Δείγμα του είδους Dendrophyllia cf. ramea.
Συλλογή δειγμάτων Dendrophyllia με τη χρήση μηχανικού βραχίονα
του MAX ROV.
Ψηφιακό μοντέλο εδάφους της περιοχής μελέτης.
© C. Jimenez - Enalia Physis
Χάρτης κατανομής κοραλλιών θερμών και κρύων νερών.
Ερευνητικό σκάφος ΑΙΓΑΙΟ.
© Hugo Ahlenius, UNEP/GRID-Arendal
© HCMR
© CYCLAMEN
Κοραλλιογενής ύφαλοι: θερμών νερών κρύων νερών
Κοράλλια κρύων νερών μπορούν να υπάρχουν ως
μεμονωμένα άτομα (μονήρη), αλλά μπορεί επίσης να σχηματίσουν
μεγάλες κοινότητες η/και υφάλους, ακριβώς όπως τα κοράλλια
ζεστών/ρηχών νερών. Αυτά τα κοράλλια κρύων νερών διαφέρουν
σε δύο κύριες πτυχές από τους τροπικούς συγγενείς τους: δεν
φιλοξενούν συμβιωτικά άλγη στους ιστούς τους και, ως εκ τούτου, η
διατροφή τους βασίζεται ολοκληρωτικά σε ζωοπλαγκτόν και μικρά
οργανικά σωματίδια, τα οποία παγιδεύουν χρησιμοποιώντας τα
πλοκάμια τους (ετερότροφα). Η εξέλιξη τα έχει οδηγήσει να
προσαρμόσουν τη φυσιολογία τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να
μπορούν να ζουν/ευδοκιμούν σε βαθύτερα και ψυχρότερα νερά, σε
σχέση με τα ξαδέρφια τους που ζούν σε πιο τροπικές και εύκρατες
περιοχές.
Τι είναι τα κοράλλια κρύων νερών;
Τα κοράλλια κρύων νερών είναι ζώα, στενοί συγγενείς των
γνωστών τροπικών κοραλλιών που βρίσκονται στα ζεστά/ρηχά
νερά των ωκεανών.
Πού ζουν τα κοράλλια κρύων νερών;
Τα κοράλλια κρύων νερών βρίσκονται σε όλους τους ωκεανούς
του κόσμου, όπου κατοικούν σε βαθιούς και ημι-φωτισμένους
θαλάσσιους πυθμένες. Τα κοράλλια αυτά έχουν βρεθεί ακόμη και
σε βάθη μέχρι και 6000 μ. όπου επικρατεί απόλυτο σκοτάδι, με
κάποια ακραία παραδείγματα ειδών που ευδοκιμούν ακόμα και σε
θερμοκρασίες που φτάνουν το -1ºC.
Στην Κύπρο, σημαντικές κοινότητες κοραλλιών κρύων νερών
βρέθηκαν, για πρώτη φορά, κατά τη διάρκεια εξερεύνησης υπό το
έργο CYCLAMEN τον Ιούνιο του 2015, στα ανοικτά ύδατα του
Πρωταρά, σε βάθη που κυμαίνονται μεταξύ 120-140 μ.
Πώς μπορούμε να ερευνήσουμε τα κοράλλια κρύων
νερών;
Τα απόμακρα βάθη που κατοικούνται από αυτά τα κοράλλια
απαιτούν ειδικές μεθόδους έρευνας. Ένα από τα πρώτα βήματα
που απαιτούνται, προκειμένου να τα εξερευνήσουμε, είναι η
διερεύνηση της γεωμορφολογίας της περιοχής, έτσι ώστε να
απεικονίσουμε την τοπογραφία του βυθού. Αυτό μπορεί να
επιτευχθεί χάρη στα συστήματα τηλεπισκόπησης με τη χρήση των
οποίων μπορούν να παραχθούν τρισδιάστατες εικόνες των
θαλάσσιων τοπίων.
Επιπλέον, έχοντας υπόψιν ότι τα κοράλλια θεωρούνται
ευάλωτα είδη προτιμάται η χρήση μη-καταστρεπτικών μεθόδων
δειγματοληψίας, όπως για παράδειγμα τηλεκατευθυνόμενα
οχήματα (ROV), τα οποία μας επιτρέπουν να καταγράψουμε
εικόνες και βίντεο των κοραλλιών στο φυσικό τους περιβάλλον.
Ειδικοί βραχίονες εγκατεστημένοι στο ROV, επιτρέπουν την
επιλεκτική συλλογή δειγμάτων, τα οποία μπορούν να
χρησιμοποιηθούν για διάφορες μελέτες με σκοπό να μάθουμε
περισσότερα για τη βιολογία και την οικολογία αυτών των
οργανισμών.
Γιατί είναι σημαντικό να ερευνήσουμε τα κοράλλια
κρύων νερών;
Τα κοράλλια είναι από τα πιο σημαντικά είδη που υπάρχουν στη
θάλασσα και έχουν την ικανότητα να οικοδομούν ενδιαιτήματα.
Παίζουν παρόμοιο ρόλο όπως τα δέντρα σε χερσαία
οικοσυστήματα, προσφέροντας κενούς χώρους σε τρισδιάστατα
οικοδομήματα, τα οποία μπορούν να καταληφθούν από μια
μυριάδα άλλων ειδών, μεταξύ των οποίων και μερικά από τα ψάρια
και καρκινοειδή που έχουμε στα μενού μας. Τα θαλάσσια
οικοσυστήματα που κυριαρχούνται από αυτά τα κοράλλια
θεωρούνται σημαντικά κέντρα βιοποικιλότητας.

Ανθρωπογενείς επιδράσεις: σκουπίδια και αμφορείς στο
βυθό της θάλασσας.
Ζωντανά δείγματα του είδους Dendrophyllia cf. ramea
στο Ocean Aquarium στον Πρωταρά.
© L. Hadjioannou – Enalia Physis
© L. Hadjioannou – Enalia Physis
© CYCLAMEN
Απειλές για τα κοράλλια κρύων νερών.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες λαμβάνουν χώρα παντού, από
τα ρηχά στα βαθιά νερά των ωκεανών. Τα κοράλλια κρυών νερών
δεν ξεφεύγουν από την επίδραση του ανθρώπου. Οι πιο σημαντική
απειλή γι'αυτά είναι οι αλιευτικές δραστηριότητες. Η εντονότερη
επίπτωση είναι αποτέλεσμα της χρήσης τράτων βυθού, οι οποίες
έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν εντελώς οικοσυστήματα
στα οποία κυριαρχούν οι ευάλωτοι αυτοί οργανισμοί, καθώς επίσης
και η χρήση παραγαδιών βυθού. Στις κοινότητες κοραλλιών κρύων
νερών στον Πρωταρά, παρατηρήθηκε πως οι πιο συχνοί
σύντροφοι των κοραλλιών ήταν σκουπίδια πολλών ειδών και
διαφόρων προελεύσεων.
Επίσης, οι ραγδαίες κλιματολογικές αλλαγές που βιώνουμε τις
τελευταίες δεκαετίες, που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της
θερμοκρασίας των ωκεανών, αναμφίβολα επηρεάζουν τη θαλάσσια
ζωή, συμπεριλαμβανομένων των κοραλλιών κρύων νερών. Είναι
αμφίβολο εαν τα κοράλλια αυτά θα επιβιώσουν τις ξαφνικές και
παρατεταμένες αυξήσεις στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος
τους, τις οποίες προβλέπουν οι μετερεωλόγοι.
Τα κοράλλια κρύων νερών στην Κύπρο:
Περιβαλλοντικές ρυθμίσεις και οικολογικά
χαρακτηριστικά (CYprus Cold-corals Levantine SeA,
Eastern MEditerraneaN: CYCLAMEN), ερευνητικό
πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από το ίδρυμα TΟTAL,
ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2014.
Το διετές πρόγραμμα CYCLAMEN θα
πραγματοποιήσει λεπτομερή μελέτη βαθιών κοινοτήτων
κοραλλιών στα κυπριακά νερά, την πρώτη για την
Ανατολική Μεσόγειο. Η έρευνα θα περιλαμβάνει τον
περιβαλλοντικό χαρακτηρισμό της περιοχής, καθώς και
τη μελέτη της χωρικής κατανομής βαθιών κοινοτήτων
κοραλλιών. Εκτός από τη μελέτη της βιολογίας των ειδών
κοραλλιών που απαντώνται στα βαθιά, θα
πραγματοποιηθεί γενετική έρευνα, καθώς επίσης και
μελέτη των αποκρίσεων τους στις περιβαλλοντικές
αλλαγές μέσω εξετάσεων οικοφυσιολογίας. Το θέμα του
έργου, όντας πρωτοποριακό για την Κύπρο, θα έχει
επίσης παράλληλο επιστημονικό πρόγραμμα προβολής
των οικοσυστημάτων αυτών, στο ευρύ κοινό.
Εταίροι:
Χρηματοδότης:
Σχετικά με το έργο:
Τα κοράλλια κρύων νερών
στην Κύπρο:
Περιβαλλοντικές ρυθμίσεις
και οικολογικά χαρακτηριστικά