Διερευνώντας τον
Σχολικό Εκφοβισμό…
Αξιοποιώντας το Εκπαιδευτικό Δράμα
Αγγελακοπούλου Μαρία

 Σκοπός:
•
Διερεύνηση και σύγκριση των απόψεων των μαθητών της Β΄ και Γ΄ Δημοτικού με τις απόψεις των
μαθητών της Στ΄ Δημοτικού, για τις μορφές εκδήλωσης του σχολικού εκφοβισμού.
•
Ανάδειξη σκέψεων – συναισθημάτων, βελτίωση λανθασμένων αντιλήψεων, παραγωγή νέας
γνώσης: Εστιασμένη ανατροφοδοτική διδακτική παρέμβαση.

Με λίγα λόγια…
 Σχεδιάστηκε ένα εκπαιδευτικό ερευνητικό σενάριο, με θέμα το σχολικό εκφοβισμό κι εφαρμόστηκε
στις Β΄, Γ΄ και Στ΄ τάξεις του 2ου Δημοτικού Σχολείου Ακράτας.
 Βασίστηκε σε βιωματικές τεχνικές εκπαιδευτικού δράματος (θεατρικό παιχνίδι, παιχνίδια ρόλων) και
τις αξιοποίησε ως εργαλείο συλλογής των δεδομένων.
 Λειτούργησε και ως διδακτική παρέμβαση (με τεχνικές Θεάτρου Forum) για τη διαμόρφωση στάσεων
απέναντι στο σχολικό εκφοβισμό.
Αντικείμενο της έρευνας

 Θεωρητικό πλαίσιο
 Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα
 Ερευνητικό πλαίσιο
 Αποτελέσματα
Δομή της παρουσίασης

 Elliot (1997) : Πολυδιάστατο κοινωνικό φαινόμενο.
 Olweus (2007): Κατάσταση στην οποία το άτομο δέχεται κατ’ εξακολούθηση και για
μεγάλο χρονικό διάστημα αρνητικές πρακτικές, από ένα ή περισσότερα άτομα.
Σωματικό εκφοβισμό + Λεκτικό εκφοβισμό = Άμεσες μορφές εκφοβισμού (Ψάλτη &
Κωνσταντίνου, 2007)
 Μπεζέ (1998): Σεξουαλική κακοποίηση
 Olweus: Σχόλια, διαρροή άσχημων φημών
Άμεση μορφή σχολικού εκφοβισμού
Έμμεση μορφή (Χατζή, Χουτουμάδη & Πατεράκη,
2000)
 Αρτινοπούλου (2001): Ψυχολογική βία
Έμμεση μορφή σχολικού εκφοβισμού
Θεωρητικό πλαίσιο (1/2)

Α) Θεατρικό παιχνίδι
 Μέσο ενεργοποίησης και απελευθέρωσης της
φαντασίας του παιδιού (Κουρετζής, 1989).
 Ψυχαγωγική και παιδαγωγική μέθοδος
(Μουδατσάκις, 1994).
 Διδακτική διαδικασία για ψυχοσωματική
έκφραση του παιδιού (Δ.Ε.Π.Π.Σ. – Α.Π.Σ. , 2003).
Θεωρητικό πλαίσιο (2/2)

 Σκοπός:
Διερεύνηση και σύγκριση των απόψεων των μαθητών της
Β΄ και Γ΄ Δημοτικού με τις απόψεις των μαθητών της Στ΄
Δημοτικού, για τις μορφές εκδήλωσης του σχολικού
εκφοβισμού.
 Ερευνητικό ερώτημα:
Ταυτίζονται οι απόψεις των μαθητών των Β΄, Γ΄ και Στ΄ τάξεων του
δημοτικού σχολείου , για τις μορφές του σχολικού εκφοβισμού;
Σκοπός - Ερευνητικά ερωτήματα

Α΄ Φάση: Απελευθέρωση
Προϋπάρχουσες εμπειρίες,
σκέψεις, συναισθήματα (Κουρετζής,
1991).
Γ΄ Φάση: Σκηνικός
αυτοσχεδιασμός
Διδακτική παρέμβαση: Ανάπλαση
προβληματικών καταστάσεων
(Κουρετζής, 1991).
Ευαισθητοποίηση μαθητών,
συγκρότηση ομάδας (Κουρετζής, 1991).
Β΄ Φάση: Αναπαραγωγή
Δρώμενα μαθητών – Αισθητικό,
δημιουργικό στοιχείο (Κουρετζής,
1991).
Δ΄ Φάση: Ανάλυση
Ερευνητικό πλαίσιο

Παιδαγωγικές
δραστηριότητες
Ερευνητικούς σκοπούς
Ερευνητική διαδικασία
http://aggelakopouloumaria.blogspot.gr/

Χρησιμοποιήθηκαν:
Πίνακες συχνοτήτων για: α) Δημογραφικά στοιχεία του δείγματος (φύλο – σχολική ηλικία)
β) Ποσοστά απαντήσεων ανά κατηγορία μορφών σχολικού εκφοβισμού.
 Έλεγχος ανεξαρτησίας χ2 (chi square): Για τις δύο ποιοτικές μεταβλητές της έρευνας, α)
σχολική ηλικία και β) απόψεις για τις μορφές του σχολικού εκφοβισμού.
 Τεστ προσομοίωσης (exact test): Η προϋπόθεση «τα κελιά με αναμενόμενες συχνότητες
κάτω από 5 να είναι το πολύ 20%» δεν ίσχυε.
Ανάλυση των δεδομένων (1/2)

Κατηγορίες απαντήσεων
Σωματική βία
Λεκτική βία
Σεξουαλική βία
Κλέψιμο
Ψυχολογική βία
Ενδεικτικές Απαντήσεις
Συμμετεχόντων
Σπρώξιμο, τράβηγμα μαλλιών, χαστούκι,
κλοτσιά, μπουνιά, τρικλοποδιές,
τσακωμός, χτυπήματα, άγριος
ξυλοδαρμός
Κοροϊδία, λογομαχία, συκοφαντία
Σεξουαλική βία, βιασμός
Κλέψιμο
Ψυχολογική βία, εκβιασμός, μοναξιά,
αυστηρότητα δασκάλας, κλάμα, έλλειψη
φίλων, απόρριψη από το παιχνίδι
( Αρτινοπούλου ,2001, Βούλγαρη κ.ά., 2012, Μπεζέ ,1998 , Olweus, 2007 και Rigby, 2008 ).
Ανάλυση των δεδομένων (2/2)

 Δείγμα: 43 μαθητές
 Φύλο
22 αγόρια
Βολική δειγματοληψία
21 κορίτσια
Β΄ Δημοτικού = 34,9%
 Σχολική ηλικία
Γ΄ Δημοτικού = 23,3%
Στ΄ Δημοτικού = 41,9%
 Μεθοδολογία:
 Έρευνα – δράση: Εστίασε σε συγκεκριμένη κατάσταση, σε ειδικό
περιβάλλον και μετέτρεψε τα δεδομένα σε δράση  στοχευμένη
διδακτική παρέμβαση (Cohen & Manion, 1994).
 Ποιοτική έρευνα: ποιοτικά δεδομένα.
Δείγμα έρευνας - Μεθοδολογία

Δεν ταυτίζονται οι απόψεις των μαθητών των πρώτων τάξεων του
Δημοτικού με αυτές των τελειόφοιτων, για τις μορφές του σχολικού
εκφοβισμού.
Σχέση στατιστικά σημαντική μεταξύ: σχολικής ηλικίας και θεώρησης σωματικής –
ψυχολογικής βίας, ως μορφές σχολικού εκφοβισμού ( έλεγχος προσομοίωσης: exact
test, χ2=12,39 , df=4 , p=0,008 ).
Αποτελέσματα (1/2)

Αποτελέσματα (2/2)

Η σχολική ηλικία έχει άμεση συνάρτηση με τη διαμόρφωση και
έκφραση απόψεων για το σχολικό εκφοβισμό.
Απόψεις μαθητών Β΄ - Γ΄ Δημοτικού Vs απόψεις μαθητών Στ΄ Δημοτικού
Σωματική κ’ Λεκτική βία
Ψυχολογική βία
Τεχνικές εκπαιδευτικού δράματος ως Εργαλείο Έρευνας: Συνέβαλαν στη
διερεύνηση του θέματος.
Αδυναμία γενίκευσης συμπερασμάτων, λόγω βολικής δειγματοληψίας.
 Διερεύνηση συναισθημάτων μαθητών – θυμάτων σχολικού εκφοβισμού.
 Λόγοι εκδήλωσης περιστατικών από μαθητές – θύτες.
 Πρόσωπα αναφοράς περιστατικών σχολικής βίας από τους παρατηρητές.
Συμπεράσματα - Προτάσεις

Αρτινοπούλου, Β. (2001). Βία στο σχολείο. Έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη. Σειρά: Επιστήμες της Αγωγής.
Αθήνα: Μεταίχμιο.
Βούλγαρη, Κ., Μπεκιάρης, Γ., Παναγιωτοπούλου, Α. & Στειακάκη, Μ. (2012). Δεν φοβάμαι… έχω φίλους, εσύ; Στο
Θέατρο & εκπαίδευση: Δεσμοί αλληλεγγύης: Πρακτικά από την 7η Διεθνή Συνδιάσκεψη για το Θέατρο στην
Εκπαίδευση (σελ. 158-166). Αθήνα: Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.
Γαλάνη, Μ. (2010). Δημιουργική μέθοδος θεατρικού παιχνιδιού. Αθήνα: Ίων.
Cohen, L. & Manion, L. (1994). Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας (Χ. Μητσοπούλου & Μ. Φιλοπούλου,
Μτφρ.). Αθήνα: Μεταίχμιο Επιστήμες.
Elliot, M. (1997). Bulling: A practical guide to coping for schools (2nd ed.) Great Britain: Prentice Hall.
Κουρετζής, Λ. (1989). Το θεατρικό Παιχνίδι. Στο Το Παιδικό Θέαμα Α΄ Πανελλήνιο συνέδριο, 1988 υπό την αιγίδα
του Υπουργείου Πολιτισμού. Αθήνα: Καστανιώτης.
Κουρετζής, Λ. (1991). Το Θεατρικό Παιχνίδι: Παιδαγωγική θεωρία, πρακτική και θεατρολογική προσέγγιση.
Αθήνα: Καστανιώτης.
Μουδατσάκις, Τ. Ε. (1994). Η θεωρία του δράματος στη σχολική πράξη, το θεατρικό παιχνίδι, η δραματοποίηση:
Ως μέθοδος προσέγγισης των αφηγηματικών κειμένων. Αθήνα: Καρδαμίτσα.
Βιβλιογραφικές αναφορές (1/2)

Μπεζέ, Λ. (1998). Βία στο σχολείο – Βία του σχολείου: Τρεις παρανοήσεις με πολλά ερωτηματικά. Στο
Courtecuisse, V., Fortin, J., Μπεζέ, Λ., Pain, J.,& Selosse, J. (Επιμ.) Βία στο σχολείο - βία του σχολείου.
Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Olweus Bullying Prevention Program. (2007). What is Bullying? Hazelden Foundation. Retrieved February
5, 2014, from http://www.violencepreventionworks.org/public/bullying.page
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. (χ.η.). Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο προγραμμάτων σπουδών: Περιεχόμενα:
ΔΕΠΠΣ – ΑΠΣ Θεάτρου. Ανακτήθηκε 5 Φεβρουαρίου 2014, από http://www.pischools.gr/programs/depps/
Rigby, K., (2008). Children and Bullying. How Parents and Educators Can Reduce
Bullying at School. USA: Blackwell Publishing.
Χατζή, Χ., Χουντουμάδη, Α., & Πατεράκη, Λ. (2000). Άσκηση βίας από μαθητές προς μαθητές στο χώρο του
Δημοτικού σχολείου. Παιδί και έφηβος, 2(1), 97-111.
Ψάλτη, Α. & Κωνσταντίνου, Κ. (2007). Το φαινόμενο του εκφοβισμού στα σχολεία της δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης: Η επίδραση του φύλου και της εθνο-πολιτισμικής προέλευσης. Ψυχολογία. 14(4), 329-345.
Βιβλιογραφικές αναφορές (2/2)