1. Informatie aan Zee 16 september 2011
Van oudste museum van Nederland naar modernste museum op internet?
Een kijk op het digitaliseren van 3D objecten in de culturele erfgoed sector.
Wie of Wat is Pictura?
Pictura is een bedrijf met meer dan tien jaar ervaring in het bieden van
digitaliseringsoplossingen voor de culturele erfgoed sector. Het hele traject van transport van de
originelen, het digitaliseren van de objecten, het maken van een database, de vormgeving van een
website, het publiceren op het internet tot en met het langdurig opslaan van de digitale bestanden
gebeurt onder één vlag.
Het personeel van Pictura bestaat uit een combinatie van fotografen, beeldspecialisten,
programmeurs, vormgevers, mensen die metadata invoeren, projectmanagers en ervaren
oproepkrachten. Deze gevarieerde samenstelling van gedreven werknemers maakt het mogelijk om
voor elk project een innovatieve, efficiënte en gerichte oplossing te bedenken toegespitst op het
cultureel erfgoed.
Wat is de toegevoegde waarde van digitaliseren voor een archief of museum?
De belangrijkste reden voor het digitaliseren is misschien wel het tonen van een collectie aan
het publiek. De fysieke afmetingen van een gebouw beperken vaak de mogelijkheid om de hele
collectie tentoon te stellen. Door middel van het online publiceren van de gehele collectie krijgt het
publiek toegang tot objecten die voorheen verborgen bleven. Maar met het digitaliseren blijft het daar
niet bij, digitaliseren biedt de mogelijkheid om meer met een collectie te doen. De collectie kan visueel
en tekstueel doorzoekbaar gemaakt worden, objecten kunnen van heel dichtbij bekeken worden en in
het geval van 3D objecten is er de mogelijkheid om ze uit alle hoeken te bekijken. Iets wat in een
tentoonstellingsruimte vaak niet mogelijk is. Door meer objecten te laten zien en ze op verschillende
manieren te presenteren wordt de interesse en nieuwsgierigheid van de bezoeker gewekt. Een gedeelte
van het publiek zal na een virtueel bezoek de instelling in levende lijve willen bezoeken omdat het
bekijken van een object in het echt toch een andere ervaring is dan het aanschouwen op een scherm
achter de computer. Ook binnen de instelling biedt het digitale bestand van een object diverse
mogelijkheden. Het kan toegepast worden in multimedia toepassingen waarmee bijvoorbeeld een
tentoonstelling een rijkere beleving op kan leveren en misschien meer bezoekers zal trekken.
Het verschil tussen 3D en roundshot
Een roundshot is niet hetzelfde als een 3D opname. Een roundshot bestaat uit een serie achter elkaar
opgenomen foto's die nadat de beelden aan elkaar geplakt zijn de mogelijkheid biedt om het object uit
verschillende standen rondom te bekijken. Een 3D opname is een digitaal gegenereerde weergave van
coördinaten op een object waarmee het object kan worden gereproduceerd. Bij een goede 3D opname
kan ook de binnenzijde van een object bekeken worden. Dit is bij een roundshot niet mogelijk. Doordat
een roundshot gebruik maakt van daadwerkelijke foto’s zou dit een realistische weergave van een
object genoemd kunnen worden. Een door de computer gegenereerde 3D opname is daarentegen geen
realistische weergave maar een interpretatie.

2. Waarom is er gekozen voor een roundshot?
Een 3D opname is een interpretatie van een object. Het object wordt in kaart gebracht met
behulp van laserlicht of softwarematige berekeningen aan de hand van een foto. In de meeste gevallen
moet een 3D opname worden geretoucheerd om een zo goed mogelijk gelijkend beeld te genereren. Bij
dit schoonmaken van een opname speelt interpretatie een rol of het nu automatisch of handmatig
gebeurt.
Een roundshot is in principe een exacte weergave van een object. Er wordt geen
geïnterpreteerde weergave getoond. Een foto kan natuurlijk wel beïnvloedt worden door de belichting,
contrast, e.d. maar het uitgangspunt is altijd dat het een weergave is van het origineel. Met eigen ogen
en niet door de ogen van een programmeur kan bekeken worden hoe een object eruit ziet. Bij het
bekijken van objecten in de culturele erfgoed sector is authenticiteit belangrijk. Omdat het object niet in
het echt bekeken kan worden is het belangrijk om te weten of men kijkt naar het origineel. Een
roundshot is een fotografische weergave en biedt daarmee de mogelijkheid om zo dicht mogelijk bij
een authentieke weergave van het originele object te komen.
Techniek
De techniek achter het maken van een roundshot is in wezen eenvoudig. Een object wordt in een aantal
stappen gefotografeerd met behulp van een draaitafel. Naast deze tafel staat een hoge resolutie digitale
camera die op vaste momenten een opname maakt. Deze opnamen worden aan elkaar geplakt totdat ze
een doorlopend beeld opleveren (als in een animatiefilm). Een stukje software in de vorm van een
viewer zorgt ervoor dat dit beeld op allerlei manieren bekeken kan worden. De roundshot kan
bijvoorbeeld op elk gewenst moment stilgezet worden om een onderdeel van heel dichtbij te bekijken.
Hoe gedetailleerd een object weergegeven kan worden is afhankelijk van de gekozen resolutie. Hoe
hoger de resolutie hoe meer detail zichtbaar is maar de keerzijde hiervan is dat de bestanden ook groter
worden. Doordat het doel meestal het ontsluiten via het internet is zal hier een afweging in gemaakt
moeten worden. Wel wordt het door de toename van snelle internetverbindingen steeds beter mogelijk
om ook hier hogere eisen aan te stellen.
Roundshot projecten
In 2002 heeft Pictura al de mogelijkheid gehad om te oefenen met het maken van roundshots in
een bijzondere omgeving, het landgoed Nijenburg in Heiloo, Nederland. Dit landgoed werd op dat
moment nog bewoond door de familie Van Foreest die het landgoed al sinds de achttiende eeuw in
bezit had. De opnames geven een unieke kijk in de leefsituatie van de toenmalige bewoners. Sindsdien
is het landgoed zelf en het interieur gerestaureerd maar niet toegankelijk voor het publiek. De enige
toegang tot deze unieke plek is een bezoek aan de internetsite. In het huis zijn de verschillende kamers
rondom te bezichtigen en kunnen de schilderijen in de kamers van dichtbij worden bekeken. De
verschillende schilderijen zijn tevens voorzien van achtergrondinformatie. Zo wordt de relatie tussen
informatie en context bij elkaar gehouden.
Het volgende project was het digitaliseren in 2007 van de Instrumentenzaal van het Teylers
museum in Haarlem, Nederland. Het Teylers museum is het eerste en oudste museum van Nederland
dat nog grotendeels in originele staat verkeerd. Een bezoek aan het Teylers museum is als het ware een
stap terug in de tijd. In de Instrumentenzaal staan een aantal vitrines waarin fysische instrumenten uit
de negentiende eeuw worden tentoongesteld. Om de objecten in deze kasten voor het publiek

3. toegankelijk te maken zijn ze uit de kasten gehaald en gefotografeerd. Om het publiek maximaal
toegang te geven tot de objecten die anders achter gesloten deuren blijven is ervoor gekozen om de
objecten met behulp van een zogenaamd roundshot te digitaliseren. Hiermee is het mogelijk om een
object van alle kanten te bekijken en waar gewenst van dichtbij. De kasten zijn per plank
gefotografeerd zodat de originele situatie zichtbaar is waarna elk object op een plank van dichtbij kan
worden bekeken. Dit huzarenstukje is dit jaar herhaald met het digitaliseren van de Ovalen zaal van het
Teylers museum. De ovalen zaal is de oudste zaal van het Teylers Museum in Haarlem. Rondom deze
zaal staan een aantal kabinetten waarin een unieke collectie fysische instrumenten uit de 18de eeuw
wordt tentoongesteld. Deze instrumenten staan al meer dan drie eeuwen op dezelfde plek in de vitrines.
De restauratie van deze zaal bood de gelegenheid om ook deze collectie op dezelfde manier te
digitaliseren en het publiek een unieke toegang te geven tot een bijzondere collectie.
Hoe ziet het er uiteindelijk uit?
Als u ondertussen nieuwsgierig geworden bent naar het resultaat dan bent u van harte
uitgenodigd om de eerste vingeroefening gemaakt voor het landgoed Nijenburg te bekijken op
http://www.nijenburgvanbinnen.nl. Vanzelfsprekend kunt u dan ook niet heen om de bijzondere
collectie fysische instrumenten van het Teylers museum. Deze zijn te zien op
http://www.instrumentenzaal.teylersmuseum.nl. Hopelijk komt u na het bekijken van de websites op
nieuwe ideeën voor het ontsluiten van uw eigen collectie en leidt deze korte impressie tot het toepassen
van meer middelen om een groter publiek te interesseren en aan te trekken.