επίπεδο Ε.Ε. πρέπει να γίνει κατανοητός και ο
τρόπος κατανομής αρμοδιοτήτων και ευθυνών σε κάθε επίπεδο λήψης αποφάσεων. Αυτό
πραγματοποιείται στην ακόλουθη ενότητα, όπου παρατίθενται παράλληλα και τα σχετικά
εργαλεία πολιτικής για τον συντονισμό και την επίβλεψη, από πλευράς Ε.Ε..
3. Κατανομή Αρμοδιοτήτων – Συντονισμός & Επίβλεψη
Σε ένα πολυδιάστατο σύστημα όπως η Ε.Ε. απαιτείται και ένα πολύπλευρο σύστημα
κατανομής αρμοδιοτήτων και ευθυνών, που να ξεκινάει από το ανώτατο επίπεδο
διακυβέρνησης της Ένωσης και να καταλήγει ακόμα και στο ίδιο τον πολίτη, άμεσα ή
έμμεσα μέσω φορέων – ομάδων συμφερόντων – τοπικών δομών που αυτός συμμετέχει. Το
στοιχείο αυτό είναι αναγκαίο, αφενός για να μην «χαθεί» η αμεσότητα του δημοκρατικού
ελέγχου και λογοδοσίας, αλλά και αφετέρου διότι σε κεντρικό επίπεδο η Ε.Ε. δεν μπορεί να
γνωρίζει και να καλύψει μέσω των πολιτικών της το σύνολο των ιδιαιτεροτήτων και των
ειδικών αναγκών που κάθε χώρα ή ευρωπαϊκή περιφέρεια έχει.
Ως προς τούτου, αρκεί να αναλογιστεί κανείς απλά σε εθνικό επίπεδο (π.χ. Ελλάδας) τις
διαφοροποιήσεις που υπάρχουν μεταξύ των περιφερειών (π.χ. μία νησιωτική περιφέρεια,
με μία ηπειρωτική). Για την επίτευξη τόσο των ευρωπαϊκών όσο και των εθνικών στόχων, η
ΕΕ έχει κατανείμει τις αρμοδιότητες ως εξής:
 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: υπεύθυνο για την παροχή των κατευθυντηρίων γραμμών
της στρατηγικής. Αποτελείται από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων και δίνει
τις βασικές κατευθυντήριες οδηγίες. Δεν εκδίδει νομοθεσία, αλλά «Συμπεράσματα»
που αφορούν την παρακολούθηση των στόχων και εμπεριέχουν πορίσματα. Τα
«Συμπεράσματα» αυτά προσδιορίζουν τα σημαντικότερα θέματα που πρέπει να

10. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
10
εξεταστούν από το Συμβούλιο, δηλαδή τις συνεδριάσεις των υπουργών. Μπορούν
επίσης να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για μια
ιδιαίτερη δυσκολία ή ευκαιρία που αντιμετωπίζει η Ένωση [8].
 Συμβούλιο Υπουργών: υπεύθυνο για την εφαρμογή του προγράμματος Ευρώπη
2020 στους τομείς ευθύνης του κάθε υπουργείου. Το Συμβούλιο αποτελεί
ουσιαστικό παράγοντα λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Οι κύριες αρμοδιότητες του
Συμβουλίου, που μπορεί να αφορούν την υλοποίηση της στρατηγικής Ευρώπη
2020, είναι οι εξής [8]:
o Θεσπίζει ευρωπαϊκή νομοθεσία, από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
o Συντονίζει τις πολιτικές των κρατών μελών.
o Συνομολογεί διεθνείς συμφωνίες μεταξύ της Ένωσης και κρατών ή διεθνών
οργανισμών.
 Ευρωπαϊκή Επιτροπή: παρακολουθεί την ετήσια πρόοδο – κατάσταση μέσω
δεικτών και εκδίδει την έκθεση της συνολικά και ανά χώρα. Είναι υπεύθυνη για τη
διατύπωση συστάσεων ή προειδοποιήσεων. Η Επιτροπή είναι το πολιτικά
ανεξάρτητο όργανο που εκπροσωπεί και υπερασπίζεται τα συμφέροντα της Ένωσης
ως συνόλου. Είναι η κινητήριος δύναμη του θεσμικού συστήματός της: προτείνει
νομοθεσία, πολιτικές και προγράμματα δράσης και είναι υπεύθυνη για την
υλοποίηση των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου [8].
 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: που αποτελεί το βασικό μέσο σύνδεσης της Ε.Ε. με τα
εθνικά κοινοβούλια. Βασικό του έργο είναι η άσκηση της Νομοθετικής Εξουσίας
όταν αυτό κριθεί σκόπιμο, αλλά και ο δημοκρατικός έλεγχος όλων των υπολοίπων
οργάνων της Ε.Ε. [8].
 Εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές: υπεύθυνες για την πρακτική εφαρμογή
του προγράμματος Ευρώπη 2020 ή για την αποτύπωση της κατάστασης και των
απόψεων που επικρατούν σε τοπικό επίπεδο στην Ε.Ε. Ενδεικτικά αναφέρονται:
o Εθνικά Κοινοβούλια, που είναι αρμόδια για την ψήφιση των εθνικών
πολιτικών και την έγκριση των εθνικών στόχων που τίθενται στα πλαίσια
της Ευρώπης 2020,
o Η Επιτροπή των Περιφερειών, είναι ένα συμβουλευτικό όργανο
αποτελούμενο από εκπροσώπους των αρχών περιφερειακής ή τοπικής
αυτοδιοίκησης της Ευρώπης. Δίνει στις περιφέρειες της Ευρώπης τη
δυνατότητα να συμμετέχουν στη διαδικασία χάραξης πολιτικής της ΕΕ και

11. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
11
ελέγχει εάν γίνονται σεβαστές οι περιφερειακές και τοπικές ιδιαιτερότητες,
ικανότητες και ανάγκες [8].
Όλα τα ανωτέρω, συνθέτουν τον χάρτη κατανομής αρμοδιοτήτων και ευθυνών σε επίπεδο
Ε.Ε. και απαιτούν την εναρμόνιση των ευρωπαϊκών επιταγών με τη στρατηγική αυτή των
κυβερνήσεων των κρατών, των περιφερειακών και τοπικών αρχών και της «κοινωνίας των
πολιτών» (κοινωνικοί φορείς, τοπικές αρχές, ΜΚΟ, μεμονωμένοι πολίτες κ.α.). Στην ουσία
της η Ευρώπη 2020 αποτελεί μία στρατηγική που μπορεί να ξεκινά ως κατευθυντήρια
γραμμή από το ανώτατα κλιμάκια της Ε.Ε. αλλά στην πράξη πρέπει να εφαρμοστεί
αποτελεσματικά σε τοπικό επίπεδο ώστε να επιτευχθεί η έξυπνη και διατηρήσιμη
ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Για να γίνει περισσότερο κατανοητό το πώς
προωθείται η αποτελεσματική εφαρμογή της Ευρώπης 2020 σε τοπικό επίπεδο
παρατίθενται τα εξής παραδείγματα [9]:
1. Κατευθύνσεις του ΣΕΣ 2014-2020 (το νέο ΕΣΠΑ) που δίνει έμφαση στην προώθηση
της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας, της «έξυπνης εξειδίκευσης», της
απασχόλησης, δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα και ολοκληρωμένα προγράμματα
τοπικής ανάπτυξης. Βασική επιδίωξη είναι η επίτευξη «Περιφερειακής
Ανταγωνιστικότητας», το να μπορούν δηλαδή οι περιφέρειες να συγκλίνουν στις
απαιτήσεις των διεθνών αγορών.
2. Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες ενθαρρύνονται να αξιοποιήσουν εθνική και ευρωπαϊκή
χρηματοδότηση για την υποστήριξη της οικονομικής ανάκαμψης της ΕΕ και της
μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, αλλά και την καλύτερη σύνδεση των περιφερειακών
περιοχών με το κέντρο της Ε.Ε.
3. Η Επιτροπή Περιφερειών απονέμει από το 2011 βραβείο στις πλέον
επιχειρηματικές περιφέρειες της Ε.Ε. που ενσωματώνουν αρχές όπως: έμφαση στη
συνεργασία με άλλες περιφέρειες της ΕΕ, ΣΔΙΤ, ενθάρρυνση στη βιώσιμη οικονομία
και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.
4. Νέα χρηματοδοτικά εργαλεία («Ανάπτυξη με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων»,
«Ολοκληρωμένη Εδαφική Επένδυση», «Ολοκληρωμένη Βιώσιμη Αστική
Ανάπτυξη»), μαζί με προϋπάρχοντα όπως το πρόγραμμα JESSICA, με στόχο την
αποκέντρωση της διαχείρισης των κοινοτικών πόρων σε υπό-περιφερειακό
επίπεδο.
Όπως γίνεται κατανοητό από τα ανωτέρω, οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,
διαμορφώνουν κατευθυντήριες γραμμές, η οποίες και λαμβάνουν γνωμοδότηση του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Με βάσει τις κατευθυντήριες αυτές γραμμές θα καλούνται τα

12. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
12
κράτη μέλη να χαράξουν πολιτικές, να ανταλλάξουν βέλτιστες πρακτικές και πετύχουν τους
εθνικούς στόχους που τα ίδια έχουν θέσει. Όλα αυτά όχι σε κάποιο αόριστο χρονικό
ορίζοντα, αλλά με σαφώς οριοθετημένο χρονοδιάγραμμα και με σαφώς ορισμένες
ενέργειες σε κάθε επίπεδο διακυβέρνησης της Ε.Ε. (Εικόνα 3).
Εικόνα 3 Χρονοδιάγραμμα Δράσης στα Διαφορετικά Επίπεδα Ευρωπαϊκής Διακυβέρνησης
Πηγή: Annual Growth Survey 2015 [10]
Η εποπτεία της διαδικασίας αυτής γίνεται με δύο τρόπους:
1. Θεματική προσέγγιση: όπου ελέγχεται συνολικά ο βαθμός επίτευξης ενός από τους
πρωταρχικούς στόχους, με το Συμβούλιο Υπουργών να είναι υπεύθυνο για την
επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων, αλλά και για την παρακολούθηση των
στοιχείων που τα κράτη – μέλη παρέχουν.
2. Κατά χώρα προσέγγιση: όπου ελέγχεται η γενικότερη πρόοδος που επιτυγχάνει
ένα κράτος όσον αφορά το πρόγραμμα Ευρώπη 2020. Λόγω του ότι οι πρωταρχικοί
στόχοι είναι σε μεγάλο βαθμό αλληλεπιδραστικοί και των ιδιαιτεροτήτων που κάθε
κράτος παρουσιάζει, οι εκθέσεις αυτοί γίνονται για να αποτυπωθεί η συνολική
εικόνα ανά κράτος.
Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται να αποτυπώνεται συνολικά η πρόοδος της Ε.Ε. ανά
θεματική περιοχή, αλλά και ο έλεγχος των ειδικών στόχων που θέτει η κάθε χώρα, με βάση
τις ειδικές συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες που έχει. Για παράδειγμα, όσον αφορά την Ε&Α
δεν διαθέτουν όλες οι χώρες την ίδια παράδοση, με άλλες να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση
στην επιχειρηματική Ε&Α έναντι κάποιων που τείνουν στην εκπαιδευτική. Όλα αυτά θα
εξεταστούν στην ενότητα που ακολουθεί.

13. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
13
4. Έρευνα και Ανάπτυξη στην Ε.Ε.
Οι δαπάνες για Ε&Α σε επίπεδο Ε.Ε. όπως αποτυπώνονται στην υφιστάμενη
πραγματικότητα, επιτρέπουν την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για το παρόν και για
το μεσοπρόθεσμο μέλλον. Βάσει της Εικόνας 4, μέχρι το 2011 που υπάρχουν τα πραγματικά
δεδομένα οι χώρες της Ασίας (Κίνα, Ιαπωνία και Ν. Κορέα) αποτελούν τους ηγέτες σε
δαπάνες Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η επιλογή ενός δείκτη (%ΑΕΠ) έναντι των απολύτων
μεγεθών (π.χ. επενδύσεις σε $US) επιτρέπει να καταστεί σαφές σε ποιο βαθμό οι χώρες /
ζώνες αυτές επανεπενδύουν το παραγόμενο εθνικό προϊόν.
Εικόνα 4 Επενδύσεις σε Ε&Α 2000-2020 ως % ΑΕΠ (τάσεις και στόχοι)
Πηγή: Innovation Union Competiveness report 2013 [11]
Το 2011, ΗΠΑ και Ε.Ε. βρίσκονταν σε σταθερότητα όσον αφορά τις επενδύσεις σε Ε&Α.
Υπήρχε μία σύγκλιση μεταξύ Ε.Ε. και Κίνας, αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό της
χρηματοοικονομικής κρίσης στη ζώνη του ευρώ που ξέσπασε μετά το 2009. Υπό τη συνθήκη
ceteris paribus, ότι δηλαδή οι ανταγωνιστές της Ε.Ε. θα διατηρήσουν σταθερούς ρυθμούς
επενδύσεων σε Ε&Α τα επόμενα χρόνια, η Ε.Ε. φιλοδοξεί μέσω της στρατηγικής Ευρώπη
2020, να ανοίξει την ψαλίδα από την Κίνα και να συγκλίνει με τις ΗΠΑ [11]. Αποσκοπεί έτσι,
όπως είδαμε σε προηγούμενη ενότητα να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της. Σε επίπεδο
καινοτομίας η Ε.Ε. λαμβάνει βαθμολογία της τάξεως του 4.34 - βάσει του World Economic
Forum 2014 – την ώρα που οι βασικοί της ανταγωνιστές υπερέχουν (ΗΠΑ=5.37,
Ιαπωνία=5.28, Ν.Κορέα=5.24, Καναδάς=4.50 και Ελβετία=5.81) [2].

14. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
14
Λαμβάνοντας υπόψη αυτά, η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στο πεδίο πολιτικής της
έρευνας και ανάπτυξης, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τον στόχο του «3% του ΑΕΠ της
ΕΕ πρέπει να επενδύεται σε Ε&Α» [1]. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος αυτό, αρκεί να
αναλογιστεί κανείς ότι το ΑΕΠ της ΕΕ το 2013 ανερχόταν στα 13.529.099,60 εκατομμύρια
ευρώ και αν ίσχυε το πλαίσιο της Ευρώπης 2020, για Ε&Α θα έπρεπε να είχαν επενδυθεί
405.873,00 εκατομμύρια ευρώ [12].
Εικόνα 5 Επενδυτικό Κενό Ε.Ε.
Πηγή: Annual Growth Survey 2015 [10]
Η πραγματική κατάσταση δείχνει ότι το 2013 η ΕΕ-28 επένδυε σε Ε&Α το 2,01% του ΑΕΠ της,
την ώρα που ισχυροί ανταγωνιστές παραμένουν οι ΗΠΑ (2,81% του ΑΕΠ σε Ε&Α το 2012), η
Ιαπωνία (3,38% του ΑΕΠ σε Ε&Α το 2011) και η Ν. Κορέα (4,04% του ΑΕΠ σε Ε&Α το 2011)
[13]. Αν και δεν απειλείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο (1,11% του ΑΕΠ η Ρωσία και 0,95% του
ΑΕΠ της η Τουρκία σε Ε&Α), πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι πλέον ο ανταγωνισμός είναι σε
παγκόσμιο επίπεδο και όχι σε περιφερειακό (επίπεδο Ευρώπης). Το στοιχείο αυτό
καταδεικνύει ότι η το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της, οδηγεί σε απώλεια επενδυτικών
κεφαλαίων μετά το 2007 (Εικόνα 5). Εικάζεται ότι το επενδυτικό κενό που θα είχε επιτρέψει
στην Ε.Ε. να έχει διατηρήσιμη ανάπτυξη ανέρχεται στο 140 δισ. ευρώ και ήρθε σε μία
χρονική περίοδο που η κρίση ανέκυψε δοκιμάζοντας την ευρωπαϊκή οικονομία, την ώρα
που ανταγωνιστές όπως οι ΗΠΑ ανέκαμψαν δυναμικά στην επενδυτική εμπιστοσύνη [10].
Η Εικόνα 6, δείχνει ότι μόλις 3 χώρες (Φιλανδία, Σουηδία και Δανία) υπερέβησαν το 2013
τον στόχο του 3%, με την Γερμανία οριακά να μην επιτυγχάνει τον στόχο, ενώ άλλες 4 χώρες

15. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
15
(Σλοβενία, Γαλλία, Βέλγιο και Αυστρία – οριακά εκτός η Ολλανδία) επενδύουν σε ποσοστό
άνω του 2% του ΑΕΠ τους. Ο ανεπτυγμένος βορράς λοιπόν επενδύσει σε Ε&Α.
Εικόνα 6 Συνολικές Δαπάνες για Ε&Α ως Ποσοστό του ΑΕΠ
Πηγή: Eurostat [12]
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο Πίνακας 3, που παρουσιάζει τους τομείς στους οποίους
επενδύθηκαν τα κονδύλια για Ε&Α σε επίπεδο Ευρώπης. Το πρώτο εύρημα αφορά το
γεγονός ότι ελάχιστο ποσοστό της Ε&Α αφορά τον ιδιωτικό με κερδοσκοπικό τομέα.

16. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
16
Πίνακας 3 Δαπάνες για Ε&Α ως Ποσοστό του ΑΕΠ
Χώρα Επιχειρηματικός τομέας Κρατικός τομέας
Τομέας τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης
Ιδιωτικός μη
κερδοσκοπικός τομέας
Αυστρία 1.93 0.14 0.72 0.01
Βέλγιο 1.58 0.2 0.49 0.01
Βουλγαρία 0.4 0.19 0.06 0
Γαλλία 1.44 0.29 0.46 0.03
Γερμανία 1.99 0.43 0.51 :
Δανία 1.99 0.07 0.97 0.01
Ελλάδα 0.27 0.21 0.29 0.01
Εσθονία 0.83 0.16 0.74 0.02
Ηνωμένο Βασίλειο 1.05 0.12 0.43 0.03
Ιρλανδία : 0.07 0.36 :
Ισπανία 0.66 0.23 0.35 0
Ιταλία 0.67 0.19 0.35 0.04
Κάτω Χώρες 1.14 0.21 0.63 :
Κροατία 0.41 0.21 0.2 :
Κύπρος 0.07 0.07 0.27 0.06
Λεττονία 0.17 0.17 0.26 :
Λιθουανία 0.24 0.19 0.52 :
Λουξεμβούργο 0.71 0.27 0.18 :
Μάλτα 0.46 0.09 0.3 :
Ουγγαρία 0.98 0.21 0.2 :
Πολωνία 0.38 0.23 0.25 0
Πορτογαλία 0.65 0.08 0.51 0.12
Ρουμανία 0.12 0.19 0.08 0
Σλοβακία 0.38 0.17 0.27 0
Σλοβενία 1.98 0.34 0.27 0
Σουηδία 2.19 0.12 0.89 0.01
Τσεχική Δημοκρατία 1.03 0.35 0.52 0.01
Φινλανδία 2.29 0.3 0.71 0.02
Πηγή: Eurostat [12]

17. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
17
Οι χώρες που αναφέρθηκαν ανωτέρω, επενδύουν σε Ε&Α στον επιχειρηματικό τομέα σε
ποσοστό περίπου 2% του ΑΕΠ τους, με δεύτερη σημαντικότερη κατηγορία την επένδυση
στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε ποσοστό άνω του 0,5% αλλά σαφώς κάτω του 1% του ΑΕΠ
τους. Οι υπόλοιπες χώρες εμφανίζουν είτε σχετικά ισοσκελισμένα ποσοστά (μεταξύ
επένδυσης σε επιχειρηματικό τομέα –τριτοβάθμια εκπαίδευση – κρατικό τομέα), είτε με
μία μικρή έμφαση στον τομέα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Εικόνα 7). Η Ελλάδα ανήκει στην
κατηγορία χωρών με σχετικά ισοσκελισμένη κατανομή δαπανών σε Ε&Α, αλλά με ποσοστά
κάτω του 1% του ΑΕΠ της.
Εικόνα 7 Ακαθάριστη Εγχώρια Δαπάνη σε Ε&Α (σε εκ. € - έτος 2011)
Πηγή: Innovation Union Competiveness Report 2013 [11]
Η ΕΕ, για την επίτευξη του στόχου του 3%, εστιάζει στην αύξηση των δαπανών για Ε&Α τόσο
από το δημόσιο, όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, ώστε να υπάρξουν καινούριες
επενδυτικές εισροές στις ευρωπαϊκές οικονομίες [1]. Επιπροσθέτως, βάση δίνεται όχι μόνο
στα απόλυτα ποσά των επενδυτικών εισροών, αλλά και στη σύνθεση των δαπανών για
Ε&Α (ο ιδιωτικός τομέας πρέπει βάσει της Ευρώπης 2020 να αποτελέσει πυλώνα [1]),

18. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
18
καθώς και στις επιπτώσεις που αναμένονται να υπάρξουν από την όλη αυτή διαδικασία. Για
να επιτευχθεί αυτό, προβλέπεται:
1. η βελτίωση των συνθηκών για ιδιωτική Ε&Α,
2. η σύνδεση Ε&Α με την καινοτομία,
3. η σύνδεση της Ε&Α με την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα.
Η Εικόνα 8 καταδεικνύει ότι η Ε.Ε. υπολείπεται σημαντικά σε επενδύσεις σε Ε&Α από τον
ιδιωτικό τομέα, γεγονός που σηματοδοτεί ότι δεν αποτελεί θελκτικό προορισμό
επενδύσεων για τους ιδιώτες επενδυτές συγκριτικά με τις χώρες τις Ασίας που βρίσκονται
σε άνοδο όσον αφορά τη συγκεκριμένη προτίμηση.
Εικόνα 8 Επενδύσεις σε Ε&Α προερχόμενες από τις Ιδιωτικές Επιχειρήσεις (%ΑΕΠ)
Πηγή: Innovation Union Competiveness Report 2013 [11]
Για την παρακολούθηση των ανωτέρω, προβλέπεται η δημιουργία ειδικού δείκτη που θα
αντικατοπτρίζει την ένταση της Ε&Α και της καινοτομίας [1], ώστε να αξιολογούνται τα
αποτελέσματα με κοινό τρόπο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η δυσκολία του εγχειρήματος
έγκειται στο γεγονός της ποικιλομορφίας στην κουλτούρα και στις συνθήκες λειτουργίας
των ευρωπαϊκών κοινωνιών και οικονομιών. Για τον λόγο αυτό έχει προταθεί η
προσαρμογή των στόχων της Ευρώπης 2020 σε εθνικούς στόχους, μέσω του καθορισμού
από κάθε κράτος μέλος των φιλοδοξιών – στόχων που έχει και της ανάπτυξης δράσεων.
Η Εικόνα 9 παρουσιάζει την οπτική παράθεση του δείκτη έντασης της Ε&Α για την Ε.Ε., τα
κράτη – μέλη της και άλλες ανταγωνιστικές χώρες. Καταρχάς είναι εμφανές ότι ελάχιστες
χώρες έχουν ήδη προσεγγίσει τον στόχο τους για το 2020 και μόλις μία (η Δανία) έχει θέσει
τον στόχο αυτό στο 3% του ΑΕΠ της. Κάποιες χώρες, όπως η Ελλάδα, λόγω της οικονομικής
κρίσης βρίσκεται το 2011 περίπου στα ίδια επίπεδα που βρίσκονταν το 2000. Μόλις 10
χώρες βρίσκονται πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και μόλις 3 από αυτές τις χώρες

19. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
19
ξεπερνούν το όριο του 3% του ΑΕΠ. Τέλος, 3 χώρες (Αυστρία, Σουηδία, Φιλανδία) έχουν
θέσει ως στόχο για το 2020 να επενδύουν σε Ε&Α άνω του 3% του ΑΕΠ τους που είναι ο
ευρωπαϊκός στόχος.
Εικόνα 9 Ένταση της Ε&Α 2000-2007-2011-2020 (στόχος)
Πηγή: Innovation Union Competiveness Report 2013 [11]
5. Επίτευξη Αποτελεσμάτων
Η ανάλυση που προηγήθηκε και τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα καταδεικνύουν την ύπαρξη
ανομοιογένειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η διαφορετικότητα των οικονομικών και
κοινωνικών συνθηκών μεταξύ ευρωπαϊκού βορά και νότου, αλλά και μεταξύ δυτικής και
κεντρικής Ευρώπης έναντι της ανατολικής καθιστούν εξαιρετικά φιλόδοξη την προσπάθεια
επίτευξης «ομοιογενών» στόχων για τα κράτη – μέλη της Ε.Ε.
Υπάρχουν χώρες που ήδη έχουν πετύχει ή είναι πολύ κοντά στους στόχους της Ευρώπης
2020 την ώρα που κάποιες άλλες απέχουν πολύ. Δεν πρόκειται απλά για πρόβλημα
έλλειψης χρηματοοικονομικών πόρων, αλλά και για θεσμικό ή/και νομοθετικό έλλειμμα το
οποίο ακόμα και αν λυθεί απαιτεί χρόνο για να μπορέσει να αποδώσει. Δεν είναι τυχαίο,
ότι τα μεγαλύτερα ποσοστά για παράδειγμα σε επενδύσεις Ε&Α τα κατέχουν οι
Σκανδιναβικές χώρες. Είναι στοιχείο της αναπτυξιακής και κοινωνικής τους κουλτούρας η
Ε&Α και μάλιστα σε επίπεδο επιχειρηματικότητας, σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό νότο που
δίνει λιγότερη έμφαση στο μέγεθος και η βάση των επενδύσεων του σε Ε&Α προέρχονται
από κρατικές πηγές χρηματοδότησης, στραμμένες πρωτίστως προς τα τριτοβάθμια
εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Η δυσαρμονία αυτή, δεν μπορεί να λυθεί αποκλειστικά με θεσμικές παρεμβάσεις, καθώς
υφίσταται υποστρώματα κουλτούρας που επηρεάζουν τις πολιτικές των κρατών και τα

20. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
20
οποία απαιτούν χρόνο προκειμένου να μετεξελιχθούν. Γενικότερα πάντως είναι σαφές ότι η
Ε.Ε. (μαζί με τις υπό ένταξη χώρες) παραμένει διχασμένη σε τουλάχιστον 4 εσωτερικές
περιφερειακές ζώνες [2]:
 Βόρεια: Φιλανδία, Σουηδία, Δανία.
 Βορειοδυτική: Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο,
Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο.
 Νότια: Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία Μάλτα, Πορτογαλία, Ισπανία.
 Κεντρική - Ανατολική: Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία,
Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία.
Η Εικόνα 10 παρουσιάζει τους 7 πυλώνες που απαρτίζουν τη στρατηγική για την Ευρώπη
2020 και το επίπεδο που βρίσκεται σήμερα η Ε.Ε.-28 και οι υπό- περιφέρειες που
αναφέρθηκαν ανωτέρω. Με γκρι χρώμα σημειώνεται η χαμηλότερη και η υψηλότερη
βαθμολογία που έλαβαν τα κράτη, ώστε να καταστεί σαφές το «εύρος» της
διαφοροποίησης που υφίσταται στα πλαίσια της Ε.Ε.-28.
Εικόνα 10
Πηγή: World Economic Forum, 2014 [2]
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι:
1. Τα κράτη του Βορά υπερέχουν ξεκάθαρα σε όλους τους πυλώνες, με ελαφρά
σύγκλιση να παρουσιάζεται μεταξύ κρατών βορά και βορειοδυτικής Ευρώπης. Οι δύο
αυτές κατηγορίες κρατών υπερέχουν αισθητά και του μέσου όρου της Ε.Ε.-28.

21. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
21
2. Η νότια και η κεντρική – ανατολική Ευρώπη, παρουσιάζουν εγγύτητα, με την πρώτη
να υπερέχει στους περισσότερους τομείς και τις δύο να υπολείπονται του μέσου
όρου της Ε.Ε.-28.
3. Όσον αφορά την έξυπνη ανάπτυξη:
o Η Βιομηχανική Πολιτική παρουσιάζει το μικρότερο εύρος διακύμανσης μεταξύ
των χωρών, κυρίως γιατί αφορά θεσμικά μέτρα.
o Στο Ψηφιακό Θεματολόγιο οι βόρειες και βορειοδυτικές χώρες έχουν
«ξεφύγει» αρκετά των υπολοίπων, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός ισχυρού
ψηφιακού χάσματος.
o Η Ένωση Καινοτομίας παρουσιάζει τις μεγαλύτερες αποκλίσεις μεταξύ των
περιφερειών της Ε.Ε.
o Η Νεολαία σε Κίνηση παρουσιάζει τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Η Εικόνα 11 αποτυπώνει γραφιστικά την εικόνα που έχει η Ε.Ε. ως προς την
αποτελεσματικότητα επίτευξης των στόχων της Ευρώπης 2020.
Εικόνα 11 Europe 2020 Competitiveness Index
Πηγή: World Economic Forum, 2014 [2]

22. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
22
Ειδικά όσον αφορά τις επενδύσεις σε Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ, τα αποτελέσματα της Ε.Ε.
για το 2009 ήταν 2.01% του ΑΕΠ, το 2010 ήταν 2.00%, το 2011 ήταν 2.04% και το 2012 ήταν
2.07%. Οι εκτιμήσεις για την εξέλιξη των επενδύσεων βάσει των εθνικών στόχων, όπως
έχουν κατατεθεί, οδηγούν την Eurostat να προβλέψει εν τέλει το ύψος των επενδύσεων σε
Ε&Α θα εξελιχθεί στο 2.65% – 2.72% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ [12].
Μάλιστα η ίδια εκτίμηση δίνει ως ευρωπαϊκό κατώτατο 0.50% και 0.67% που αναμένεται
να έχουν Κύπρος και Ελλάδα αντίστοιχα και ως ευρωπαϊκό ανώτερο το 4.00% που
αναμένεται να έχουν Φιλανδία και Σουηδία. Για να επιτευχθεί ο τελικός στόχος του 3% θα
πρέπει να διπλασιαστούν οι δαπάνες σε Ε&Α συγκριτικά με τα ποσά που δόθηκαν την
περίοδο 2007-2012, γεγονός καθόλου βέβαιο βάσει των δυσκολιών που αντιμετωπίζει η
ευρωπαϊκή οικονομία.
Το στοιχείο αυτό αποτελεί μία μεγάλη προβληματική που καλείται να αντιμετωπίσει η
Ευρώπη 2020. Η «οριζόντια» διάσταση που δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τις
ειδικές συνθήκες που ισχύουν σε κάθε χώρα, ειδικά εν μέσω χρηματοοικονομικής κρίσης.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο σε μία χώρα που μπορεί να αντιμετωπίζει μείζονα κοινωνικά
προβλήματα να εστιάσει σε τομείς όπως η Ε&Α, αν και ο αντίλογος έρχεται από το γεγονός
πως χωρίς τέτοιου είδους πολιτικές δεν θα μπορέσει εύκολα να ανακάμψει από την κρίση.
Δεν υφίσταται θεσμοθετημένος μηχανισμός μεταφοράς επενδυτικών κεφαλαίων από το
βορά και τη δύση, προς το νότο και την ανατολή. Παράλληλα, όμως δεν υπάρξει
«συνεκμετάλλευση» των αποτελεσμάτων της Ε&Α από κοινού για όλα τα κράτη της Ε.Ε.-28,
ώστε να παραχθεί υψηλή προστιθέμενη αξία.
Σε κεντρικό επίπεδο, η Ε.Ε. δεν έχει κατορθώσει να πείσει τους πολίτες της για την
αναγκαιότητα σε κοινωνικό επίπεδο της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Δεν υπάρχει
καταγεγραμμένος οδικός χάρτης για το πώς οι δαπάνες σε Ε&Α θα κεφαλαιοποιηθούν σε
επίπεδο κοινωνικής ευημερίας και δεν θα περιοριστεί ο ρόλος τους στην παραγωγή
οικονομικής υπεραξίας για τον επιχειρηματικό κόσμο. Ως εκ τούτου, δεν υφίσταται στην
παρούσα χρονική συγκυρία ένας «ευρωπαϊκός μετασχηματισμός» σε επίπεδο κουλτούρας
που να αποτυπώνει την γενικότερη βούληση για μεταφορά σε πιο καινοτόμα σχήματα, σε
οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Επιπροσθέτως, δεν καθίσταται σαφές από τους στόχους της Ευρώπης 2020, η στόχευση
που πρέπει να έχει η Ε&Α. Τα κυρίαρχα κράτη της Ευρώπης στην παρούσα χρονική στιγμή
επενδύουν κυρίως στον τομέα της επιχειρηματικότητας, ενώ τα κράτη της Ανατολικής
Ευρώπης και του νότου δίνουν έμφαση στην επένδυση στη τριτοβάθμια εκπαίδευση, ως
πυλώνα παραγωγής Ε&Α (ή εμφανίζουν ισοσκελισμένη κατανομή δαπανών). Τίθεται ως εκ

23. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
23
τούτου το δίλημμα του εάν πρέπει να ακολουθηθεί συγκεκριμένο μοντέλο ή κάθε χώρα
απλά θα επεκτείνει στους δικούς της τομείς ενδιαφέροντος. Όπως θα δούμε και στην
επόμενη ενότητα, η διαφοροποίηση αυτή δεν είναι «θεωρητική», αλλά υφίσταται
πραγματικά ως κουλτούρα και τρόπος αντίληψης της Ε&Α.
Τέλος, δεν είναι πλήρως προσδιορίσιμο το πώς θα καταστεί δυνατή ή επίτευξη των στόχων
ανάπτυξης μέσω των πολιτικών που οριοθετούνται. Πρέπει να καταστεί σαφές, ότι σε
επίπεδο παραγωγικότητας, οι ανταγωνιστικές χώρες δεν παραμένουν στάσιμες αλλά
κινούνται παράλληλα με την ΕΕ, οπότε και τίθεται αμείλικτο το δίλλημα του «πόσο γρήγορα
κινείται κανείς», σε έναν κόσμο που εξ’ ορισμού δεν είναι στάσιμος.
Παρόλα αυτά η Ε.Ε. έχει μία ιδιαίτερη δυναμική, που μπορεί να τη βοηθήσει μέσω της
στρατηγικής Ευρώπη 2020, να φύγει από την μέγγενη της χρηματοοικονομικής κρίσης. Κάθε
προσπάθεια συντονισμού και ενδυνάμωσης της συνεργασίας μεταξύ των κρατών – μελών
της Ε.Ε. οδηγεί στην περαιτέρω πολιτική και ενδεχομένως κοινωνική σύγκλιση. Από μόνο
του το γεγονός πως τίθενται οικονομικοί – αναπτυξιακοί – κοινωνικοί στόχοι ως ένα ενιαίο
κείμενο εργασίας σε επίπεδο Ε.Ε. αποτελεί ελπιδοφόρο γεγονός.
Η προσπάθεια εναρμόνισης και συντονισμού, η ανταλλαγή απόψεων και η υιοθέτηση
βέλτιστων πρακτικών μπορεί σε «δεύτερο χρόνο» να φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Όπως εξάλλου η κρίση έδειξε η ανετοιμότητα της Ε.Ε. να την προβλέψει και να την
αντιμετωπίσει άμεσα, διορθώθηκε σε «δεύτερο χρόνο». Έτσι και η Ευρώπη 2020 μπορεί εν
τέλει να μην φέρει στο 100% τα επιθυμητά / προσδοκώμενα αποτελέσματα, αλλά σε κάθε
περίπτωση ανοίγει τον δρόμο για βελτίωση, περαιτέρω κατανόηση των διαφορών και των
ιδιαιτεροτήτων που εδράζουν εντός της Ε.Ε.
Στην επόμενη ενότητα εξετάζεται εμπειρικά η διαφοροποίηση που υφίσταται μεταξύ των
κρατών μελών της Ε.Ε. σε ζητήματα παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, καινοτομίας και
επιχειρηματικής νοημοσύνης
6. Σύγκριση κρατών
Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας επιχειρήθηκε να αποτυπωθεί η κατάσταση που
υφίσταται σε ευρωπαϊκές χώρες και χώρες της Ε.Ε. σε μία σειρά τομείς που σχετίζονται με
το βαθμό παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας τους, την καινοτομίας και την επιχειρηματική
νοημοσύνη (βαθμό εξέλιξης της επιχειρηματικής ευφυΐας ως αποτέλεσμα της Ε&Α).
Για την υλοποίηση του ανωτέρω χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία για μία σειρά ευρωπαϊκές
χώρες που δίνονται από τις ετήσιες μελέτες του World Economic Forum [14-18] για τη
χρονική περίοδο 2008-2013. Η χρονική περίοδος επιλέχτηκε καθώς ενσωματώνει το

24. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
24
ξέσπασμα της χρηματοοικονομικής κρίσης και μπορούν να εξαχθούν χρήσιμα
συμπεράσματα για την αποτύπωση της πορείας των ευρωπαϊκών κρατών.
Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν:
 Κατά κεφαλήν διαθέσιμο εισόδημα (CNI per Capita) ως δείκτης κοινωνικής
ευημερίας,
 Ο Global Competiveness Index ως δείκτης της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας των
κρατών (που είναι και βασικό ευρωπαϊκό ζητούμενο) και ο οποίος σχηματίζεται από
3 μεγάλες κατηγορίες στοιχείων:
o Basic Requirements που δείχνουν τη βασική δομή οργάνωσης των
κοινωνιών στα κράτη,
o Efficiency enhancers που δείχνουν τις δομές που επιτρέπουν την
αποδοτικότητα στη λειτουργία των αγορών και
o Innovation and sophistication factors που ενσωματώνουν την Ε&Α, την
καινοτομία και την επιχειρηματική νοημοσύνη.
Αν και είναι διαθέσιμα τα στοιχεία για το έτος 2014, επιλέχτηκε να αξιοποιηθούν αυτά του
έτους 2013, καθώς η μελέτη έδειξε πως οι παρεχόμενες εκτιμήσεις για το έτος μελέτης “t-1”
εμπεριέχουν σφάλματα και αποκλίσεις τα οποία διορθώνονται σε μελλοντικό χρόνο. Ένας
πρώτος έλεγχος του πλήθους τον στοιχείων (Ν=174) όπως φαίνεται και στον Πίνακα 4,
έδειξε την ύπαρξη θετικής συσχέτισης μεταξύ του κατά κεφαλήν διαθέσιμου εισοδήματος
και του βαθμού παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, αλλά και των βασικών του παραμέτρων.
Υφίσταται στατιστική αποτύπωση του γεγονότος που η Ε.Ε. έχει θεωρητικά αποτυπώσει, ότι
η ανταγωνιστικότητα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κοινωνική ευημερία και πως ένας
από τους βασικούς πυλώνες επίτευξης της, είναι οι δαπάνες σε Ε&Α που οδηγούν σε
καινοτομία και επιχειρηματικότητα.
Πίνακας 4 Pearson Correlations (Ν = 174)
Global Competitiveness
Index
Basic
Requirements
Efficiency
enhancers
Innovation and
sophistication factors
GNI per
Capita
,785
**
,820
**
,766
**
,780
**
,000 ,000 ,000 ,000
174 174 174 174
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
Παράλληλα, αξίζει να πραγματοποιηθεί ομαδοποίηση των υπό εξέταση χωρών, για να
διαπιστωθούν «συγγένειες» στο επίπεδο σύνδεσης των ανωτέρω μεγεθών. Αξιοποιώντας
το SPSS 16.0 και τη μεθοδολογία «Hierarchical Clustering», που δίνει δυνατότητα να
χρησιμοποιηθεί ο αλγόριθμος του Chebychev καταλήγουμε στην Εικόνα 12, που

25. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
25
παρουσιάζει ομαδοποίηση των υπό εξέταση χωρών, σε πολλαπλά στάδια. Τα
αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε περί Ευρώπης
πολλαπλών ταχυτήτων. Στη μεγαλύτερη ταχύτητα (πρώτη ομάδα χωρών) βρίσκονται η
Ελβετία και η Νορβηγία συν το Λουξεμβούργο από τις χώρες της Ε.Ε., με τις χώρες αυτές να
λαμβάνουν τάσεις να καταστούν “outliers” τιμές, καθώς αναπτύσσουν κατά κεφαλήν
διαθέσιμα εισοδήματα υπεράνω του λογικού μέσου όρου. Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι
αυτό είναι αποτέλεσμα κυρίως «εναλλακτικών» πηγών πλούτου (χρηματοοικονομικές
υπηρεσίες και ενεργειακά αποθέματα) και λιγότερο αποτέλεσμα της προσήλωσης τους
στην Ε&Α.
Εικόνα 12 Δενδρόγραμμα Απεικόνισης της Ομαδοποίησης των Χωρών

26. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
26
Στην επόμενη κατηγορία εντάσσονται χώρες της Δύσης και του Βορά (Αυστρία, Ολλανδία,
Φιλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ισπανία, Δανία και Σουηδία)
που αποτελούν τις βασικές ατμομηχανές της Ε.Ε. σε μία σειρά κλάδων και διαμορφώνουν
τη δεύτερη ομάδα χωρών. Τέλος, ακολουθεί ο Νότος και η Ανατολή, κατηγοριοποιημένα σε
τρεις ομάδες χωρών:
 Ελλάδα, Σλοβενία, Πορτογαλία και Κύπρος που είναι η τρίτη ομάδα χωρών (Νότος
και Βαλκάνια, αλλά εντός Ε.Ε.),
 Ουγγαρία, Πολωνία, Λετονία, Λιθουανία, Τσεχία, Σλοβακία και Εσθονία είναι η
τέταρτη ομάδα χωρών,
 τέλος Βουλγαρία και Ρουμανία αποτελούν την πέμπτη ομάδα χωρών (Ανατολή
αλλά εντός Ε.Ε.),
Όπως μπορεί να γίνει εμφανές στην Εικόνα 13 οι χαμηλότερες ομάδες χωρών
παρουσιάζουν χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα, αλλά και μικρότερη τάση για
καινοτομία και επιχειρηματική νοημοσύνη. Δημιουργούνται έτσι από κάτω αριστερά, μέχρι
πάνω δεξιά 5 διακριτές ή λιγότερο διακριτές ζώνες χωρών. Σε κάθε περίπτωση εμφανίζεται
ότι κατά ελάχιστον η Ευρώπη είναι μοιρασμένη στα δύο, με τα σύνορα να οριοθετούνται
από τις χώρες Ιταλία και Ιρλανδία. Παραμένει λοιπόν, το ζήτημα όχι της αποτύπωσης της
κατάστασης στην οποία βρίσκεται μία χώρα, αλλά το ενεργειών που απαιτούνται
προκειμένου να υπάρξει ονομαστική και πραγματική σύγκλιση. Οι χώρες μελέτης και οι
συντομογραφίες τους, όπως απεικονίζονται στην Εικόνα 13 δίνονται στον ακόλουθο
πίνακα.
Πίνακας 5 Συντομογραφίες Χωρών
Country/Territory WBCode Country/Territory WBCode
AUSTRIA AUT LATVIA LVA
BELGIUM BEL LITHUANIA LTU
BULGARIA BGR LUXEMBOURG LUX
CROATIA HRV NETHERLANDS NLD
CYPRUS CYP NORWAY NOR
CZECH REPUBLIC CZE POLAND POL
DENMARK DNK PORTUGAL PRT
ESTONIA EST ROMANIA ROM
FINLAND FIN SLOVAK REPUBLIC SVK
FRANCE FRA SLOVENIA SVN
GERMANY DEU SPAIN ESP
GREECE GRC SWEDEN SWE
HUNGARY HUN SWITZERLAND CHE
IRELAND IRL UNITED KINGDOM GBR
ITALY ITA

27. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
27
Εικόνα 13 Κατανομή Χωρών 2008 και 2013

28. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
28
7. Σύγκλιση της Σλοβενίας – Ελλάδας
Για την μελέτη ως προς την πρόοδο σύγκλισης προς τους στόχους, επιλέχτηκε η Σλοβενία
και η Ελλάδα. Οι λόγοι επιλογής, αφορούν το γεγονός πως βάσει των δεδομένων της
προηγούμενης ενότητας, οι δύο χώρες ανήκουν στην ίδια ομάδα χωρών, έχουν Βαλκανική
προέλευση, είναι μέλη της Ε.Ε. και έχουν δυτικότροπο πολιτικό προσανατολισμό. Μέσα
από την ανάλυση, θα αναδειχτούν όμως και μία σειρά διαφορές όσον αφορά την πολιτική
της έρευνας και ανάπτυξης.
Η Σλοβενία πρόκειται για ένα μικρό πληθυσμιακά κράτος (λίγο παραπάνω από 2
εκατομμύρια πληθυσμό σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2014), το οποίο αν και υπήρξε μέλος
της Βαλκανικής γειτονιάς (ως κομμάτι της πρώην Γιουγκοσλαβίας), επέλεξε να καταστεί
πολιτικό και οικονομικό μέλος της Κεντρικής Ευρώπης. Το 2007 το κράτος εντάχθηκε στην
Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ σήμερα θεωρείται το πλουσιότερο κράτος της πρώην Ανατολικής
Ευρώπης, με το ΑΕΠ του να ανέρχεται στο 84% περίπου του αντίστοιχου μέσου όρου της
ΕΕ-25. Η γενικότερη αποτύπωση της κατάστασης στη χώρα, σε πολιτικό και οικονομικό
επίπεδο, είναι πως βρίσκεται σε μία σταθερή τροχιά σύγκλισης.
Τα στοιχεία αυτά ώθησαν στην επιλογή του συγκεκριμένου κράτους, καθώς μπορεί να
αποτελέσει υπόδειγμα για το πώς ένα μικρό κράτος, χωρίς κάποιο προφανές ανταγωνιστικό
πλεονέκτημα σε επίπεδο εθνικής οικονομίας και με περιφερειακά προβλήματα (αρχικά με
την Κροατία) καταφέρνει να εμφανίζει «ονομαστική» σύγκλιση ως προς τους στόχους.
Όπως φαίνεται στην Εικόνα 2, η Σλοβενία το 2005 δαπανούσε μόλις το 1,41% του ΑΕΠ της
σε Ε&Α, γεγονός που την τοποθετούσε στις χώρες της Ευρώπης με τις μικρότερες
επενδύσεις στον συγκεκριμένο τομέα. Είναι χαρακτηριστικό πως μέχρι το 2007 (χρονιά που
έγινε η ένταξη της χώρας στην ΕΕ, τα ποσοστά της παρέμεναν σχετικά σταθερά (1,42% του
ΑΕΠ σε Ε&Α το 2007), αλλά εν συνεχεία ακολούθησαν συστηματική και σημαντική άνοδο.
Το 2013, το ποσοστό αυτό είχε αυξηθεί στο 2,59% του ΑΕΠ παρά το γεγονός της κρίσης που
έπληξε την ευρωζώνη. Οι εθνικοί στόχοι της χώρας για Ε&Α το 2020 ταυτίζονται απόλυτα με
τους ευρωπαϊκούς στόχους (3% του ΑΕΠ), γεγονός που δείχνει την βούληση, αλλά και την
αυτοπεποίθηση των ιθυνόντων.
Εικόνα 14 Ακαθάριστη Εθνική Δαπάνη σε Ε&Α (%ΑΕΠ)
Πηγή: Europe 2020 [19]

29. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
29
Οι εθνικοί στόχοι της χώρας για Ε&Α το 2020 ταυτίζονται απόλυτα με τους ευρωπαϊκούς
στόχους (3% του ΑΕΠ), γεγονός που δείχνει την βούληση, αλλά και την αυτοπεποίθηση των
ιθυνόντων. Στην Εικόνα 3 γίνεται εμφανέστερη η διαφοροποίηση της Σλοβενίας έναντι των
ΕΕ-18, όταν μετά το 2009 οι επενδύσεις σε επίπεδο ΕΕ σταθεροποιήθηκαν, στη Σλοβενία
ακολούθησαν ανοδική τάση, με την επιβράδυνση να εμφανίζεται μόλις μετά το 2012.
Εικόνα 15 Επενδύσεις σε Ε&Α
Πηγή: European Commission [20]
Βάσει της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [20], η αύξηση των επενδύσεων σε Ε&Α υπήρξε
αποτέλεσμα του ευνοϊκού συστήματος φορολόγησης που παρείχε κίνητρα για τέτοιου
είδους επενδύσεις, αλλά και της χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων.
Παρόλα αυτά, υφίσταται κριτική ως προς της ποιότητας των επενδύσεων που
πραγματοποιήθηκαν, καθώς το παραγόμενο αποτέλεσμα δεν κρίθηκε ικανοποιητικό βάσει
των ακολούθων δεικτών:
(α) μικρότερος βαθμός κατοχύρωσης πατεντών συγκριτικά με την ΕΕ (3,1 έναντι 3,9)
με βάση τα στοιχεία του 2010,
(β) μικρότερος ρυθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων συγκριτικά με την ΕΕ (6,9%
έναντι 3,9), με βάση τα στοιχεία του 2009 και
(γ) κάτω του μέσου όρου της ΕΕ επίδοση στους δείκτες Innovation Output indicator
και Innovation Union Scoreboard,
εξ’ ου και η πτώση του ρυθμού επενδύσεων μετά το 2012. Οι προτάσεις της Κομισιόν
περιλάμβαναν την εφαρμογή του 2011 Research and Innovation Strategy, το οποίο

30. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
30
περιλάμβανε τη λήψη μέτρων για τη διάχυση της γνώσης και της εμπορική εκμετάλλευση
του παραγόμενου αποτελέσματος της Ε&Α [20].
Στα πλαίσια αυτή προτάθηκε η διασύνδεση της παροχής κονδυλίων σε πανεπιστήμια και
ερευνητικά ιδρύματα βάσει της αποδοτικότητας τους, αλλά και η απελευθέρωση των
διαδικασιών δημιουργίας τεχνοβλαστών στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, καθώς και η
απομάκρυνση των εμποδίων για την είσοδο ξένων κεφαλαίων προς επένδυση σε Ε&Α [20].
Η θέση της Ελλάδας μεταξύ των χωρών μελών της Ε.Ε.-28 το 2013 δεν μεταβλήθηκε, με την
χώρα να βρίσκεται στην 24η θέση μεταξύ των 28 χωρών. Η Ελλάδα αποτελεί μία χώρα που
παρά τη χρηματοοικονομική κρίση, εμφανίζει αύξηση των δαπανών σε Ε&Α ως ποσοστό
του ΑΕΠ, όπως θα δούμε στα στοιχεία που αναλύονται ακολούθως. Το στοιχείο αυτό, όμως
αποτελεί παραπλανητική εικόνα, αφού η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται σε ύφεση με
αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του ΑΕΠ της. Ως αποτέλεσμα ο δείκτης «Ένταση Ε&Α»
(δαπάνες Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ), αυξήθηκε σε 0,78% το 2013 έναντι 0,69% το 2012 και
0,67% το 2011 (Εικόνα 16).
Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 1.426,7 εκατ. ευρώ, και είναι αυξημένο σε απόλυτα
νούμερα κατά 89,1 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2012, και κατά 35,5 εκατ. ευρώ σε σχέση με
το 2011, όπως φαίνεται στην Εικόνα 16. Ως εκ τούτου, οι δαπάνες σε Ε&Α αυξάνονται κατά
6,7% μεταξύ 2012-2013 την ώρα που το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 6,1% για την ίδια χρονική
περίοδο, οδηγώντας σε αύξηση της έντασης δαπανών σε Ε&Α (Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ)
κατά 13,5%.
Εικόνα 16 Δαπάνες Ε&Α, ΑΕΠ χώρας και Ένταση Δαπανών Ε&Α
Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (http://metrics.ekt.gr) [21]

31. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
31
Η χρηματοδότηση των δαπανών αυτών προέρχεται από 5 βασικές πηγές [22]:
1. Επιχειρήσεις που περιλαμβάνουν ιδιωτικές ελληνικές επιχειρήσεις και επιχειρήσεις
του ευρύτερου δημόσιου τομέα (π.χ. ΔΕΚΟ). Πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος
της πηγής αυτής χρηματοδότησης αφορά εσωτερικές τους δραστηριότητες, ενώ το
υπόλοιπο ποσό κατευθύνεται σε ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, άλλες
επιχειρήσεις και αλλού.
2. Κράτος, που περιλαμβάνει κεντρική κυβέρνηση και περιφέρειες, αλλά και την
εσωτερική χρηματοδότηση για Ε&Α φορέων του δημοσίου. Η πηγή
χρηματοδότησης προέρχεται από: α) τον τακτικό προϋπολογισμό, β) το ΕΣΠΑ και γ)
λοιπές πηγές (π.χ. Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων).
3. Εκπαίδευση (τομέας HES), που περιλαμβάνει φορείς του τομέα της τριτοβάθμιας
και μετά-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (π.χ. ΙΕΚ). Περιλαμβάνονται σε αυτήν
δαπάνες για Ε&Α που πραγματοποιούν με ίδια έσοδα (αξιοποίηση περιουσίας,
κληροδοτήματα, έσοδα υπηρεσιών κ.α.) οι ανωτέρω φορείς.
4. Μη κερδοσκοπικά ιδρύματα (τομέας PNP), που ασχολούνται τα ίδια με Ε&Α ή
χρηματοδοτούν άλλους φορείς για την πραγματοποίησης της.
5. Εξωτερικό, που περιλαμβάνει δύο διακριτές πηγές χρηματοδότησης:
o Την Ε.Ε. (π.χ. Πρόγραμμα Πλαίσιο ΕΕ, άλλα ανταγωνιστικά προγράμματα),
o Λοιπές πηγές εξωτερικού: Ε&Α που υλοποιείται από ελληνικούς φορείς και
χρηματοδοτείται από επιχειρήσεις του εξωτερικού, από Διεθνείς
Οργανισμούς (ΟΟΣΑ, Ηνωμένα Έθνη, κ.α.) ή άλλους φορείς του εξωτερικού
(ιδρύματα, οργανισμούς, κ.α.).
Όσον αφορά τις πέντε αυτές πηγές χρηματοδότησης καταγράφονται τα ακόλουθα [21]:
 Η χρηματοδότηση από τις επιχειρήσεις που διατέθηκε για δαπάνες Ε&Α
ανεξαρτήτως τομέα εκτέλεσης το 2013 ανέρχεται σε 457,4 εκατ. Ευρώ.
 Η χρηματοδότηση από το κράτος ανέρχεται σε 734,7 εκατ. Ευρώ.
 Ο τακτικός προϋπολογισμός χρηματοδότησε το 2013 δαπάνες Ε&Α ύψους 407,7
εκατ. Ευρώ.
 Το ΕΣΠΑ χρηματοδότησε το 2013 δαπάνες Ε&Α ύψους 261,8 εκατ. Ευρώ.
 Οι δαπάνες Ε&Α που χρηματοδοτήθηκαν το 2013 από την ΕΕ είναι 158,3 εκατ.
Ευρώ.
Όπως φαίνεται στην Εικόνα 17 την περίοδο 2011-2013 η όποια αύξηση σε Ε&Α έχει
χρηματοδοτηθεί κυρίως από το ΕΣΠΑ (αύξηση της τάξεως του 90%) και σε δεύτερο βαθμό

32. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
32
από τις επιχειρήσεις (αύξηση της τάξεως του 10%). Η αύξηση του ΕΣΠΑ όμως αποτελεί
συγκυριακό παράγοντα που σχετίζεται με την ολοκλήρωση του προγράμματος (ΕΣΠΑ 2007-
2013) και δεν εξασφαλίζει σταθερές χρηματοροές. Αντίστοιχα, οι επενδύσεις των
επιχειρήσεων ήρθαν μόνο μετά τη σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας, καθώς το
2012 οι επενδύσεις σε Ε&Α είχαν μειωθεί (συγκριτικά με το 2011) και κατευθύνθηκαν κατά
κύριο λόγο για την υλοποίηση Ε&Α στις εγκαταστάσεις τους (το 81,2% των δαπανών αυτών
χρηματοδοτούνται από ίδια κεφάλαια). Ως εκ τούτου, η εξέλιξη τυχόν ανοδικής πορείας
των δαπανών για Ε&Α δεν μπορεί να εξασφαλιστεί μακροπρόθεσμα από τις δύο αυτές
πηγές μόνο.
Εικόνα 17 Πηγές Χρηματοδότησης Ε&Α
Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (http://metrics.ekt.gr) [21]
Οι επενδύσεις σε Ε&Α με χρήματα που προέρχονται από τον τακτικό προϋπολογισμό
παρουσίασαν σημαντική μείωση, της τάξεως του 15%, όπως επίσης μείωση παρατηρήθηκε
και στις επενδύσεις που προέρχονται από το εξωτερικό (συνολική μείωση περίπου 10%), με
τις δαπάνες που προέρχονται από την Ε.Ε. να μειώνονται κατά 3,7% και τις άλλες πηγές
εξωτερικού να μειώνονται κατά 31,8%. Η αύξηση που προέρχεται από τον τομέα της
εκπαίδευσης είναι σημαντική, αλλά για συμβολικούς κυρίως λόγους, καθώς ο τομέας
κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (χρηματοδοτούνται κατά 71,6% από το κράτος – 382,4
εκατομμύρια ευρώ). Αξίζει να σημειωθεί ότι η κρατική χρηματοδότηση υποστηρίζει κυρίως
την Ε&Α στους κρατικούς φορείς και τον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης [21].
Εξίσου ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί του που και σε τι βαθμό πραγματοποιήθηκε η Ε&Α
στην ελληνική επικράτεια. Βάσει της διεθνούς μεθοδολογίας υφίσταται τέσσερις τομείς

33. Αντώνιος Κάργας Μάιος 2015
33
εκτέλεσης Ε&Α [22]: α) ο τομέας επιχειρήσεων, β) ο κρατικός τομέας, γ) ο τομέας
τριτοβάθμιας και μετά-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και δ) ο τομέας ιδιωτικών μη
κερδοσκοπικών ιδρυμάτων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι [21]:
 Αύξηση των δαπανών σε Ε&Α στον τομέα των επιχειρήσεων με τις συνολικές
δαπάνες να ανέρχονται σε 497,1 εκατ. Ευρώ (αύξηση 8,4% σε σχέση με το 2012).
 Αύξηση των δαπανών σε Ε&Α στον κρατικό τομέα, με τις συνολικές δαπάνες να
ανέρχονται σε 383,1 εκατ. Ευρώ (αύξηση 15,4% σε σχέση με το 2012).
 Μείωση των δαπανών σε Ε&Α στον τομέα της τριτοβάθμιας και μετά-
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με τις συνολικές δαπάνες να ανέρχονται σε 533,8
εκατ. Ευρώ (μείωση 0,1% σε σχέση με το 2012).
 Οριακή μεταβολή στον τομέα των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων το 2013
με τις συνολικές δαπάνες να ανέρχονται σε 12,7 εκατ. Ευρώ.
Στην Εικόνα 18 παρουσιάζει η ποσοστιαία συμμετοχή του κάθε τομέα στις συνολικές
δαπάνες για την πραγματοποιηθείσα Ε&Α. Είναι εμφανές ότι στο ελληνικό πλαίσιο ο τομέας
της τριτοβάθμιας και μετά-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διεξάγει τον μεγαλύτερο όγκο
Ε&Α, με δεύτερον να έρχεται ο τομέας των επιχειρήσεων (που διατηρεί σταθερά τα
ποσοστά του). Αύξηση παρουσιάζει ο κρατικός τομέας, ενώ αξιοσημείωτη είναι η οριακή
συνεισφορά του τομέα ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων.
Εικόνα 18 Ποσοστιαία Συμμετοχή κάθε Τομέα στις Συνολικές Δαπάνες για Ε&Α
Πηγή: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (http://metrics.ekt.gr) [21]