Workshop afwegen adviseren deel 1

Workshop afwegen en adviseren
Hoe pas je dit in de praktijk toe?

Programma voormiddag
9h55 Van een objectgericht naar een participatief erfgoedbeleid:
de internationale referentie (Serge Defresne en Nathalie
Van Roy)
10h20 Erfgoedwaarden en de essentie van een bescherming
(Veerle De Houwer)
10h45 Koffiepauze in polyvalente ruimte (00.07)
11h15 Werken aan en in onroerend erfgoed. De gemeentelijke
praktijk in Koksijde (Alexander Lehouck en Sarah Verstaen)
11h40 Direct werkende normen: misverstanden de wereld uit
(Philip Pelleman)
12h05 Zorgen voor erfgoed op (inter)gemeentelijk niveau.
Afwegingskaders binnen de IOED Erfgoed
Noorderkempen (Stephan Delaruelle)
12h30 Lunchpauze in polyvalente ruimte (00.07)

Programma namiddag
13h30 Plenaire introductie van de workshop
13h45 Workshop in groepen
16h30 Receptie in polyvalente ruimte (00.07)

Historische en artistieke waarde

Werkwijze
10 groepjes van 9 à 11 deelnemers
6 oefeningen
Case als basis:
een middel om in dialoog te gaan
een consensus of een gezamenlijk advies is niet het doel
Doel:
Het generiek afwegingskader toepassen
Elkaar beter leren kennen: hoe sta ik in de erfgoedzorg
en jij?

Indeling groepen
Evenwichtige groepen:
Deelnemers IOED’s en OE-gemeenten / deelnemers
agentschap
Verschillende disciplines (bouwkunde, landschappen,
archeologie) en verschillende functies
6 gemengde groepen, 4 groepen uitsluitend deelnemers van
agentschap

Facilitatoren
facilitator groep zaal
Lynn De Clercq 1 Polyvalente zaal
Jonas Van Looveren 2 Polyvalente zaal
Koen Berwaerts 3 Polyvalente zaal
Annemie Foubert 4 Polyvalente zaal
Karel Robijns 5 01.45
Nathalie Van Roy 6 01.50
Anse Kinnaer 7 3A03
Kristin Van den Abbeele 8 3AB01
Sofie Duytschaever 9 01.53
Inge Debacker 10 01.53

Van een objectgericht naar een participatief
erfgoedbeleid: de internationale referentie

De eerste stappen
Internationale verklaring betreffende de
wetten en gebruiken van de oorlog (27
augustus 1874):
“Les biens des communes, ceux des
établissements consacrés aux cultes, à la
charité et à l’instruction, aux arts et aux
sciences, même appartenant à l’Etat,
seront traités comme la propriété
privée. Toute saisie, destruction ou
dégradation intentionnelle de
semblables établissements, de
monuments historiques, d’oeuvres d’art
ou de science, doit être poursuivie par
les autorités compétentes ...”

Erfgoed als object
- Internationaal elan in tussen- en na-oorlogse periode → Volkenbond,
Verenigde Naties, Raad van Europa;
- Hoofddoel: bewaren van de vrede, het promoten van democratie en het
verdedigen van mensenrechten → respect voor en recht op cultuur en
erfgoed was een wezenlijk onderdeel van hun politiek;
- Ontwikkeling referentiekader (https://upa-bua-arch.be/nl/het/het-
beroepskader);
→ 1931: eerste internationale congres van architecten en experts
gespecialiseerd in historische monumenten (International Museums
Office/International Institute of Intellectual Cooperation/Volkenbond)
→ Athens Charter for the Restoration of Historic Monuments: pleidooi voor
professionele erfgoedzorg, (internationale) kennisopbouw en normering,
aandacht voor de omgeving van erfgoed, in-situ-bewaring van
archeologisch erfgoed, regelmatig onderhoud en herbestemming ...

Erfgoed als object
- Bestendiging in 1964: Charter van Venetië + oprichting International
Council on Monuments and Sites (ICOMOS);
- Tot op vandaag referentiedocument voor monumentenzorg in de
praktijk.
- Uitgangspunten:
→ Pleidooi voor een ruime benadering van ‘monument’: ook stads- en
dorpsgezichten, ook eenvoudige objecten (niet alleen ‘grote artistieke
scheppingen’);
→ Pleidooi voor wetenschappelijke en technische begeleiding van behoud
en restauratie;
→ Erfgoed is ook historische bron.

Erfgoed als object
- Pleidooi voor regelmatig onderhoud, restauratie als uitzondering;
- Het ergoedobject primeert:
→ Respect voor originele materialen en voor authenticiteit (historisich onderzoek);
→ Erfgoed hoort bij ‘context’ (verplaatsen slechts bij hoge uitzondering);
→ Erfgoed omvat decoraties die ‘geïntegreerd onderdeel uitmaken’;
→ Alle tijdslagen zijn van belang (waarde-beoordeling).
- Moderne toevoegingen worden voorzichtig benaderd (ook als het
erfgoedzorg betreft):
→ Moderne technieken als het niet anders kan;
→ Hiaten moeten herkenbaar opgevuld worden;
→ ‘maatschappelijke nuttige bestemming’ mag erfgoed niet aantasten;
→ Toevoegingen slechts onder zeer strikte voorwaarden;
→ ontwikkeling omgeving moet de schaal van het erfgoed respecteren;
- In de rand: aandacht voor stads- en dorpsgezichten, opgraven,
documentatie en publicatie.

Erfgoed als ‘mensenrecht’
In de jaren ‘1950 en ‘1960 is de (internationale) erfgoedzorg gekleurd door
‘bedreiging’
- Verdrag van Den Haag (1954)
→ UNESCO-initatief;
→ Bescherming cultuurgoederen bij gewapend conflict;
→ roerend en onroerend erfgoed + locaties die het collectieve geheugen en
bewustzijn van de cultuur proberen te bevorderen of behouden
→ bescherming tegen de beschadiging, plundering en wederrechtelijke
inbeslagname van cultuurgoederen die een prominente plaats innemen in
het cultureel erfgoed van een volk;
→ identificactie van beschermd erfgoed, dat in oorlogssituaties niet mag
worden gebruikt voor militaire doeleinden en door de strijdende partijen
moet worden ontzien
→ blauw schild

- Europese Culturele Conventie (1954)
→ Eerste van een reeks grote erfgoedconventies in de schoot van de
Raad van Europa;
→ Pleidooi voor het beschermen, bestuderen en ‘delen’ van ‘Europees
erfgoed’;
→ Europa als een cultureel lappendeken, waarbij lidstaten hun
verantwoordelijkheid nemen op nationaal niveau, en zo bijdragen
aan de samenhang en de rijkdom van het grotere geheel;
→ erfgoedbehoud in functie van het welzijn van de (Europese)
gemeenschap;
→ Pleidooi voor culturele uitwisseling en het ‘toegankelijk’ maken van
cultuur.

- Werelderfgoedconventie (1972)
→ reddingsacties in de jaren 1950 en 1960: het verhuizen van Egyptische
tempels in de schaduw van de Aswandam, het vrijwaren van het
‘zinkende’ Venetië en de resten van Mohenjo Daro …
→ counteren van bedreigingen en bijstaan van landen die het zelf niet
kunnen bolwerken;
→ conventie betreft het Culturele en Natuurlijke Werelderfgoed;
→ cultureel erfgoed = ‘holistisch’ = combinatie van menselijke en natuurlijke
krachten;
→ Werelderfgoedlijst (outstanding universal value);
→ individueel of collectief aan verschillende locaties.

Erfgoed als ruimtelijk gegeven
- Monumentenjaar/Amsterdamdeclaratie (1975)
→ Handvest van het architectonisch erfgoed in Europa, goedgekeurd door
het comité van ministers bij de Raad van Europa;
→ blauwdruk van wat vandaag als vanzelfsprekend onroerenderfgoedbeleid
wordt gezien: aandacht voor het inventariseren, beschermen en
conserveren van bouwkundig erfgoed, dat alles met professionele,
juridische en financiële omkadering, maar met aandacht voor
participatie, kennisopbouw en kennisdeling;
- voorganger van de latere Convention for the Protection of the
Architectural Heritage of Europe (de zogenaamde ‘Granadaconventie’,
1985) en andere ‘technische conventies’, met het gemeenschappelijk
uitgangspunt dat onroerend erfgoed een wezenlijk onderdeel is van de
Europese identiteit en diversiteit, en dat beschermen en herwaarderen
van onroerend erfgoed hiertoe bijdraagt.

- Verdrag van Valletta (1992)
→ bouwt verder op het ‘ICOMOS-Charter
van Lausanne (1990)’;
→ bijzondere aandacht voor de
kwaliteit van archeologisch
onderzoek;
→ Nadruk op belang van fysiek behoud
van archeologisch erfgoed in de
bodem zelf (in situ);
→ afstemming met de ruimtelijke
ordening;
→ idee dat degene die archeologisch
onderzoek noodzakelijk maakt ook
dient in te staan voor de kosten
ervan (veroorzakersprincipe).

- Landschapsconventie (2000)
- geïntegreerde benadering;
- Definitie van landschap als een gebied, zoals dat door mensen wordt
waargenomen, waarvan het karakter bepaald wordt door natuurlijke of
menselijke factoren en hun onderlinge interactie;
- aandacht op de kwaliteit van de leefomgeving van de mens;
- geen onderscheid tussen de uitzonderlijk waardevolle, de alledaagse en
de gedegradeerde landschappen, noch tussen stedelijke omgevingen of
rurale en natuurlijke gebieden;
- landschap heeft betrekking op het volledige grondgebied en krijgt
betekenis door de waarneming en de beleving van de mensen die er
leven
➔ Pleidooi voor de uitbouw van een transversaal en participatief
landschapsbeleid.

Erfgoed als maatschappelijk gegeven
- Faroconventie (2005)
→ ‘Conventie over de waarde van
cultureel erfgoed voor de
samenleving’;
→ Zoektocht naar interactie met de
samenleving, die dit erfgoed moet
erkennen en er verder zorg voor
moet dragen;
→ één van de grootste uitdagingen
voor het erfgoedbeleid van de
toekomst.

- Oude conventies: inbedden maatschappelijke
dimensie in sturende procedures;
- Bv. Granadaconventie art. 14: ‘with a view to
widening the impact of public authority
measures for the identification, protection,
restoration, maintenance, management and
promotion of the architectural heritage, each
Party undertakes:
→ to establish in the various stages of the
decision-making process, appropriate
machinery for the supply of information,
consultation and co-operation between the
State, the regional and local authorities,
cultural institutions and associations, and the
public;
→ to foster the development of sponsorship and
of non-profit-making associations working in
this field.

- Faroconventie trekt resoluut een bottom-up
kaart
- cf. definities (artikel 2):
→ cultural heritage is a group of resources
inherited from the past which people identify,
independently of ownership, as a reflection
and expression of their constantly evolving
values, beliefs, knowledge and traditions. It
includes all aspects of the environment
resulting from the interaction between people
and places through time;
→ a heritage community consists of people who
value specific aspects of cultural heritage
which they wish, within the framework of
public action, to sustain and transmit to future
generations.

- Verwachtingen inzake beleid en wetgeving (art. 5)
→ recognise the public interest associated with
elements of the cultural heritage in accordance
with their importance to society;
→ […]
→ ensure, […], that legislative provisions exist for
exercising the right to cultural heritage […];
→ foster an economic and social climate which
supports participation in cultural heritage
activities;
→ promote cultural heritage protection as a central
factor in the mutually supporting objectives of
sustainable development, cultural diversity and
contemporary creativity;
→ […]

- Verwachtingen inzake de overheid (art. 11)
→ promote an integrated and well-informed
approach by public authorities in all
sectors and at all levels;
→ develop the legal, financial and
professional frameworks which make
possible joint action by public authorities,
experts, owners, investors, businesses,
non-governmental organisations and civil
society;
→ develop innovative ways for public
authorities to co-operate with other
actors;
→ respect and encourage voluntary
initiatives which complement the roles of
public authorities;
→ encourage non-governmental
organisations concerned with heritage
conservation to act in the public interest.

- Verwachtingen inzake toegankelijkheid en
participatie (art. 12)
→ encourage everyone to participate in:
- the process of identification, study, interpretation,
protection, conservation and presentation of the
cultural heritage;
- public reflection and debate on the opportunities
and challenges which the cultural heritage
represents;
→ take into consideration the value attached by
each heritage community to the cultural
heritage with which it identifies;
→ recognise the role of voluntary organisations
both as partners in activities and as
constructive critics of cultural heritage policies;
→ take steps to improve access to the heritage […]
in order to raise awareness about its value, the
need to maintain and preserve it, and the
benefits which may be derived from it.

Zoeken naar het juiste evenwicht
- De scope van uitdagingen wordt steeds
groter;
- Egelstelling vs. participatieve benadering;
- Burra Charter (1979/2013)
→ The Burra Charter advocates a cautious
approach to change: do as much as
necessary to care for the place and to make
it useable, but otherwise change it as little
as possible so that its cultural significance
is retained.

- Nara document on authenticity (1994)
→ The Nara Document on Authenticity is conceived in the spirit of the Charter of Venice,
1964, and builds on it and extends it in response to the expanding scope of cultural
heritage concerns and interests in our contemporary world.
→ In a world that is increasingly subject to the forces of globalization and homogenization,
and in a world in which the search for cultural identity is sometimes pursued through
aggressive nationalism and the suppression of the cultures of minorities, the essential
contribution made by the consideration of authenticity in conservation practice is to
clarify and illuminate the collective memory of humanity.
→ The protection and enhancement of cultural and heritage diversity in our world should be
actively promoted as an essential aspect of human development.
→ Cultural heritage diversity exists in time and space, and demands respect for other
cultures and all aspects of their belief systems.
→ Cultural heritage of each is the cultural heritage of all.

→ Conservation of cultural heritage in all its forms and historical periods is rooted in the
values attributed to the heritage.
→ Knowledge and understanding of these sources of information, in relation to original and
subsequent characteristics of the cultural heritage, and their meaning, is a requisite basis
for assessing all aspects of authenticity.
→ The understanding of authenticity plays a fundamental role in all scientific studies of the
cultural heritage, in conservation and restoration planning, as well as within the
inscription procedures used for the World Heritage Convention and other cultural heritage
inventories.
→ All judgements about values attributed to cultural properties as well as the credibility of
related information sources may differ from culture to culture, and even within the same
culture. It is thus not possible to base judgements of values and authenticity within fixed
criteria.
→ Therefore, it is of the highest importance and urgency that, within each culture,
recognition be accorded to the specific nature of its heritage values and the credibility
and truthfulness of related information sources.

- Davosdeclaratie (Baukultur) (2018)
→ […] culture must be placed at the centre of development policies and its
contribution to the pursuit of the common good must be emphasised. There can be
no democratic, peaceful and sustainable development if culture is not at its heart.
→ Policies must stress the need for culture-centred, sustainable approaches to
development everywhere and on every scale. The value and irreplaceability of
Europe’s landscapes and cultural heritage must be underlined, with the emphasis
not only on cities and urban areas but also on peripheral and rural areas and their
interconnectivity.
→ There is an urgent need for a holistic, culture-centred approach to the built
environment and for a humanistic view of the way we collectively shape the places
we live in and the legacy we leave behind.

→ Baukultur embraces every human activity that changes the built environment. The
whole built environment, including every designed and built asset that is embedded
in and relates to the natural environment, is to be understood as a single entity.
Baukultur encompasses existing buildings, including monuments and other elements
of cultural heritage, as well as the design and construction of contemporary
buildings, infrastructure, public spaces and landscapes.
→ We urgently need a new, adaptive approach to shaping our built environment; one
that is rooted in culture, actively builds social cohesion, ensures environmental
sustainability, and contributes to the health and well-being of all. This is high-
quality Baukultur.
→ The design of the built environment, the relationships between objects and their
built and natural surroundings, spatial coherence, scale, materiality: these are all
factors which have a direct impact on our quality of life. A high-quality Baukultur is
therefore expressed in the application of conscious, well-debated design to every
building and landscaping activity, prioritising cultural values over shortterm
economic gain. High-quality Baukultur thus not only fulfils functional, technical and
economic requirements, but also satisfies people’s social and psychological needs.

→ Cultural heritage is a crucial component of high-quality Baukultur. The way we use,
maintain and protect our cultural heritage today will be crucial for the future
development of a high-quality built environment.
→ High-quality Baukultur requires striking the right balance between cultural, social,
economic, environmental and technical aspects of planning, design, building and
adaptive re-use, in the public interest for the common good.
→ High-quality Baukultur must form part of the relevant legal instruments. The
central goal of high quality for the whole built environment, including cultural
heritage, must be made obligatory in all activities with a spatial impact. The
requirement for high quality must be considered at the same level as economic or
technical interests. Applicable standards and norms should also be compatible with
the goal of high quality.

→ High-quality Baukultur can only arise in the context of interdisciplinary discourse
and through multilevel and cross-sectoral cooperation between policy-makers,
competent authorities and professionals. Since it encompasses creative, functional
and social aspects, all relevant disciplines and professionals must take part on an
equal footing. One key example of an instrument for fostering high quality is
interdisciplinary and widely-debated design competitions. To be successful,
highquality Baukultur also requires the participation of civil society and an
informed and sensitised public.
→ High-quality Baukultur calls for efforts in the field of education and awareness-
raising, with a view to enabling better judgements regarding Baukultur. All those
involved, public and private sector alike, bear responsibility for the quality of our
built environment, which will be passed on as a legacy to future generations.
→ Stressing that Baukultur, as a common good, is the shared responsibility of
governments, organisations and the private sector, and that there is an urgent need
to raise awareness of the cultural, social, economic, environmental and technical
issues at stake, we

Erfgoedwaarden en de
essentie van een bescherming
Workshop afwegen en adviseren 1
24 oktober 2019

Hoe bepaal je aan de hand van de
erfgoedwaarde(n) uit het besluit
wat essentieel is voor de
bescherming?
> Voor nieuwe besluiten
> Voor oude besluiten

Inhoud
1) Nieuwe besluiten:
Onroerenderfgoeddecreet, sinds 1/1/2015
➢ Veel informatie in het besluit
➢ Nog meer informatie in het inhoudelijk dossier
2) Oude besluiten:
a) Wet van 7 augustus 1931 op het behoud van
monumenten en landschappen
b) Monumentendecreet van 3 maart 1976
➢ A riddle, wrapped in a mystery, inside an enigma

Beschermingsbesluiten sinds het
onroerenderfgoeddecreet
Samenstelling beschermingsbesluit decretaal vastgelegd
13 erfgoedwaarden, met definitie
Criteria (zeldzaamheid, herkenbaarheid, representativiteit,
ensemblewaarde, contextwaarde) met definitie
https://thesaurus.onroerenderfgoed.be/conceptschemes/WAARDETYPES/c
/37
Of Codex Vlaanderen ‘vaststelling inventarismethodologie’

Onderdelen van het MB
• Erfgoedwaarden > aanhef
• Erfgoedkenmerken en – elementen > art. 2
• Beheersdoelstellingen > art. 3
• Voorschriften instandhouding en onderhoud > art. 4
• Toelatingsplichten > art. 5
• Plan, fotoregistratie, cultuurgoederen
+ bijbehorend inhoudelijk dossier
> Bijkomende informatie en documentatie
> afbakening van de bescherming
> keuze van het instrument
> juridische informatie

Voorbeeld: woning De Bruycker,
Mimosastraat 117 Gent
Een onroerend goed heeft architecturale waarde als het getuigt
van een fase of aspect van de (landschaps)architectuur of de
bouwkunst in het verleden. Het kan gaan om typologie, stijl,
oeuvre of materiaalgebruik.

Oeuvre
Stijl
Typologie
Architecturale waarde woning De Bruycker
Criteria
Positionering
algemeen
belang
Raman &
Schaffrath
Brutalisme
/modernisme
Rijwoning
Ruimtelijkheid
Planindeling
Totaalconcept
Uitgesproken haardvolume
Tuin
Massiviteit
Volumewerking
Geslotenheid
Materiaalgebruik
Bescheiden budget
Functionaliteit
Kleinschaligheid

Samenvattend besluiten onroerenderfgoeddecreet
• Op maat gemaakt in functie van duidelijkheid en
rechtszekerheid voor de burger
• Veel informatie, zowel tekstueel als visueel
• Nog bijkomende informatie in het beschermingsdossier en zijn
bijlagen
• Nog geen expliciete band tussen de erfgoedwaarden,
erfgoedkenmerken en erfgoedelementen

Historische artistieke/esthetische of wetenschappelijke waarde
en nationaal belang
“Zij omstralen met een gloriekrans het aanschijn des
vaderlands”
Maar ook:
• Beperkingen aan de wet
• Aandacht voor interieur
• Voorrang voor probleemmonumenten
• Evidenties <> erfgoed in gemeenten
van weinig waarde
• Vroege aandacht voor stadslandschappen
• Leeftijdsgrens
• Wel onderzoek, maar beknopte neerslag

Invulling van de waarden?
• Archeologische of
pittoreske verdienste
• Nog in leven
• Technische eigenaardigheden
> Artistieke waarde
• In schilderachtige landschappen
‘Een onroerend goed heeft
artistieke waarde als het getuigt
van het kunstzinnige streven van
de mens in het verleden.’

Stadswoning, houten achtergevel, Gent
29-05-1964, artistieke waarde
• Zeldzame houten vakwerkbouw
• Timmertechniek XVIIde eeuw
• Zeldzaam archeologisch monument
• Opvallend silhouet, binnen schilderachtig
ensemble
• Karakteriseert het Lievezicht, ligging nabij
Gravensteen
• Niet onaanzienlijke esthetische kwaliteiten
+ beschrijving
Voorgevel en interieurs 18de en 19de eeuw

Het monumentendecreet van 1976
Verruiming, zowel typologisch als qua periode
“een netwerk van artistieke, wetenschappelijke, historische,
volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociaal-
culturele waarden”
Van algemeen belang
Cultuurgoederen
Wisselende beschermingspraktijk en dossiersamenstelling

Winkel-woonhuis Den Bonten Os
Mechelen
13-12-1977
Historische en artistieke waarde

Samenvattend oude besluiten
• Wisselend qua informatie, zowel tekstueel als visueel
• Hoe ouder, hoe beknopter de beschrijving van erfgoedwaarden,
-kenmerken en –elementen
• Soms bijkomende informatie in het beschermingsdossier, steeds
na te kijken
• Bijkomende informatie zoeken is aangewezen
> Essentie van de bescherming duiden is complexe puzzel, met
soms ontbrekende stukken

Agentschap Onroerend Erfgoed, Brussel | 24 oktober 2019
Werken aan en in
onroerend erfgoed
De gemeentelijke praktijk in Koksijde
Alexander Lehouck (erkend gemeentearcheoloog)
Sarah Verstaen (erfgoedconsulent)

Inhoud
Deel 1 Erfgoedwerking in Koksijde
Deel 2 Inventariseren en erfgoedwaarden bepalen
Deel 3 Praktische werking
Deel 4 Enkele praktijkvoorbeelden

Erfgoedwerking in Koksijde
Deel 1

➢ Abdijmuseum:
– Gemeentelijk museum sinds 1997
– Beleidsplan 2009-2013:
• Vm. patrimonium Duinenabdij: advies behoud & beheer
• Gemeentearcheoloog sinds 2010
• Afspraken bouwkundig erfgoed sinds 2011
– Beleidsplan 2014-2018 en 2019-2023
➢ OE-gemeente:
– Cultuurbeleidsplan 2003-2007 als katalysator
– 29 april 2015: voorlopige erkenning
– 01 januari 2017: uitbreiding bevoegdheden en taken
– 20 maart 2017: definitieve erkenning
Historiek
Deel 1 – Erfgoedwerking

➢ Behoud en beheer van waardevol erfgoed in de gemeente
➢ Gemeentelijke autonomie
➢ Afstemming met dienst Stedenbouw (nieuwbouw, ruimtelijke
ordening)
➢ Ontsluiten en sensibiliseren
Doelstellingen erfgoedbeleid vandaag

OMD 2019 – Villa “Sans Gène”: geleid bezoek Week van de Begraafplaatsen 2018: fotozoektocht
voor kinderen

Publieksmoment
metaaldetectie (2018)
Gegidste erfgoedwandelingen

➢ Behoud en beheer van waardevol erfgoed in de gemeente
➢ Gemeentelijke autonomie
➢ Afstemming met dienst Stedenbouw (nieuwbouw, ruimtelijke
ordening)
➢ Ontsluiten en sensibiliseren
➢ Gemeentelijke restauratiepremie

2 erfgoedconsulenten
(w.o. coördinator)
Erkend
gemeentearcheoloog
ORGANOGRAM GEMEENTEBESTUUR

➢ Erfgoedconsulenten
▪ Aanspreekpunt gemeentebestuur en bevolking
▪ Adviesverlening
Bouwkundig erfgoed na 1850 (= jonge bouwkunst opkomst kusttoerisme)
Landschappen
➢ Erkend gemeentearcheoloog
▪ Technisch-inhoudelijk kader
▪ Adviesverlening
Bouwkundig erfgoed vóór 1850 (= Popp-kaart via geoportaal)
Archeologie
Landschappen
Taakverdeling

➢ Cel Onroerend Erfgoed (4x per jaar)
▪ Algemeen directeur + vertegenwoordigers afd. technische diensten
(stedenbouw, patrimoniumbeheer, technisch bureau), afd. vrije tijd (cultuur
& erfgoed, Abdijmuseum Ten Duinen)
▪ Doel:
▪ Optimaliseren communicatie omtrent lopende dossiers
▪ Adviseren en rapporteren
▪ Kennis delen
➢ Adviesraad (min. 2x per jaar)
▪ Opmaak gemeentelijke beleidsprioriteiten
▪ N.a.v. beheerprocedures binnen wetgeving
▪ Voorlopige en definitieve bescherming
▪ Voorstel schrapping/toevoeging items inventaris OE
▪ Schrapping/toevoeging items gemeentelijke inventaris
Taakverdeling

Inventariseren en
erfgoedwaarden bepalen
Deel 2

➢ Inventaris agentschap Onroerend Erfgoed
➢ Inventaris bouwkundig erfgoed gemeente: 4*-lijst
Belangrijkste instrumenten
Deel 2 – Erfgoedwaarden

➢ Actualisatie gemeentelijke inventaris
Basis = inventarisfiches 2003
➢ ° Geoloket
Inventariseren

➢ …
Inventariseren

Inventariseren

➢ Huidig waardesysteem bouwkundig erfgoed Koksijde:
5*-quotering:
Waardestelling en selectie

➢ Erfgoedwaarden:

➢ Selectiecriteria:

➢ Waarden en waardebepaling:

Voorbeeld: Zeedijk Oostduinkerke - Villa La Coursive (1899)
1920 2010 nu

Vergunningen en toelatingen
Deel 3 – Praktische werking
➢ Procedure
▪ Voortraject: overleg, plaatsbezoek, preadvies,…
▪ Aanvraag bij stedenbouw (omgevingsproject)
▪ Vraag tot advies dienst cultuur en erfgoed
▪ Opmaak advies (cfr. taakverdeling)
▪ Agendering college burgemeester en schepenen (cbs)
▪ Besluit cbs

Adviesnota
Toelichtend gedeelte
Adviserend gedeelte

Adviesnota
Toelichtend gedeelte:
- Wetgevende oriëntatie
OE-gemeente, bevoegdheden en taken, OE-decreet,…
- Toelichting omgevingsproject
Datum aanvraag, aanvrager, adres, omschrijving van werken
- Omschrijving erfgoedwaarden (met verwijzing naar documenten) + aanbeveling
- Beschrijving historiek van het dossier (indien van toep.)
- Datum adviesverstrekking en wat er gebeurt als deadline overschreden wordt

Adviesnota
Het adviserend gedeelte:
- gunstig / gedeeltelijk gunstig / gunstig met voorwaarden / ongunstig / geen
bezwaar
- Korte toelichting (indien noodzakelijk)
- Voorwaarden voor een gunstig advies zijn: [motivatie]
- Aanbevelingen (niet vereist): [motivatie]
- Tips: [motivatie]

Besluit cbs

Enkele praktijkvoorbeelden
Deel 4

Eigenaar: gemeente
Aanvraag: totaalrenovatie (2006-2014)
Juridisch kader:
korte vermelding oude inv.
niet vastgesteld, geen 4*-woning
Erfgoedwaarden en selectiecriteria:
hoeve Duinenabdij
middeleeuwen, 17de eeuw
verbouwd (diverse bouwfasen)
Advies Erfgoed: gunstig met voorwaarden
• Sterke opvolging renovatie
gemeentearcheoloog
Voorbeeld 1: hof ter Hille
Met rechtsgevolgen

Eigenaar: privaat eigendom
Aanvraag: totaalrenovatie/sloop (2019)
Juridisch kader:
vastgesteld, 4*-woning
hoeve 17de-18de eeuw
Advies Erfgoed: ongunstig
• Behoud buitenmuren
• Deur- en vensteropeningen
• Dakbedekking
• Behoud typische structurele indeling
• Archeologiewetgeving
• Aanbevelingen en tips
Voorbeeld 2: Geushoeve
Met rechtsgevolgen

Eigenaar: gemeente
Aanvraag: totaalrenovatie (2017)
Juridisch kader:
gebouwd vóór 1657 - zeldzaam
aanpassingen (interbellum, 1960)
• Afbraakwerken
• Ruwbouw
• Afwerking (schilderwerken,…)
• Dakbedekking
Voorbeeld 1: Sint-Williborduskapel
Zonder rechtsgevolgen

Aanvraag: sloop en nieuwbouw (2012-nu)
Juridisch kader:
hoeve Duinenabdij
middeleeuwen, 17de-18de eeuw
Advies Erfgoed: ongunstig
• Behoud erfgoedwaarden
• Bouwhistorische documentatie
Voorbeeld 2: hoeve Labeure

Aanvraag: totaalrenovatie (2018)
Juridisch kader:
niet vastgesteld, wel 4*-woning
authentieke kustarchitectuur
goed bewaard
representatief ensemble
context
• Nieuw schrijnwerk ter goedkeuring
(kleur, technisch)
• Gevel in oorspr. toestand herstellen
(verwijderen witte verf,…)
• Stoeptegels toegangspad in beton ipv
blauwe hardsteen
Voorbeeld 3: villa “Sans Gène”

Vragen ?
Postbus_onroerenderfgoed
<onroerenderfgoed@koksijde.be>

ZORGEN VOOR ERFGOED OP
(INTER)GEMEENTELIJK NIVEAU
Afwegingskaders binnen de IOED Erfgoed Noorderkempen

IOED’s & OEG IN VLAANDEREN
UITBREIDING?

CULTUREEL
ERFGOED
ONROEREND
ERFGOED
11
7
ARCHIEF
DIENST
6

ONROEREND
ERFGOED
GEMEENTEN
GEMEENTEN
7
DEELWERKINGEN

BESCHERMD
ERFGOED
NIET
BESCHERMD
WAARDEVOL
ERFGOED
Toevalsvondsten &
Archeologienota’s
Houtig
erfgoed
Bouwkundige
relicten met
erfgoedwaarde
Archeologische sites Monumenten Landschappen Unesco
werelderfgoed
DEELWERKINGEN

ONROEREND
ERFGOED
Gemeente-
besturen
Heemkundige
kringen
METWIEWERKENWE?
Eigenaars Architecten &
projectontwikkelaars
Archeologen
IOED = (inter)gemeentelijke
erfgoedambtenaar

Toelatingen
Restauratie
Herbestemming
Beheersplannen
Doorgeefluik voor premies
Beschermd
Erfgoed

Onroerenderfgoed
gemeente
EigenaarsArchitecten &
Beheerders
TOELATING
PREMIE
VERGUNNING
PREMIEAANVRAAG
ADVIES VERGUNNING
O
V
E
R
L
E
G
A
D
V
I
E
S
AFWEGINGS
KADERS
RICHTLIJNEN
BESCHERMINGS
DOSSIER
BEHEERSPLAN
ONDERZOEK
Bouwhistorie
MoWa
Technisch
?

Archeologie
Adviezen aan dienst Omgeving
omtrent regelgeving
Begeleiding studiebureaus
Publiekswerking

Onroerenderfgoed
gemeente
Eigenaars
Architecten &
Beheerders
NOTA
ARCHEOLOGIENOTA
VOOROVERLEG
ADVIES
AFWEGINGS
KADERS
RICHTLIJNEN
CGP
Erkende
Archeologen AKTENAME

Onroerenderfgoed
gemeente
Eigenaars
Architecten &
Beheerders
NOTA
ARCHEOLOGIENOTA
VOOROVERLEG
ADVIES
AFWEGINGS
KADERS RICHTLIJNEN
CGP
Erkende
Archeologen AKTENAME
REGIOKENNIS

Niet beschermd
bouwkundig erfgoed
• advies eigenaars bouwkundig erfgoed
• advies gemeentebesturen
• actualisatie inventaris
• waardering bouwkundig erfgoed

ADVIES BOUWKUNDIG ERFGOED
BOUWKUNDIG
VERBOUWING
HERBESTEMMING
SLOOP
ERFGOEDWAARDE
CONTEXT

VERBOUWING
HERBESTEMMING
SLOOP
ARCHITECTURALE
KWALITEIT
INHOUDELIJKE
CONTEXT
ZELDZAAMHEID
RUIMTELIJKE
CONTEXT
REPRESENTA-
TIVITEIT
AUTHENTICITEIT
CONDITIE
ERFGOEDWAARDE

2018
WAARDERING
inventaris bouwkundig
erfgoed

➔ onderbouwde evaluatie en waardering
vastgestelde inventaris
➔ lokaal gedragen beleidsinstrument
➔ beheersdoelstellingen per gebouw
INDELEN IN BEHEERSCATEGORIEËN

FASE 3: WAARDERING VIA PUNTENSYSTEEM

Score Opmerkingen Score Opmerkingen
Dakbedekking 3 Stormpannen 3
Dakgoten en afvoeren 3
Geprofileerde houten kroonlijst, niet bewaard in
puntgevels
2 Lang niet geverfd, slecht onderhouden
Gevel / gevelafwerking 3
Onderwijzerswoning: geritmeerd door baksteenfries en
doorgetrokken lekdrempels, kenmerkende klimmende
baksteenfries linkerzijgevel (zie rechterzijgevel)
weggewerkt achter isolatie en kunstleien
Schoolvleugel: verdiepte gevelvlakken, dubbele
baksteenfries, bewaarde ijzeren latei en
verluchtingsroosters
2
Scheuren in metselwerk ter hoogte van kroonlijst,
uitgespoeld voegwerk
Schrijnwerk 1
Platte PVC; indeling ramen schoolvleugel in 9 vlakken
origineel maar niet leesbaar als authentieke
roedeverdeling
Schrijnwerk woning onoordeelkundig vervangen, luiken
verdwenen
2
Beglazing 1 3
Muurdoorbrekingen 4
Onderwijzerswoning: rechthoekige muuropeningen met
afgeronde bovenhoeken
Schoolvleugel: brede rechthoekige vensters onder
ijzeren I-latei
/
Dakdoorbrekingen 2
Op historische foto's zijn schoorstenen en
dakraampjes zichtbaar, die nu alle verdwenen zijn
/
TOTAAL 17 18,2% 12 6,0%
Authenticiteit Conditie

Score Opmerkingen
Zeldzaamheid 3
TOTAAL 3 7,5%
Architecturale kwaliteit Score Opmerkingen
Kenmerkend 2
Oeuvre 2
Schoolvleugel van Jules Taeymans, woning van J. Van
Gastel aangepast voor P.J. Taeymans
TOTAAL 4 7,5%
Ruimtelijke contextwaarde Score Opmerkingen
Landschappelijk nvt
Stedenbouwkundig 3
Ligging in centrum Tielen, langs historische
verbindingsweg
TOTAAL 3 7,5%

Inhoudelijke contextwaarde Score Opmerkingen
Historische / culturele waarde 3
Inventaris: Voormalige gemeentelijke (jongens)school
met bewaarde vleugel van J. Taeymans van 1913, ter
uitbreiding van de toenmalige school van 1856-1857,
die naderhand werd gesloopt; rechts de voormalige
gemeentekamer (voorloper gemeentehuis) van 1857 van
provinciale architect J. Van Gastel, zie arduinen
gevelsteen en kadasterschetsen; deze werd naar
ontwerp van P.J. Taeymans van 1871 verbouwd tot
onderwijzerswoning
Ind.-arch. / technische waarde nvt
Volkskundige / sociale waarde 3 Voortgezet gebruik als school
TOTAAL 6 7,5%
Score Opmerkingen
Representativiteit 3 Typisch ensemble school-onderwijzerswoning
TOTAAL 3 3,8%
TOTAALSCORE 63,8 65,5%
80
Erfgoedwaarden
Bijkomende opmerkingen
Extra schoolvleugel uit 1937 links
Hybride ensemble van onderwijzerswoning en
aanpalende schoolvleugel, combined forces van resp J.
Van Gastel (1857) + P.J. Taeymans (verbouwing 1871) en
Jules Taeymans (1913). Ligging in centrum Tielen.
Authentieke gevelafwerking en muuropeningen maar
onoordeelkundig schrijnwerk.

hybride ensemble van onderwijzerswoning en aanpalende
schoolvleugel
combined forces van resp J. Van Gastel (1857), P.J. Taeymans
(verbouwing 1871) en Jules Taeymans (1913)
ligging in centrum Tielen, historisch ensemble met school om de
hoek
authentieke gevelafwerking en muuropeningen
onoordeelkundig vervangen schrijnwerk
Gemeentelijke jongensschool
Kerkstraat 1-3 (Tielen)
65,5
inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/4736
2
na
WOI
1998
2017

FASE 4: CATEGORIEËN & DOELSTELLINGEN
score zw score mw
0 0
50 47,6
60,5 52,2
61,8 55
62,5 56,4
64,5 56,8
65,1 57,4
61,1 57,5
63,9 57,5
63,9 57,8
68,1 60,2
69,7 61,6
64,5 62,1
69,4 63,2
67,5 63,4
68,4 64,2
69,7 64,4
70,8 65,8
70,8 66,2
68,1 68,5
79,2 72
81,9 72
78,9 72,2
78,9 72,8
79,2 74,3
77,6 76,9
80,3 77,6
81,6 78
77,6 78,3
73,6 79,9
81,3 80,3
82,9 81,1
84,2 81,8
81,3 83,3
/ /
/ /
/ /
/ /
? ?
id type naam naam adres
12388dibe_relict Afspanning De Zwaan Cingel 15
12392dibe_relict Twee boerenarbeiderswoningen Eigenaarsstraat 88-90
12396dibe_relict Twee woonstalhuizen Hoeven 10-12
12381dibe_relict Lindenhoeve Berkenmei 36
12401dibe_relict Hoeve Tuindershof Kerkstraat 76
12390dibe_relict Hoeve met woonstalhuis De Breem 9
12407dibe_relict Hoeve Het Zwaluwhof
relict opsplitsen of titel
aanpassen! Rijdtstraat 27-29
12386dibe_relict Gemeentehuis en cultuurcentrumvan Vosselaar Cingel 7
12389dibe_relict Hoeve Breemhof De Breem 1
12402dibe_relict Woonstalhuis Kruisstraat 5
12382dibe_relict Burgerhuis Bolk 1
12383dibe_relict Hoeve Het Bakhuis Boskant 17
12387dibe_relict Dorpswoning Cingel 8
12403dibe_relict Woning Jan Verbeek Oudstrijderslaan 38
12404dibe_relict School- en gemeentehuis Parklaan 2
12395dibe_relict Woonstalhuis Jagershof Hoeven 2
12406dibe_relict Dorpswoning Remi Lensplein 3
12378dibe_relict Villa Mimosa Antwerpsesteenweg 67
12407dibe_relict Kievitshoeve
relict opsplitsen of titel
aanpassen!
Rijdtstraat 27-29
12385dibe_relict Burgerhuis Cingel 2
12380dibe_relict Woning Hoppenbrouwers Bergeneindsepad 8
12394dibe_relict Woning Peeters Heilanders 32
12400dibe_relict Modernistische villa Sap Karel Druytslaan 16
216851dibe_relict Villa Olmenrode Antwerpsesteenweg 17
12379dibe_relict Woning Bluekens Antwerpsesteenweg 164
12376dibe_relict Villa Villa in art-decostijl Antwerpsesteenweg 29
12409dibe_relict Hoeve Vogelzanglaan4
12399dibe_relict Villa Thomas Karel Druytslaan 4
12398dibe_relict Landhuis Janssens Villa Janssens Jagerslaan 6
12377dibe_relict Villa Bergenend Antwerpsesteenweg 63
12393dibe_relict Huis Berk en Brem Emiel Van Hemeldonckstraat5
12375dibe_relict Villa Den ouden Barreel Antwerpsesteenweg 16
12391dibe_relict Landhuis De Breem 11
200612dibe_relict Mariapark Parklaan zonder nummer
12384dibe_relict Oud Gemeentehuis van Vosselaar Cingel 1
12397dibe_relict Pastorie Het Hof met parkbos Hofeinde 136
12405dibe_relict ParochiekerkOnze-Lieve-Vrouw Pastoor Woestenborghslaan zn.
12408dibe_relict ParochiekerkSint-Jozef-Arbeider Sint-Jozefstraat45
12374dibe_relict Villa des chênes Antwerpsesteenweg 1
voorbeeld Vosselaar
gesloopt
onvoldoende erfgoedwaarden
beschermd monument
kon niet bezocht worden
categorieën

VERBOUWING
HERBESTEMMING
SLOOP
Niet-
Vergunnings-
plichtige
werken
(Brand)
veiligheid
&
Toegankelijk-
heid
Energie
prestatie
Leegstand
Stabiliteit
Verkrotting
X X
Ruimtelijke
ontwikkeling Draagkracht
ERFGOEDWAARDE
Verdichting
Economische
Haalbaarheid

NIET-
VERGUNNINGS-
PLICHTIGE
WERKEN

LEEGSTAND
STABILITEIT
VERKROTTING

Atlas der Buurtwegen ca. 1840
Kabinetskaart de Ferraris ca.1777

FUNCTIEWIJZIGING ZONEVREEMDE WONINGEN
• VCRO Art. 4.4.23. 1° b) het gebouw is niet verkrot
• verkrot: 'Niet voldoend aan de elementaire eisen
van stabiliteit' (VCRO art 4.1.1. 15°) .
• Geen uitzonderingen voor erfgoed => gedoemd
voor sloop
• Poging tot tegenexpertise via Triconsult: schade
herstelbaar
• Juridische dienst IOK (intercommunale) om
verkrotting er af te halen
• Oplossing: VCRO art 4.4.21: schade door vreemde
oorzaak aan woning
• Gasontploffing vorige eigenaar

Landschappen
Houtig erfgoed: geen inventaris;
wel lokaal proefproject
Kappen bomen: alleen bij
inventariserfgoed

CONCLUSIE
• Erfgoedzorg op (inter)gemeentelijk niveau: dichter bij bestuur en
burger
– IOED als aanspreekpunt, bemiddelaar en regio-expert
– Centrale ondersteuning agentschap blijft nodig
– Afstemming nieuwe rollen belangrijk
• Erfgoedwaarde basis voor afweging: vastgestelde inventarissen!
• Vereisten andere regelgeving en status eigenaars minstens even
belangrijk
• Inzetten op instrumentarium andere regelgeving: ook voor niet-
beschermd erfgoed
▪ VCRO
▪ Energieprestatie
▪ Wooncode

ERFGOED
NOORDERKEMPEN
WWW.ERFGOEDNOORDERKEMPEN.BE
info@erfgoednoorderkempen.be
014 44 33 62

Workshop afwegen adviseren deel 1

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Workshop afwegen adviseren deel 1

Similar to Workshop afwegen adviseren deel 1 (20)

More from Onroerend Erfgoed

More from Onroerend Erfgoed (20)

Workshop afwegen adviseren deel 1