Jaarverslag 2011

1. 68e Verslag van het Christelijk Nationaal Vakverbond in Nederland1 januari – 31 december 2011

2. 1. InleidingHet lijkt wel alsof ieder jaar turbulent te noemen is. Ook in 2011 zijn er dit keer een aantalmajeure gebeurtenissen te noemen. Gebeurtenissen die in meer of mindere mate het reilen enzeilen van het CNV en Vakcentrale beïnvloeden.Maar eerst wil ik even stil staan bij het feit dat 2011 het jaar is waar binnen de CNV Vakcentraleeen aantal zaken goed zijn gegaan. Financieel is de organisatie op orde gekomen, maar ook heeftde organisatie op een goede manier het opknippen in een bestuurs- en dienstencentrum vormgegeven.Een aantal managers is vertrokken en nieuwe collegas zijn binnengekomen. Het ontwikkelen vanhet potentieel van de managers was een beleidsvoornemen voor 2011 en dat voornemen is goedgeconcretiseerd. Samen met TNO is begonnen met de introductie van Prestatiemanagement doormiddel van de zogenoemde A3 systematiek. Ook een aantal bonden is hierbij aangehaakt.Daarnaast is er veel aandacht geweest voor de ontwikkeling van onze medewerkers. Voor het eerstin jaren is het beschikbare scholingsbudget ook daadwerkelijk besteed, zijn allefunctioneringsgesprekken op tijd gehouden en lijkt het ziekteverzuim duurzaam gedaald. Bij eenonderzoek door de Arbo Unie naar de psychosociale arbeidsbelasting onder onze medewerkersblijkt dat met name het sociaal klimaat, de tevredenheid en de waardering hoog scoren.Ook in de wijk Overvecht, waar de Vakcentrale is gehuisvest, gaat het nieuwe elan van deVakcentrale niet ongemerkt voorbij. Een week lang hebben verschillende afdelingen projectenuitgevoerd in de wijk samen met en voor bewoners.De gebeurtenissen in ons land zijn wel van dien aard om even bij stil te staan. 2011 is het jaar vanhet pensioenakkoord en van de gevolgen daarvan. De spanning die binnen de FNV ontstond, gingook niet aan het CNV voorbij.Ook is 2011 het jaar van de eurocrisis. De tv-beelden met staatshoofden en regeringsleiders die demedia uitleggen welke besluiten zijn genomen om de crisis te bezweren, staan ons nog helder voorde geest. De crisissfeer die uit die beelden sprak, had onmiskenbaar invloed op het gedrag vanmensen. Aankopen werden uitgesteld en de huizenmarkt leek op slot te schieten. Dat heeft ook zozijn gevolgen voor bijvoorbeeld CNV Rechtshulp. Een krimpende economie betekent minder werkvoor deze afdeling.In politiek opzicht werd steeds duidelijker dat er nieuwe en omvangrijke bezuinigingen dreigen.2011 is het jaar waarin de voorzichtige ledengroei van het CNV weer tot stilstand kwam; op1 januari 2012 is het aantal CNV-leden minder dan op 1 januari 2011. Blijkbaar zijn bonden enVakcentrale er nog niet in geslaagd de noodzaak van een vitale vakorganisatie bij velen ingang tedoen vinden. Dat is jammer en baart voor de toekomst wel enige zorgen. In dit licht wil ik even stilstaan bij een opmerkelijk en droevig feit. Eind van het jaar lieten ACP en ACOM weten dat zijvoornemens zijn per 1 juli 2012 het CNV te verlaten.Pieter de Ventealgemeen secretaris68e Verslag (2011) 2

3. Inhoudsopgave1. Inleiding 22. Het jaar in vogelvlucht 43. Mission statement 114. Beleid & Communicatie 12 4.1. Beleid 12 4.1.1. Beleidsontwikkeling 12 4.1.2. Ondersteuning vereniging 16 4.1.3. Onderzoek 16 4.2. Communicatie 17 4.2.1. Supercollega 17 4.2.2. Internet 18 4.2.3. Overig 185. CNV Internationaal 19 5.1. Algemeen 19 5.2. Programma Sterke Partnerorganisaties voor Fatsoenlijk Werk 19 5.3. Lobby en Beleid voor Fatsoenlijk Werk 20 5.4. Draagvlakversterking voor Fatsoenlijk Werk 20 5.5. Inzet van bestuursleden 216. Dienstverlening 22 6.1. CNV Ledenservice 22 6.1.1. Opleiding en Training 22 6.1.2. CNV Vertrouwenspersonen WAO/WIA 22 6.1.3. CNV Belastingservice 23 6.1.4. CNV Jubilarissen 23 6.1.5. CNV Vertegenwoordigingen 23 6.1.6. HRM Vrijwilligers 24 6.1.7. Onder Dezelfde Paraplu 24 6.2. CNV Rechtshulp 24 6.2.1. Rechtshulpverlening 24 6.2.2. Onderlinge Verzekeringsmaatschappij Rechtshulp CNV u.a. 257. Dienstencentrum 27 7.1. CNV Beheerorganisatie ICT 27 7.1.1. Wijze van werken binnen SSC-ICT 27 7.1.2. Projecten 2011 27 7.2. CNV Info 29 7.3. SSC Financiën 29 7.4. Facilitaire ondersteuning 308. Vereniging 32 8.1. Rechtsvorm en doel 32 8.2. Algemeen en Dagelijks Bestuur 33 8.3. Organisatie 34 8.3.1. Organisatorische opbouw van de Vakcentrale 34 8.3.2. Personele ontwikkelingen 34 8.4. De financiering 36 8.5. Samenwerking 36 8.6. Methoden 36 8.7. Communicatie 37 8.8. Jaarverslag 379. Ledenontwikkeling 3810. Financiën 3968e Verslag (2011) 3

4. 2. Het jaar in vogelvlucht10 januariIn zijn nieuwjaarstoespraak pleit CNV-voorzitter Jaap Smit voor een vakbeweging die zich nietvoortdurend richt op het behoud van verworven rechten, maar zich sterk maakt voor het behoudvan verworven waarden. ‘Hameren op verworven rechten zet de zaak op slot, spreken oververworven waarden geeft ruimte om in te spelen op een veranderende arbeidsmarkt en ervoor tezorgen dat die waarden in moderne rechten worden vertaald.’1 februariCNV Internationaal presenteert de documentaire The Worker can wait. Deze documentaire is eenonderdeel van de campagne voor eerlijke kleding.7 februariHet CNV neemt krachtig afstand van mediakritiek op het beleggingsbeleid van pensioenfondsen.Ondanks de huidige problemen, zo meent het CNV, kent Nederland in internationaal perspectiefgezien een heel goed en relatief goedkoop pensioenstelsel.14 februariJaap Smit en Agnes Jongerius vragen de Europese Unie om Egypte en Tunesië te herinneren aanhun internationale verplichtingen en om vakbondsrechten en fundamentele mensenrechten tegaranderen en beschermen. Deze zijn in de knel geraakt en de bevolking van deze landen verzetzich dan ook steeds krachtiger tegen hun regimes.15 februariTweede Kamerleden moeten zorgvuldig met het voortbestaan van producten bedrijfschappenomgaan. Dat stelt Jaap Smit, die niet uitsluit dat in de Tweede Kamer een motie zal wordeningediend voor opheffing van de schappen. Minister Kamp van Sociale Zaken heeft een voorstelgedaan dat recht doet aan het belang van een goede afweging, voordat er een besluit wordtgenomen. Daarnaast geeft een dergelijke zorgvuldige afweging ook blijk van behoorlijk bestuur.Het CNV dringt er dan ook op aan dat de minister de ruimte krijgt om het scenario zoals hij heeftvoorgesteld ook daadwerkelijk tot uitvoering te brengen.28 februariHet CNV maakt duidelijk grote bezwaren te hebben tegen een wetsvoorstel Wet Werken naarVermogen. Dit kabinet wil dat iedereen werkt naar vermogen. Op zich is daar niets mis mee en hetCNV kan deze oproep onderschrijven vanuit de gedachte dat volwaardige deelname aan demaatschappij in de vorm van werk voor elk mens goed is. De zorg van het CNV ligt echter in hetfeit dat tegelijkertijd fors bezuinigd wordt op integratietrajecten, sociale werkvoorzieningen enandere stimulerende maatregelen om die mensen die een stimulans of een zetje in de rug nodighebben, daadwerkelijk een kans op de arbeidsmarkt te geven. Zo wordt het paard achter de wagengespannen.28 februariJaap Smit ontvangt het eerste exemplaar van De rode dominee A.S. Talma (uitgeverij Boom). Indeze biografie werpen de historici Lammert de Hoop en Arno Bornebroek nieuw licht op debetekenis van A.S. Talma als christelijk-sociale grondlegger van het CNV en vernieuwer vanNederlandse sociale politiek aan het begin van de twintigste eeuw.4 maartDe media berichten over de voortgang van de uitwerking van het in 2010 geslotenpensioenakkoord. De media trekken echter te vroeg conclusies. Er wordt nog onderhandeld. Smitstelt: ‘Voor nu zet het CNV alles op alles voor een goed totaalpakket van de bestewerkgelegenheidsafspraken en de beste afspraken voor uw pensioen!’7 maartHet CNV start een campagne onder het motto Werken met hart en ziel. In dat kader wordt ook hetstartsein gegeven voor een zoektocht naar de supercollega van het jaar. Op 2 februari 2012 wordtde uiteindelijke winnaar van deze campagne bekend gemaakt.9 maart68e Verslag (2011) 4

5. Het kabinet wil illegaal verblijf van migranten strafbaar stellen. Ook wil het kabinet het onmogelijkmaken dat mensen die zonder verblijfspapieren in Nederland worden aangetroffen ooit nog legaalverblijf kunnen verkrijgen. Het CNV en de andere ondertekenaars van een pamflet spreken zich uittegen deze plannen. ‘Strafbaarstelling van illegaal verblijf is buiten alle proporties en slecht voor desamenleving.’10 maartDe geruchtenstroom in de media over een mogelijk pensioenakkoord houdt aan. Het CNV trachtduidelijk te maken dat er nog geen akkoord is en dat het verspreiden van geruchten daar ook nietaan bijdraagt.De drie Vakcentrales verzetten zich tegen het kabinetsvoornemen de griffierechten aanzienlijk teverhogen. Voor werknemers met een lager- of middeninkomen wordt het straks vrijwel onmogelijkom nog naar de rechter te stappen.15 maartCNV-voorzitter Smit pleit voor het behoudt van een collectieve rustdag. ‘Wanneer we willeninvesteren in een duurzame samenleving dan is het noodzakelijk vast te houden aan die enerustdag per week om zo paal en perk te kunnen stellen aan de grenzeloosheid van deze tijd.’22 maartSmit verzet zich tegen het opnieuw de kop op steken van de bonuscultuur n.a.v. een bericht overde bonussen van de ING-top. Smit: ‘Ik heb niets tegen een goede beloning van mensen metbijzondere kwaliteiten en grote verantwoordelijkheden. Maar dan wel binnen proporties en hetmoet uit te leggen zijn. Dat was het in dit geval duidelijk niet! En al helemaal niet wanneer ophetzelfde moment wordt aangekondigd dat de pensioenen van de werknemers bevroren worden ener voor hen geen loonsverhoging in zit dit jaar.’4 aprilSmit dringt aan op een spoedig akkoord over de uitwerking van het pensioenakkoord van juni2010. Smit: ‘Van groot belang in het nieuwe akkoord is daarbij een versterking van de AOW diegekoppeld zal worden aan de werkelijk verdiende lonen. Voor de meeste mensen is die eerstepijler, de aow, een zeer belangrijk deel van de oudedagsvoorziening.’Een ander belangrijk CNV-punt in het voorliggende concept akkoord zijn de aanbevelingen voor hetversterken van de ouderenparticipatie, zodat ouderen ook echt de mogelijkheid krijgen om langerdoor te kunnen werken waar dat kan.12 aprilHet CNV maakt bezwaar tegen het beleid van het UWV waardoor mensen met een vaste baankunnen worden vervangen door mensen met een tijdelijk contract. CNV vice-voorzitter MauriceLimmen: ‘Via een achterdeur wordt het ontslagrecht fundamenteel uitgehold. Een werkgever hoeftnu alleen maar bij het UWV aan te tonen dat hij kosten kan besparen, door vaste krachten tevervangen voor uitzendkrachten. En dat terwijl het kabinet in het regeerakkoord vastlegde hetontslagbeleid onveranderd te laten.’18 aprilDe adempauze in de onderhandelingen over de uitwerking van het pensioenakkoord zijn achter derug, maar het is nog onduidelijk wat die pauze de FNV heeft opgeleverd.Smit wijst er in een blog op dat de ACP belangrijke bezwaren heeft tegen de mogelijkeonderhandelingsresultaten. Hij wijst er op dat er recent afspraken zijn gemaakt om langerdoorwerken van oudere werknemers beter mogelijk te maken.Smit: ‘Het is echter jammer te moeten constateren dat de ACP in de afgelopen periode op geenenkele wijze heeft bijgedragen en deel genomen aan de discussies die in het Algemeen Bestuurvan het CNV over de voortgang van de onderhandelingen hebben plaatsgevonden.’1 meiJaap Smit komt tot de conclusie dat de nu bekende resultaten van de uitwerking van hetpensioenakkoord de toets der kritiek kunnen doorstaan. Smit noemt de resultaten dan ook‘acceptabel en verdedigbaar’. Wel maakt hij zich grote zorgen over de ontwikkelingen binnen deFNV, waar FNV Bondgenoten zich heftig verzet tegen de resultaten en feitelijk lijkt terug te komenop het in 2010 gesloten akkoord.13 mei68e Verslag (2011) 5

6. Smit stelt vast dat de problemen binnen de FNV zijn opgelost en dat de pensioenafspraken nugemaakt kunnen worden. Hij wijst er wel op dat partijen er nog niet uit zijn. Er moeten met hetKabinet nog afspraken worden gemaakt over de verbeterde aow. Maar ook over de wetgeving dienodig is om pensioen te kunnen opbouwen. En werkgevers en werknemers zullen in de caos echtduidelijke afspraken moeten maken over langer werken.17 meiHet CNV heeft moeite met de eenzijdigheid van een resolutie van de vakbonden in de EU, verenigdin de ETUC (European Trade Union Confederation). Jaap Smit: ‘ We kunnen ons best vinden in deaanbeveling dat we Griekenland meer tijd geven schulden af te lossen. Maar we mogen ook van deGrieken verwachten dat ze moeilijke keuzes niet uit de weg gaan en hun verantwoordelijkheidnemen.’25 meiDe medewerkers van het CNV nemen gedurende een week deel aan de festiviteiten in verband methet vijftigjarig bestaan van Utrecht Overvecht, de wijk waarin het CNV-kantoor is gevestigd.De Tweede Kamer bespreekt de hoofdlijnennotitie over de nieuwe Wet Werken naar Vermogen,waarin de staatssecretaris de contouren schetst van deze nieuwe wet. Volgens het CNV is de WetWerken naar Vermogen ingegeven door bezuinigingsdoelstellingen en bieden dezemaatregelen niet voldoende aanknopingspunten om de gedeelde ambitie - mensen te laten werkennaar vermogen - te bereiken.9 juniHet CNV verzet zich tegen het kabinetsvoornemen de partnertoeslag in de aow te korten. De aow-partnertoeslag is voor partners - jonger dan 65 jaar - van mensen die recht hebben op aow (bovende 65 jaar). Als deze partners zelf geen of weinig inkomen hebben, dan krijgt die partner nu nogaow-partnertoeslag. Daarover zijn in het verleden sluitende afspraken gemaakt en het kabinetdreigt de gemaakte afspraken te schenden met het voorstel.10 juniDe uitwerking van het pensioenakkoord van 2010 is gereed. Het CNV kondigt aan zijn achterbanover de onderhandelingsresultaten te gaan raadplegen. ‘Duurzaam, sociaal en met oog vooriedereen’, zo duidt Jaap Smit de uitwerking van het pensioenakkoord.20 juniDe CNV-leden willen dat het kabinet de komende bezuinigingen eerlijk verdeelt, zodat de sterksteschouders de zwaarste lasten dragen. De Algemene Vergadering van het CNV doet deze oproepin een brief aan het kabinet.De Algemene Vergadering maakt zich ernstige zorgen over een mogelijke tweedeling die dreigt teontstaan; een rijke bovenlaag en een arme onderlaag, die mijlenver van elkaar afstaan.In Utrecht vindt de eerste van tien ledenraadplegingen inzake het pensioenakkoord plaats. De toonwas kritisch, maar de leden gaven aan achter het gesloten akkoord te staan.22 juniJaap Smit roept jongeren op zich aan te sluiten bij een vakbond. Zeker nu de discussies over detoekomst van de pensioenen een hoogtepunt lijken te bereiken is het van belang dat ook de stemvan jongeren wordt gehoord.23 juniDe drie Vakcentrales verzetten zich heftig tegen de plannen van minister Kamp om hetontslagrecht verder uit te hollen. Kamp is van plan de uitvoeringsinstructies aan de UWV aan tepassen. Deze nieuwe regels maken het mogelijk dat vaste werknemers worden ingeruild voorflexibele krachten terwijl er (nog) geen sprake is van structureel verlies van arbeidsplaatsen.27 juniHet CNV presenteert een nota waarin zeven mythes rond het pensioenakkoord wordenweersproken. Daarmee wil de Vakcentrale inzicht geven in de feitelijke betekenis van veelbesproken onderdelen van het akkoord.29 juniMaurice Limmen is tevreden over het feit dat de Tweede Kamer minister Kamp heeft teruggeflotenrond zijn plannen het ontslagbeleid te veranderen.68e Verslag (2011) 6

7. De aow-partnertoeslag gaat met ingang van 1 augustus 2011 met 10 procent omlaag, voorhuishoudens met een inkomen boven de 30.000 euro. Het CNV is niet gelukkig met de maatregel.Het Verbond is wel tevreden met het feit dat er rekening is gehouden met de suggestie om dehuishoudens met inkomens tot 30.000 euro te ontzien.5 juliLimmen betreurt dat de bedrijfsartsen niet in staat zijn werknemers vakkundig te begeleiden bijgezondheidsvragen. ‘De bedrijfsarts staat teveel onder druk van de werkgever en in het verlengdedaarvan de arbodienst. Daardoor is de bedrijfsarts meer een werkgeversarts geworden in plaatsvan een vertrouwensarts van de werknemer.’7 juliHet CNV verzet zich tegen het voornemen van het kabinet om de overdrachtsbelasting te verlagenten koste van de spaarloonregeling. Mensen met een gewoon inkomen draaien op voor kosten diemensen met hoge inkomens door de aankoop van een nieuw huis maken. De rijken hebben duseen meevaller op kosten van werknemers. In combinatie met bijvoorbeeld de drastische ingrepenin de bijstand roept dit het beeld op van een nogal eenzijdig inkomensbeleid.13 juliHet Algemeen Bestuur van het CNV besluit - gehoord de leden - onder drie voorwaarden in testemmen met het pensioenakkoord. De nieuwe pensioensystematiek moet geen onevenredigberoep doen op de solidariteit tussen generaties. Duidelijk moet zijn dat jong niet onevenredig veelmeer voor de pensioenen van oudere generaties betaalt.Het tweede cruciale punt voor het CNV is dat er ook daadwerkelijk een hoger percentage 55-plussers aan het werk komt. In de beleidsagenda 2020 (onderdeel pensioenakkoord dat metwerkgevers en vakbeweging is overeengekomen) wordt als doel gesteld dat ‘hetzelfde percentageonder de 55-jaar als boven de 55-jaar in 2020 aan het werk is’.Het derde punt van de CNV-leden is de zware beroepen. Smit: ‘De CNV-bonden erkennen hetprobleem van de werknemers met zware beroepen. En dat is tevens het laatste voorbehoud wathet CNV op tafel legt.’ Het Kabinet zal gestand moeten doen aan de uitkomst van het akkoord van2010. Dat betekent dat mensen met een zwaar beroep, gekoppeld aan een groot aantaldienstjaren en een laag salaris, uit moeten kunnen treden op 65 jaar met een aow-uitkering diegelijkwaardig is aan de aow-uitkering van vandaag op 65 jaar (geïndexeerd via aow-verhoging).13 juliLimmen komt tot de conclusie dat de voorstellen van minister Kamp om te komen tot eenvitaliteitsregeling nog onvoldoende zijn. De voorstellen sluiten wel aan bij het akkoord dat daarovertussen sociale partners is bereikt, maar het CNV is niet gelukkig met het afschaffen van despaarloonregeling ten behoeve van een verlaging van de overdrachtsbelasting. ‘Daarnaast kan hetwat ons betreft ook niet de bedoeling zijn dat de vitaliteitsregeling of het van-werk-naar-werk-budget bijvoorbeeld het recht op WW negatief beïnvloedt.’16 augustusSmit pleit er voor dat de Europese leiders nu echt doorpakken om de eurocrisis op te lossen.‘Kijkend naar Europa en de wanhopige pogingen dit ‘project’ overeind te houden, kom ik tot deconclusie dat wij toe zijn aan echte oplossingen en moeten stoppen met het plakken van pleisters.Wekelijks wordt het noodfonds aangevuld en in de strijd tegen de schulden vinden we de oplossingin het verhogen van die schuld. Een vreemde gedachte’, aldus Smit.5 septemberHet CNV maakt zich grote zorgen over de plannen van het kabinet om te bezuinigen op dearbeidsinspectie. Vice-voorzitter Maurice Limmen: Als maatschappij hebben we een ondergrensvoor wat we minimale arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden vinden. Als we dieondergrens niet bewaken, dan wordt die ondergrens poreus.’16 septemberHet CNV opent zijn commentaar op de Miljoenennota als volgt: ‘Onze samenleving draagt de lastenvan de economische crisis, daar is geen ontkomen aan. Maar de kwaliteit van een samenlevingblijkt uit de wijze waarop lasten worden verdeeld. De actuele kabinetsplannen ondermijnen dekwaliteit van onze samenleving, doordat de lasten structureel en eenzijdig worden afgewenteld opde zwakkeren in onze samenleving – de uitkeringsgerechtigden verliezen meer koopkracht dan dewerkenden.’ In de plannen van het kabinet dragen de sterkste schouders niet de zwaarste lasten,maar zij die haast niets hebben, wordt ook dat wat zij nog hebben ontnomen. Zo ontstaat een68e Verslag (2011) 7

8. tweedeling, terwijl wij toch één samenleving willen en horen te zijn. Blijkbaar wordt daarbijvergeten dat mensen met een uitkering altijd duurder zijn dan mensen die productief bijdragen aande opbouw van onze samenleving. Het CNV meent dan ook dat de kabinetsplannen grondig moetenworden aangepast.In de Arbeidsvoorwaardennota 2012 eist het CNV de hele loonsom op. Deze moet wordenaangewend voor harde werkgelegenheidsafspraken en inflatiecorrectie. Als werkgevers niet ofonvoldoende bereid zijn werkgelegenheidsafspraken te maken, verhoogt het CNV de looneis voorde werknemers. Het CNV richt zich vooral op afspraken over de duurzame inzetbaarheid vanwerknemers.19 septemberOp maandag 19 september, de dag voor Prinsjesdag, komt het CNV gezamenlijk met FNV, de CGRaad en de Raad van Kerken in actie met een manifestatie in Den Haag. Het maatschappelijkmiddenveld laat op die dag zijn stem horen met betrekking tot de bezuinigingsplannen van hetkabinet.’s Morgens vindt een manifestatie in eigen kring plaats, waarin het CNV duidelijk maakt grotebezwaren te hebben tegen de opstapeling van maatregelen die voor mensen aan de onderkant vanhet inkomensgebouw grote nadelige gevolgen heeft.’s Middags is er een demonstratieve bijeenkomst op het Haagse Malieveld waar de organisatiessamen de politiek oproepen om de lasten van de bezuinigingen eerlijk te verdelen.26 septemberProfessor dr. Wil Albeda is door CNV-voorzitter Jaap Smit gehuldigd omdat hij 60 jaar lid is vanCNV Publieke Zaak. Albeda werkte in de jaren ’50 bij de toenmalige Hout- en Bouwbond en hij wasin de jaren ’60 bestuurslid van de Vakcentrale. Tussen 1978 en 1981 was hij minister van SocialeZaken.29 septemberDe tijdelijke parlementaire onderzoekscommissie ‘Lessen uit recente arbeidsmigratie’ concludeerdedat Nederland niet in staat is geweest de toestroom van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa goed op te vangen. Het aantal arbeidsmigranten in Nederland is jarenlang onderschat enbedraagt op dit moment naar schatting rond de 200.000, zo blijkt uit het rapport. Maurice Limmen:‘Deze bevindingen van de commissie onderstrepen het belang juist nu van een adequate controleop onwettige arbeidsomstandigheden en onwettige arbeidsvoorwaarden in Nederland. Gelijk werkmoet gelijk betaald worden. Het is van groot belang misstanden of onwettige concurrentie oparbeidsvoorwaarden te voorkomen.’4 oktoberVoorzitter Jaap Smit heeft sterke kritiek op de zogenoemde ‘huishoudinkomenstoets’ en devoorgestelde ‘tegenprestatie naar vermogen’: ‘Een bezuiniging helpt mensen niet aan het werk. Enhet lijkt me niet goed dat bijstandsgerechtigden straks het werk van anderen gratis gaan doen.’Smit doelt hier op de door het kabinet voorgestelde wijzigingen in de Wet Werk en Bijstand.5 oktoberHet CNV is teleurgesteld over het kabinetsstandpunt dat vandaag is gepresenteerd over detoekomst van de producten bedrijfschappen (PBO’s). Maurice Limmen: ’We maken ons grotezorgen dat in de toekomst taken die in het algemeen belang zijn niet meer worden uitgevoerd. Deminister zegt wel dat hij de sterke kanten van de producten bedrijfschappen wil handhaven, maardat doet hij niet. De schappen worden in de visie van de minister een uitvoeringsorganisatie van deoverheid. En dat is in strijd met de bedoelingen van de PBO.’10 oktoberHet kabinet stelt voor een aow-uitkering pas te laten ingaan op dag dat iemand 65 jaar wordt. HetCNV vindt het een slecht plan. Mensen die in de tweede helft van de maand jarig zijn, lopenhonderden euro’s mis.Het CNV reageert afwijzend op het voorstel van CDA-kamerlid Eddy van Hijum voor meer vrijheidom af te wijken van caos. Zo zouden bedrijven in zwaar weer mogen afzien van afgesprokenloonstijgingen. ‘Voorstellen voor een loonsverlaging in slechte tijden zijn een ondergraving van decao en van het poldermodel’, aldus Maurice Limmen.17 oktober68e Verslag (2011) 8

9. De Kamers van Koophandel houden in de huidige vorm op te bestaan en gaan verder alsondernemerspleinen. In deze nieuwe organisatie wordt de rol van werknemers kleiner.Werknemers krijgen een rol in de adviesraad van de ondernemerspleinen, niet in het bestuur. HetCNV vindt dat geen wenselijke ontwikkeling.20 oktoberHet is belangrijk dat de rechten van Griekse werknemers en vakbonden worden gerespecteerd,wanneer Europa de voorwaarden opstelt voor het noodfonds voor Griekenland. Dat schrijft JaapSmit in een brief aan minister-president Rutte. Smit is bezorgd over de rechten van werknemers inlanden die door de crisis worden getroffen: ‘In verband met de ondersteuning vanuit Brussel heeftAthene permanente maatregelen getroffen die de rechten van werknemers schaden. Het isbelangrijk dat werknemers én werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen in tijden van crisis. Dusdat zowel werkgevers als werknemers zich gaan inspannen om de Griekse economie gezond temaken.’De dekkingsgraden van de grootste pensioenfondsen in Nederland zitten nu onder de kritischegrens van 105 procent. Volgens de fondsen is dit een gevolg van de Europese schuldencrisis enverslechterde economische vooruitzichten. Voorzitter Jaap Smit: ‘Het is een buitengewoonvervelende situatie, maar de pensioenfondsen kunnen hier weinig aan doen. Belangrijk is dat euro-leiders een overtuigend antwoord formuleren op de schuldencrisis. Doen ze dit, dan ziet over eenmaand de wereld er weer heel anders uit en vermindert wellicht de noodzaak tot korten. Laten wedus wel alert blijven, maar er is geen reden tot paniek.’27 oktoberCNV-voorzitter Jaap Smit vraagt in een brief alle Nederlandse gemeenten om alert te zijn opmensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Met ingang van 1 januari wordt de Wet Werkennaar Vermogen veranderd. Gemeenten krijgen veel met die wet te maken en zijn nu al bezig omhun begroting op te stellen.Smit vraagt in de brief om meer geld vrij te maken voor mantelzorgers van Wajongeren. Hij is ookbezorgd over verdringingseffecten als er een tegenprestatie naar vermogen verplicht wordt voormensen met een bijstandsuitkering. Smit spreekt in de brief de hoop uit dat gemeenten zich bij delastige keuzes rond de WSW laten leiden door medemenselijkheid. Tot slot roept hij ook op omvoorbereidingen te treffen zodat jonggehandicapten met arbeidsvermogen aan het werk geholpenkunnen worden, bijvoorbeeld via jobcoaching.8 november‘Het gepeuter aan het ontslagrecht moet nu maar eens afgelopen zijn. Er moet gekeken wordennaar een totale arbeidsmarktherziening, en niet naar het aanpakken van fragmenten daarvan,zoals het ontslagrecht.’ Dat zegt CNV-voorzitter Jaap Smit in reactie op het wetsvoorstel van D66-Kamerlid Koser Kaya om ontslag gemakkelijker te maken voor werkgevers.9 novemberHet CNV is vanaf vandaag lid van de Europese Zondagsalliantie. Dit is een groot Europees netwerkvan organisaties die zich samen sterk maken voor het belang van gezamenlijke vrije tijd. MauriceLimmen: ‘De zondag als rustdag en, meer in het algemeen, fatsoenlijke arbeidstijden, zijn vanunieke waarde voor de samenleving. Het bewustzijn hiervan moet worden vergroot en daaromondersteunt het CNV de Europese Zondagsalliantie.’11 novemberDe Wet Werk en Bijstand moet door de Eerste Kamer ingrijpend worden veranderd. Dat schrijftCNV-voorzitter Jaap Smit in een brief aan de senatoren. ‘Deze wet helpt mensen onvoldoendedaadwerkelijk aan een plek op de arbeidsmarkt en is te eenzijdig gericht op het behalen vanbezuinigingsdoelstellingen’, schrijft Smit. Hij wijst op vier grote bezwaren tegen de wet.Mensen die een bijstandsuitkering krijgen moeten een tegenprestatie gaan verrichten. Smit isbezorgd dat deze werkzaamheden andere bestaande banen onder druk gaan zetten.De wet gaat uit van een huishoudinkomenstoets: wie als huishouden teveel inkomen of vermogenbezit, krijgt een lagere uitkering of zelfs helemaal niets.Wie jonger is dan 27 jaar, kan pas na vier weken een uitkering aanvragen. In die tussentijd kunnenze zonder inkomen komen te zitten.Het kabinet wil de wet snel laten ingaan. Smit voorziet dat daardoor veel mensen en gemeenten inde problemen komen.In brede zin waarschuwt Smit voor een stapeling van effecten ‘door bezuinigingen op terreinen alsAWBZ, WMO en jeugdzorg. Hierdoor komen mensen onder het bestaansminimum te vallen.’68e Verslag (2011) 9

10. 28 novemberIn een brief kondigt de minister aan, dat hij wil gaan onderzoeken of er in tijden van crisis kanworden afgeweken van de cao. ‘Ook in tijden van crisis zijn de werkgevers en werknemers inNederland prima in staat om samen tot goede oplossingen te komen.’ Dat zegt Jaap Smit in reactieop de brief.5 decemberIn een reactie op de ontwikkelingen binnen de FNV als gevolg van het hoogopgelopen conflict overhet pensioenakkoord bendadrukt Smit het belang van een sterke vakbeweging in Nederland enhoopt dat er snel orde op zaken komt: ‘En het CNV gelooft daarbij in de kracht van de eigenchristelijke sociale identiteit.’Smit schaart zich achter de analyse en het advies aan de FNV om op te gaan in een nieuwevakbond. Hij is blij dat ze er bij de FNV zo uitkomen en werken aan de toekomstbestendigheid. ‘Hetis van belang ervoor te zorgen dat er juist nu een sterke vakbeweging is. Die is hard nodig in eentijd waarin de positie van werknemers er niet sterker op wordt’, aldus de CNV-voorzitter.7 decemberHet inkomenseffect voor mensen met een laag inkomen en een lang arbeidsverleden die vanaf2025 op hun 65e willen stoppen met werken, wordt beperkt tot -3%. Daarmee komt ministerKamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tegemoet aan de wens van de Tweede Kamer en devakbonden. Vice-voorzitter Maurice Limmen: ‘Hiermee krijgen mensen met zware beroepen en eenlaag inkomen een financiële steun in de rug, zodat de inkomensachteruitgang als zij op hun 65stestoppen met werken, wordt verzacht.’9 december‘Verlies de sociale rechten en het belang van burgers en werknemers niet uit het oog bij eenEuropees toekomstplan.’ Dat is de kern van de oproep van de drie Vakcentrales in een brief aanminister-president Rutte. CNV-voorzitter Jaap Smit: ‘Zorgvuldigheid en transparantie staan ook bijsnelle maatregelen voorop. De grondslag van de Europese samenwerking en toekomst is meer danalleen het herstellen van rust op de financiële markten. Het sociaal belang van werknemers enburgers mag daarbij niet sneuvelen.’9 december‘Juist op de punten waar de Corporate Governance Code voor het CNV het belangrijkst is, wordtdeze code het minst nageleefd’, aldus Maurice Limmen, vice-voorzitter van de CNV Vakcentrale. Zoconcludeert hij uit het Monitoring Rapport Corporate Governance Code 2011. Limmen: ‘Eenvertrekkende topfunctionaris hoeft überhaupt geen ontslagvergoeding te worden uitgekeerd. Hetrisico voor ontslag wordt vaak al in het salaris van een bestuurder meegewogen.’9 decemberNa drie tijdelijke contracten moet je gewoon weer een vast contract aangeboden krijgen. Eentijdelijke wet die werkgevers toestaat jongere werknemers een vierde tijdelijk contract aan tebieden, loopt per 1 januari af. Minister Kamp liet op 9 december weten dat hij de regeling nietverlengt.12 decemberHet CNV is tegen de wijzigingen in de Ziektewet, zoals het kabinet die voorstelt. Het vangnet bijziekte wordt in deze plannen ernstig afgebroken. Maurice Limmen: ‘Zieke werknemers moetenrecht houden op een stevig vangnet. Deze aanscherping betekent echter dat zieke werknemers alsnel zonder uitkering komen te zitten of na korte tijd te maken krijgen met een grote verlaging vanhun inkomen.’68e Verslag (2011) 10

11. 3. Mission statementHet mission statement van het CNV luidt als volgt:Belangen behartigen als roeping en taakHet Christelijk Nationaal Vakverbond heeft als taak de belangen van mensen te behartigen op hetgebied van werk en inkomen. Met een open, deskundige en persoonlijk betrokken stijl werken wijprimair voor CNV-leden.Het CNV vindt inspiratie in het christelijk sociaal denken dat zijn wortels heeft in het evangelie. Vandaaruit geloven wij dat ieder mens als streven en doel heeft om ‘tot bestemming te komen’. Inonze prestatiegerichte en steeds complexere samenleving wil het CNV hieraan bijdragen doormensen weerbaar en wendbaar te maken bij het verrichten van werk. Dit zowel op materieel alsimmaterieel gebied.Het CNV streeft naar een samenleving waarin mensen zoveel mogelijk gelijke kansen hebben enduurzaamheid een centraal begrip is. Medewerkers, vrijwilligers en leden van het CNV wenden huntalenten aan om deze idealen om te zetten in diensten op maat, aansprekende producten enopvallende acties. Om dit te bereiken voert het CNV een permanente dialoog met de leden, desamenleving en internationale organisaties op het gebied van mens en werk.Het CNV wil een herkenbare beweging zijn en blijven. Voor iedereen die zich inzet voor het CNVwillen wij een inspirerende en uitdagende omgeving vormen waarin ieder zijn talenten kanontwikkelen.Recent is dit mission statement als volgt samengevat:‘Het CNV is een vakbeweging die vanuit christelijk sociaal denken mensen helpt wendbaar enweerbaar te zijn op het terrein van werk en inkomen ten behoeve van een plek in eenrechtvaardige en duurzame samenleving.’Voor de Vakcentrale kan de missie als volgt worden verwoord:De Vakcentrale CNV is een financieel gezonde organisatie, met betrouwbare leveranciers /afdelingen die de CNV-bonden en -leden een kwalitatief goed product biedt en continuïteitwaarborgt. Dat maakt dat de Vakcentrale, als het gaat om dienstverlening, de eerste keus van devakbonden is.Tevens is de Vakcentrale in politiek Den Haag en in de polder op het gebied van werk en inkomengezaghebbend en dwingt respect af.De Vakcentrale werkt met competente en betrokken medewerkers in een sfeer van openheid,samenwerking en creativiteit.68e Verslag (2011) 11

12. 4. Beleid & Communicatie4.1. Beleid4.1.1. Beleidsontwikkeling* PensioenOok in 2011 wordt veel gesproken over de toekomst van het Nederlands pensioenstelsel. Dediscussie over het pensioenakkoord speelt zich voor een groot deel in de Stichting van de Arbeid af,maar er wordt ook overleg gevoerd met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.Vanuit de afdeling Beleid worden de bonden op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen, zowelvia de pensioenwerkgroep als in bondsbrede bijpraatsessies.Iets meer dan een jaar na het door sociale partners in juni 2010 gesloten pensioenakkoord wordtdoor sociale partners op 10 juni 2011 overeenstemming bereikt over het Uitwerkingsmemorandumpensioenakkoord 2010. Ook worden maatregelen aangekondigd om de arbeidsparticipatie vanouderen te verbeteren. Dit laatste onderdeel krijgt de titel: ‘Beleidsagenda 2020: investeren inparticipatie en inzetbaarheid’.In een reeks bijeenkomsten wordt het akkoord voorgelegd aan de leden. Onderhandelaars namenshet CNV zijn aanwezig om tekst en uitleg te geven. Het CNV stemt op 13 juli 2011 onder drievoorwaarden in met het pensioenakkoord: vervroegde uittreding voor zware beroepen en een grootaantal dienstjaren moet mogelijk blijven, een eerlijke verdeling over generaties en een aanwijsbareverhoging van de arbeidsparticipatie van 55-plussers.Zowel in de aanloop naar het pensioenakkoord als in de periode daarna worden diversecommunicatiematerialen zoals persberichten en veelgestelde vragen aan de bonden ter beschikkinggesteld.Het Uitwerkingsmemorandum 2010 kent nog een aantal losse eindjes en in het najaar 2011 zijn ereen aantal werkgroepen hiermee aan de gang gegaan. Voorbeelden zijn de discontovoet en hetinvaren van oude rechten. In deze werkgroepen zitten de vertegenwoordigers van de Stichting vande Arbeid en van het Ministerie van Sociale Zaken en een aantal externe pensioendeskundigen. Inhet voorjaar van 2012 komen deze werkgroepen met hun resultaten.Hoewel de uitwerking van het pensioenakkoord het belangrijkste pensioenonderwerp is in 2011,zijn er ook nog andere pensioenonderwerpen die het CNV niet aan zich voorbij heeft laten gaan. Zoheeft het CNV zich in de media en in de Tweede Kamer sterk verweerd tegen het wetsvoorstel‘Verschuiving Ingangsdatum AOW’. Door dit wetsvoorstel gaat de aow niet meer in op de eerstevan de maand waarin iemand 65 wordt, maar pas op de dag dat iemand 65 jaar wordt.Andere belangrijke onderwerpen in 2011 zijn het wetsvoorstel Versterking bestuurpensioenfondsen en de Bijbetalingproblematiek waardeoverdracht.* ArbeidsongeschiktenIn de Stichting van de Arbeid wordt in 2011 ook aandacht besteed aan de positie van mensen diearbeidsongeschikt zijn. Dit leidt in april 2011 tot aanbevelingen aan werkgevers en werknemers enadviezen over de positie van mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn. Daarnaast meldtde Stichting van de Arbeid per brief haar bevindingen naar aanleiding van de evaluatie van de WIA(de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen) aan de Tweede Kamer.* Product- en bedrijfschappenIn juni verschijnt de visie van de Stichting van de Arbeid op de publiekrechtelijkebedrijfsorganisaties (de producten bedrijfschappen) in de nota: De toekomst van de product- enbedrijfschappen: het belang van een moderne Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie voor deNederlandse economie. Deze nota wordt uitgebracht terwijl met spanning wordt gewacht op hetkabinetsstandpunt over de publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties. Het kabinet heeft toegezegd meteen standpunt te zullen komen naar aanleiding van een door de Tweede Kamer aangenomen motievan de Kamerleden Aptroot / Koopmans / Van den Besselaar. Daarin is de regering verzocht omeen onderzoek te doen naar de taken van de producten bedrijfschappen en de (on)misbaarheiddaarvan.68e Verslag (2011) 12

13. Op 5 oktober verschijnt het kabinetsstandpunt. Het kabinet is van oordeel dat de taken van deproduct- en bedrijfschappen moeten worden beperkt tot de kerntaken.Het CNV wijst in een persbericht op het gevaar dat voor het bedrijfsleven en samenlevingbelangrijke taken van producten bedrijfschappen op het gebied van arbeidsomstandigheden,scholing en ontwikkeling en duurzaamheid, in de toekomst niet meer zullen worden uitgevoerd.Ook andere organisaties werpen zich in de hoorzitting van de Tweede Kamer in november en in deaanloop naar het Kamerdebat op 8 december, op als pleitbezorger voor een gemoderniseerd pbo-stelsel. Dit mag niet baten. Een motie waarin wordt gevraagd om de Wet op de PubliekeBedrijfsorganisaties zo aan te passen dat de schappen geheel verdwijnen wordt echter einddecember door de Tweede Kamer aangenomen. Of en hoe de motie wordt uitgevoerd zal pas in hetvoorjaar van 2012 duidelijk worden.* Algemeen verbindend verklaren van cao’sDe Stichting houdt zich in 2011 ook bezig met de discussie die in Tweede Kamer wordt gevoerdover de algemeen verbindend verklaring van collectieve arbeidsovereenkomsten. De Kamer maaktzich zorgen over het achterblijven van de arbeidsparticipatie van kwetsbare groepen. In motieswordt opgeroepen om cao’s, waarin geen afspraken worden gemaakt over de inzet van mensenmet een afstand tot de arbeidsmarkt, niet meer algemeen verbindend te verklaren. Op 7 decemberstuurt de Stichting van de Arbeid een zeer uitgebreide brief aan de Tweede Kamer waarin deinspanningen die werkgevers en werknemers hebben geleverd om kwetsbare groepen te latenparticiperen worden beschreven en tot welke resultaten dat heeft geleid.* UitzendrichtlijnIn 2011 wordt door de beleidsbestuurder en beleidsmedewerkers van het CNV gewerkt aan dezogenaamde ‘heroverweging’ van cao-bepalingen. De heroverweging is noodzakelijk als gevolg vande implementatie van de Uitzendrichtlijn. Op grond van deze richtlijn moeten uitzendkrachtenzoveel mogelijk gelijk behandeld worden met werknemers die rechtstreeks in dienst zijn van hetbedrijf. In de heroverweging wordt bekeken of afspraken die ter bescherming van uitzendkrachtenzijn gemaakt door de richtlijn niet overbodig zijn geworden. De Stichting publiceert op29 november een eerste analyse en vraagt decentrale cao-partijen op basis daarvan de inaanmerking komende cao-bepalingen voor 1 november 2012 te heroverwegen.* PayrollOok wordt in de Stichting hard gewerkt aan een advies over payroll. Payroll is een relatief nieuwverschijnsel. Bij payroll wordt een werknemer door een bedrijf geworven en geselecteerd. Hij komtvervolgens niet rechtstreeks in dienst van dat bedrijf, maar komt formeel in dienst van een anderbedrijf: het payrollbedrijf. Dat payrollbedrijf zorgt voor loonbetaling, begeleiding bij ziekte etc.Deze constructie kan nadelige gevolgen hebben, vooral bij ontslag. In dat geval heeft eenwerknemer die via een payrollbedrijf bij een werkgever werkt een andere (mindere) rechtspositiedan een werknemer die rechtstreeks in dienst is van een bedrijf. De minister van Sociale Zakenheeft aan de Stichting van de Arbeid gevraagd om over deze problematiek een advies te geven.* ZiektewetIn december verstuurt de Stichting van de Arbeid een brief aan de Tweede Kamer over deZiektewet. In de brief wordt gemotiveerd waarom er bij sociale partners geen draagvlak is voor deplannen van het kabinet om de Ziektewet te moderniseren. Het CNV uit ook in de mediafundamentele kritiek op de plannen omdat daarmee ongelijkheid ontstaat in de (inkomens)positievan mensen met een contract voor onbepaalde tijd en mensen die dat niet (meer) hebben zoalsuitzendkrachten of mensen die ziek zijn als hun contract voor bepaalde tijd afloopt. Vooraluitzendkrachten en jongeren die vaak tijdelijke contracten hebben zullen er door de plannen snel ininkomen op achter uitgaan.Over alle thema’s hebben beleidsmedewerkers en bestuurders in informele of formele contactengehad met Kamerleden, ambtenaren van ministeries en andere betrokken partijen.* SER-adviezenDe afdeling Beleid heeft het CNV, behalve in de Stichting van de Arbeid, ook vertegenwoordigd inde Sociaal-Economische Raad. In 2010 zijn een aantal adviezen uitgebracht:Strategische agenda hoger onderwijs, onderzoek en wetenschap, Tijden van de samenleving, Werkmaken van baan-baan mobiliteit en Ontwikkeling door Duurzaam Ondernemen.In het advies Tijden van de samenleving heeft het CNV de vrije zondag benadrukt als collectieverustdag.68e Verslag (2011) 13

14. Het advies over baan-baanmobliteit heeft ruim een jaar voorbereiding gekost. In het advies wordtaandacht gevraagd voor een mobiliteitscultuur, scholing en inzetbaarheid en voor faciliteiten diewerknemers moeten ondersteunen bij hun mobiliteit op de arbeidsmarkt.Het advies Ontwikkeling door Duurzaam Ondernemen stelt dat economische groei een belangrijkebijdrage kan leveren aan armoedebestrijding in ontwikkelingslanden, mits aan een aantalvoorwaarden kan worden voldaan, zoals ontwikkeling van het lokaal ondernemerschap en de rolvan sociale partners. Dit advies heeft er in belangrijke mate aan bijgedragen om het internationalewerk van het CNV bij de staatssecretaris van Ontwikkelingssamenwerking op de kaart te krijgen. Inde kabinetsreactie op het advies wordt aangegeven dat de steun voor het internationale werk vanhet CNV die in 2012 zou aflopen, gecontinueerd zal worden. Het advies is ook in de Tweede Kamerniet onopgemerkt gebleven en heeft een aanzienlijk aantal moties tot gevolg gehad, o.a. tenaanzien van de criteria voor overheidssteun aan het bedrijfsleven op het gebied vanontwikkelingssamenwerking of internationaal ondernemen.Medio juli stuurt minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport een brief aan de SERwaarin zij vraagt om een advies over de betaalbaarheid van de zorg op de langere termijn. Innovember start het traject, nadat daaraan een intensieve voorbereiding binnen de SER aan voorafis gegaan. De planning is dat het advies in het voorjaar van 2013 gereed zal zijn.Op 30 augustus start het SER-traject Verschuivende Economische Machtsverhoudingen. Deregering heeft de SER gevraagd om te adviseren over het vestigingsklimaat in Nederland en voorNederlandse bedrijven in het buitenland, dit in het licht van de veranderingen na de crisis van2008. Het CNV wil in dit adviestraject nadrukkelijk ook kijken naar de effecten voor werknemers inNederland en in het buitenland. Het adviestraject zal naar verwachting in het tweede kwartaal van2012 worden afgerond.* ArbeidsomstandighedenHet jaar 2011 staat in het teken van drie evaluatietrajecten van: de Arbeidsomstandighedenwet,van de Arbeidstijdenwet en van de rol en positie van de bedrijfsarts. Het CNV heeft in deverschillende klankbordgroepen geparticipeerd.De evaluatierapporten over de Arbeidsomstandighedenwet en de Arbeidstijdenwet zullen het eerstekwartaal van 2012 aangeboden worden aan de leden van de Tweede Kamer.In het kader van de evaluatie van de rol en positie van de bedrijfsarts benadrukt het CNV dat hetvan groot belang is dat bedrijfsgezondheidszorg toegankelijk is voor iedereen die werkt. Uit deevaluatie blijkt dat dit lang niet altijd het geval is. Via het tripartiete maatschappelijk overlegarbeidsomstandigheden (MAPA) is aandacht besteed aan monitoring van dearbeidsomstandigheden. Dit gebeurt via de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) onderwerknemers, de Werkgevers Enquête Arbeid (WEA) onder werkgevers en in de Arbobalans.Ook wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van digitale instrumenten voor branches enbedrijven zoals de digitale RIE (Risico Inventarisatie en Evaluatie), stoffenmanager (die gebruiktkan worden bij het werken met gevaarlijke stoffen) en het meetinstrument fysieke belasting. Ookwordt een opzet gemaakt voor een meetinstrument om werkdruk en stress te kunnen meten. Opverzoek van het CNV wordt extra aandacht besteed aan het beter positioneren van depreventiemedewerker binnen bedrijven.Omdat het kabinet in 2012 aankondigt dat de ARIE-regeling, die wordt gebruikt voor hetcontroleren van bedrijven met gevaarlijke stoffen per 1 januari 2012 komt te vervallen, wordt hetSER-advies over de cultuuraspecten van veilig en gezond werken op verzoek van CNV en FNVtijdelijk opgeschort totdat de Arbeidsinspectie een alternatief heeft bedacht voor deze ARIE-regeling.Aan CNV Vakmensen en CNV Rechtshulp wordt regelmatig bijstand verleend over vragen overarbeidsomstandigheden, arbeidstijden en beroepsziekten.* Politiek en wetgevingGedurende het jaar worden de ontwikkelingen in de politiek zorgvuldig gevolgd. Na het aantredenvan het kabinet Rutte in het najaar 2010 gaat het kabinet voortvarend van start door hetaankondigen van een groot aantal maatregelen op het terrein van de sociale zekerheid.In maart wordt aangekondigd dat de Ziektewet ingrijpend zal worden gewijzigd. De wijzigingenzullen ertoe leiden dat er verschil in uitkering zal ontstaan tussen werknemers die een vaste baanhebben enerzijds en uitzendkrachten en mensen met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijdanderzijds. Het CNV is daar om principiële redenen tegen. Hiermee worden twee categorieënwerknemers gecreëerd. Daarom laat het CNV gedurende het jaar zijn protest zowel in de contactenmet Kamerleden en ambtenaren als in de media horen.68e Verslag (2011) 14

15. Staatssecretaris De Krom kondigt aan in 2011 te zullen komen met een wetsvoorstel dat voorzietin één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt (de Wet Werk en Bijstand, de WAjong ende Wet Sociale Werkvoorziening). De wet zal de titel Wet Werken naar Vermogen krijgen. Dehoofdlijnen van het wetsvoorstel worden in het voorjaar bekend gemaakt en worden vervolgensaan de Tweede Kamer aangeboden. Ofschoon het CNV op zich geen bezwaar heeft tegen het ondereen noemer brengen van de verschillende wetten zijn er zeer grote bezwaren tegen de wijzewaarop de wet zal worden ingevuld. Niet alleen wordt de inkomenspositie van mensen aan deonderkant van de arbeidsmarkt aangetast, maar ook worden de kansen op het vinden en houdenvan werk voor deze groep werknemers door de voorstellen verkleind. Het CNV heeft intensiefcontact met ambtenaren, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en tal en verschillendebelangengroeperingen zoals de Chronisch Zieken en Gehandicaptenraad. Ook worden gesprekkengevoerd met Kamerleden om ons standpunt kracht bij te zetten. Op 19 september – de dag voorPrinsjesdag - vraagt het CNV, samen met andere maatschappelijke organisaties, tijdens deManifestatie Wij zijn een samenleving speciaal aandacht voor deze groep werknemers.Vooruitlopend op het wetsvoorstel Wet Werken naar Vermogen dat in 2012 zal worden behandeld,wordt een aanscherping van de Wet Werk en Bijstand behandeld in de Eerste en Tweede Kamer.Het CNV vraagt aandacht voor de negatieve maatschappelijke gevolgen van deze wijzigingen. Erzijn grote bezwaren tegen de huishoudinkomenstoets en zorgen over tegenprestatie die vanuitkeringsgerechtigden wordt gevraagd. Verdringing van reguliere arbeid ligt daarbij op de loer. Inde media en in contacten met Eerste en Tweede Kamerleden probeert het CNV invloed uit teoefenen op de besluitvorming. Helaas zonder het gewenste resultaat. In december wordt hetwetsvoorstel, met wat kleine wijzigingen, die niet aan de bezwaren van het CNV tegemoet komen,aangenomen.In 2011 is het CNV als een van de eerste organisaties in het nieuws om te reageren op de –uitgelekte - stukken voor Prinsjesdag. Met de slagzin ‘Verdeel de lasten, niet de samenleving’ komthet CNV bij monde van voorzitter Jaap Smit op 15 september naar buiten. De daarop volgende dagvolgt een inhoudelijk commentaar op de miljoenennota, macro-economische verkenningen,begrotingen en het belastingplan. In de daarop volgende periode worden zowel in de media als incontacten met Kamerleden de standpunten van het CNV over de begroting van sociale zaken naarvoren gebracht. Dit geldt ook voor het belastingplan. Het belastingplan is een vertaling van dedepartementale begrotingen naar concrete fiscale maatregelen. Voor het CNV is de vertaling vanhet vitaliteitspakket van belang. In gesprekken met en e-mails aan individuele Kamerleden en deVaste Commissie van Financiën wordt de mening van het CNV onder de aandacht gebracht. Vooralhet beperkte fiscale voordeel van vitaliteitssparen en de overgangsregeling voor delevensloopregeling komt aan de orde. De inbreng van het CNV in de discussie heeft mede totgevolg dat de discussie over het vitaliteitspakket in 2013 in de Tweede Kamer zal wordenvoortgezet.Vrijwel geheel 2011 is het CNV actief bezig met het beïnvloeden van de discussie in de TweedeKamer over de Uitvoeringsinstructies UWV. Het UWV bepaalt op basis van dezeUitvoeringsinstructies of een werkgever een ontslagvergunning krijgt. Omdat deze instructies zodreigen te worden gewijzigd dat het voor werkgevers gemakkelijker wordt gemaakt om vastemedewerkers in te ruilen voor flexibele arbeidskrachten, dwingt de Kamer de minister openheidvan zaken te geven. In diverse brieven van de drie vakorganisaties worden de bezwaren tegen devoorstellen uitvoerig uiteen gezet. Onder druk van de Tweede Kamer past de minister zijnvoorstellen uiteindelijk ingrijpend aan.* InternationaalNiet alleen de nationale politiek houdt het bestuur en de beleidsmedewerkers van de Vakcentrale in2011 bezig.De politieke situatie rondom de eurocrisis leiden tot regelmatige mediaoptredens van voorzitterJaap Smit. Tijdens het congres van het Europees Verbond van Vakverenigingen in Athene roeptJaap Smit in mei op tot steun aan de Grieken. Tegelijkertijd onderstreept hij dat ook de Griekenzelf en de Griekse vakbonden hun verantwoordelijkheid moeten nemen.Naast de eurocrisis vragen diverse Europese wetgevingstrajecten de aandacht van het CNV. Indiverse werkgroepen en de executive committee van de EVV zijn beleidsmedewerkers van het CNVactief. Onderwerpen die in 2011 aan de orde komen zijn: de gevolgen van de economische crisisvoor de sociale grondrechten van werknemers zoals het collectief onderhandelingsrecht, het rechtop informatie en consultatie en het stakingrecht. Ook de aanscherping van de Detacheringsrichtlijn,het Witboek Pensioenen, Europese wetgeving met betrekking tot arbeidsmigratie en de herziening68e Verslag (2011) 15

16. van de Arbeidstijdenrichtlijn komen op diverse plaatsen in de Europese polder ter sprake. Diepolder is overigens zeer uitgebreid. Naast de EVV is het CNV o.a. vertegenwoordigd in hetEuropees Economisch en Sociaal Comité (EESC), de EZA (Europaieschen Zentrum furArbeitnehmerfragen) en verschillende raadgevende comités van de Europese Commissie (o.a. metbetrekking tot de Interne Markt). Daarnaast zijn er uiteraard contacten met de permanentevertegenwoordiging van Nederland bij de EU en Europese afdelingen van de ministeries van SZWen EL&I, teneinde de Nederlandse standpunten in de Europese Raad te beïnvloeden. Ook is erregelmatig contact met Europarlementariërs. Begin december heeft Jaap Smit een toespraak over‘sociale inclusie’ gehouden voor de EZA, en marge van het congres van de Europese Volkspartij.In internationaal verband gaat het om de ILO en de ITUC (International Trade UnionConfederation). Tijdens het ILO congres in juni was het CNV lid van de commissie die zich richtteop een ‘strategische discussie over sociale zekerheid’. Het werk van deze commissie heeft ervoorgezorgd dat er tijdens de ILO commissie van 2012 een Aanbeveling zal worden opgesteld metbetrekking tot een basisniveau van sociale zekerheid (social protection floor). De discussie binnende ILO over sociale zekerheid heeft er toe bijgedragen dat het belang hiervan ook in andereinternationale organisaties als de G-20 en de Wereldbank (die dit voorjaar met een nieuwestrategie t.a.v. sociale zekerheid komt) op de agenda staat. De ILO draagt hiermee bij aan haardoelstelling te werken aan een sociaal rechtvaardige globalisering.Andere activiteiten van Beleid zijn het uitbrengen van vijftien Polder Ins en Outs, met als doelbonden inzicht te geven in de relevante ontwikkeling op de dossiers van de afdeling Beleid enCommunicatie. In september verschijnt een special over de Vitaliteitsregeling.Ook verzorgen medewerkers presentaties, onder andere aan een delegatie van werknemers,werkgevers en de arbeidsinspectie uit Indonesië over het overleg en de samenwerking met deArbeidsinspectie in Nederland.4.1.2. Ondersteuning verenigingIn 2011 komt de commissie Sociaal Politieke Aangelegenheden (SPA) elf keer bijeen. HetCoördinatorenoverleg Arbeidsvoorwaarden (CCA) komt drie keer bijeen. De afdeling Beleid verzorgthet secretariaat van deze commissies. Ook wordt er in 2011 gestart met een nieuw overleg, hetEuropa/Internationaal overleg (EIO), waarin actuele Europese en Internationale dossiers wordentoegelicht. Het EIO kwam in 2011 twee keer bijeen. Medewerkers van de afdeling Beleid verzorgenpresentaties voor onder andere de leden van de Ontslagadviescommissies (OAC) en voor devrijwilligersdag van het CNV in december 2011.* ProjectenHet Kenniscentrum Werk & Vervoer, gericht op het bevorderen van afspraken op het gebied vanmobiliteitsmanagement is ook in 2011 actief. Het Kenniscentrum Werk & Vervoer, waarvan CNV devoortrekker is, heeft in 2011 in een vijftigtal bedrijven vakbondsbestuurders enondernemingsraden ondersteund in projecten over Het Nieuwe Werken, thuiswerken, flexibelearbeidstijden en slim of duurzaam reizen. In de arbeidsvoorwaardennota van het CNV zijn dethema’s geagendeerd. In samenwerking met de bonden wordt dit vertaald in concreteinstrumenten zoals een cao-waaier met voorbeeldafspraken over Het Nieuwe Werken, de monitorvan Het Nieuwe Werken (HNW) en cursussen voor kaderleden. De monitor van HNW wordt in 2011door ongeveer 7.000 werknemers ingevuld. Dat levert veel informatie op over wensen vanwerknemers betreffende werkplek, werktijden, samenwerken, resultaatgericht werken en werk-privé. De uitkomsten worden beschreven in de publicatie De nieuwe werker aan het woord die inhet najaar verschijnt.Ook zelfroosteren is een thema. In vijf openbare bibliotheken worden pilots zelfroosterenuitgevoerd. De uitkomsten worden gebundeld en verspreid. In diverse landelijke bijeenkomstenvoor ondernemingsraden biedt het Kenniscentrum workshops aan over HNW, thuiswerken enarbeidsomstandigheden. De handreiking HNW hoe blijf je er gezond bij wordt zelfs besproken in deTweede Kamer en heeft eraan bijgedragen dat de focus is verschoven van aanpassen van deArbeidsomstandighedenwet naar goede uitleg over het invullen van de zorgplicht. Eind 2011 wordtbesloten dat het Kenniscentrum nog één jaar doorgaat om kennis en ervaring bij de vakbonden teverankeren en nog meer leden te bereiken in vijftig nieuwe projecten. De producten van hetKenniscentrum zijn te vinden op www.werkenvervoer.nl4.1.3. Onderzoek* Ledenpanel68e Verslag (2011) 16

17. Het CNV heeft met het digitale CNV Panel (ruim 2.000 panelleden) een instrument om op eensnelle, betrouwbare en structurele manier de mening van zijn leden te peilen. Het biedt demogelijkheid om een scala aan inhoudelijke thema’s te onderzoeken, van meningen overmedezeggenschap tot de tevredenheid met het lidmaatschap. Deze informatie kan bijdragen aanstrategische beleidsvorming, media-aandacht, en bijvoorbeeld inzichten bieden in determinantenvan (opzeg)gedrag of duur van het lidmaatschap. In 2011 zijn zes panelonderzoeken uitgezet overonder andere: werken op zon- en feestdagen, mantelzorg, flex-werk, pensioen/AOW,bezuinigingen, vitaliteitsregeling en CNV Internationaal.* Monitoren ledenontwikkelingIn 2010 heeft het Secretarissenoverleg besloten tot het monitoren van de ledenontwikkelingen. In2011 worden door de afdeling onderzoek vier rapportages (elk kwartaal één) opgeleverd.* De klant centraal – meting klanttevredenheidDe kwaliteit van de verschillende diensten wordt vanaf januari 2009 op een uniforme maniergemeten. Ook in 2011 worden rapportages opgeleverd.De afdelingen waar het om gaat zijn: CNV Info (4 x per jaar), Rechtshulp Plus (2 x per jaar),Belastingservice (1 x per jaar), CNV Internationaal (1 x per jaar), Opleiding en Training (1 x perjaar), Jubilarissen (1 x per jaar) en Vertrouwenspersonen (1x per jaar).* BeleidsonderzoekHet bestuur van het CNV is op zoek naar een nieuwe koers en een nieuw elan voor het CNV. HetCNV wil een vernieuwende en eigentijdse beweging zijn die erkent dat verandering nodig is. HetCNV wil geen vakbeweging zijn, die alléén bezig is om oude rechten te verdedigen, maar één diemoderne waarden van maatschappelijk belang en behoeften van de Nederlandse beroepsbevolking(jong én oud) onderkent en waarborgt. Een onderzoek onder de Nederlandse beroepsbevolking(CNV leden en niet-leden) zal hier inzicht in geven.In samenwerking met het onderzoeksbureau MWM2 wordt in de periode september-december 2011een kwalitatief en kwantitatief onderzoek uitgevoerd onder CNV-leden en niet-leden. De resultatenvan het onderzoek werden gepresenteerd op de nieuwjaarsreceptie van het CNV op 19 januari2012.* Levenscyclus vakbondslidmaatschap In januari 2011 stemt het Secretarissenoverleg in met het voorstel ‘onderzoek levenscyclusvakbondslidmaatschap’. In dit onderzoek wordt een groep (nieuwe) leden een aantal jaren gevolgdom inzicht te krijgen in hoe de levenscyclus van het vakbondslidmaatschap verloopt. Wat zijnoverwegingen om lid te worden en te blijven, wat zijn de verwachtingen en wat beïnvloedtuiteindelijk het gedrag (lid blijven of opzeggen) van leden (momenten van de waarheid)?Leden ontvangen één keer per jaar een korte (zo’n twaalf vragen) vragenlijst via internet. Op basisvan de gegevens uit de vragenlijsten en de achtergrondgegevens uit het ledenbestand kunnenantwoorden op bovenstaande vragen worden gegeven.In 2011 wordt het voorstel verder uitgewerkt en worden voorbereidingen getroffen om in januari2012 van start te gaan.4.2. Communicatie4.2.1. SupercollegaMet de CNV Supercollega Award 2011 wil het CNV duidelijk maken dat werk meer is dan alleengeld verdienen. De campagne brengt dat positief door mensen die met hart en ziel werken in hetzonnetje te zetten. Tijdens acht voorrondes in 2011 zijn kandidaten opgegeven die volgenscollega’s in aanmerking komen voor de titel Supercollega. In totaal zijn er negen voorrondes inacht verschillende sectoren. De prijswinnaars uit de voorrondes worden gehuldigd op hunwerkplek. De negende voorronde staat open voor iedereen, ongeacht de sector. De finaleronde isin december 2011. Tijdens de feestelijke prijsuitreiking op 2 februari 2012 in Utrecht wordtbekendgemaakt wie de uiteindelijke Supercollega 2011 is. Ook worden op die dag de nummerstwee en drie gehuldigd.Fred Panneman, werkzaam in de beveiliging (CNV Dienstenbond) wint de campagne en verdientdaarmee de titel CNV Supercollega 2011. Elly Schapendonk, werkzaam in het basisonderwijs (CNV68e Verslag (2011) 17

18. Onderwijs) wint de tweede en Marscha Gennissen, werkzaam in de uitzendbranche (CNVDienstenbond) wint de derde prijs.4.2.2. InternetIn 2011 daalt het aantal bezoekers van de website (met 24%, in 2011 bezoeken 471.556 leden desite). Daarvoor zijn diverse verklaringen:- door herziening van de website is de site een tijd minder vindbaar geweest voor zoekmachines.- door de verbetering van de bondssites wordt cnv.nl minder gebruikt als portaal naar debondssites.- achtergrondinformatie, waar bezoekers vroeger voor op de CNV-site kwamen, is tegenwoordig opandere paginas (o.a. Wikipedia) uitgebreider beschikbaar.Hoewel er in kwantitatieve zin dus een daling is, zijn de kwalitatieve resultaten van de websitesterk verbeterd. Het aantal nieuwe leden via cnv.nl is gestegen. Maar ook het nieuws (in blogvorm)wordt beter gelezen dan ooit en leidt regelmatig tot aandacht in de media. Met name de blogs vanJaap Smit leveren regelmatig pers op. Zelfs in Kamerdebatten wordt verwezen naar publicaties opcnv.nl.De digitale CNV-nieuwsbrief wordt verzonden naar 21.830 abonnees.Social media is in 2011 een factor van belang voor de CNV website geworden. Bijna de helft van delezers van nieuwsberichten, komt daar via twitter/linkedin/facebook.Ook mobiel internet neemt een enorme vlucht. De vernieuwde mobiele website (geïntroduceerd nade zomer) staat op de twaalfde plek van best bezochte paginas van heel 2011. Er zijn dagen datruim 15% van de bezoekers dat met een telefoon of tablet doet.Inhoudelijk gezien blijven de praktische zaken voor leden het populairste. Het gaat dan om deonderdelen contract, lid worden en de belastingservice en de berichtgeving daarover.De aanmelding van nieuwe leden via cnv.nl loopt steeds beter. In 2011 worden verbeteringendoorgevoerd en door een goedlopende advertentiecampagne aan het eind van het jaar groeit hetaantal nieuwe leden flink (een stijging van 20% tot 3.307 leden).4.2.3. OverigEen aantal ledenproducten van afdeling Dienstverlening is dit jaar gerestyled, en ook de magazinesvan CNV Jongeren zijn in een nieuw jasje gestoken. Voor deze organisatie is ook eentrainingspakket ontworpen speciaal voor Wajongers en hun begeleiders op de werkvloer. Voor dezichtbaarheid van het CNV in de wijk Overvecht is een serie posters en flyers gemaakt. Grafischevormgeving vanuit de CNV Vakcentrale voor CNV Internationaal en andere CNV-bonden is in trek,en goed voor het behoud van een uniforme CNV-huisstijl.68e Verslag (2011) 18

19. 5. CNV Internationaal5.1. AlgemeenIn december 2010 kondigde het Ministerie van Buitenlandse Zaken een korting aan op de subsidievan CNV Internationaal van 12,5 procent in 2011. Dit leidde tot een aangepast jaarplan dat in junibij het ministerie werd ingediend. In december 2011 heeft het ministerie dit plan goedgekeurd.De aangekondigde veranderingen op het gebied van subsidies van het Ministerie van BuitenlandseZaken, hebben ertoe geleid dat CNV Internationaal een strategieonderzoek heeft uitgevoerd.Daarvoor is adviesbureau Birch Consultants ingehuurd die het team van CNV Internationaal ondermeer begeleidde bij verkennende gesprekken met externe partijen (potentiëlesamenwerkingspartners). In augustus is een grote strategiebijeenkomst georganiseerd met CNV-bonden om ook de interne inbedding van het internationale werk te toetsen en verder uit tediepen. Vertegenwoordigers van CNV Vakmensen, CNV Dienstenbond, CNV Onderwijs, CNVKunstenbond, CNV Publieke Zaak en CNV Vakcentrale waren hierbij aanwezig. In het najaar is destrategienota verschenen en door de Commissie Internationaal goedgekeurd. In 2012 volgt deuitwerking van deze strategienota in jaarwerkplannen.In 2011 nam het team afscheid van twee medewerkers: Rinze Tjeerdsma (beleidsmedewerker) enMartijn Hordijk (advocacy-medewerker) en verwelkomde drie nieuwe medewerkers: HannekeSmits (projectmedewerker Latijns-Amerika), Marjon van Emous (medewerker managementinformatie) en Martine Kersten (lobbymedewerker/fondsenwerver).Jan Gerrit van Norel (manager van het team CNV Internationaal) is in 2011 vertrokken. Als interimmanager werd Roel Rotshuizen (algemeen secretaris van CNV Dienstenbond) aangesteld. In 2011waren er twee langdurig zieken: Marionne Lips (projectmedewerker Latijns-Amerika) en RinzeTjeerdsma (beleidsmedewerker).5.2. Programma Sterke Partnerorganisaties voor Fatsoenlijk WerkDit programma vormt het hart van CNV Internationaal: het steunen van vakbonden in Latijns-Amerika, Afrika, Azië en Oost-Europa zodat zij op een goede wijze hun vakbondswerk kunnen doenom armoede te bestrijden.Om het werk van partnervakbonden goed te kunnen volgen en beoordelen zijn er doormedewerkers van CNV Internationaal een aantal werkbezoeken gebracht aan Costa Rica,Honduras, Guatemala, El Salvador, Cuba, Colombia, Indonesië, Cambodja, Macedonië en Moldavië.In 2011 werd een organisatieanalyse uitgevoerd op de partnervakbonden in Moldavië, Honduras,Costa Rica, Niger en Zuid-Afrika. Ook werden landenonderzoeken uitgevoerd in Costa Rica,Nicaragua, Niger, Zuid-Afrika, Kameroen en Sri Lanka, waarbij onder andere in kaart is gebrachtmet welke maatschappelijke krachten en ontwikkelingen de partnervakbonden te maken hebben.Dergelijke onderzoeken geven een goed beeld van de context waarin partnervakbonden moetenopereren en vormen een van de ingrediënten op basis waarvan de partnervakbonden insamenwerking met CNV Internationaal een strategisch meerjarenplan ontwikkelen.In samenwerking met Fairfood Nederland werkt CNV Internationaal aan het verduurzamen van devoedselketen. Daarbij wordt de expertise van partnervakbonden ingezet. In 2011 is dezesamenwerking verder ontwikkeld tijdens een bijeenkomst van een week in Amsterdam en Utrecht,in aanwezigheid van vakbondsvertegenwoordigers uit Indonesië, Ghana, Zuid-Afrika, Colombia enCosta Rica.Vanuit het team CNV Internationaal werden werkbezoeken gebracht aan het ondersteunendebureau BCPA in Benin om nadere werkafspraken te maken. Ook is deelgenomen aan eenbijeenkomst in Vietnam van de internationale vakbondsorganisatie ITUC. Deelname is door de EUgefinancierd. Voorts was CNV Internationaal aanwezig op de International Labour Conference 2011van de VN-arbeidsorganisatie ILO in Genève, ter ondersteuning van de partnerorganisaties.Aansluitend organiseerde CNV Internationaal in samenwerking met het Ministerie van SocialeZaken en Werkgelegenheid en FNV de conferentie ‘Friends of the ILO’.Vertegenwoordigers van een aantal partnerorganisaties brachten in 2011 een bezoek aan CNV:CGTB (Benin), CSNM (Moldavië) en CNTG (Guinee). Tijdens elk bezoek werd er tijd gereserveerd68e Verslag (2011) 19

20. voor gesprekken met het Dagelijks Bestuur van CNV Vakcentrale. Ook vonden er ontmoetingen engesprekken plaats met collega’s van diverse afdelingen van CNV Vakcentrale.Bestuurders van CNV Dienstenbond en CNV Vakmensen hebben twee trainingen verzorgd op hetgebied van onderhandelingsvaardigheden aan de Macedonische partnervakbond UNASM (infebruari) en de Moldavische vakbond CNSM (in november). CNV Jongeren heeft een bezoekgebracht aan de Cambodjaanse jongerenorganisatie van de CLC. CNV Internationaal ontvingtevens bezoek uit Oman en wisselde kennis uit op het gebied van de sociale dialoog. Het betrofhier een voorbereidingsbezoek op het staatsbezoek aan Oman, dat in januari 2012 plaats zouvinden.El Salvador werd in oktober zwaar getroffen door zware neerslag en modderstromen. Departnervakbond CATS heeft daarop een bedrag van 2.500 euro ontvangen voor hulp aan getroffenvakbondsleden.5.3. Lobby en Beleid voor Fatsoenlijk WerkVia lobby-activiteiten in Nederland wil CNV Internationaal het thema Fatsoenlijk Werk inontwikkelingslanden hoog op de politieke agenda zetten en houden. In 2011 heeft CNVInternationaal zich actief ingezet op de SER-adviesaanvraag inzake private sectorontwikkeling inontwikkelingslanden. In september leidde dit tot het SER-advies ‘Ontwikkeling door duurzaamondernemen’.Ook participeerde CNV Internationaal in onder meer het Colombia-platform, het Cuba-platform enhet MVO-Platform. In reactie op nieuwe beleidsvoornemens van staatssecretaris Knapen heeft hetCNV, samen met de FNV, een brief geschreven. Op 24 januari ontmoette Jaap Smit destaatssecretaris in een persoonlijk gesprek en heeft hij namens CNV gepleit voor het blijvendebelang van vakbondsontwikkelingssamenwerking door Nederlandse vakbonden in het OS-instrumentarium van de rijksoverheid.5.4. Draagvlakversterking voor Fatsoenlijk Werk* ‘Eerlijke Kleding? Draag het uit!’De publiekscampagne van 2010 ‘Eerlijke Kleding? Draag het uit!’ werd in 2011 voortgezet. Dedocumentaire ‘The Worker Can Wait’ (over arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie inCambodja) kwam gereed en werd in februari voor het eerst vertoond aan CNV-medewerkers op deTiberdreef. Eind maart werd een CNV-avond georganiseerd op het filmfestival Movies that Matter inDen Haag. Ook daar was de documentaire ‘The Worker Can Wait’ te zien, met aansluitend eenpublieksdebat tussen CNV-voorzitter Jaap Smit, Christiaan Rebergen(Millenniumdoelenambassadeur) en Bernedine Bos (MVO Nederland). De avond werd bezocht doorruim 200 belangstellenden. Verder heeft CNV Jongeren een groot aantal schoollessen over EerlijkeKleding verzorgd. Een groep van zo’n tien vrijwillige jongeren is van mei tot en met novemberscholen langs gegaan om voorlichting te geven over het thema. Daarmee zijn ruim 1.000 leerlingenbereikt.In dagbladen Metro en De Pers is een aantal keren geadverteerd, waarbij Eerlijke Kleding alsthema centraal stond. Zo is eind september in de Metro een pagina-grote advertentie verschenenwaarin aandacht werd gevraagd voor de campagne ‘Eerlijke Kleding? Draag het uit!’. Diezelfdeadvertentie werd ook gebruikt om de landelijke CNV-actiedag ‘Wij zijn één samenleving’ onder deaandacht te brengen.Op 7 oktober (Werelddag voor Fatsoenlijk Werk) werd de campagne officieel afgesloten door eengezamenlijke actie met StoereVrouwen. Zij hebben StoereLintjes uitgedeeld aan kledingzaken inAmsterdam die Eerlijke Kleding verkopen.* IC cao’sVia cao-onderhandelingen worden geregeld concrete bedragen of een deel van de loonruimtegereserveerd om projecten van partnervakbonden van CNV Internationaal te steunen. Dezeafspraken worden Internationale Collegialiteit in cao’s (IC cao’s) genoemd. In 2011 werd op diemanier 138.290 euro binnengehaald. Om IC coa’s te promoten onder cao-onderhandelaars is hethele jaar door voorlichting gegeven tijdens kaderdagen van onder meer CNV Vakmensen en aanhet management-team van CNV Publieke Zaak. Contacten zijn gelegd met de cao-onderhandelaarsbij de Gasunie (CNV Vakmensen), waterschappen (CNV Publieke Zaak) en crematoria (CNVDienstenbond).* Particuliere fondsenwervingIn 2011 zijn alle circa 20.000 particuliere relaties van CNV Internationaal twee keer benaderd meteen fondsenwervende direct mailing. In 2011 is aan particuliere giften 114.191 euro ontvangen,iets meer dan het jaar daarvoor.68e Verslag (2011) 20

21. In december 2011 werd een decemberactie georganiseerd, waarbij een informatiefolder werdgestuurd aan alle leden van de CNV Dienstenbond, CNV Publieke Zaak en CNV Onderwijs. Devoorzitters van de betreffende bonden en voorzitter Jaap Smit van CNV Vakcentrale steunden dezeactie met een gezamenlijk oproep in de folders.* Handtekeningenactie GuatemalaIn mei startte een handtekeningenactie tegen de moorden op vakbondsmensen in Guatemala. Deactie liep het hele jaar door en werd vanaf november ook door Amnesty International gesteund. Intotaal werden ruim 9.300 handtekeningen opgehaald. Op 9 december (aan de vooravond van deMensenrechtendag) overhandigde Jaap Smit een grote stembus vol handtekeningen aan deGuatemalteekse ambassadeur in Den Haag. Daarbij was ook een vertegenwoordiger van devakbond CGTG uit Guatemala aanwezig. Een week eerder werden de handtekeningen symbolischoverhandigd door projectmedewerker Marjolein Groenewegen aan het hoofd van het OpenbaarMinisterie in Guatemala en aan de nieuwe minister van Arbeid.* CNV Internationaal LoketHet internationale werk van CNV wordt niet uitsluitend uitgevoerd door CNV Internationaal. VeelCNV-bonden onderhouden ook nauwe contacten met partnervakbonden in andere delen van dewereld. Eind 2011 heeft CNV Internationaal toestemming gekregen van het Ministerie vanBuitenlandse Zaken om dergelijke projecten ook te steunen, mits die aan voorwaarden voldoen diedoor het ministerie zijn gesteld. De nieuwe regeling heet CNV Internationaal Loket en zal in 2012als pilot van start gaan.5.5. Inzet van bestuursledenVoorzitter Jaap Smit is in april op bezoek geweest bij partnervakbonden CGT in Colombia en deCMTC in Costa Rica. Vice-voorzitter Maurice Limmen bracht een bezoek aan de SBSI in Indonesië,als gast van een groot congres van de partnervakbond.De voorzitters van CNV Publieke Zaak (Eric de Macker), CNV Dienstenbond (Dirk Swagerman) enCNV Onderwijs (Michel Rog) hebben in december 2011 een actie ondersteund waarbij aandacht ensteun werd gevraagd voor de partnervakbond CTN in Nicaragua die in 2012 veertig jaar bestaat.CNV Vakmensen zal deze actie in februari 2012 onder de aandacht van haar leden brengen.68e Verslag (2011) 21

22. 6. Dienstverlening6.1. CNV Ledenservice6.1.1. Opleiding en TrainingCNV Opleiding en Training organiseert in opdracht van de bonden een beperkt bondsbreedscholingsprogramma. In 2011 zijn volgens afspraak zo’n 50 trainingen uitgevoerd. In totaal hebben494 leden deelgenomen. Vooral de trainingen Social Networks en Loopbaancheck waren populair.Maar ook de andere thema’s konden rekenen op voldoende belangstelling. Bijvoorbeeld: profileren,timemanagement, netwerken, verantwoord leidinggeven, persoonlijke effectiviteit, communiceren,leren onderhandelen, loopbaanoriëntatie, emotionele intelligentie.Naast de trainingen is er ook een retraite georganiseerd met als thema: Stilstaan bij je loopbaan.De deelnemers waardeerden de trainingen positief. Ze gaven een gemiddeld rapportcijfer van 7,7.* Opleiding en Training MaatwerkDe CNV-bonden kunnen Opleiding en Training ook inzetten voor scholing en training van hunkaderleden/vrijwilligers of een bepaalde doelgroep.In 2011 is er veel gebruik gemaakt van deze maatwerkvariant. In totaal hebben 1.010 ledendeelgenomen aan een workshop of training. Dit is een verdubbeling ten opzichte van 2010.Thema’s zijn o.a.: Loopbaanperspectief 50+ voor ACP-leden, startdagen voor de regioplatformsvan CNV Vakmensen waarbij vergaderen en samenwerken centraal staan, met pensioen, wat nu tedoen voor leden van CNV Vakmensen, sociale zekerheid voor Anders Aktieven van CNVDienstenbond.Ook een groep vrijwilligers van CNV Vakcentrale heeft een training gevolgd, met thema’s alsklantgericht handelen en beïnvloeden.In 2011 is de training ‘Vrijwilliger als Ambassadeur’ ontwikkeld. Deze wordt in 2012 aangebodenaan diverse vrijwilligersgroepen van CNV Vakcentrale. Daarnaast zijn de voorbereidingen gestartvoor een training ‘Grip op de Knip’.Financieel heeft het onderdeel Opleiding en Training ook goed gedraaid. Doordat er meerdeelnemers waren in het bondsbrede programma en het aantal maatwerkopdrachten flink istoegenomen zijn er in het variabele kostendeel meer opbrengsten gegenereerd dan dat er kostenzijn gemaakt.6.1.2. CNV Vertrouwenspersonen WAO/WIADe Vertrouwenspersonen begeleiden leden bij de keuring en geven informatie. Daarnaastbegeleiden zij leden in de eerste twee ziektejaren.Het was een druk jaar voor CNV Vertrouwenspersonen. In 2011 zijn er 498 intakes geweest voordeze dienst (in 2010 waren dit er 341).De stijging is deels te danken aan de samenwerking met CNV Onderwijs om leden bij te staantijdens het onzekere ziekteverlof. Maar ook de samenwerking met de juristen van CNV Vakmensenleverde meer hulpvragen op. Van de hulpvragen ging 46% over de ziektetijd. In 2010 was dit nogmaar 25%.De intensieve samenwerking met beide bonden verbetert de dienstverlening, maar zorgt ook voormeer complexe hulpverzoeken. Het is geen probleem gebleken om deze verzoeken op te pakken.Samen met enkele ervaren CNV Vertrouwenspersonen is gewerkt aan een nieuwinwerk/stageprogramma voor aankomend Vertrouwenspersonen. Voordeel van het nieuweprogramma is dat de opleiding voor aankomend Vertrouwenspersonen sneller verloopt. Naast eenscholing op het gebied van sociale zekerheid bestaat het inwerkprogramma uit een stage bijverschillende ervaren Vertrouwenspersonen.Het afgelopen jaar zijn er twee landelijke bijeenkomsten gehouden en een startbijeenkomst voorde pilot met CNV Onderwijs, waarbij de weten regelgeving tijdens de Poortwachterperiode met dedaarbij bijzondere regels binnen het onderwijs, centraal stond.Ondanks het groeiende aantal hulpvragen, is het gelukt om binnen het budget te blijven.68e Verslag (2011) 22

23. 6.1.3. CNV BelastingserviceIn 2011 zijn er ruim 34.000 aangiftes voor leden (inclusief fiscaal partners) ingevuld door CNVBelastingservice. Alleen al op de zittingen in het voorjaar zijn 20.000 leden geweest voor hulp bijde aangifte. De zittingen zijn verspreid over het land georganiseerd. In totaal op 563 dagdelen,verdeeld over 192 verschillende locaties. De leden kunnen zelf online een afspraak maken of bellenmet CNV Info voor het maken van een afspraak.De leden zijn erg tevreden over deze dienstverlening. Gemiddeld wordt een rapportcijfer gegevenvan 8,1.Ook buiten de zittingen om worden het hele jaar door aangiften ingevuld. Naast de gewoneaangifte (inkomstenbelasting) worden ook aanvragen voor toeslagen verzorgd, buitenlandaangifteningevuld en hulp geboden bij aangiften in geval van overlijden.Als leden naar aanleiding van de ingevulde aangifte nog vragen of aanvullingen hebben, danworden leden geïnformeerd en verder geholpen.Voor CNV Belastingservice zijn jaarlijks zo’n 1.000 vrijwilligers actief. De kwaliteit staat hoog in hetvaandel. Alle invullers worden jaarlijks geschoold. Daarnaast wordt elke ingevulde aangifte dooreen speciale vrijwilliger (controleur) gecontroleerd.In de jaarlijkse training wordt naast het inhoudelijke deel ook aandacht besteed aan socialevaardigheden. Ook is een groep vrijwilligers extra getraind op klantgericht handelen.Op twee locaties is een pilot gehouden voor het werken met de VIA (Vooringevulde Aangifte). Dezeontwikkeling bij de Belastingdienst vraagt een andere manier van werken (de aangifte wordt op delaptop digitaal verwerkt). Hiervoor is het ook noodzakelijk dat alle locaties voorzien zijn vandraadloos internet. In 2011 is hiermee een start gemaakt, zodat we voorbereid zijn op de komendeontwikkelingen inzake de VIA.Daarnaast gaat de Belastingdienst werken met een nieuw Toeslagensysteem. Samen met deBelastingdienst en de andere intermediairs wordt gezocht naar een oplossing om leden te kunnenhelpen bij het aanvragen en wijzigen van huur- en zorgtoeslag, alsmede kinderopvangtoeslag.Naast de gewone aangiften zijn er ook 85 aangiften ingevuld voor Poolse werknemers en zijn er insamenwerking met CNV Vakmensen ruim 200 aangiften ingevuld op scholen alsmede 450aangiften voor instellingen.In 2011 is er bij de vrijwilligers nog meer gestuurd op het bijhouden van een juiste administratie.Hierdoor zijn de kosten en opbrengsten (bijdrage van leden) nog beter in kaart gebracht.Daarnaast is nog meer gestuurd op kostenbesparing. In totaal zijn de variabele kosten minus deopbrengsten 112.000 lager dan begroot.6.1.4. CNV JubilarissenCNV Vakcentrale heeft in 2011 huldigingen georganiseerd voor jubilarissen van CNV Dienstenbond,CNV Publieke Zaak en CNV Vakmensen. In totaal hadden deze bonden 6.448 jubilarissen. Allejubilarissen hebben een speciale vooraankondiging ontvangen, alsmede een speciale uitnodigingvoor een huldigingsbijeenkomst. Er zijn 108 bijeenkomsten georganiseerd. Jubilarissen die niet opde bijeenkomst zijn gekomen, hebben het gouden insigne en de oorkonde per post thuisontvangen. De leden met een 60- en 70-jarig lidmaatschap zijn thuis gehuldigd en vaak ook nogop een viering geweest.Van de jubilarissen die op een bijeenkomst zijn geweest is 98,5% tevreden tot zeer tevreden.Hoewel het aantal jubilarissen en bijeenkomsten meer waren dan begroot, is er toch binnen hetbudget gebleven.In 2011 is een aandenken gemaakt voor de 75-jarige jubilarissen. Er zijn 100 borden met eenspeciaal ontwerp ingekocht.6.1.5. CNV VertegenwoordigingenDe zittingstermijn voor onze vertegenwoordigers in de ontslagadviescommissies zat er, na vier jaarop. Degenen die door wilden gaan en aan de benoemingscriteria voldeden, zijn opnieuw voor vierjaar bij het UWV voorgedragen. Van een aantal leden is tijdens een bijeenkomst afscheid genomen.Via oproepen op de website, via bestuurders van bonden en via Linked-in hebben we goede,nieuwe vertegenwoordigers aan ons kunnen binden.68e Verslag (2011) 23

24. De Kamer van Koophandel is, op aandringen van de politiek, bezig met een grote reorganisatie. Denieuwe organisatie moet op 1 januari 2014 formeel van start gaan. Om die reden is dezittingstermijn, die in 2011 zou aflopen, van onze bestuursleden in de Algemeen Besturen verlengdtot die datum. In 2011 vonden enkele bijeenkomsten met de vertegenwoordigers van CNV, FNV enMHP plaats om bij te praten over de ontwikkelingen en om input te verzamelen. Op centraal niveauvond overleg plaats met het Ministerie van EL&I, met KvK-NL en met de SER over met name depositie van de vakbeweging in de nieuwe organisatie.Aan de CNV-leden in Lokale Adviesraden is in november een training ‘Beïnvloeden’ aangeboden,verzorgd door CNV Opleiding & Training.Met onze CNV-ers in de Interregionale Vakbondsraden vond begin van het jaar een ontmoetingplaats in Utrecht. Over en weer is bijgepraat en er is kennis gemaakt met de nieuwe vice-voorzittervan het CNV.6.1.6. HRM VrijwilligersIn 2011 vond een introductiebijeenkomst voor nieuwe vrijwilligers plaats. Tijdens de bijeenkomstkreeg men o.a. informatie over de CNV-organisatie, over geschiedenis en identiteit en hetvrijwilligersbeleid. Doel van de bijeenkomsten is een bijdrage leveren aan de toerusting van devrijwilligers. Gemotiveerde vrijwilligers zijn een belangrijk visitekaartje voor het CNV.Het Vrijwilligersjournaal heeft tot doel het versterken van de band met de vrijwilligers en henbetrokken te houden bij de organisatie. Het magazine, met daarin o.a. interviews met vrijwilligersen ontwikkelingen binnen en buiten het CNV, verscheen volgens plan drie keer: een keer in hetvoorjaar, een keer vlak voor de zomervakantie, en de laatste in december. In hetdecembernummer werd ook de kersten nieuwjaarswens opgenomen, zodat bespaard kon wordenop de kerstkaart.In november ontvingen de vrijwilligers, zoals gebruikelijk, de CNV-zakagenda.Jaarlijks organiseert de Vakcentrale een feestelijke vrijwilligersbijeenkomst voor zijn vrijwilligers inéén bepaalde regio. Ontmoeting en overbrengen van waardering aan de vrijwilliger zijn devoornaamste doelen. Dit jaar waren de vrijwilligers uit de provincies Noord- en Zuid-Holland,Flevoland en Utrecht uitgenodigd. De opkomst was boven verwachting. Zo’n 140 enthousiastevrijwilligers bezochten op zaterdag 10 december de bijeenkomst in het Kontakt der Kontinenten inSoesterberg. Met een gebalanceerde mix tussen informatie, ontmoeting en entertainmentbeleefden de vrijwilligers een aangename en inspirerende middag.De Vakcentrale besteedde op de volgende wijze aandacht aan het Europees Jaar Vrijwilligerswerk:in april, op de Landelijke Complimentendag, ontvingen onze vrijwilligers (evenals die van CNVDienstenbond en CNV Onderwijs) als bedankje een mooie ansichtkaart. In september, tijdens de‘Week van het Applaus’ werden ze verrast met een doosje CNV-bonbons. Daarnaast werden devrijwilligers in de gelegenheid gesteld collega-vrijwilligers voor te dragen voor de titel ‘CNV-Supervrijwilliger’, analoog aan de campagne ‘CNV-Supercollega’. Uit de vele nominaties koos dejury Jan Potze als Supervrijwilliger. In januari ontving hij uit handen van Jaap Smit een chequevoor een arrangement in het Hotel van de Toekomst in Rhenen.6.1.7. Onder Dezelfde ParapluIn het najaar van 2011 heeft de groep ‘Onder Dezelfde Paraplu’ zestien bijeenkomsten voorseniorenleden georganiseerd. De bijeenkomsten waren verspreid over het hele land. Dit jaarstonden ze in het teken van de bezuinigingen in de gezondheidszorg. Daarnaast werd algemeneinformatie gegeven over het pensioenbeleid en belastingzaken.In totaal hebben 465 leden deze bijeenkomsten bezocht.6.2. CNV Rechtshulp6.2.1. RechtshulpverleningIn het verslagjaar is het aantal nieuwe dossiers opnieuw gedaald. In 2010 werden 3.629 nieuwedossiers gemeld; in 2011 was dat aantal 3.088. Daarnaast werden in 2011 - via CNV Info - bijna4.500 telefonische juridische vragen beantwoord. De daling van het aantal meldingen - voor hetderde jaar op rij - is enerzijds toe te schrijven aan de wijziging van de verzekeringsvoorwaarden68e Verslag (2011) 24

25. per 1 januari 2010 waarin - voor het eerst - een franchise werd opgenomen, anderzijds laten degevolgen van de financiële en economische crisis zich voelen. Daar waar - breed gesproken -minder transacties plaatsvinden, ontstaan er - nominaal - minder problemen of geschillen. Dedaling laat zich - conform de verwachting - het meest duidelijk zien in de civiele sector.Per 1 juli 2011 werd de zogenaamde kantonrechtersgrens verhoogd van € 5.000 naar€ 25.000. Daarmee werd het werkgebied van CNV Rechtshulp aanmerkelijk vergroot nu voortaanook in zaken met een belang tussen de € 5.000 en € 25.000 voor een cliënt (bij de kantonrechter)kon worden geprocedeerd. In het verleden dienden dergelijke zaken aan een advocaat te wordenuitbesteed. Met het oog daarop is aan de medewerkers van CNV Rechtshulp extra scholingaangeboden in de vorm van een in-house opleiding waarin specifieke aandacht werd besteed aande techniek van het voeren van een procedure bij de kantonrechter. Naast deze specifiekeopleiding is door de medewerkers in ruime mate gebruikgemaakt van de geboden mogelijkhedentot het volgen van relevante cursussen en opleidingen. Van de medewerkers van CNV Rechtshulpmag kwalitatief hoogstaande dienstverlening worden verwacht; opleiding is daarvan eenbelangrijke pijler.In de aanloop naar de in gebruik stelling van de nieuwe kernprogrammatuur zijn de internewerkprocessen kritisch bezien en daar waar nodig aangepast. Met de ingebruikname van dienieuwe programmatuur (in de eerste maanden van 2012) zullen grote stappen voorwaarts wordengezet, met name op het terrein van de financiële beheersbaarheid van CNV Rechtshulp.CNV Rechtshulp maakte in 2011 de overstap naar ‘integraal tijdschrijven’. Alhoewel er sprake isvan een groeiproces is nu reeds duidelijk dat deze overstap zal leiden tot een verbeterd inzicht inde activiteiten die de medewerkers van CNV Rechtshulp verrichten.Met het Verbond van Verzekeraars is overleg gevoerd over de mogelijkheid tot toetreding tot deRegeling Buitengerechtelijke Kosten Letsel. Dit overleg heeft ertoe geleid dat CNV Rechtshulp per1 januari 2012 is toegetreden tot die regeling. De verwachting is dat daarmee nodeloze discussieover de vergoeding van buitengerechtelijke kosten in letselzaken wordt voorkomen. Daarmeewordt een plezieriger klimaat geschapen waarin - op verantwoorde wijze - tot een regeling van dekwestie kan worden gekomen en wordt daarnaast aanzienlijke tijdwinst geboekt.CNV Rechtshulp geeft klanttevredenheid een belangrijke plaats in haar werkzaamheden. Evenals invorige jaren zijn er derhalve klantenonderzoeken uitgevoerd. Uit de verzamelde uitkomsten blijktdat de klantentevredenheid opnieuw is gestegen. Daarnaast daalde het aantal ingediende klachten.Op basis van de onderzoeken mag de conclusie worden getrokken dat de leden van het CNV‘Rechtshulp’ als een belangrijk onderdeel zien van het door het CNV aangeboden dienstenpakket.Management en medewerkers van CNV Rechtshulp ervaren dat als een waardevol compliment.6.2.2. Onderlinge Verzekeringsmaatschappij Rechtshulp CNV u.a.De wereld van de financiële instellingen is in 2011 andermaal sterk in beweging geweest. Devoortdurende onrust op de financiële markten maakt dat de banken en verzekeraars onder eenvergrootglas liggen en er sprake is er van de wens tot regulering van hun activiteiten.Voor de OVM zijn de verdere ontwikkelingen rond het Solvency II basic regime vanzelfsprekendkoers bepalend. Het moment waarop de OVM aan de nieuwe regels dient te voldoen nadert enalhoewel de Solvency II regels voor de niet Basic verzekeraars steeds duidelijker worden,constateert de OVM dat op veel gebieden er voor de Basic maatschappijen nog onduidelijkheid is.De verwachting is overigens wel dat in 2012 op dat punt de nodige stappen zullen worden gezet;de OVM participeert daar waar mogelijk in het overleg daarover.In het kader van Compliance en Risk Management werden nieuwe beleidsstukken ontwikkeld,waaronder een beleidsplan voor de jaren 2011 en 2012. Alhoewel de OVM geen beursgenoteerdeonderneming is, is - in het kader van goed bestuur - een scan gemaakt van de NederlandseCorporate Governance Code. Eveneens is uitgebreid stilgestaan en bij in de in 2011 ingevoerde‘Code Verzekeraars’ . Beide codes leiden tot een - terechte - scherpe focus op goed bestuur.De OVM heeft zich voorbereid op de nieuwe eisen van De Nederlandsche Bank ter zake van dedeskundigheid van directie en commissarissen. In het kader van permanente educatie is opplanmatige wijze gebruikgemaakt van het beschikbare cursusaanbod.68e Verslag (2011) 25

26. De premie-inkomsten van de OVM zijn in 2011 gedaald omdat één van de voormalige leden-verzekeringnemers de gesloten verzekering heeft beëindigd. In het overleg over het vertrekhebben de belangen van de verzekerden centraal gestaan; ten aanzien van hen geldt datafwikkeling van hun rechten - uiteraard - geheel volgens de verzekeringsvoorwaarden zal verlopen.68e Verslag (2011) 26