Secure Web Application Development Framework (Persian)

Secure Web Application Development Framework (Persian)
‫داﻧﺸ ﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘ‬ ‫داﻧﺸ ﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳ ﺑﺮق و ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ‬ ‫ﭘﺮوژهی ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳ‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ ﮔﺮاﯾﺶ ﻧﺮم اﻓﺰار‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮوژه:‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﻮﺳﻌﻪ وب اﻣﻦ‬ ‫اﺳﺘﺎد راﻫﻨﻤﺎ:‬ ‫ﺟﻨﺎب آﻗﺎی دﮐﺘﺮ ذاﮐﺮاﻟﺤﺴﯿﻨ‬ ‫ﮔﺮدآوردﻧﺪه:‬ ‫ﻋﺒﺎس ﻧﺎدری اﻓﻮﺷﺘﻪ‬ ‫‪abbas.naderi@owasp.org‬‬ ‫ﺑﻬﺎر ١٩٣١‬
‫ﭼ ﯿﺪه:‬ ‫وب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺑﺴﺘﺮ اراﺋﻪ ﻧﺮماﻓﺰار و ﺳﺮوﯾﺲ، ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﺟﻠﻮ رﻓﺘﻪ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻣﺤﯿﻂﻫﺎی‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ و ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻪﻣﺎﻧﺮﺑﺳﺎزی و ﺣﺘ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺤﺖ وب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ.وب ﯾ‬ ‫ﺑﺎ اﻫﺪاف دﯾ ﺮی ﻃﺮاﺣ ﺷﺪه ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﻔﺠﺎری ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺮم-‬ ‫اﻓﺰارﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ وب ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮده و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪی ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﯾﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮﻻ در‬ ‫اﻧﺠﻤﻦﻫﺎی ﻣﺘﻦﺑﺎز ﺷ ﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ اﻣﻨﯿﺘ دارﻧﺪ. در اﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﻮﺳﻌﻪ وب اﻣﻦ، ﺑﺎ‬ ‫اﺗﮑﺎ ﺑﻪ دو ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ وب ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ. اﺑﺘﺪا ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﺳﺎﺧﺘﺎر وب ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﺤﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﯿﺎز و ﭘﺎﺳ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ درک ﮐﻨﺪ. ﺳﭙﺲ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﻮﺟﻮد در اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫وب ﻣﻄﺮح و ﺑﺮرﺳ ﺷﺪهاﻧﺪ و در ﺑﺨﺶ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ راﻫ ﺎرﻫﺎی ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺨﺎﻃﺮات اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ.‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﯿﻤ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﻤﺎری وب، ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎی ﻣﺠﻮد در وب، ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در وب،‬ ‫ﮐﺎوﺷ ﺮﻫﺎی وب، اﻣﻨﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣ وب، اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮماﻓﺰار، ‪ ،MVC‬ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ وب و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪیﻫﺎی‬ ‫آﻧﺎن، ﻣﻌﻀﻼت ﻣﺨﺘﻠﻒ وب، ﺗﻌﺎرﯾﻒ اﻣﻨﯿﺖ اﻃﻼﻋﺎت، راﻫ ﺎرﻫﺎی ﺗﻔﺼﯿﻠ و ﻓﻨ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻼت اﻣﻨﯿﺘ‬ ‫و دﯾﺪﮔﺎه درﺳﺖ ﺑﻪ اﻣﻨﯿﺖ وب، ﺑﺮﺧ از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﻮﺷﺶ داده ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﻣ ﺪﻨﺷﺎﺑ.‬ ‫ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻠﯿﺪی: وب، اﻣﻨﯿﺖ، اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮماﻓﺰار، ﭼﻬﺎرﭼﻮب، ﻧﻔﻮذﮔﺮی، ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺮماﻓﺰار، ﻣﻬﻨﺪﺳ ﻧﺮماﻓﺰار‬
‫ﺐﻟﺎﻄﻣ ﺖﺳﺮﻬﻓ‬ ١............................................................................. ‫1 ﻪﻣﺪﻘﻣ‬ ٣...................................................................... ‫ﻓﺮﻌﻣ‬ 2 ٣ ............................................................... ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮم اﻓﺰار‬ 2.1 ٥ ................................................................ :HTTP ‫وب و‬ 2.2 ٩ .................................................................. :‫ﻣﻌﻤﺎری وب‬ 2.3 ١٠.................................... :‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﺎﻬی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در وب‬ 2.4 ١١.......................................................................HTTP 2.4.1 ١٣..................................................................... HTML 2.4.2 ١٥......................................................................... CSS 2.4.3 ١٦................................................................. Javascript 2.4.4 ١٨...................................................................... AJAX 2.4.5 ٢٠.............................................................. Web Server 2.4.6 ٢٢........................................................................ Apache 2.4.6.1 ٢٣.............................. Internet Information Services (IIS) 2.4.6.2 ٢٤........................................................................... nginx ٢٬٤٬٦٬٣ ٢٥................................................... Server Side Scripts 2.4.7 ٢٧............................................................................. PHP 2.4.7.1
٢٩............................................................................. ASP 2.4.7.2 ٣٠.................................................................... Java (JSP) 2.4.7.3 ٣٠.................................................................. ColdFusion 2.4.7.4 ٣١.............................................................................. Perl 2.4.7.5 ٣٢............................................................................ Ruby 2.4.7.6 ٣٢......................................................................... Python 2.4.7.7 ٣٤...................................................................... ‫دﯾ ﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎ‬ 2.4.7.8 ٣٤....................................................... Database Server 2.4.8 ٣٦.......................................................................... Oracle 2.4.8.1 ٣٦.................................................................. SQL Server 2.4.8.2 ٣٧................................................................. PostgreSQL 2.4.8.3 ٣٧....................................................................... MySQL 2.4.8.4 ٣٨......................................................................... SQLite 2.4.8.5 ٤٠.................................................................. HTML 5 2.4.9 ٤٢................................................................. ‫ﮐﺎوﺷ ﺮ وب‬ 2.4.10 ٤٤............................................ ‫1.01.4.2 ﺎﻣﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ اﯾﺖﻧﺮﺘﻨ اﮐﺴﭙﻠﻮرر‬ ٤٦............................................................ Mozilla Firefox 2.4.10.2 ٤٧........................................................................... Opera 2.4.10.3 ٤٨........................................................... Google Chrome 2.4.10.4
‫5.01.4.2 ‪٤٨................................................................ Apple Safari‬‬ ‫6.01.4.2 ‪٥٠......................................................... Mobile Browsers‬‬ ‫7.01.4.2 ﻏﯿﺮه ............................................................................١٥‬ ‫اﻟ ﻮﻫﺎی ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻧﺮﻣﺎﻓﺰار وب .............................................٣٥‬ ‫5.2‬ ‫‪٥٣........................................................................MVC‬‬ ‫1.5.2‬ ‫‪٥٥.......................................... Component Based MVC‬‬ ‫2.5.2‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﻬﺎی ﻪﻌﺳﻮﺗ وب ..................................................٦٥‬ ‫6.2‬ ‫ﻧﻮع زﺑﺎن .................................٧٥‬ ‫اﻧﻮاع ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻪﺑ ﮑﻔﺗﯿ‬ ‫١٬۶٬٢‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺮﺑ روی زﺑﺎﻧﻬﺎی ﻏﯿﺮ وﺑﯽ ........................٨٥‬ ‫1.1.6.2‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺮﺑ روی زﺑﺎﻧﻬﺎی وﺑﯽ ..............................٨٥‬ ‫2.1.6.2‬ ‫وﯾﮔﮋﯿﺎﻬی ﻣﺸﺘﺮک ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﻬﺎی ﻪﻌﺳﻮﺗ وب ........................٨٥‬ ‫2.6.2‬ ‫دﺳﺘﺮﺳ ﻪﺑ داده ..............................................................٩٥‬ ‫1.2.6.2‬ ‫1.1.2.6.2دﺳﺘﺮﺳ ﻪﺑ داده ﻘﺘﺴﻣﯿﻢ )‪٥٩.................................. (Native‬‬ ‫أ(اﺗﺼﺎل ﻪﺑ ﺎﭘﯾ ﺎه .....................................................................٠٦‬ ‫ب(اﻧﺘﺨﺎب ﻊﺒﻨﻣ داده ﻪﻃﻮﺑﺮﻣ ....................................................١٦‬ ‫ت(ارﺳﺎل دﺳﺘﻮرات ..................................................................١٦‬ ‫ث(ﻗﻄ ارﺗﺒﺎط ........................................................................٥٦‬ ‫ج(ﺗﮑﺮار ﻞﮐ ﻓﺮآﯾﺪﻨ ...................................................................٥٦‬ ‫2.1.2.6.2دﺳﺘﺮﺳ ﻪﺑ داده اﻧﺘﺰاﻋ )‪٦٧.................. (Abstraction Layer‬‬
‫3.1.2.6.2ﺖﺷﺎﮕﻧ رواﺑﻂ اﺷﯿﺎء )‪٦٩........................................... (ORM‬‬ ‫داده از دﺳﺘﻮر در ﺎﭘﯾ ﺎه داده ..................................٠٧‬ ‫٤٬١٬٢٬٦٬٢ﮑﻔﺗﯿ‬ ‫ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﮐﺎرﺑﺮان ...............................................................١٧‬ ‫2.2.6.2‬ ‫ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺖﺴﺸﻧ ................................................................١٧‬ ‫3.2.6.2‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل دﺳﺘﺮﺳ ...............................................................٣٧‬ ‫4.2.6.2‬ ‫1.4.2.6.2ﻟﯿﺖﺴ ﮐﻨﺘﺮل دﺳﺘﺮﺳ )‪٧٤........................................ (ACL‬‬ ‫2.4.2.6.2ﮐﻨﺘﺮل دﺳﺘﺮﺳ ﺶﻘﻧ ﻣﺤﻮر ............................................٤٧‬ ‫‪٧٦............................................................................. SEO‬‬ ‫5.2.6.2‬ ‫وب ﺳﺮوﯾﺲ ....................................................................٨٧‬ ‫٦٬٢٬٦٬٢‬ ‫‪٧٩.......................................................................... AJAX‬‬ ‫٧٬٢٬٦٬٢‬ ‫ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺶﮐ ...................................................................٠٨‬ ‫٨٬٢٬٦٬٢‬ ‫ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺎﻄﺧ ...................................................................١٨‬ ‫٩٬٢٬٦٬٢‬ ‫٠١٬٢٬٦٬٢ ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ زﻣﺎن...................................................................٢٨‬ ‫١١٬٢٬٦٬٢ اﻟ ﻮی ﻪﻌﺳﻮﺗ ...................................................................٣٨‬ ‫٢١٬٢٬٦٬٢ ﺐﻟﺎﻗ ﺪﻨﺑی ......................................................................٣٨‬ ‫٣١٬٢٬٦٬٢ ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ زﺑﺎن ...................................................................٤٨‬ ‫٤١٬٢٬٦٬٢ اﻓﺰوﻧﺎﻬﻬ..........................................................................٥٨‬ ‫٥١٬٢٬٦٬٢ ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ داﻧﻠﻮد .................................................................٦٨‬ ‫٦١٬٢٬٦٬٢ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻨﺘﺒﻣ ﺮﺑ ﺖﺴﺗ ........................................................٧٨‬
٨٩...........................................‫ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﻬﺎی ﺗﺠﺎری ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮد‬ ٢٬۶٬٣ ٨٩.................................................................... ASP.NET 2.6.3.1 ٩٠..................... Microsoft .NET Framework 2.6.3.1.1 ٩١............................................. DotNetNuke 2.6.3.1.2 ٩١............................................................................. C++ 2.6.3.2 ٩١.................................................. CppCMS 2.6.3.2.1 ٩٢............................................................ Wt 2.6.3.2.2 ٩٢............................................................................... ‫ﺟﺎوا‬ ٢٬۶٬٣٬٣ ٩٢....................................................... Spring 2.6.3.3.1 ٩٣........................................... Apache Struts 2.6.3.3.2 ٩٣......................................... Apache Wicket 2.6.3.3.3 ٩٣................................. Google Web Toolkit 2.6.3.3.4 ٩٤.............................................................................. Perl 2.6.3.4 ٩٤.................................................... Catalyst 2.6.3.4.1 ٩٤...................................................... Dancer ٢٬۶٬٣٬۴٬٢ ٩٥............................................................................. PHP ٢٬۶٬٣٬۵ ٩٥.................................................. CakePHP ٢٬۶٬٣٬۵٬١ ٩٥.............................................. CodeIgniter ٢٬۶٬٣٬۵٬٢ ٩٥................................................... Symfony 2.6.3.5.3
‫‪٩٦............................................................ Yii‬‬ ‫۴٬۵٬٣٬۶٬٢‬ ‫‪٩٦...................................... Zend Framework‬‬ ‫5.5.3.6.2‬ ‫‪٩٧.............................................. jFramework‬‬ ‫6.5.3.6.2‬ ‫‪٩٧......................................................................... Python‬‬ ‫6.3.6.2‬ ‫‪٩٧...................................................... django‬‬ ‫١٬۶٬٣٬۶٬٢‬ ‫‪٩٨.................................................... Pyjamas‬‬ ‫2.6.3.6.2‬ ‫‪٩٨............................................................................ Ruby‬‬ ‫٧٬٣٬۶٬٢‬ ‫‪٩٨........................................... Ruby on Rails‬‬ ‫1.7.3.6.2‬ ‫دﯾ ﺮ زﺑﺎﻧﻬﺎ ......................................................................٩٩‬ ‫٨٬٣٬۶٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻮﻤﻋ وب ..........................................................٩٩‬ ‫٧٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﺷﺒ ﻪ و ﺖﺨﺳ اﻓﺰار ............................................٠٠١‬ ‫١٬٧٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﻢﺘﺴ ﻞﻣﺎﻋ ...................................................١٠١‬ ‫٢٬٧٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺮوﯾﺲ ...........................................................٢٠١‬ ‫٣٬٧٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮﻣﺎﻓﺰار ...........................................................٤٠١‬ ‫۴٬٧٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﺪﮐ ﺷﺎﻣﯿﻦ ...........................................................٤٠١‬ ‫١٬۴٬٧٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻘﻄﻨﻣ /ﺳﻄ ﻻﺎﺑ .................................................٥٠١‬ ‫٢٬۴٬٧٬٢‬ ‫ﻣﺨﺎﻃﺮات اﻣﻨﯿﺖ وب‬ ‫٣‬ ‫٧٠١‬ ‫ﺣﻮزﻫﻬﺎی اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮﻣﺎﻓﺰار ...............................................٧٠١‬ ‫١٬٣‬
‫‪١٠٧....................................................... Confidentiality‬‬ ‫1.1.3‬ ‫‪١٠٧................................................................. Integrity‬‬ ‫٢٬١٬٣‬ ‫‪١٠٨............................................................ Availability‬‬ ‫3.1.3‬ ‫ﻣﻌﻀﻼت ﻣﺸﻬﻮر اﻣﻨﯿﺖ وب ............................................٩٠١‬ ‫٢٬٣‬ ‫‪١٠٩........................................................ SQL Injection‬‬ ‫1.2.3‬ ‫ﺗﺰرﯾﻖ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻮر .......................................................٠١١‬ ‫١٬١٬٢٬٣‬ ‫ﺗﺰرﯾﻖ ﻋﺎدی ..................................................................١١١‬ ‫٢٬١٬٢٬٣‬ ‫‪١١٢.................................... Union Bypassing‬‬ ‫١٬٢٬١٬٢٬٣‬ ‫رﺧﻨﻪ ﻪﺑ ﺳﯿﻢﺘﺴ ..........................................٤١١‬ ‫٢٬٢٬١٬٢٬٣‬ ‫ﺗﺰرﯾﻘﺎت دﯾ ﺮ .............................................................٥١١‬ ‫٢٬٢٬٣‬ ‫ﺗﺰرﯾﻖ ﻪﺑ ﮐﻨﺴﻮل ............................................................٦١١‬ ‫١٬٢٬٢٬٣‬ ‫ﺗﺰرﯾﻖ ﺪﮐ ......................................................................٦١١‬ ‫٢٬٢٬٢٬٣‬ ‫ﺗﺰرﯾﻘﺎت دﯾ ﺮ .................................................................٧١١‬ ‫٣٬٢٬٢٬٣‬ ‫اﺳ ﺮﯾﻮﻨﭙﯾﺴ ﺑﯿﻦ ﺎﺳﯾﺘ ..............................................٧١١‬ ‫٣٬٢٬٣‬ ‫‪ XSS‬ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه ...........................................................٩١١‬ ‫١٬٣٬٢٬٣‬ ‫‪ XSS‬ﺲﮑﻌﻨﻣ ﺷﺪه .........................................................٩١١‬ ‫٢٬٣٬٢٬٣‬ ‫اﻧﻀﻤﺎم ﺎﻓﯾﻞ ﻣﺨﺮب .....................................................١٢١‬ ‫۴٬٢٬٣‬ ‫اﻧﻀﻤﺎم ﺎﻓﯾﻞ از دور..........................................................٢٢١‬ ‫١٬۴٬٢٬٣‬ ‫اﻧﻀﻤﺎم ﺎﻓﯾﻞ ﻠﺤﻣ ..........................................................٣٢١‬ ‫٢٬۴٬٢٬٣‬
‫ارﺟﺎع ﻘﺘﺴﻣﯿﻢ ﻦﺌﻤﻄﻣﺎﻧ ﻪﺑ ﻣﺤﺘﻮا ..................................٣٢١‬ ‫۵٬٢٬٣‬ ‫ﻞﻌﺟ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺎﺳﯾﺘ ...........................................٥٢١‬ ‫۶٬٢٬٣‬ ‫ﻒﻌﺿ اﺣﺮاز ﻮﻫﯾﺖ و ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺖﺴﺸﻧ ...............................٧٢١‬ ‫٧٬٢٬٣‬ ‫ﻈﻨﺗﯿﻤﺎت ﺤﺻﺎﻧﯿﺢ و ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺎﻄﺧ ..................................٨٢١‬ ‫٨٬٢٬٣‬ ‫ﻔﺨﻣﯿ ﺎری ................................................................٩٢١‬ ‫٩٬٢٬٣‬ ‫رﻣﺰﻧﮕﺎری ﻦﺌﻤﻄﻣﺎﻧ .....................................................٠٣١‬ ‫٠١٬٢٬٣‬ ‫١٬٠١٬٢٬٣ رﻣﺰﻧﮕﺎری ارﺗﺒﺎﻃﺎت .........................................................٠٣١‬ ‫٢٬٠١٬٢٬٣ رﻣﺰﻧﮕﺎری دادﻫﻬﺎ ............................................................١٣١‬ ‫رﻣﺰﻧﮕﺎری ﯾ ﻄﺮﻓﻪ )ﭼ ﯿﺪﻫ ﯿﺮی( ...................٢٣١‬ ‫١٬٢٬٠١٬٢٬٣‬ ‫رﻣﺰﻧﮕﺎری دوﻃﺮﻓﻪ........................................٢٣١‬ ‫٢٬٢٬٠١٬٢٬٣‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻃﺮف ﺮﺘﺸﻣی ...................................................٣٣١‬ ‫١١٬٢٬٣‬ ‫ﻏﯿﺮه ........................................................................٤٣١‬ ‫٢١٬٢٬٣‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻪﻌﺳﻮﺗ وب اﻣﻦ‬ ‫۴‬ ‫۵٣١‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ....................................................٥٣١‬ ‫١٬٤‬ ‫وﯾﮔﮋﯿﺎﻬی ﺑﺎرز ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ...............................٦٣١‬ ‫١٬١٬۴‬ ‫ﺪﻣﺎﻌﺗ ...........................................................................٦٣١‬ ‫١٬١٬١٬۴‬ ‫زﺑﺎن و ﺮﺘﺴﺑ ...................................................................٦٣١‬ ‫٢٬١٬١٬۴‬ ‫ﺎﭘﯾ ﺎﻫﺪاده.....................................................................٦٣١‬ ‫٣٬١٬١٬۴‬
‫ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﮐﺎرﺑﺮان و ﺖﺴﺸﻧ.................................................٧٣١‬ ‫۴٬١٬١٬۴‬ ‫ﮐﻨﺘﺮل دﺳﺘﺮﺳ .............................................................٧٣١‬ ‫۵٬١٬١٬۴‬ ‫‪١٣٨........................................................................... SEO‬‬ ‫۶٬١٬١٬۴‬ ‫وب ﺳﺮوﯾﺲ ..................................................................٨٣١‬ ‫٧٬١٬١٬۴‬ ‫آژاﮐﺲ .........................................................................٨٣١‬ ‫٨٬١٬١٬۴‬ ‫ﺶﮐ و ﺘﺸﭘﯿﺒﺎن ..............................................................٨٣١‬ ‫٩٬١٬١٬۴‬ ‫٠١٬١٬١٬۴ ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺎﻄﺧ .................................................................٩٣١‬ ‫١١٬١٬١٬۴ ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ زﻣﺎن.................................................................٩٣١‬ ‫٢١٬١٬١٬۴ اﻟ ﻮی ﻪﻌﺳﻮﺗ .................................................................٩٣١‬ ‫٣١٬١٬١٬۴ ﺐﻟﺎﻗ ﺪﻨﺑی ....................................................................٠٤١‬ ‫۴١٬١٬١٬۴ ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ زﺑﺎن .................................................................٠٤١‬ ‫۵١٬١٬١٬۴ اﻓﺰوﻧﻬﻬﺎ........................................................................٠٤١‬ ‫۶١٬١٬١٬۴ ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ داﻧﻠﻮد ...............................................................٠٤١‬ ‫٧١٬١٬١٬۴ ﺖﺴﺗ ...........................................................................١٤١‬ ‫٨١٬١٬١٬٤ ﺗﻮﮐﺎر ............................................................................١٤١‬ ‫ﻟﯿﺲﻧﺎﺴ و دﺳﺘﺮﺳ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ......................................١٤١‬ ‫٢٬١٬۴‬ ‫راﻫ ﺎرﻫﺎی اﻣﻨﯿﺘ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ..........................................٣٤١‬ ‫٢٬٤‬ ‫‪١٤٣........................................................ SQL Injection‬‬ ‫1.2.4‬ ‫‪١٤٣.................................................................... Escaping‬‬ ‫١٬١٬٢٬۴‬
‫دﺳﺘﻮرات ﻬﻣﯿﺎ ﺷﺪه )‪١٤٤...................... (Prepared Statement‬‬ ‫٢٬١٬٢٬۴‬ ‫ﺑﺮرﺳ ورودی ................................................................٧٤١‬ ‫٣٬١٬٢٬۴‬ ‫ﻟﯿﺖﺴ ﺳﯿﺎه ................................................٧٤١‬ ‫١٬٣٬١٬٢٬۴‬ ‫ﻟﯿﺖﺴ ﻔﺳﯿﺪ ...............................................٧٤١‬ ‫٢٬٣٬١٬٢٬۴‬ ‫ﺗﺰرﯾﻘﺎت دﯾ ﺮ .............................................................٨٤١‬ ‫٢٬٢٬۴‬ ‫ﺗﺰرﯾﻖ ﻪﺑ ﮐﻨﺴﻮل ............................................................٨٤١‬ ‫١٬٢٬٢٬۴‬ ‫ﺗﺰرﯾﻖ ﺪﮐ ......................................................................٨٤١‬ ‫٢٬٢٬٢٬۴‬ ‫ﺗﺰرﯾﻘﺎت دﯾ ﺮ .................................................................٨٤١‬ ‫٣٬٢٬٢٬۴‬ ‫اﺳ ﺮﯾﻮﻨﭙﯾﺴ ﺑﯿﻦ ﺎﺳﯾﺘ ..............................................٩٤١‬ ‫٣٬٢٬۴‬ ‫ﻧﯿﺎزی ﻪﺑ ﺐﺴﭼﺮﺑ ﻧﯿﺖﺴ ...................................................٩٤١‬ ‫١٬٣٬٢٬۴‬ ‫ﺐﺴﭼﺮﺑ ﻻزم اﺳﺖ ..........................................................٠٥١‬ ‫٢٬٣٬٢٬۴‬ ‫اﻧﻀﻤﺎم ﺎﻓﯾﻞ ﻣﺨﺮب .....................................................١٥١‬ ‫۴٬٢٬۴‬ ‫ارﺟﺎع ﻘﺘﺴﻣﯿﻢ ﻦﺌﻤﻄﻣﺎﻧ ﻪﺑ ﻣﺤﺘﻮا ..................................٢٥١‬ ‫۵٬٢٬۴‬ ‫ﻞﻌﺟ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﯿﻦ ﺎﺳﯾﺘ ...........................................٢٥١‬ ‫۶٬٢٬۴‬ ‫ﻪﻔﻟﻮﻣ ﯾ ﺘﺎ .....................................................................٢٥١‬ ‫١٬۶٬٢٬۴‬ ‫‪١٥٣................................................................ CAPTCHA‬‬ ‫2.6.2.4‬ ‫ﻒﻌﺿ اﺣﺮاز ﻮﻫﯾﺖ و ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺖﺴﺸﻧ ...............................٤٥١‬ ‫٧٬٢٬۴‬ ‫ﻣﺮا ﻪﺑ ﺮﻃﺎﺧ ﺑﺴﭙﺎر ..........................................................٤٥١‬ ‫١٬٧٬٢٬۴‬ ‫ﻘﺗﯿﺪ ﺖﺴﺸﻧ ..................................................................٤٥١‬ ‫٢٬٧٬٢٬۴‬
‫‪١٥٥.............................................. IP Binding‬‬ ‫1.2.7.2.4‬ ‫ﺎﻬﻬﻔﻟﻮﻣی ﮐﺎوﺷ ﺮ .......................................٥٥١‬ ‫٢٬٢٬٧٬٢٬۴‬ ‫زﻣﺎن ﺖﺴﺸﻧ .................................................................٥٥١‬ ‫٣٬٧٬٢٬۴‬ ‫ﻈﻨﺗﯿﻤﺎت ﺤﺻﺎﻧﯿﺢ و ﺪﻣﯾﺮﯾﺖ ﺎﻄﺧ ..................................٦٥١‬ ‫٨٬٢٬۴‬ ‫ﺤﻣﯿﻂ اﺟﺮاﯽﯾ ................................................................٦٥١‬ ‫١٬٨٬٢٬۴‬ ‫دﺳﺘﺮﺳ اﺟﺮا ................................................................٧٥١‬ ‫٢٬٨٬٢٬۴‬ ‫ﻔﺨﻣﯿ ﺎری ................................................................٨٥١‬ ‫٩٬٢٬۴‬ ‫رﻣﺰﻧﮕﺎری ﻦﺌﻤﻄﻣﺎﻧ .....................................................٨٥١‬ ‫٠١٬٢٬۴‬ ‫١٬٠١٬٢٬۴ رﻣﺰﻧﮕﺎری ارﺗﺒﺎﻃﺎت .........................................................٨٥١‬ ‫زﯾﺖﺧﺎﺳﺮ ﻠﮐﯿﺪ ﻣﻮﻤﻋ .................................٠٦١‬ ‫١٬١٬٠١٬٢٬۴‬ ‫٢٬٠١٬٢٬۴ رﻣﺰﻧﮕﺎری دادﻫﻬﺎ ............................................................١٦١‬ ‫رﻣﺰﻧﮕﺎری ﯾ ﻄﺮﻓﻪ )ﭼ ﯿﺪﻫ ﯿﺮی( ...................١٦١‬ ‫١٬٢٬٠١٬٢٬۴‬ ‫رﻣﺰﻧﮕﺎری دوﻃﺮﻓﻪ........................................٣٦١‬ ‫٢٬٢٬٠١٬٢٬۴‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻃﺮف ﺮﺘﺸﻣی ...................................................٤٦١‬ ‫١١٬٢٬۴‬ ‫ﻏﯿﺮه ........................................................................٤٦١‬ ‫٢١٬٢٬۴‬ ‫ﺘﻧﯿﻪﺠ ﮔﯿﺮی: ...............................................................٦٦١‬ ‫٥‬ ‫واژﻫﻨﺎﻣﻪ .....................................................................٧٦١‬ ‫٦‬ ‫ﺖﺳﺮﻬﻓ ﻊﺑﺎﻨﻣ)ﻓﺎرﺳ (...................................................٢٧١‬ ‫7‬ ‫ﺖﺳﺮﻬﻓ ﻊﺑﺎﻨﻣ )اﻧﮕﻠﯿﺴ ( ...............................................٣٧١‬ ‫٨‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ:‬ ‫١‬ ‫وب، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه-‬ ‫ﺗﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی ﺑﺰرگ دوﻟﺘ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺘﻨﻮع ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺖ. از ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﺧﺼﻮﺻ ﮐﻮﭼ‬ ‫روی ﺑﺴﺘﺮ وب اراﺋﻪ ﻣ دﻫﻨﺪ.‬ ‫از ﺳﺎل ٠٩٩١ ﮐﻪ وب ﮔﺴﺘﺮده ﺟﻬﺎﻧ )‪ (World Wide Web‬ﺗﻮﺳﻂ ﺗﯿﻢ ﺑﺮﻧﺮز ﻟ اﺧﺘﺮاع‬ ‫از ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﮐﺮه زﻣﯿﻦ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ، ﮐﻤﺘﺮ از ۵٢ ﺳﺎل‬ ‫ﺷﺪ، ﺗﺎ اﻻن ﮐﻪ وب ﺑﺮای ﻫﯿﭽﯿ‬ ‫ﻣ ﮔﺬرد.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ١ﻧﻤﺎﯾﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟ‪ ‬ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن وب ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣ‪‬رود‬ ‫وب ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺳﺎدهای اﺳﺖ وﻟ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی آن ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ در اﺑﺘﺪا ﮐﻤﺘﺮ از ٢% ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی وﺑﯽ را‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﯿﺶ از ٠٧% اﮐﺜﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺪرن وﺑﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ داد وﻟ‬ ‫1‬
‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺧﺎص ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت ﮐﺎوﺷ ﺮ وب ‪ Google Chrome‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺤﻣﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎوﺷ ﺮ وب ٢١٠٢ )ﭘﺲ از ﺗﻨﻬﺎ ۶ ﺳﺎل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ( ﻗﺪرت ﭘﺮدازش ﺳﺮﯾﻊ‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ آن اﺳﺖ.‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻬﺶ در اﺳﺘﻔﺎده از وب، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ وب را ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ، ﺗﺎ‬ ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪه وب در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳ وب را ﺗﺴﻬﯿﻞ و ﻣﻤ ﻦ ﺳﺎزﻧﺪ.‬ ‫ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ وب، ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﺸﺎن در ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪه، وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ اﺑﺘﺪاﯾﯽ )و ﮔﺎﻫﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ( ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ وب را اﯾﻔﺎ‬ ‫ﻣ ﺪﻨﻨﮐ.‬ ‫از ‪Software‬‬ ‫ﺣﻮزه ﻣﺘﻔﺎوﺗ‬ ‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪ Information Assurance‬ﺑﻪ ﮐﻠ‬ ‫‪ Engineering‬ﻮﺴﺤﻣب ﻣ ﺷﻮد، ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﻤ ﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﯿﻢﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ وب از‬ ‫داﻧﺶ اﻣﻨﯿﺘ ﮐﺎﻓ ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ آن،‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪه وب اﺳﺖ، ﻟﺬا‬ ‫ﻣﺘﺨﺼﺺ اﻣﻨﯿﺖ وب ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾ‬ ‫دﺳﺘﻤﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ﯾ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ.‬ ‫2‬
‫ﻓﺮﻌﻣﻢ ﻫﺎﻔﻣ ﯽ‬ ‫٢‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ وب اﻣﻦ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎی ﺳﻄ‬ ‫ﻦﯿﯾﺎﭘﺗﺮ ﺣﻮزه ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ:‬ ‫• اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮم اﻓﺰار‬ ‫• وب و ‪HTTP‬‬ ‫• ﻣﻌﻤﺎری وب‬ ‫• ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در وب‬ ‫• اﻟ ﻮﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺮماﻓﺰار وب‬ ‫• ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ وب‬ ‫• اﻣﻨﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣ وب‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮارد ﻓﻮق در اﯾﻦ ﺳﻨﺪ از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﻨﯿﺘ ﺑﺮرﺳ ﻣ ﮔﺮدﻧﺪ، ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻧﮕﺎه ﻣﻮﺷ ﺎﻓﺎﻧﻪ و ﺟﺰﺋ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﺧﺎص اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﺖﺳﺎﻫ.‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮم اﻓﺰار‬ ‫١٬٢‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎﺗ را ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮم اﻓﺰار، اﻣﻨﯿﺖ ﺷﺒ ﻪ و‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد. اﻣﻨﯿﺖ ﺷﺒ ﻪ و اﻣﻨﯿﺖ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺶﯿﭘﺑﯿﻨ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪ اﺳﺖ، زﯾﺮا ﺧﻮد ﺷﺒ ﻪ و زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻮع ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫زﯾﺎدی ﺑﺮای آن وﺟﻮد ﻧﺪارد.‬ ‫3‬
‫ﺷ‪‬ﻞ ٢ اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮماﻓﺰار ﺑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺷﻐﻞ اﻧﻔﻮرﻣﺎﺗﯿ‪ ‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮماﻓﺰار، ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺮماﻓﺰار، دارای ﺗﻨﻮع ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯿﺴﺖ ﻟﺬا ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺣﯿﻄﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮارﺗﺮ از دو ﺣﯿﻄﻪ دﯾ ﺮ اﺳﺖ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮم-‬ ‫اﻓﺰار ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﻤﺰد ﻓﻨﺎوری اﻃﻼﻋﺎت دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دادهاﻧﺪ. ) ‪15 Top‬‬ ‫‪Paying IT Certiﬁcations for 2012 Randy Muller, Global Knowledge‬‬ ‫‪(Instructor‬‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺑﺴﯿﺎری در ﺳﻄ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠ در اﻣﻨﯿﺖ ﻧﺮماﻓﺰار ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ. داﻧﺸ ﺎهﻫﺎی‬ ‫ﻣﺘﻌﺪدی ﻧﯿﺰ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در اﯾﻦ رﺷﺘﻪ روی آوردهاﻧﺪ. در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت 2)‪ (ISC‬و‬ ‫‪ OWASP‬از اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻬﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ.‬ ‫4‬
‫وب و ‪:HTTP‬‬ ‫٢٬٢‬ ‫وب، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ اﯾﺪهآل اراﺋﻪ ﻣﺤﺘﻮا اﻣﺮوزه ﺑﻪ اﺻﻠ ﺗﺮﯾﻦ رﺳﺎﻧﻪ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ. در ﺳﺎل ١٩٩١ ﮐﻪ وب ﺗﻮﺳﻂ ﺗﯿﻢ ﺑﺮﻧﺮز ﻟ اﺑﺪاع ﮔﺮدﯾﺪ، ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻬﺖ اراﺋﻪ ﯾ ﻄﺮﻓﻪ‬ ‫ﺻﻔﺤﺎت اﯾﺴﺘﺎی ‪ HTML‬ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﺸﺪ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٣ وب ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺤﺖ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ HTTP‬ﮐﺎر ﻣ‪‬ﮐﻨﺪ، وﻟ‪ ‬ﮐﺎرﺑﺮان ﺗﻮﺟﻬ‪ ‬ﺑﻪ آن ﻧﺪارﻧﺪ‬ ‫‪ HTTP‬ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻔﺤﺎت و ﻣﺤﺘﻮای وب اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده و ﺳﺒ‬ ‫ﻃﺮاﺣ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻓﺰوﻧﻪ آن )ﻧﺴﺨﻪ ١٬١( اﻣ ﺎن اراﺋﻪ ﻓﺎﯾﻠﻬﺎی ﺑﺰرگ را ﻧﯿﺰ دارا ﻣ ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫دﻟﯿﻞ اﺻﻠ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ وب، رﻓ ﻣﺸ ﻞ ‪ Platform Compatibility‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی واﺑﺴﺘﮕ ﺑﻪ‬ ‫ﺳ ﻮی اﺟﺮاﺳﺖ، ﯾﻌﻨ ﮐﺎرﺑﺮان وب ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از روی ﻣﻮﺑﺎﯾﻞ، ﺗﺒﻠﺖ، ﻟﭙﺘﺎپ و ﺣﺘ ﺳﺮور ﯾ‬ ‫ﻧﻮع ﺳﺮوﯾﺲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎن، اﻣ ﺎﻧﺎت ﭘﻮﯾﺎﺳﺎزی ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ ‪ HTML‬اﻓﺰوده ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ‪Dynamic‬‬ ‫ﻧﻮع‬ ‫‪ HTML‬ﯾﺎ ‪ DHTML‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﺪ. اﯾﻦ ﭘﻮﯾﺎﺳﺎزی ﻗﺎﻟﺒﺎ ﺗﻮﺳﻂ ‪ Javascript‬ﮐﻪ ﯾ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻ ﺳﺎزی ﺷﺪه ‪ ECMAScript‬ﺑﻮد و ﺑﺮ روی ﻫﺮ دو ﮐﺎوﺷ ﺮ ﻣﻄﺮح آن زﻣﺎن –‬ ‫‪ Netscape Navigator‬و ‪ – Internet Explorer‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧ ﻣ ﺷﺪ. ‪ VBScript‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻣﺤﺪودﺗﺮ در ‪ Internet Explorer‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧ ﻣ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎن ﺣﺬف ﮔﺮدﯾﺪ.‬ ‫5‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﭘﻮﯾﺎ، ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﻤﺖ ﻣﺸﺘﺮی ﭘﻮﯾﺎ ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨ ﮐﻪ اﻣ ﺎن اﯾﺠﺎد اﻧﯿﻤﯿﺸﻦ و‬ ‫اﻓﮑﺖﻫﺎی ﺳﺎده ﺑﺮ روی ﮐﺎوﺷ ﺮ ﮐﺎرﺑﺮ ﻣﺮور ﮐﻨﻨﺪه وب را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣ آوردﻧﺪ و ﺑﺮای ﺑﺮوزرﺳﺎﻧ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮای ﺻﻔﺤﺎت، ﻣﺪﯾﺮ ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘ ﻣﺤﺘﻮا را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣ داد. اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ وﺖﯾﺎﺴﺑ-‬ ‫ﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮای ﻣﻌﺮﻓ ﺷﺮﮐﺖﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎﺗﺸﺎن، ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﻠﻤ و آﻣﻮزﺷ ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻣ ﺎن‬ ‫ﺗﻌﺎﻣﻞ ﮐﺎرﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ.‬ ‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل، ﺳﺮورﻫﺎی وب اﻣ ﺎن ﭘﻮﯾﺎﺷﺪن ﺻﻔﺤﺎت را دارا ﺷﺪﻧﺪ، ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎ‬ ‫ﻓﺎﯾﻞ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺸﺨﺺ ‪ HTML‬ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮ، اﺑﺘﺪا ﯾ‬ ‫ﺳﺮور وب ﺑﻪ ﺟﺎی اراﺋﻪ ﯾ‬ ‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ورودی ﮐﺎرﺑﺮ اﺟﺮا ﻣ ﻧﻤﻮد و ﺳﭙﺲ ﺧﺮوﺟ آﻧﺮا در ﻗﺎﻟﺐ ‪ HTML‬ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬ ‫ﻣ ﮐﺮد. اﯾﻦ روش ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد وﺑﺴﺎﯾﺖﻫﺎی ﭘﻮﯾﺎ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻣ ﺎن ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮ را داﺷﺘﻨﺪ.‬ ‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﮐﺎر ﺑﺎ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ HTTP‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم ﺑﻮد، و اﮐﺜﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ-‬ ‫ﻮﻧﯾﺴﺎن اﻃﻼع ﮐﺎﻓ از آن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ، زﺑﺎنﻫﺎی ﻣﺨﺼﻮص اﯾﻨﮑﺎر اﯾﺠﺎد ﺷﺪﻧﺪ. ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ‬ ‫زﺑﺎنﻫﺎ را ﻣ ﺗﻮان ‪ PHP‬و ‪ ASP‬داﻧﺴﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻃﺮف ﺳﺮور اﺟﺮا‬ ‫ﻣ ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﺮوﺟ آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﻣﺸﺘﺮی ارﺳﺎل ﻣ ﮔﺮدد، ‪ CGI‬ﻣ ﺪﻨﯾﻮﮔ.‬ ‫،ﺎﻫﻫﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘ ﺑﻪ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘ ﻣﺒﺪل‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻣﻠ ﺷﺪن وﺑﺴﺎﯾﺖﺖﯾﺎ ﻼﻤ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ. درﯾﺎﻓﺖ ورودی از ﮐﺎرﺑﺮ، ﭘﺮدازش و ذﺧﯿﺮه آن و اراﺋﻪ ﺧﺮوﺟ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮ ﻋﻤﻼ‬ ‫ﻧﺮماﻓﺰار ﺳﺮور/ﻣﺸﺘﺮی را اﯾﺠﺎد ﻣ ﮐﺮد. ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸ ﻠ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ،‬ ‫ﯾ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﺎﺳﺨ از ﺳﺮور ﺑﻮد و ارﺳﺎل ﯾ‬ ‫ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﯾ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﭘﺎک ﺷﺪن ﮐﺎﻣﻞ ﺻﻔﺤﻪ در ﺳﻤﺖ ﻣﺸﺘﺮی، و ﺑﺎر ﺷﺪن ﻣﺠﺪد آن‬ ‫ﺑﻮد.‬ ‫ﻧﺮماﻓﺰار ﮔﭗ )‪ (Chat‬ﺑﺮ روی ﺳ ﻮی وب، ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺲ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﯾ‬ ‫از ﺗﺎﯾﭗ ﻫﺮ ﭘﯿﺎم، ﮐﻠﯿﺪی را ﻓﺸﺎر ﻣ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوزرﺳﺎﻧ )‪ (Refresh‬ﺷﺪن ﻪﺤ ﺻ ﻞﮐ‬ ‫6‬
‫ﻣ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﻣﻘﺼﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دورهای ﺑﺮوزرﺳﺎﻧ ﻣ -‬ ‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎمﻫﺎی ارﺳﺎﻟ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺰ درﯾﺎﻓﺖ ﮔﺮدد. اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻞ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای‬ ‫ﻧﺮخ رﺷﺪ ﻧﺮماﻓﺰار وﺑﯽ را ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ آورده ﺑﻮد.‬ ‫در اداﻣﻪ، ﺗﻮﺳﻌﻪدﻫﻨﺪﮔﺎن ﺧﻼق ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی ﺧﺎﺻ ﮐﻪ ﻣﺮورﮔﺮﻫﺎ ﺧﺎرج از‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮای ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧ از ﺑﺮﺧ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﺧﺎص ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺑﻮدﻧﺪ )ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ (iFrame‬و‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻦ از ‪ ،Javascript‬اﻣ ﺎن اﯾﺠﺎد ﺻﻔﺤﺎت ﺗﻌﺎﻣﻠ را ﺗﺎ ﺣﺪودی ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫آوردﻧﺪ. در اﯾﻦ روش، ﺗﮏ ﮐﺪ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ، آدرس ﺻﻔﺤﻪ داﺧﻞ ‪ iFrame‬ﻧﺎﻣﺮﺋ را ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﺑﻮد و ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ اﺻﻠ‬ ‫ﻣ داد. ﺻﻔﺤﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﺣﺎوی اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﺮای ﺑﺮوزرﺳﺎﻧ‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﻣﻮﺟﻮد در ﺻﻔﺤﻪ داﺧﻠ ﻧﺎﻣﺮﺋ ، اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت در ﺻﻔﺤﻪ ﺑﯿﺮوﻧ اﻋﻤﺎل ﻣ -‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٤ ﻧﻤﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری ‪iFrame‬‬ ‫راه ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف ﺑﻮد. ﻣﺪﺗ ﮐﻪ از اﯾﻦ‬ ‫اﯾﻦ روش در واﻗ ﯾ‬ ‫راﻫ ﺎر ﺳﭙﺮی ﺷﺪ، ‪ W3C‬ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ XMLHTTPRequest‬را در ﺳﺎل ۶٠٠٢ ﺑﻪ‬ ‫7‬
‫اراﺋﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎوﺷ ﺮﻫﺎی ﻣﻄﺮح ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﻮﯾﺲ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﯾ‬ ‫‪ Firefox‬و ‪ IE‬ﭘﯿﺎدهﺳﺎزی ﮔﺮدﯾﺪ. اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻣ ﺎن ارﺳﺎل درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎی ‪ HTTP‬از‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫آن در ﯾ‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ – ﺑﺪون ﺑﺮوزﺷﺪن ﮐﻞ ﺻﻔﺤﻪ – و درﯾﺎﻓﺖ ﭘﺎﺳ‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ را ﺑﻪ ﺻﻮرت آﺳﻨﮑﺮون ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧ ﻣ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺟﻬﺶ در ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی وب‬ ‫ﺗﻠﻘ ﻣ ﮔﺮدد.‬ ‫ﻣﺨﻔﻒ ﻋﺒﺎرت‬ ‫ﭘﺲ از آن واژهﻫﺎی وب ٢ و آژاﮐﺲ )‪ (AJAX‬ﮐﻪ در واﻗ‬ ‫‪ Asynchronous Javascript And XML‬ﯾﺎ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ آﺳﻨﮑﺮون ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ XML‬اﺳﺖ‬ ‫)‪ (XMLHTTPRequest‬ﻣﻌﻤﻮل ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی وب ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﮔﺬاﺷﺖ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٥ﮐﻠﯿﺪواژهﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﻣﻄﺮح در وب ٢‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺘ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺮای ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ دراوردن و ﺟﻠﻮهﻫﺎی وﯾﮋه ﺻﻔﺤﺎت اﯾﺴﺘﺎی وب‬ ‫ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد، ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه ﺗﻤﺎم ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی وﺑﯽ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺸﺖ، زﯾﺮا درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎی آﺳ ﻨﺮون ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ارﺳﺎل ﻣﯿﺸﺪ، درﯾﺎﻓﺖ ﻣ -‬ ‫8‬
‫ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮای‬ ‫ﺷﺪ و دادهﻫﺎی آن در ﺻﻔﺤﻪ اﻋﻤﺎل ﻣ ﺷﺪ. در واﻗ ﺻﻔﺤﺎت ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﯾ‬ ‫دﺳﺘﮑﺎری ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ.‬ ‫درﺻﺪ ﺣﺠﻤ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی از ٢% ﻪﺑ ۵٧% رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و‬ ‫درﺻﺪ ﭘﺮدازﺷ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺮ روی ﻣﺸﺘﺮی ﻻزم داﺷﺖ، از ۵% ﻪﺑ ٩٩%‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ.‬ ‫ﮐﺎوﺷ ﺮﻫﺎی ﻗﺪﯾﻤ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ Firefox‬و ‪ IE‬ﺗﻤﺮﮐﺰ اﺻﻠ ﺧﻮد را ﺑﺮ روی ﻣﻮﺗﻮر ﭘﺮدازش‬ ‫‪ HTML‬و ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ، و ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ را ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻤ ﺑﺎر ﻣ ﮐﺮدﻧﺪ. ﮔﻮﮔﻞ‬ ‫اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ Google Chrome‬ﮐﺮد ﮐﻪ دو ﺳﺎل زﻣﺎن ﺻﺮف ﺑﻬﯿﻨﻪﺳﺎزی ﻣﻮﺗﻮر اﺟﺮای‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮان‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ آن ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻣﺮوزه ﮐﺎوﺷ ﺮ ﻣﺬﮐﻮر رﺗﺒﻪ ﯾ‬ ‫را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص دﻫﺪ.‬ ‫در ﺳﺎﻟﻬﺎی اﺧﯿﺮ، ﻋﺪم وﺟﻮد اﻣ ﺎﻧﺎت ﺧﺎص ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮدازش ﺳﻪ ﺑﻌﺪی و اﻧﯿﻤﯿﺸﻦ در وب،‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪن 5 ‪ HTML‬ﺷﺪ. اﯾﻦ ﻧﺴﺨﻪ از ‪ HTML‬ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﭘﯿﺎده-‬ ‫ﺳﺎزی ﻗﻄﻌ ﻧﺮﺳﯿﺪه اﺳﺖ و ﻣﻌﻀﻼت اﻣﻨﯿﺘ ﻓﺮاواﻧ در آن ﮐﺸﻒ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮ‬ ‫ﻧﻮع آﻧﺮا ﭘﯿﺎدهﺳﺎزی ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﺗﻨﻮع اﻣ ﺎﻧﺎت آن ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ.‬ ‫ﮐﺎوﺷ ﺮی ﺑﻪ ﯾ‬ ‫ﻣﻌﻤﺎری وب:‬ ‫٣٬٢‬ ‫ﭘﺮوﻓﺴﻮر دﯾﻮﯾﺪ ﭘﺘﺮﺳﻮن، ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺮوف ﻣﻌﻤﺎری ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮ و اﺳﺘﺎد داﻧﺸ ﺎه‬ ‫ﺑﺮﮐﻠ ﮐﻪ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎم و ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺳﺨﺖ اﻓﺰار اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺗﺎزﮔ ﭘﺎ در ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺮم-‬ ‫دﮐﺮﺘ‬ ‫اﻓﺰار و ‪ SaaS‬ﮔﺬارده اﺳﺖ. وی در ﮐﻼس ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫ‬ ‫‪ Armando Fox‬در داﻧﺸ ﺎه ﺑﺮﮐﻠ اراﺋﻪ ﻣ ﮐﺮد، ﻋﺒﺎرت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬ را ذﮐﺮ ﻣ ﺪﻨﮐ:‬ ‫9‬
‫»ﻣﺎ در ﺻﻨﻌﺖ ﺳﺨﺖاﻓﺰار، ﻣﺠﺒﻮرﯾﻢ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺤﺼﻮل را ﺗﺴﺖ و ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﻢ. ﻫﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ﺟﻤ آوری و اﺻﻼح ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻌﯿﻮب ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺰاف اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻃﺮز ﻓﮑﺮ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺮم-‬ ‫اﻓﺰار ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد وﻟ در واﻗ ﻧﺮماﻓﺰار ﻣﺎﻫﯿﺘﺎ ﮔﻮﻧﻪ دﯾ ﺮی اﺳﺖ. ﻧﺮماﻓﺰار را ﻣ ﺗﻮان‬ ‫ﻓﺎز‬ ‫ﻫﺮروز اﺻﻼح و ﺑﺮوز رﺳﺎﻧ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ﻋﺪم ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ آن در ﯾ‬ ‫اﺳﺖ.«‬ ‫ﻢﺘﺴﯿﺳﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ وب، ﻫﺮ روز و ﺣﺘ ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺖ ارﺗﻘﺎ ﻣ ﯾﺎﺑﻨﺪ. ﻣﻨﻈﻮر از اﯾﻦ ارﺗﻘﺎ،‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺤﺘﻮی ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠ ﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺮماﻓﺰار و ﮐﺪ اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ وب‬ ‫ﻣﺎه ﺗﻌﺪاد ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر اﺑﻌﺎدﭘﺬﯾﺮ )‪ (Scalable‬ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﯾﻌﻨ ﻣﻤ ﻦ اﺳﺖ در ﻋﺮض ﯾ‬ ‫آﻧﻬﺎ ٠١ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد.‬ ‫ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﯿﺎز - ﮐﻪ در ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ﺑﺪوی ﺑﺪﯾﻦ ﺷ ﻞ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ – ﻣﻠﺰم ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﻤﺎری و اﻟ ﻮﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻ ﻫﺴﺘﯿﻢ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎ و ﻧﺮم-‬ ‫اﻓﺰارﻫﺎی ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ )‪ (Third Party‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤ در ﺻﻮرت ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی وﺑﯽ‬ ‫اﯾﻔﺎ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ، ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻌﻀﺎﻻت اﻣﻨﯿﺘ ﻓﺮاواﻧ ﻧﯿﺰ ﻣ ﺪﻧﻮﺷ.‬ ‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻌﻤﺎری ﺳﻪ ﻻﯾﻪ واﺳﻂ ﮐﺎرﺑﺮی – ﻖﻄﻨﻣ – داده و ﻣﺸﺘﻘﺎت آن ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده را در ﻢﺘﺴﯿﺳﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ وب دارﻧﺪ. اﻟ ﻮی ‪ MVC‬و ‪Component Based‬‬ ‫‪ MVC‬ﻫﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ اﻟ ﻮی ﺛﺎﺑﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی وﺑﯽ ﭘﺮﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در وب:‬ ‫٤٬٢‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ ﺣﺎوی ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی و ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی اﺳﺖ ﮐﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ‬ ‫وب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﺑﺮرﺳ وب از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﻨﯿﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺿﺮورﯾﺴﺖ. در اداﻣﻪ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی ﺑﻪ‬ ‫اﺧﺘﺼﺎر ﺑﺮرﺳ ﻣ ﮔﺮدﻧﺪ:‬ ‫01‬
‫‪HTTP‬‬ ‫١٬۴٬٢‬ ‫اچ ﺗ ﺗ ﭘﯽ، ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﻧﺘﻘﺎل اﺑﺮﻣﺘﻦ )‪ (Hypertext Transfer Protocol‬ﺑﺴﺘﺮ اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﺷﺒ ﻪ در ﺳﻄ ﻧﺮماﻓﺰار اﺳﺖ ﮐﻪ درﮔﺎه ﭘﯿﺶ-‬ ‫داده در وب اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ﯾ‬ ‫ﻓﺮض و اﺧﺘﺼﺎﺻ آن درﮔﺎه 08 ‪ TCP‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٦ ‪ HTTPS‬ﻧﺴﺨﻪ اﻣﻦ ﺷﺪه و رﻣﺰﮔﺬاری ﺷﺪه ‪HTTP‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻣﻨﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﺮﻓﻪ ﺑﻮدن آن ﺑﻮده اﺳﺖ( در اﮐﺜﺮ‬ ‫ﺑﻘﯿﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎ )ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎدﮔ وب اوﻟﯿﻪ و ﯾ‬ ‫ﻓﺎﯾﺮوالﻫﺎ اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر دارد. اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﺴﯿﺎری ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎی دﯾ ﺮ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را ﺑﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺴﺘﺮ اﻧﻄﺒﺎق دﻫﻨﺪ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ‪ RPC‬ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ SOAP‬از اﯾﻦ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧ‬ ‫ﻣ ﮐﻨﺪ.‬ ‫ﮐﺎرﮐﺮد آن‬ ‫ﺷﯿﻮه اﺻﻠ‬ ‫اﺳﺖ، ﯾﻌﻨ‬ ‫ﭘﺮوﺗﮑﻞ درﺧﻮاﺳﺖ/ﭘﺎﺳﺨ‬ ‫‪ HTTP‬ﻣﺎﻫﯿﺘﺎ ﯾ‬ ‫ﭘﺎﺳ ﺑﻪ وی اﺳﺖ. اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﭘﺮوﺗﮑﻞ در ﺑﺮﺧ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ از ﻣﺸﺘﺮی و ارﺳﺎل ﯾ‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ ﯾ‬ ‫از ﻣﻮارد ﻣﻄﻠﻮب ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ‪ HTTP Streaming‬ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫11‬
‫درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎی ‪ HTTP‬ﭼﻬﺎر ﻧﻮع اﺻﻠ دارﻧﺪ: ‪ GET/POST/DELETE/PUT‬ﺎﻬ ﺗ ﻪﮐ‬ ‫‪ GET,POST‬ﮐﺎرﺑﺮد ﮔﺴﺘﺮدهای ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﺪﻧﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ‪ HTTP‬در ﻗﺎﻟﺐ زﯾﺮ اﺳﺖ:‬ ‫1.1/‪POST /enlighten/calais.asmx/Enlighten HTTP‬‬ ‫‪Host: api.opencalais.com‬‬ ‫‪Content-Type: application/x-www-form-urlencoded‬‬ ‫073 :‪Content-Length‬‬ ‫‪licenseID=string&content=string&paramsXML=string‬‬ ‫ﺑﺪﻧﻪ دارد. در ﺳﺮآﯾﻨﺪ‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺮآﯾﻨﺪ و ﯾ‬ ‫در واﻗ ﻫﺮ درﺧﻮاﺳﺖ و ﭘﺎﺳ ‪ HTTP‬ﯾ‬ ‫ﺪﻌﺗاد ﺧﻂ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اوﻟ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﺻﻠ درﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺖ و ﻣﺎﺑﻘ‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ ﮐﻮﻟﻮن )دو ﻧﻘﻄﻪ( از ﻣﻘﺪار آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣ ﺳﺎزد.‬ ‫آﻧﻬﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﯾ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ،‬ ‫ﺧﻂ ﺧﺎﻟ ، ﺑﺪﻧﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﺎﺳ ذﮐﺮ ﻣ ﺷﻮد. در ﯾ‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺑﻌﺪ از ﯾ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ از آدرس آن و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﯾ‬ ‫ﺧﻂ اول ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮع درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ، ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾ‬ ‫دﯾ ﺮ از ﻧﺴﺨﻪ ‪ HTTP‬ﺟﺪا ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫ﭘﺎﺳ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﻟﺒﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ زﯾﺮ دارد:‬ ‫‪HTTP/1.1 200 OK‬‬ ‫8-‪Content-Type: text/xml; charset=utf‬‬ ‫43 :‪Content-Length‬‬ ‫21‬
‫‪Response Body‬‬ ‫در ﭘﺎﺳ ﻧﯿﺰ ﺧﻂ اﺑﺘﺪاﯾﯽ، ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪه وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺎﺳ اﺳﺖ. ﮐﻠﻤﻪ اول ﻧﺴﺨﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ،‬ ‫ﮐﻠﻤﻪ دوم ﮐﺪ ﭘﺎﺳ )ﮐﻪ ﺣﺪود ۵٢ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺠﺎز ﺑﯿﻦ ٠٠١ و ٠٠۵ دارد( و ﮐﻠﻤﻪ ﺳﻮم ﺗﻮﺿﯿﺢ‬ ‫ﮐﺪ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ.‬ ‫از وﯾﮋﮔ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻧﺴﺨﻪ ١٬١ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞ اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ، اﻣ ﺎن درﯾﺎﻓﺖ‬ ‫ﯾ‬ ‫اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻣ ﺎن ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ‪ HTTP Range‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺎﺳ‬ ‫ﻗﺴﻤﺘ از ﯾ‬ ‫ﺑﺮد از ﭘﺎﺳ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﺮور ارﺳﺎل ﮐﻨﺪ. ﮐﺎرﺑﺮد اﺻﻠ اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣ ﺗﻮان ﯾ‬ ‫وﯾﮋﮔ در درﯾﺎﻓﺖ ﻓﺎﯾﻠﻬﺎی ﺑﺰرگ از ﺳﺮور اﺳﺖ، در ﺻﻮرﺗ ﮐﻪ اﺗﺼﺎل ﻣﻨﻘﻄ ﺷﻮد، ﻣ ﺗﻮان‬ ‫آﻧﺮا اداﻣﻪ داد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺮوﻧﺪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺎﺳ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد.‬ ‫ﺑﺎ روی ﮐﺎر آﻣﺪن اﯾﻦ وﯾﮋﮔ ، ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ FTP‬ﮐﺎرﺑﺮد درﯾﺎﻓﺖ ﻓﺎﯾﻞ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد.‬ ‫‪ HTTP‬از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوﺗﮑﻞ زﯾﺮﺳﺎﺧﺘ وب اﺳﺖ، ﻧﮑﺎت ﺟﺰﺋ ﻓﺮاواﻧ در ﺑﺤﺚ اﻣﻨﯿﺖ‬ ‫دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻘﻄ در اداﻣﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.‬ ‫‪HTML‬‬ ‫٢٬۴٬٢‬ ‫اچ ﺗ ام ال، ﯾﻌﻨ زﺑﺎن ﺑﺮﭼﺴﺒﯽ اﺑﺮﻣﺘﻦ )‪ .(Hypertext Markup Language‬اﯾﻦ زﺑﺎن‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎ اﺳﻨﺎد وﺑﯽ را اراﺋﻪ ﻣ دﻫﺪ. ‪ HTML‬ﻧﻮﻋ از ﺳﻨﺪ ‪ XML‬اﺳﺖ، در‬ ‫ﺣﺎﻟ ﮐﻪ ‪ XML‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻌﺪ از ‪ HTML‬و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﺳﺎزی ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ.‬ ‫31‬
‫ﺷ‪‬ﻞ ٧ ﺷﻤﺎﯾﻞ ﺳﺎده ﯾ‪ ‬ﺳﻨﺪ ‪HTML‬‬ ‫‪ HTTP‬ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮی ارﺳﺎل ﻣ -‬ ‫ﭘﺎﺳ‬ ‫اﺳﻨﺎد ‪ HTML‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺪﻧﻪی ﯾ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر درﺧﺘ از اﺷﯿﺎ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ.ﮐﺎوﺷ ﺮ ﻣﺸﺘﺮی اﯾﻦ اﺳﻨﺎد را ﭘﺮدازش ﮐﺮده، از روی آﻧﻬﺎ ﯾ‬ ‫اﯾﺠﺎد ﻣ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ Document Object Model‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد. ﺳﭙﺲ ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫‪ DOM‬ﺻﻔﺤﻪ را ﭘﺮدازش ﮐﺮده ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣ دﻫﺪ.‬ ‫ﺳﻨﺪ ‪ HTML‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ:‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ ﮐﻠ ﯾ‬ ‫"‪<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN‬‬ ‫>"‪"http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd‬‬ ‫>‪<html‬‬ ‫>‪<head‬‬ ‫>"8-‪<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF‬‬ ‫>‪<title>Page Title</title‬‬ ‫>/ "‪<link rel="stylesheet" href="/style/base.css‬‬ ‫>‪<script src='/script/jquery/1.3.2.js'></script‬‬ ‫>‪</head‬‬ ‫>‪<body‬‬ ‫>‪<p> some text here </p‬‬ ‫>/ ’‪<img src=’/img/photo.png‬‬ ‫>‪</body‬‬ ‫>‪</html‬‬ ‫‪ HTML‬ﺑﻪ ﻓﺎﯾﻠﻬﺎی دﯾ ﺮی‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻣﺜﺎل ﻓﻮق ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ، ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﯾ‬ ‫از وﻇﺎﯾﻒ ﮐﺎوﺷ ﺮ وب آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از درﯾﺎﻓﺖ ﻓﺎﯾﻞ اﺻﻠ ﺳﻨﺪ و‬ ‫ارﺟﺎع داده ﺷﺪهاﺳﺖ. ﯾ‬ ‫41‬
‫ﭘﺮدازش آن، ﺗﻤﺎﻣ ﻓﺎﯾﻠﻬﺎی ارﺟﺎع ﺷﺪه را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﯿ از ﺳﺮور درﺧﻮاﺳﺖ و درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺻﻔﺤﻪ را ﺗﻤﺎم و ﮐﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﺪ. در واﻗ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه ﺑﺎر ﺷﺪن ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ وب ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻓﺎﯾﻠﻬﺎی ﺟﺎﻧﺒﯽ ﭘﺮ ﺣﺠﻢ آن – ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ – اﺳﺖ و ﺳﻨﺪ ‪HTML‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻬ ﻧﺪارد.‬ ‫‪CSS‬‬ ‫٣٬۴٬٢‬ ‫ﻣﺤﺘﻮی از ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻨﺪی، اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﭼﺴﺐﻫﺎی‬ ‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻫﯿﺴﺖ ﮐﻪ در راﺳﺘﺎی ﺗﻔﮑﯿ‬ ‫رﻓﺘﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺗﻠﻘ ﻣ ﺷﻮد و ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻨﺪی ﺻﻔﺤﺎت وب ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺎﻟﺐﺑﻨﺪی ‪ HTML‬ﯾ‬ ‫‪ CSS‬ﺳﭙﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ. ‪ CSS‬ﻣﺨﻔﻒ ﻋﺒﺎرت ‪ Casacading Style Sheets‬اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨ‬ ‫ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻨﺪی ﮐﺮﮐﺮهای، ﮐﻪ ﺑﺮ روی ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﺳﻮار ﻣ ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺎﻟﺐ را ﺗﺸ ﯿﻞ ﻣ دﻫﻨﺪ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٨ ﮐﻠﯿﺪواژهﻫﺎی ﻣﻄﺮح در ‪ ،CSS‬ﯾ‪ ‬ﻃﺮاح وب ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﻣﺘﻦ از ﺑﺮﭼﺴﺐ‬ ‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی اﺑﺘﺪای ‪ ،HTML‬ﺟﻬﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﮓ ﯾ‬ ‫ﺳﻨﺪ ‪ HTML‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣ رود‬ ‫‪ font‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﺪ. اﯾﻦ رﻓﺘﺎر دﯾ ﺮ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا از ﯾ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮای ﻣﻨﻄﻘ و ﻣﻌﻨ دار ﺻﻔﺤﻪ را در ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﻣﺮوزه ‪ HTML‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﺼﺮف ﻧﻤ ﺷﻮد و ﺑﺴﯿﺎری ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎ و ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﻨﺎد را درﯾﺎﻓﺖ‬ ‫51‬
‫ﮐﺮده، ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺮای اﯾﻦ اﺑﺰار ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻨﺪی ﺻﻔﺤﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻ ﻧﺪارد و‬ ‫ﺗﻤﺮﮐﺰ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روی ﻣﺤﺘﻮاﺳﺖ.‬ ‫ﻓﺎﯾﻞ ‪ HTML‬ارﺟﺎع ﻣ دﻫﺪ و ﺑﺎ‬ ‫ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮﭼﺴﺐ از ﯾ‬ ‫‪ CSS‬در ﻫﺮ دﺳﺘﻮر ﺧﻮد، ﺑﻪ ﯾ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﻔﺎت ﺧﺎﺻ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻧﻤﺎﯾﺸ آﻧﻬﺎ را ﮐﻨﺘﺮل ﻣ ﮐﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮای ﻗﺮﻣﺰ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ، ﻣ ﺗﻮان از ‪ CSS‬زﯾﺮ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺖ:‬ ‫و ﮐﻠﻔﺖ ﮐﺮدن ﺧﻄﻮط ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺪاول ﯾ‬ ‫{ ‪table td‬‬ ‫;‪border: 2px solid‬‬ ‫;‪border-color: red‬‬ ‫}‬ ‫از دﯾ ﺮ ﻣﺰاﯾﺎی ‪ CSS‬آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎدﮔ ﻣ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺎر ﮐﺮدن ‪CSS‬ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ، ﻗﺎﻟﺐﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔ ﺑﺪان داد. ﻧﮑﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ ‪ CSS‬از دﯾﺪﮔﺎه اﻣﻨﯿﺖ وب‬ ‫ﺑﺮای ﯾ‬ ‫آﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﻔﺎت آن ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻧﯿﺰ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫‪ Javascript‬اﺟﺮا و ﭘﺮدازش ﻣ ﺷﻮد و اﻣ ﺎن اﺟﺮای ﮐﺪ در ﻓﺎﯾﻞﻫﺎی ‪ CSS‬را ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣ -‬ ‫آورد.‬ ‫‪Javascript‬‬ ‫۴٬۴٬٢‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﺷﺪ، ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﺑﺎ اﻧﺸﻌﺎب از ‪ ECMAScript‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﺑﺎﻧ‬ ‫ﺑﺮای اﻓﮑﺖ دادن ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺎت اﯾﺴﺘﺎی وب )‪ (HTML‬در ﺳﺎل ۴٩٩١ ﻂﺳﻮﺗ ‪ Netscape‬اﯾﺠﺎد‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ. در ﺳﺎل ۶٩٩١ ﻫﻢ ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی را در ﮐﺎوﺷ ﺮ ‪ IE‬ﺧﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد.‬ ‫61‬
‫ﺷ‪‬ﻞ9 ﻧﻤﺎﯾﻪ ‪ ،jQuery‬ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺟﺎواﺳ‪‬ﺮﯾﭙﺖ‬ ‫زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی آن ﻧﻮع ﭘﻮﯾﺎ دارﻧﺪ، ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ ﺷ ء‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﯾ‬ ‫)‪ (Object Based‬اﺳﺖ و ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻔﺴﺮ اﺟﺮا ﻣ ﮔﺮدد. ﺗﻮاﺑﻊ ﺗﻮدرﺗﻮ و ‪ Closure‬ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﯾﻦ زﺑﺎن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ.‬ ‫اول در‬ ‫ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪه ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ و ‪ ECMAScript‬در وﺟﻮد ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷ ء ﺳﻄ‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ اﺳﺖ، ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎوﺷ ﺮ وب ﺑﺮای آن ﻣﻬﯿﺎ ﻣ ﮔﺮدد. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ اﺷﯿﺎء‬ ‫ﺷ ء ‪ document‬و ‪ window‬اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟ ‪ DOM‬ﺳﻨﺪ ‪ HTML‬را در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺲ‬ ‫ﻗﺮار ﻣ دﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺟﺰای ﺻﻔﺤﻪ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ و دوﻣ ﭘﻨﺠﺮه ﮐﺎوﺷ ﺮ را در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ-‬ ‫ﻧﻮﯾﺲ ﻣ ﮔﺬارد ﺗﺎ ﺑﺎ وﯾﮋﮔ ﻫﺎ و اﺑﻌﺎد آن ﺗﻌﺎﻣﻞ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ زﺑﺎن ﻣﺤﺪودﯾﺴﺖ و اﻣ ﺎن دﺳﺘﺮﺳ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﺎﯾﻞ و ﺳﺨﺖ اﻓﺰارﻫﺎی‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ ﺧﻮد را ﻧﺪارد و ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ‪ AJAX‬اﺟﺎزه دﺳﺘﺮﺳ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ را ﻫﻢ – ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ – ﻧﺪاﺷﺖ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤ از ﻣﺨﺎﻃﺮات وب ﺑﺎ ﻧﺎم ‪ XSS‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﻨﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ.‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﺑﺮای ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮ و ﺻﻔﺤﻪ، از ﺗﻌﺪادی رﺧﺪاد )‪ (Event‬ﺑﻬﺮه ﻣ -‬ ‫ﮐﺪ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﻣ ﺗﻮان اﺟﺮا ﮔﺮدد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدن ﻫﺮﮐﺪام از آﻧﻬﺎ ﯾ‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬ ‫ﻣﺜﺎل در ﺻﻮرﺗ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﺎوس را ﺑﺮ روی ﯾ‬ ‫ﮐﺮد، ﭘﯿﺎﻣ ﺑﻪ وی ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ:‬ ‫71‬
‫>’‪<script type=’text/javascript‬‬ ‫)‪function showSomeMessage(e‬‬ ‫{‬ ‫;)”!‪alert(“You brought your mouse on me‬‬ ‫}‬ ‫>‪</script‬‬ ‫>/ ’;)‪<img src = ’img.jpg’ onmouseover = ’showSomeMessage(this‬‬ ‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ وب، ﺳﺎدﮔ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ و ﻗﺪﯾﻤ ﺑﻮدن و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮدن‬ ‫آن، اﮐﻨﻮن ﺑﺴﯿﺎری از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﻏﯿﺮ وﺑﯽ( از اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی و زﺑﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣ -‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ.‬ ‫‪AJAX‬‬ ‫۵٬۴٬٢‬ ‫ﻣﺨﻔﻒ ﻋﺒﺎرت ‪ Asynchronous Javascript And XML‬آژاﮐﺲ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ارﺗﺒﺎط‬ ‫ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﺑﺎ ﺳﺮور ﺧﻮد ﺟﻬﺖ درﯾﺎﻓﺖ داده و ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﺑﺪون ﺑﺮوزرﺳﺎﻧ ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٠١ ﻧﻤﺎﯾﻪ آژاﮐﺲ‬ ‫81‬
‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ در اﺑﺘﺪا دادهﻫﺎی درﯾﺎﻓﺘ از ﻧﻮع ‪ XML‬ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ‬ ‫ﭘﺮدازش ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﻮع دﻟﺨﻮاه ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﺪﻧﺪ، اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی »ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ آﺳﻨﮑﺮون ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاه ‪ «XML‬ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻗﺎﻟﺐ ‪ JSON‬ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ آزاﮐﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد.‬ ‫‪ JSON‬ﻫﻢ ﺣﺠﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮی دارد ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﯿﺶ ﻓﺮض ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻔﺴﺮ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ داده ‪ JSON‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ:‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺮدازش اﺳﺖ. ﯾ‬ ‫,”‪{ “key”:”value‬‬ ‫,”2‪“key2”:”value‬‬ ‫{ :”3‪“key‬‬ ‫,”1-3‪“key3-1”:”value‬‬ ‫} ”2-3‪“key3-2”:”value‬‬ ‫}‬ ‫ﻣﺘﻦ درﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه از ﺳﺮور، ﺑﺎ دﺳﺘﻮر زﯾﺮ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ‬ ‫ﻟﺬا ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﯾﻦ داده ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ درآورد:‬ ‫ﻣ ﺗﻮان آﻧﺮا در ﻗﺎﻟﺐ ﯾ‬ ‫)‪eval( “ variable = “+jsondata‬‬ ‫اﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻗﺒﻞ از وﺟﻮد آژاﮐﺲ، ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﻣ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﯾ‬ ‫داده ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ از ﺻﻔﺤﻪ وب را ﺑﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ، اﻣﺎ اﻣ ﺎن داﺷﺘﻦ اﯾﻦ داده در ﮐﺪ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ ﺑﻪ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮور را‬ ‫ﺳﺎدﮔ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺒﻮد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻗﯿﻖ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ اﻣ ﺎن ارﺳﺎل ﯾ‬ ‫داﺷﺖ وﻟ اﻣ ﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﭘﺎﺳ آﻧﺮا ﻧﺪاﺷﺖ.‬ ‫91‬
‫اﻣﺮوز ﻫﻢ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ و آژاﮐﺲ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺤﺪوده ‪ Same Origin Policy‬ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺮور ﺧﻮد ﺗﻤﺎس ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ، ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨ ﮐﻪ ﺟﺎواﺳ ﺮﯾﭙﺖ از ﻫﺮ ﺳﺮوری ﮐﻪ ﺑﺎر ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺮور اﻣ ﺎن ارﺗﺒﺎط دارد.‬ ‫از روﺷﻬﺎی ﻣﺎﻫﯿﺘﺎ ﻧﺎ اﻣﻦ دور زدن‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ‪ JSONP‬ﯾﺎ ‪ JSON with Padding‬ﯾ‬ ‫‪ Same Origin Policy‬در ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺲ ﺑﺮ روی ﭼﻨﺪ ﺳﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻮزﯾﻊ‬ ‫ﺷﺪه ﮐﺎر ﻣ ﮐﻨﺪ.‬ ‫‪Web Server‬‬ ‫۶٬۴٬٢‬ ‫وب‬ ‫وب ﺳﺮور، ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺳﺮوﯾﺲ دادن ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎی ‪ HTTP‬و ‪ HTTPS‬اﺳﺖ. ﯾ‬ ‫ﺳﺮور ﭘﺲ از اﺟﺮا، ﺑﺮ روی ﭘﻮرتﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ اﯾﻦ دو ﭘﺮوﺗﮑﻞ )ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ٠٨ و ٣۴۴( ﻣﻨﺘﻈﺮ‬ ‫ﻣ ﻣﺎﻧﺪ و درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎی ‪ HTTP‬درﯾﺎﻓﺖ ﺷﺪه را ﭘﺎﺳ ﻣ ﮔﻮﯾﺪ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ١١ ﻧﻤﺎﯾﯽ از ﺑﺎر ﺷﺪن ﯾ‪ ‬ﺳﻨﺪ از دﯾﺪ وب ﺳﺮور‬ ‫02‬
‫‪ HTTPS‬ﻫﻤﺎن ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ HTTP‬اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻻﯾﻪ زﯾﺮﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺮ روی ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪) SSL‬ﺎﯾ‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ ﺟﺪﯾﺪ آن ‪ (TLS‬ﺗﮑﯿﻪ ﻣ ﺪﻨﮐ. اﯾﻦ ﭘﺮوﺗﮑﻞﻫﺎ وﻇﯿﻔﻪ رﻣﺰﮔﺬاری دادهﻫﺎ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه‬ ‫ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺜ ارﺗﺒﺎط اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ را ﺷﻨﻮد ﮐﻨﺪ، دادهﻫﺎی ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم‬ ‫دارﻧﺪ، ﻟﺬا در ﺻﻮرﺗ‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ ﻣ ﮐﻨﺪ و ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ در ﺣﺎل ﻣﺮور ﭼﻪ ﺳﺎﯾﺘ و ﭼﻪ ﺻﻔﺤﺎﺗ‬ ‫اﺳﺖ، ﺑﻠ ﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ آی ﭘﯽ ﻣﻘﺼﺪ دﺳﺘﺮﺳ داﺷﺘﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮور ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﺪ.‬ ‫ﺳﺮورﻫﺎی وب ﻣﺤﺘﻮا را ﺑﻪ دو ﺻﻮرت اﯾﺴﺘﺎ و ﭘﻮﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮان ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣ دﻫﻨﺪ. در ﻣﺪل‬ ‫اﯾﺴﺘﺎ، ﺳﺮور ﺑﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﻘﺼﺪ درﺧﻮاﺳﺖ، ﻓﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﺮوﺗﮑﻞ ‪ HTTP‬ﻪﺑ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی‬ ‫ﻣﺸﺘﺮی ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣ دﻫﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﺮورﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺧﺎﺻ‬ ‫ﺳﺮور ﻗﺮار ﺑ ﯿﺮﻧﺪ.‬ ‫‪ VirtualHost‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ روی ﯾ‬ ‫در ﻣﺪل ﭘﻮﯾﺎ، ﺳﺮور ﺑﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﻮع درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺸﺘﺮی و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت ﺧﻮد، ﻗﻄﻌﻪ‬ ‫ﮐﺪ ﺧﺎﺻ را اﺟﺮا ﻣ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺧﺮوﺟ آﻧﺮا ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣ دﻫﺪ. ﮐﺪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﯾ‬ ‫از زﺑﺎنﻫﺎی ﺳﻤﺖ ﺳﺮور )‪ (Server Side Includes‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫ﭘﺮوﺳﻪ وب اﺳﺖ، ﺳﺮﻋﺖ و ﮐﺎراﯾﯽ آن اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺮور وب ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﯾ‬ ‫ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد. درﺻﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬ از ﺣﻤﻼت ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺳﺮوﯾﺲ )‪ (Denial of Service‬ﺮﺑ‬ ‫روی ﺳﺮورﻫﺎی وب اﻧﺠﺎم ﻣ ﮔﯿﺮﻧﺪ، زﯾﺮا ﺑﻪ ازای ﻫﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺎرﺑﺮ، ﺳﺮور ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺠﻢ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻮﺟﻬ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم دﻫﺪ.‬ ‫از دﯾﺪﮔﺎه ﮐﺎراﯾﯽ، ﺳﺮورﻫﺎ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ‪ Threaded‬و ‪ Processed‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ. در‬ ‫ﻧ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﻣ دﻫﺪ و ﻧ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ وﻇﯿﻔﻪ‬ ‫ﻧﻮع اول، ﺳﺮور ﻫﺮ درﺧﻮاﺳﺖ را ﺑﻪ ﯾ‬ ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮ، ﯾ‬ ‫اﺟﺮای درﺧﻮاﺳﺖ را دارد.در ﻣﺪل دوم ﺳﺮور ﺑﻪ ازای ﻫﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﯾ‬ ‫ﺪﯾﺪﺟ اﯾﺠﺎد ﻣ ﮐﻨﺪ و ﺳﺮوﯾﺲدﻫ ﮐﺎرﺑﺮ را ﺑﻪ آن ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣ ﺳﭙﺎرد.‬ ‫12‬
‫ﭘﺮ واﺿ اﺳﺖ ﮐﻪ روش اول ﺑﺎزدﻫ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮی دارد و ﺳﺮﻋﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪﺗﺮی ﮐﺴﺐ‬ ‫از ﻧ ﻫﺎ دﭼﺎر ﻣﺸ ﻞ ﺷﻮد، ﯾﺎ ﻣﻌﻀﻞ اﻣﻨﯿﺘ ﺑﺮای آن ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ، ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣ ﮐﻨﺪ، وﻟ اﮔﺮ ﯾ‬ ‫از ﻓﺮآﯾﻨﺪﺎﻫ‬ ‫ﻧ ﻫﺎی دﯾ ﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ. در ﻣﺪل ﻓﺮآﯾﻨﺪی در ﺻﻮرﺗ ﮐﻪ ﯾ‬ ‫ﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺸ ﻞﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺸ ﻠ ﺑﺮای ﻣﺎﺑﻘ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﻣﺘﺼﻮﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ.‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻧﻈﺮ ﻣﺪ اﺟﺮا ﻣ ﺗﻮان وب ﺳﺮورﻫﺎ را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻫﺴﺘﻪای و ﮐﺎرﺑﺮی ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﻧﻤﻮد. وب ﺳﺮورﻫﺎی ﻫﺴﺘﻪای، در ﺣﻠﻘﻪ ﺻﻔﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﺑﺎ دﺳﺘﺮﺳ ﻫﺴﺘﻪ )‪ (Kernel‬اﺟﺮا‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻ(‬ ‫ﻣ ﺷﻮﻧﺪ، ﻟﺬا ﺳﺮﻋﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای دارﻧﺪ. ﻣﺪل ﮐﺎرﺑﺮی در ﻓﻀﺎی ﮐﺎرﺑﺮ )ﺣﻠﻘﻪ ﯾ‬ ‫اﺟﺮا ﻣ ﮔﺮدد و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮی دارد.ﻣﺪل ﻫﺴﺘﻪای در ﺻﻮرﺗ ﮐﻪ دﭼﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﯾﺎ ﻣﻌﻀﻞ‬ ‫ﺷﻮد، ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻗﻒ )‪ (Halt‬ﮐﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣ ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ. ﻣﺪل ﮐﺎرﺑﺮی در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺸ ﻼت ﻣﻘﺎومﺗﺮ اﺳﺖ.‬ ‫وب ﺳﺮورﻫﺎی ﻣﻌﺮوﻓ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﻓﻀﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ وﺟﻮد دارﻧﺪ، ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:‬ ‫١٬٦٬٤٬٢ ‪Apache‬‬ ‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺴﺨﻪ آن ۴٬٢ ﺑﻮده، ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻨﯿﺎد ﻣﺘﻦ ﺑﺎز آﭘﺎﭼ اراﺋﻪ ﻣ ﺷﻮد. آﭘﺎﭼ در‬ ‫ﻣﺪ ﮐﺎرﺑﺮی و ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﺟﺮا ﻣ ﺷﻮد. ﺑﯿﺶ از ۵۶% ﮐﻞ وب ﺳﺮورﻫﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘ از اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺮماﻓﺰار اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. آﭘﺎﭼ اﻣ ﺎن اﺟﺮا و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧ ﺗﻤﺎم ﻣﺪﻫﺎ و زﺑﺎنﻫﺎی وب را‬ ‫داراﺳﺖ.‬ ‫22‬
‫ﺷ‪‬ﻞ ٢١ ﻧﻤﺎﯾﻪ آﭘﺎﭼ‪) ‬وب ﺳﺮور(‬ ‫٢٬٦٬٤٬٢ )‪Internet Information Services (IIS‬‬ ‫وب ﺳﺮور ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺘ اﺟﺮا ﻣ ﺷﻮد. ﻣﺪ اﺟﺮای آن در‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ ﻧ ﻋﻤﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ. ﮐﻤﺘﺮ از ۵١% وب ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی دﻧﯿﺎ از اﯾﻦ ﺳﺮور‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٣١ ﺻﻔﺤﻪ ﭘﯿﺸﻔﺮض 7 ‪IIS‬‬ ‫32‬
‫٣٬٦٬٤٬٢ ‪nginx‬‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪه روﺳ . ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ٠١ درﺻﺪ ﺳﺎﯾﺘﻬﺎی‬ ‫ﺳﺮور ﻣﺘﻦ ﺑﺎز و ﺳﺎده ﺗﻮﺳﻂ ﯾ‬ ‫ﯾ‬ ‫اﯾﻨﺘﺮﻧﺘ از اﯾﻦ ﺳﺮور اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺰﯾﺖ اﺻﻠ اﯾﻦ ﺳﺮور ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ آن اﺳﺖ. ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺟﺎﯾ ﺰﯾﻨ ﺑﺮای آﭘﺎﭼ ﺗﻠﻘ ﻣ ﺷﻮد.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٤١ ﻧﻤﺎﯾﻪ ‪nginx‬‬ ‫• ‪ : Google Web Server‬وب ﺳﺮور ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮﮔﻞ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ ﺑﺎز ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ. ﺣﺪود ٣% ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘ از اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ‬ ‫آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮔﻮﮔﻞ اﺳﺖ.‬ ‫• ‪ :lighttpd‬ﻧﺎم ﻓﺎﯾﻞ اﺟﺮاﯾﯽ آﭘﺎﭼ ، ‪ httpd‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨ ‪ HTTP Daemon‬ﯾﺎ ﻏﻮل‬ ‫اراﺋﻪ دﻫﻨﺪه اچ ﺗ ﺗ ﭘﯽ اﺳﺖ. وب ﺳﺮور ‪ lighttpd‬ﺑﺎ ﻫﺪف اﯾﺠﺎد ﻧﺴﺨﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫آﭘﺎﭼ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ روی ﮐﺎر آﻣﺪن ‪ nginx‬روﻧﻖ‬ ‫وﻟ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده و ﺳﺒ‬ ‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده اﺳﺖ.‬ ‫42‬
‫ﺷ‪‬ﻞ ٥١ درﺻﺪ ﻣﺼﺮف وب ﺳﺮورﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﺎﻟﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﮔﺰارش ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺖ ﮐﺮاﻓﺖ(‬ ‫از وبﺳﺮورﻫﺎی ﻣﻌﺮﻓ ﺷﺪه، ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روی ﻫﻤﻪ ﺳ ﻮﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣ ﺮ ‪IIS‬‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ روی ﻧﺴﺨﻪﻫﺎی ﺳﺮور وﯾﻨﺪوز ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮاﺳﺖ.‬ ‫‪Server Side Scripts‬‬ ‫٧٬۴٬٢‬ ‫وب اﯾﺴﺘﺎ، اﻣﺮوزه ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ از دور ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ و وبﻫﺎی ﭘﻮﯾﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ را ﭘﺮ ﮐﺮده-‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺳﺎده ﻧﯿﺰ از اﻣ ﺎﻧﺎت ﭘﻮﯾﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن و‬ ‫اﻧﺪ. ﺣﺘ ﺳﺎﯾﺖ ﻣﻌﺮﻓ ﯾ‬ ‫ردﮔﯿﺮی آﻧﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﻧﻤﺎﯾﺪ.‬ ‫52‬
‫در اﺑﺘﺪا از زﺑﺎنﻫﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴ ﻣﻌﻤﻮﻟ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ C‬و ++‪ C‬و ‪ Perl‬ﺑﺮای ﻧﻮﺷﺘﻦ وب ﭘﻮﯾﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﺪ. ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ‪ CGI Script‬ﻣ ﮔﻔﺘﻨﺪ. ﻣﺸ ﻞ اﺻﻠ ﺳ ﺟ آی در اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺘﻮای ﺻﻔﺤﻪ ﺧﺮوﺟ ، ﺑﻠ ﻪ ﺳﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ‪ HTTP‬را ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣ ﮐﺮد.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٦١ ﮔﺮدش ﮐﺎر اﺟﺮای ﯾ‪CGI ‬‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ، ﺳﺮآﯾﻨﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ‪ HTTP‬ﺣﺎوی ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻣﻬﻤﯿﺴﺖ‬ ‫و ﺗﻔﻬﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪﻧﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ‪ HTTP‬ﻣ ﺗﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻔﮑﯿ‬ ‫ﺣﺎوی دادهﻫﺎی ارﺳﺎﻟ ﺑﻪ ﺳﺮور ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﺮآﯾﻨﺪ ﭘﺎﺳ ﻧﯿﺰ ﻣ ﺑﺎﯾﺴﺖ دارای اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و‬ ‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﺎﺻ ﻣ ﺑﻮد ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ و اﯾﺠﺎد ﺗﻤﺎﻣ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺲ، ﮐﺎر را ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار‬ ‫ﻣ ﮐﺮد.‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ دﯾ ﺮی ﮐﻪ در وب ﻣﻄﺮح ﺑﻮد، ﺣﺠﻢ زﯾﺎد ﺧﺮوﺟ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺪ ﺑﻮد. اﮐﺜﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺗﺤﺖ وب ﺑﯿﺶ از ٠٩% ﺣﺠﻢ ﮐﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺧﺮوﺟ ﻫﺎی ﻻزم اﺧﺘﺼﺎص‬ ‫62‬
‫ﻣ دﻫﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ٠١% ﺑﺮای ﭘﺮدازش دادهﻫﺎ و ﻣﻨﻄﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺻﺮف ﻣ ﺷﻮد، و اﻣ ﺎﻧﺎت‬ ‫ﺧﺮوﺟ دادن زﺑﺎنﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ C‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود و دﺷﻮار ﺑﻮد )‪.(printf‬‬ ‫‪ CGI‬از ﺳﺎل ۵٩٩١ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد وﻟ از ﺳﺎل ٨٩٩١ زﺑﺎنﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ روی‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴ وب ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪﻧﺪ. ‪ ASP‬ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ از ﻗﺪﯾﻤ ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ. وﯾﮋﮔ ﺑﺎرز اﯾﻦ‬ ‫زﺑﺎنﻫﺎ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺳﺮآﯾﻨﺪ و ﺑﺪﻧﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ‪ HTTP‬را ﭘﺮدازش ﮐﺮده، در ﻗﺎﻟﺐﻫﺎی‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺲ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣ دﻫﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﭘﺎﺳ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﺎس ﺧﺮوﺟ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮدﮐﺎر اﯾﺠﺎد و ارﺳﺎل ﻣ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ زﺑﺎن-‬ ‫ﻫﺎ اﮐﺜﺮا اﻣ ﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﯾﻊ )‪ (RAD‬را دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺘﻮان‬ ‫ﺻﻔﺤﺎت وب ﭘﻮﯾﺎ را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد.‬ ‫زﺑﺎنﻫﺎی ﻣﻄﺮح ﺳﻤﺖ ﺳﺮور ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ:‬ ‫١٬٧٬٤٬٢ ‪PHP‬‬ ‫ﭘﯽ اچ ﭘﯽ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ و ﭘﺮ اﺳﺘﻔﺎدهﺗﺮﯾﻦ زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴ ﺗﺤﺖ وب، در ﺣﺎل‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﯿﺶ از ۵٧ درﺻﺪ ﮐﻞ ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﭘﻮﯾﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ را از آن ﺧﻮد ﮐﺮده اﺳﺖ. ﭘﯽ اچ ﭘﯽ‬ ‫زﺑﺎﻧ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ، ﺳﺮﯾﻊ و ﺳﺎده اﺳﺖ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٧١ ﻧﻤﺎﯾﻪ ﺳﺎده و ﻣﺤﺒﻮب ‪PHP‬‬ ‫72‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت آزاد، ﺑﺎﻋﺚ ﻣ ﺷﻮد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺲﯾﻮﻧ ‪ PHP‬ﺧﻮد را درﮔﯿﺮ‬ ‫ﻧﻮع دﻫ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و ﻧﻮع آﻧﻬﺎ ﻧﮑﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ داده اﻫﻤﯿﺖ دﻫﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻤﺎم ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﯾ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺷﺮوع و ﭘﺎﯾﺎن ‪ PHP‬ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮدﮐﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻔﺴﺮ آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻓﺮم اﯾﺠﺎد ﮐﺮده و ﻣﻘﺪار ﻓﯿﻠﺪ ﻧﺎم‬ ‫ﺧﺮوﺟ ﺗﻠﻘ ﻣ ﺷﻮد، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﮐﺪ زﯾﺮ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔ ﯾ‬ ‫آﻧﺮا ﺑﺮ اﺳﺎس دادهﻫﺎی ورودی ﮐﺎرﺑﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣ ﺳﺎزد :‬ ‫>’‪<form method=’post‬‬ ‫‪<input‬‬ ‫’‪type=’text‬‬ ‫’‪name=’username‬‬ ‫‪value=’< ?php‬‬ ‫‪echo‬‬ ‫>/ ’ >?;]’‪$_POST[ ‘username‬‬ ‫>‪</form‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﯽ اچ ﭘﯽ دارای داﻣﻨﻪ وﺳﯿﻌ از ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺪﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫وب اﺳﺖ. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔ ﭘﯽ اچ ﭘﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﺮدهاﺳﺖ، ﭼﻨﺪﺳ ﻮﯾﯽ ﺑﻮدن‬ ‫ﻧﺮماﻓﺰار ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯽ اچ ﭘﯽ، ﺑﺮ روی اﻧﻮاع ﺳﺮورﻫﺎ‬ ‫و ﻋﺪم اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﺳ ﻮ اﺳﺖ. ﯾ‬ ‫ﭘﺎﯾ ﺎه داده ﺳﺎده )ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ‪ MyQSL‬اﺳﺖ( اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ‬ ‫ﯾ ﺠﻮر ﮐﺎر ﻣ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﯾ‬ ‫ﺗﻨﻈﯿﻤﺎت دﯾ ﺮی ﻧﺪارد.‬ ‫اﮐﺜﺮ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی ﻣﺘﻦ ﺑﺎز و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻌﺮوف ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ روی وب، ﻣﺎﻧﻨﺪ وردﭘﺮس،‬ ‫ﻼﻣﻮﺟ، ‪ Drupal ،MyBB‬و ... ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ٠٣% ﮐﻞ ﺳﺎﯾﺘﻬﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘ را از آن ﺧﻮد ﮐﺮده-‬ ‫اﻧﺪ، ﻣﺒﺘﻨ ﺑﺮ ‪ PHP‬و ‪ MySQL‬ﺪﻨﺘﺴﻫ.‬ ‫ﭘﯽ اچ ﭘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﯿﺸﻔﺮض زﺑﺎن ﺳﺎده و ﺳﻄ ﭘﺎﯾﯿﻨﯿﺴﺖ. اﻣ ﺎﻧﺎت اوﻟﯿﻪ وب و‬ ‫‪ HTTP‬درون ‪ PHP‬ﮔﻨﺠﺎﻧﯿﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ اﻣﺎ اﻣ ﺎﻧﺎت ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی اﻣﺮوزی‬ ‫وب ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺣﺘﯿﺎج دارد، ﺑﺮ روی زﺑﺎن ﺗﻌﺒﯿﻪ ﻧﺸﺪهاﺳﺖ. از اﯾﻦ رو اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ وب )‪ (Web Application Framework‬در اﯾﻦ زﺑﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ.‬ ‫82‬
‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﮐﺜﺮ اﯾﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎ ، ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟ و ﻣﺘﻦﺑﺎز ﻃﺮاﺣ ﺷﺪهاﻧﺪ و‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل اﻣﻨﯿﺘ در اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ.‬ ‫٢٬٧٬٤٬٢ ‪ASP‬‬ ‫‪ ASP‬اوﻟﯿﻪ ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ، ﺷﺒﺎﻫﺘ زﯾﺎدی ﺑﻪ ‪ PHP‬داﺷﺖ، ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ روی‬ ‫وﯾﻨﺪوز و ‪ IIS‬ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﺑﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎی ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ و ﻣﺤﺪودی داﺷﺖ. از‬ ‫ﺳﺎل ٠٠٠٢ ﮐﻪ ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ‪ .NET‬ﺧﻮد را ﻣﻌﺮﻓ ﻧﻤﻮد، ‪ ASP‬ﺑﺨﺸ از اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﺎ ﻧﺎم ﺗﺠﺎری ‪ ASP.NET‬اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪ.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٨١ ﻧﻤﺎﯾﻪ ‪ASPX‬‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺑﺴﺘﺮ‬ ‫زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴ ﺑﺎﺷﺪ، ﯾ‬ ‫‪ ASP.NET‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻨﮑﻪ ﯾ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ دو زﺑﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴ ﮐﺎرﺑﺮ ﭘﺴﻨﺪ ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ، ‪ VB.NET‬و ‪ C#.NET‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫اﺳﺖ. ‪ VB.NET‬زﺑﺎﻧ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ اﺻﻮل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﺎن‬ ‫ﻣﺒﺘﺪی ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ. #‪ C‬زﺑﺎﻧ ﺳﺎﺧﺖﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺮوزﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ++‪ C‬اﺳﺖ. از‬ ‫آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﺎن ﻣﺤﯿﻂ ‪) .NET‬در اﯾﺮان( از وی ﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﻨﺪ،‬ ‫اﮐﺜﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﺳ ﻮ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎ اﻣﻦ ﻃﺮاﺣ ﻣ ﺷﻮد.‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ‪ ASP.NET‬را ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫وﯾﮋﮔ ﻣﻬﻢ ‪ ،ASP.NET‬ﺳﺎدﮔ آن اﺳﺖ. ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺎر ﯾ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ‪ Visual Studio‬اﻧﺠﺎم ﻣ دﻫﺪ و ﺣﺠﻢ ﮐﻤﺘﺮی از ﮐﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺲ ﻣﺤﻮل ﻣ ﺷﻮد. ﻧﮑﺎت ﻣﻨﻔ آن اﺗﮑﺎی ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺎﯾ ﺮوﺳﺎﻓﺖ، از‬ ‫از ﻫﻤﭙﺎﯾﺎن ﻣﺘﻦﺑﺎز ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻘﺐ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ وﯾﻨﺪوز، ‪ SQL Server‬و ‪ IIS‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد.‬ ‫92‬
‫‪ ASP.NET‬ﺧﻮد ﺑﺮ روی ‪ .NET Framework‬ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﯽ ﻧﻘﺼ‬ ‫از ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎ، ﺗﻮاﺑﻊ و ﮐﻼسﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﯿﺴﺖ و ﺟﺎﯾ ﺰﯾﻦ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎی ﻣﺘﻦ‬ ‫ﺑﺎز اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در ‪ PHP‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎ در اﯾﺮان راﯾ ﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ، و ﮐﺎر ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﻣﺒﺘﺪﯾﺎن ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺳﺎده اﺳﺖ، ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎزار وب اﯾﺮان را اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﭘﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ.‬ ‫٣٬٧٬٤٬٢ )‪Java (JSP‬‬ ‫ﺟﺎوا ﻫﻢ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪی، ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎی ﺗﺤﺖ وب اﻓﺰود. ‪JSP‬‬ ‫ﯾﺎ ‪ Java Server Pages‬ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیای ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ CGI‬اﺳﺖ ﮐﻪ از زﺑﺎن‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴ ﺟﺎوا اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻮدن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻧﻮﯾﺴﺎن ﺟﺎوا و ﭘﺎﯾﺪاری ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻی آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ زﺑﺎن‬ ‫ﻗﺪﯾﻤ و ﻧﺎﺳﺮﯾﻊ داﻧﺴﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد.‬ ‫ﺷ‪‬ﻞ ٩١ ﻧﻤﺎﯾﻪ ﺟﺎوا‬ ‫‪ JSP‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮ روی ‪ Apache Tomcat‬ﺳﺮوﯾﺲ دﻫ ﻣ ﺷﻮد، ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻨﺪ اﺳﺖ و ﻣﺸ ﻞ‬ ‫اﺻﻠ آن ﻋﺪم اﻣ ﺎن ﺧﺮوﺟ دادن وﺳﯿﻊ اﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻣﻌﻤﺎری وبﻫﺎی ﺟﺎوا ﺑﺎ‬ ‫‪ ASP‬و ‪ PHP‬ﺗﻔﺎوت ﻋﻤﺪهای داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.‬ ‫٤٬٧٬٤٬٢ ‪ColdFusion‬‬ ‫‪ ColdFusion‬ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی وب اﻧﺤﺼﺎری ‪ Adobe‬اﺳﺖ. وﯾﮋﮔ ﻫﺎی ﺧﻮب و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬ‬ ‫در اﯾﻦ زﺑﺎن ﮔﻨﺠﺎﻧﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ ‫03‬

Secure Web Application Development Framework (Persian)

Recommended

More Related Content

Similar to Secure Web Application Development Framework (Persian)(20)

Recently uploaded(20)

Secure Web Application Development Framework (Persian)