Kind & Samenleving
Visie kindvriendelijke publieke ruimte

Kind & Samenleving vzw
WIE ZIJN WIJ?
Belevingsonderzoek en participatie:
De wereld doorheen de ogen van
kinderen en tieners.
> vertalen naar beleid
• Spelen & ontmoeten
• Stedelijkheid (bijv. kindvriendelijke stadsmonitor)
• Publieke ruimte + mobiliteit
Kinderen niet op een eiland, maar als
volwaardige mede-burgers.

Kind & Samenleving vzw
WIE ZIJN WIJ?
Belevingsonderzoek en participatie:
De wereld doorheen de ogen van
kinderen en tieners.
> vertalen naar beleid
• Spelen & ontmoeten
• Stedelijkheid (bijv. kindvriendelijke stadsmonitor)
• Publieke ruimte + mobiliteit
Kinderen niet op een eiland, maar als
volwaardige mede-burgers.
www.k-s.be

Kind & Samenleving vzw
WIE ZIJN WIJ?
Belevingsonderzoek en participatie:
De wereld doorheen de ogen van
kinderen en tieners.
> vertalen naar beleid
• Spelen & ontmoeten
• Stedelijkheid (bijv. kindvriendelijke stadsmonitor)
• Publieke ruimte + mobiliteit
Kinderen niet op een eiland, maar als
volwaardige mede-burgers.www.k-s.be

Visie van VVJ (en K&S)

Visie van VVJ (en K&S)

Visie van VVJ (en K&S)

3 basiselementen van visie
1. Inspraak
• (her)aanleg
speelruimte
• publieke ruimte-
projecten
2. Speelweefsel
• kindweefselplan
• tienerweefselplan
8
3. Planadvies
• JD wordt betrokken
• Advies bij:
verkavelingsplannen
RUPs,
masterplannen,
inrichtingsplannen,...

2 strategieën om visie te verankeren
9
1. Expliciet formuleren:
2. Impliciet binnensmokkelen:

2 strategieën om visie te verankeren
10
1. Expliciet formuleren:
> Goedgekeurd
visiedocument
2. Impliciet binnensmokkelen:
> Concreet maken in
(ruimtelijke) cases

3 basiselementen van visie
1. Inspraak
• (her)aanleg
speelruimte
• publieke ruimte-
projecten
2. Speelweefsel
• Kindweefsel(plan)
• Tienerweefsel(plan)
11
3. Planadvies
• JD wordt betrokken
• Advies bij:
verkavelingsplannen
RUPs,
masterplannen,
inrichtingsplannen,...

3 basiselementen van visie
1. Inspraak
• (her)aanleg
speelruimte
• publieke ruimte-
projecten
2. Speelweefsel
• Kindweefsel(plan)
• Tienerweefsel(plan)
12
3. Planadvies
• JD wordt betrokken
• Advies bij:
verkavelingsplannen
RUPs,
masterplannen,
inrichtingsplannen,...

1. Inspraak
• Inspraak bij (her)inrichting van publieke ruimte:
13
op het terrein in focusgroepen

1. Inspraakprojecten
• Methodiek op maat van het ontwerpproces:
14
Inspraaktraject
Ontwerpproces:
‘TWEE PIJLEN’-MODEL:

1. Inspraakprojecten
• Methodiek op maat van het ontwerpproces:
15
Inspraaktraject
Ontwerpproces
‘TWEE PIJLEN’-MODEL:

1. Inspraakprojecten
• Methodiek op maat van het ontwerpproces:
16
Inspraaktraject
Ontwerpproces:
PRAGMATISCH MODEL:

1. Inspraak
• Methodiek op maat van het ontwerpproces:
17
Ontwerpproces:
FASE 2:
Toetsing
voorontwerp
FASE 1:
- Analyse Best. Structuur
- Programma van eisen
Participatiesessies op sleutelmomenten :
PRAGMATISCH MODEL:
ontwerper
Terugkoppeling
Definitief plan

1. Inspraak
• Methodiek op maat van het ontwerpproces:
18
Inspraaksessies
met kinderen en/of
jongeren:
Ontwerpproces:
FASE 2:
Toetsing
voorontwerp
FASE 1:
- Analyse Best. Structuur
- Programma van eisen
Participatiesessies op sleutelmomenten :
1
PRAGMATISCH MODEL:
Beïnvloeding van het ontwerpproces
ontwerper
2
Terugkoppeling
Definitief plan

1. Inspraak
• Methodiek op maat van het ontwerpproces:
19
Input voor de inspraak van volwassenen
Inspraaksessies
met kinderen en/of
jongeren:
Participatiesessies
met volwassenen:
Ontwerpproces:
FASE 2:
Toetsing
voorontwerp
FASE 1:
- Analyse Best. Structuur
- Programma van eisen
Participatiesessies op sleutelmomenten :
1a
Beïnvloeding van het ontwerpproces
ontwerper
1b 2b
2a
PRAGMATISCH MODEL:

Klimmen en
springen
Glijden Schommelen
Balspelen
Rustig zitten,
chillen
Fietsen en
Steppen
Skaten, bladen
Fantasiespel Bouwen Griezelen Uitkijk
EvenwichtSlingeren Draaien en
zwieren
• Vragen naar (speel)functies i.p.v. dingen: diversiteit aan spelvormen
1. Inspraak

Klimmen en
springen
Glijden Schommelen
Balspelen
Rustig zitten,
chillen
Fietsen en
Steppen
Skaten, bladen
Fantasiespel Bouwen Griezelen Uitkijk
EvenwichtSlingeren Draaien en
zwieren
• Vragen naar (speel)functies i.p.v. dingen: diversiteit aan spelvormen
1. Inspraak

• Inrichting is belangrijker dan uitrusting:
Vragen naar zones en landschapselementen
Zones en looplijnen: Speellandschap met
reliëf en groen
Speeltoestellen als
'kers op de taart'
1. Inspraak

Inspraak: PictoPlay:
1. Inspraak

• Inrichting is belangrijker dan uitrusting:
Vragen naar zones en landschapselementen
1. Inspraak

• Inrichting is belangrijker dan uitrusting
Bouw een echt speel-landschap met reliëf, water en groen
1. Inspraak

• Inrichting is belangrijker dan uitrusting
Bouw een echt speel-landschap met reliëf, water en groen
1. Inspraak

1. Inspraak
27
• Inspraak: ruimtelijk vertalen

1. Inspraak
28
Sint-Lambertusplein Heverlee
• Inspraak: ruimtelijk vertalen

1. Inspraak
29
• Van inspraak naar ontwerp:
ideeën achter de concrete
voorstellen
Neerlandpark, Antwerpen
i.s.m. Fris in het Landschap en Grontmij

1. Inspraak
30
• Ook van onderuit kunnen initiatieven
groeien
> moet wel ondersteund worden:
- Logistiek
- Juridisch (bijv. verzekeringen)
- Financieel
- …
• In sommige wijken is het minder
evident > In die wijken kan het
gemeentebestuur meer actief trekken
• Structureel: burgerbegrotingen
Cf. Antwerpen
Cf. Buitenland.

31
• Inspraak in brede zin: Hoe is het om te wonen in jouw gemeente?
Wat moet beter?
1. Inspraak > sociaal-ruimtelijk belevingsonderzoek

32
1. Inspraak > sociaal-ruimtelijk belevingsonderzoek
• Inspraak in brede zin: Hoe is het om te wonen in jouw gemeente?
Wat moet beter?

33
Inbeeldoefening

"Iedereen kent iedereen in (deel)gemeente X"
Stellingen over sociale beleving
37

Stellingen over sociale beleving
38
"Iedereen kent iedereen in (deel)gemeente X"

39
… opgroei, omgeving
… ik er woon, al mijn hobby's zijn er, alles is centraal, met de fiets
… ik woon daar
… je kent er veel mensen
... het is een klein, leuk en gezellig dorpje
Omdat …
… omdat we cité hebben, je kent veel mensen, al mijn vrije tijd is
hier
… ik vindt het superleuk met verschillende dingen
… omdat ik veel vrienden heb hier
… er zijn veel parken
… je bent geboren in Limburg
… ik woon er al lang en er zijn leuke dingen
… we staan daar onder gekend
… iedereen merkt dat direct als ge van Limburg zijt
'Gehecht, maar zeker niet verliefd' op Heusden-Zolder

"Ik zal altijd in Heusden-Zolder blijven wonen."
40

3 basiselementen van visie
1. Inspraak
• (her)aanleg
speelruimte
• publieke ruimte-
projecten
2. Speelweefsel
• Kindweefsel(plan)
• Tienerweefsel(plan)
41
3. Planadvies
• JD wordt betrokken
• Advies bij:
verkavelingsplannen
RUPs,
masterplannen,
inrichtingsplannen,...

Planmatig / systematisch denken over
publieke ruimte
> Speelweefselplan als hét instrument
2. Speelweefsel-idee

1. Netwerk-idee:
Speelweefsel
= ruimtelijk netwerk van:
1. formele speelplekken
2. informele speelplekken
3. verbindingen
2. Gelaagdheid:
Denken in ‘lagen’:
. groenblauwe structuur
. mobiliteit
. bevolkingssamenstelling,...
Speelweefsel als planningslaag.
Relatie met andere lagen.
3. Participatie:
- Samen in kaart brengen
- Oplossingen toetsen
- Observaties, sporen van
gebruik op het terrein
4. Alle sleutelfiguren
betrekken:
- Ambtelijke Stuurgroep
- Schepencollege
> Beleidsseminarie
'SPEELWEEFSEL': Wat?
2. Speelweefsel

• Ligging en inplanting zijn belangrijker dan inrichting.
> Investeer in de juiste terreinen = efficiëntie
'SPEELWEEFSEL'-PLAN: Waarom?
2. Speelweefsel
1

• Ligging en inplanting zijn belangrijker dan inrichting.
Detecteer de belangrijkste plekken samen met
- gemeentelijke ambtenaren en politici
- gebruikers: kinderen, jongeren en de buurt
'SPEELWEEFSEL'-PLAN: Waarom?
2. Speelweefsel
1

• Ligging en inplanting zijn belangrijker dan inrichting.
Duurzaam verkavelen en
kindvriendelijkheid gaan samen
'SPEELWEEFSEL'-PLAN: Waarom?
2. Speelweefsel
1

‘grote voetbal’ (niveau deelgemeente) ‘minivoetbal’ (niveau wijk) ‘straatvoetbal’ (niveau buurt of straat)
2. Speelweefsel
'SPEELWEEFSEL'-PLAN: Waarom?
• Ligging en inplanting zijn belangrijker dan inrichting.
> Voorkom klachten door het juiste schaalniveau te kiezen

• Integraal traject leidt tot betrokkenheid van alle diensten
SPEELWEEFSELPLAN: Waarom?
Fase 1: Analyse van bestaande speelweefsel voor een deelgemeente of stedelijke wijk
Startvergadering met terreinbezoeken
Analyse en screening van plannings- en beleidsdocumenten
Eerste analyses van het bestaande speelweefsel: knelpunten en potenties
Opmaak van kaarten
Toetsing bij ambtelijke stuurgroep + verwerking
Bijsturen van nota 'Analyse van bestaande speelweefsel'
Fase 2: Uittekenen van gewenste speelweefsel en aanbevelingen
Eerste draft van gewenste speelweefsel en aanbevelingen
Toetsing bij ambtelijke stuurgroep + verwerking
Toetsing bij College
Bijsturing
Inspraak bij kinderen: 1x3 keer
Inhoudelijke voorbereiding
Contacteren van groepen door de gemeente
Uitvoeren van de sessies (2 pers.)
Verslag en synthese van de inspraak
Opmaak voorontwerp
Toetsing bij ambtelijke stuurgroep
Toetsing bij college
Bijsturen van nota - Finaliseren van document
2. Speelweefsel
2

• Integraal traject leidt tot kwaliteitssprong op het terrein: bijv. Brugge
SPEELWEEFSELPLAN: Waarom?
2. Speelweefsel
3

• Integraal traject kan leiden tot herorganisatie van het
ruimtelijk beleid: bijv. Sint-Niklaas
SPEELWEEFSELPLAN
2. Speelweefsel
4

51
2. Speelweefsel
• Inbreken op ruimtelijke instrumenten: bijv. Bouwverordening5

Tienerweefsel: regionale schaal:
'TIENER- OF JONGERENWEEFSEL'-PLAN: Wat?
2. Speelweefsel

'TIENER- OF JONGERENWEEFSEL'-PLAN: Wat?
2. Speelweefsel

'TIENER- OF JONGERENWEEFSEL'-PLAN: Wat?
2. Speelweefsel

'TIENER- OF JONGERENWEEFSEL'-PLAN: Waarom?
• Detecteer de belangrijkste knooppunten in het
tienerweefsel en ontwerp daar ‘tienervriendelijk’
2. Speelweefsel

'TIENER- OF JONGERENWEEFSEL'-PLAN: Waarom?
school-route-park-water
• Detecteer de belangrijkste knooppunten in het
tienerweefsel en ontwerp daar ‘tienervriendelijk’
2. Speelweefsel

'TIENER- OF JONGERENWEEFSEL'-PLAN: Waarom?
• Anticipeer op toekomstige plannen
2. Speelweefsel

3 basiselementen van visie
1. Inspraak
• (her)aanleg
speelruimte
• publieke ruimte-
projecten
2. Speelweefsel
• Kindweefsel(plan)
• Tienerweefsel(plan)
58
3. Planadvies
• JD wordt betrokken
• Advies bij:
verkavelingsplannen
RUPs,
masterplannen,
inrichtingsplannen,...

3. Visie concreet maken in plannen
> ook ruimtelijke visie
Adviseren van plannen:
• verkavelingsplannen
• RUPs
• masterplannen
• inrichtingsplannen
59

> Nodig: (mee) ruimtelijk denken
60

KINDVRIENDELIJKE WOONPROJECTEN

KINDVRIENDELIJKE PLANNING EN ONTWERP:
een oefening

SPEELWEEFSEL-IDEE
groenstructuur
mobiliteitsstructuur
waterstructuur
…
SPEELWEEFSEL-LAAG
geënt op:
NETWERK-IDEE

Analyse van bestaande ruimtelijke structuur
en bestaand speelweefsel

Vooraf: Belang van terreinbezoeken!

Analyse van bestaande ruimtelijke structuur:
Groen-blauwe structuur
Reliëf Bestaand groen en waterrijke gronden:

Detecteren van plekken met potentie voor
kinderen: observaties en gesprekjes

Publieke ruimtestructuur geënt op bestaande
elementen met potentie
Plekken met potenties: > Deze plekken verbinden:

Publieke ruimtestructuur geënt op
bestaande elementen met potentie
Avontuurlijke speelkansen > behoud van bestaande kwaliteiten

Avontuurlijke speelkansen > behoud van bestaande kwaliteiten
Publieke ruimtestructuur geënt op
bestaande elementen met potentie

Avontuurlijke speelkansen > verder uitbouwen
Publieke ruimtestructuur geënt op
bestaande elementen met potentie

Publieke ruimtestructuur structureert
woonvelden:

Mobiliteitsstructuur

Trage wegen-netwerk:

Auto’s: Visgraatstructuur

Auto’s: Parkeren aan de rand van de wijk
P
P
P

Woontypologie:
hogere dichtheden sluiten aan bij publieke ruimte
Programma: 400 woningen (30 woningen / ha); voldoende grondgebonden woningen
Principe: hoogste dichtheid nabij publieke open ruimte.

Synthese:

Formele speelruimte op centrale plekken
Kwaliteitsvolle inrichting van speelruimte

Formele speelruimte op centrale plekken
Kwaliteitsvolle inrichting van speelruimte

Speelse passageplekken
langs de verbindingen
= speelruimte op
straatniveau
= geen echte
speeltoestellen
Kwaliteitsvolle inrichting van speelruimte

Eerst publieke ruimte
Dan pas invulling van de woonvelden

Kindgerichte woontypologie…

Kindgerichte woontypologie…

Kindgerichte woontypologie…
Weissenbruchstraat, Haarlem

Kindgerichte woontypologie…

Kindgerichte woontypologie…

EVA-Lanxmeer:
Groepjes
patio-
woningen
met
collectieve
binnen-
tuinen

EVA-Lanxmeer:
Collectieve binnentuinen:
Geleidelijke overgang
van privaat naar publiek
(verbod op schuttingen).
Bewoners zijn mee betrokken
bij ontwerp en beheer van de
binnentuin.

EVA-Lanxmeer:
Woningen in relatie tot
collectief ontworpen en
collectief beheerde
binnentuinen.
Overschot aan
bouwmaterialen is
gebruikt bij aanleg van de
binnentuinen.

Kindgerichte woontypologie…

Kindgerichte woontypologie…
Wenen, Nord Bahnhof

Privaat-publiekgradiënten
1 2 3 4
5
6
publiek privaat
Graduele overgang:
Entree
Eerste
meters
Kindgerichte woontypologie…

BESLUIT:
Kindvriendelijke planning en ontwerp
groenblauwe structuur
mobiliteitsstructuur
woontypologie
…

Bron: Groencontact
Ecovillage Bostoen Waarschoot

Ecovillage Bostoen Waarschoot
Bron: Groencontact

Natuurlijke structuur als uitgangspunt:
water, kleine landschapselementen
Figuren: Groencontact, presentatie VIBE Nikè Verfaille

Speelweefsel geënt op natuurlijke
structuur: 'speelnatuur'
Figuren: Groencontact, Presentatie VIBE Nikè Verfaille

Mobiliteit: Goede aansluiting op trage wegen
Figuren: Groencontact

Mobiliteit: Visgraatstructuur voor wegen:
> rustige woonstraten
Figuren: Groencontact

Mobiliteit: Visgraatstructuur voor wegen:
rustige woonstraten
Figuren: Groencontact

Mobiliteit: Groepsparkeren / autodelen op
wijkontsluitingsweg
Figuren: Groencontact

Mobiliteit: Zeer rustige woonstraten
Groen tot aan de voordeur
<> auto wordt niet uit de wijk
gehouden
Figuren: Groencontact, presentatie VIBE Nikè Verfaille

Woontypologie: Rijwoningen en half-open
bebouwing, kleine tuinen
> zekere dichtheid laat toe
om groene netwerken te
vrijwaren
> vorm van dichtheid die
gewaardeerd wordt door
kinderen
<> blijft bescheiden dichtheid

Woontypologie: Problematische relatie ten
aanzien van grote publieke
ruimtes:

Woontypologie: Problematische relatie ten
aanzien van grote publieke
ruimtes:

Woontypologie: Problematische relatie ten
aanzien van grote publieke
ruimtes:

Woontypologie: Alle woningen op zuiden
gericht:
> Problematische relatie ten
aanzien van grote publieke
ruimtes:
> Groene publieke ruimte
vooral aan zijkanten en
achterkanten.
> overlastgevoelig
> buffers voorzien
> weinig gebruiksruimte
over, vooral 'kijkgroen'

Groene publieke ruimte
vooral aan zijkanten en
achterkanten.
> overlastgevoelig
> buffers voorzien
> weinig gebruiksruimte
over
Problematische relatie ten
aanzien van grote publieke
ruimtes:

Groene publieke ruimte
vooral aan zijkanten:
> overlastgevoelig
> buffers voorzien
> weinig gebruiksruimte
over
Problematische relatie ten
aanzien van grote publieke
ruimtes:

Woontypologie: ‘ecovillage-bouwblok’ vs. ‘traditioneel woonblok’

Woontypologie: Problematische relatie ten
aanzien van grote publieke
ruimtes:
'Duurzaamheidsdilemma':
Energetische duurzaamheid
vs. Sociale duurzaamheid

OEFENINGEN

Oefening 2: Sint-Amandsberg: Zeemanstuin / Hogeweg (SO Gent)