2. Co to jest budżet obywatelski?
„proces, poprzez który obywatele
przedstawiają swoje żądania i priorytety
obywatelskie oraz wpływają na strukturę
wydatków budżetowych poprzez dyskusję
i negocjacje”
Bank Światowy
3. Podstawowe cechy budżetu
obywatelskiego
- geograficznie określony obszar – może to być
miejscowość, dzielnica, okolica, sąsiedztwo
- regularnie ustalane i odbywające się spotkania
w każdym z wyznaczonych obszarów
- cykl działań, który bezpośrednio odpowiada
cyklowi budżetowemu
- sieć organizacji i jednostek, które działają na
rzecz zaangażowania mieszkańców, poprzez
szkolenia, informowanie i mobilizację
4. Warunki aby budżet był obywatelski:
1. Dyskusja nad sprawami finansowymi i budżetowymi
miasta
2. Organizacja na poziomie dzielnicy. Optymalnie
powinien dotyczyć poziomu całego miasta
3. Proces ciągły (nie powinny to być pojedyncze zebrania
lub referenda nad sprawami finansów miasta)
4. Realizacja w oparciu wiele mechanizmów
partycypacyjnych
5. BP wymaga mechanizmu ewaluacji i oceny rezultatów
procesu partycypacji
5. Warunki umożliwiające wdrażanie oraz
sukces budżetu obywatelskiego.
1. Warunki polityczne (polityczna wola,
decentralizacja)
2. Warunki społeczne (minimalny poziom kapitału
społecznego)
3. Warunki ekonomiczne (zasoby finansowe)
4. Warunki organizacyjne (fachowa administracja,
czynniki organizacyjne - struktura spotkań,
informacja, wsparcie)
5. Warunki formalne (odpowiednie podstawy prawne
umożliwiające a jeszcze lepiej - promujące
obywatelskie uczestnictwo w budżecie)
6. Efekty implementacji budżetu
obywatelskiego
1. Efekty polityczne. Implementacja tego mechanizmu przez władze miasta (gminy)
powoduje ponad 10% wzrost prawdopodobieństwa ponownego wyboru dla
burmistrza w następnych wyborach.
- legitymizacji władzy poprzez rozwój dialogu i poprawę komunikacji z mieszkańcami
- podnosi to poziom zaufania mieszkańców.
- promuje ideę dobrego rządzenia.
2. Efekty ekonomiczne. Zmiana alokacji środków budżetowych w kierunku inwestycji
przyczyniających się do poprawy warunków życia w najbiedniejszych częściach
miasta oraz biedniejszych grup społecznych. Praca własna mieszkańców.
3. Efekty społeczne. Społeczna zgoda,większe zrozumienie dla pracy urzędników i
samorządowców, zwiększenia odpowiedzialności urzędników, wzrost spójność
społecznej, poprawa przejrzystości działania władz.
4. Efekty edukacyjne. Uczenie się mieszkańców odpowiedzialności, samorządności,
mechanizmów budżetowych itp.
7. Warunki dla budżetu obywatelskiego
w Polsce
- funkcjonowanie ustawy o funduszu
sołeckim
- funkcjonowanie jednostek
pomocniczych
- prawo samorządowe
8. Fundusz sołecki w Polsce
- wprowadzony ustawą o funduszu sołeckim w 2009.
- ok 50% gmin w Polsce wyodrębnia fundusz w oparciu o
ustawę.
- w 2011 według informacji przekazanych przez
Ministerstwo Finansów wydatki zrealizowane w ramach
funduszu sołeckiego wyniosły 205 345 tys. zł.
- zadanie własne gminy: wspierania i upowszechniania
idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do
działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania
programów pobudzania aktywności obywatelskiej.
11. Jednostki pomocnicze w Polsce
- jednostki pomocnicze takie jak osiedla, dzielnice, okręgi funkcjonują
w większości polskich miast.
- otwartą kwestią jest jakość funkcjonowania jpg oraz ich obecny
sens i efektywność.
- art. 5. 1. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze.
- art. 18 Do właściwości Rady Gminy należy m. in ...ustalanie
zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad
przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad
przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te
jednostki.
- art. 51. 3. Statut gminy określa uprawnienia jednostki
pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach
budżetu gminy.
12. Wymiary budżetu
obywatelskiego
1. Geograficzne – dzielnice, osiedla
(sprawy lokalne, bezpośrednio dotyczące
miejsca zamieszkania)
2. Problemowe - Tematyczne Fora
Miejskie (sprawy ogólne, strategiczne
kierunki rozwoju, główne priorytety)
13. Główne kwestie związane z
budżetem obywatelskim
1. Procedury – umożliwiające,
ograniczające proces
2. Ramy procesu. np. sposób
podejmowania decyzji
3. Implementacja
14. Możliwy model budżetu
obywatelskiego w Polsce
- wykorzystać doświadczenie funduszy sołeckich
oparty się na jednostkach pomocniczych –
wymiar terytorialny
- oparty na głównych wymiarach działania samorządu
(edukacja, gospodarka przestrzenna, transport
publiczny)
- radni jednostek pomocniczych jako obsługa i animatorzy
procesu
- powstanie ciała koordynujące proces w skład których
powinni wejść przedstawiciele UM, rad osiedli/dzielnic,
organizacji społecznych
15. Budżet obywatelski w Europie.
Przykłady
Hiszpania, ponad 20 miast (m.in. Sewilla, Cordoba,
Albacete, Malaga)
Portugalia, ok 25 miast (m.in. Lisbona, Braga,)
Włochy, (m.in. Grottammare, Pieve Emanuelle Rom XI,
Venedig)
Francja, (m.in. Paryż, Bobigny, Saint-Denis)
Niemcy, ponad 10 miast (m.in. Berlin Lichtenberg, Bonn,
Hilden, Cottbus)
Wielka Brytania, kilkanaście miast (m.in. Salford,
Bradford, Harrow)
16. Rozwój budżetu obywatelskiego w
Europie
Liczba miast z PB w Europie
120
100 100
80
liczba miast
60
55 Kolumna F
40 40
32
20 22
13
3 3 6
0 0 1 1 2
1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010
lata
18. Budżet obywatelski w Sewilli
- 700 tys. mieszkańców
- model zbliżony do Porto Alegre
- w 2006 r. 9 tys. osób uczestniczyło w 21
zebraniach terytorialnych
- fora budżetu partycypacyjnego
- roczny cykl budżetowy
- mieszkańcy decydują o ok 2% całego budżetu
przeznaczonego na inwestycje
19. Budżet obywatelski
w Berlinie Lichtenberg
- ok. 260 tys. mieszkańców
- jest to 1 z 12 dzielnic Berlina
- początek w 2001 roku
- w 2002 r. otrzymano 80 tys. euro
na rozwój BO
- w 2007 budżet dzielnicy wynosił
511 mln euro, z czego o przeznaczeniu
30 mln euro decydowali mieszkańcy
20. Budżet obywatelski
w Wielkiej Brytanii
- Salford -wizyta przedstawicieli Porto
Alegre w roku 2000
- 2003 - początek BO w Salford
- Małe granty
- BO elementem oficjalnej polityki rządu
- W planach zwiększenie liczby miast do
100 a w przyszłości objęcie BO wszystkich
miast
21. Kryteria sukcesu budżetu
obywatelskiego
- polityczna wola
- zainteresowanie społeczności lokalnej
- wspólnie podzielane zasady gry
- zdolność mieszkańców do uczestnictwa w
procesie
- przejrzystość procesu
- priorytety inwestycyjne dla podstawowych
usług
22. Podstawowe korzyści z budżetu
obywatelskiego
- pozytywny wpływ na lokalna spójność,
solidaryzm i poczucie wspólnoty
- możliwość wyrażenie opinii, poznanie opinii
innych członków społeczności, spotkanie się i
dyskutowanie o potrzebach, aspiracjach i
rozwoju np. gminy jako całości
- zwiększenie odpowiedzialności i
współdecydowania
- zwiększenie zaangażowania w lokalne życie
publiczne
23. Podstawowe korzyści z budżetu
obywatelskiego
- polepszenie współpracy pomiędzy
lokalnymi organizacjami, grupami –
nieformalne sieci współpracy
- zarządzanie uwzględniające rzeczywiste
potrzeby mieszkańców
- dostarczanie usług rzeczywiście
pożądanych przez mieszkańców
24. Dodatkowe korzyści z
wprowadzenia budżetu
obywatelskiego:
- wzrost poparcia lokalnego, poprzez poprawę
komunikacji między władzami a mieszkańcami
- zwiększenie adekwatności lokalnego budżetu do
potrzeb lokalnej społeczności
- budowanie konsensusu lokalnego przy
projektowaniu budżetu lokalnego
- promocja dobrego zarządzania,
25. Dodatkowe korzyści wprowadzenia
budżetu obywatelskiego cd:
- włączania społeczności lokalnej w zarządzanie sprawami ich
dotyczącymi
- umożliwia radnym wykazania się odpowiedzialnością za losy
społeczności lokalnej, w szczególności realizację obietnic
wyborczych
- możliwość np. organizowania specjalnych wydarzeń publicznych
związanych z procesem konsultacji budżetu lokalnego, promujących
władzę i jej otwartość na opinie mieszkańców.
- pozwala to budować zaufanie do decyzji podejmowanych przez
lokalne władze
- zwiększa transparentność i tym samym pośrednio powoduje wzrost
szacunku wobec osób sprawujących władze
- zwiększa świadomość obywatelską, poczucie
współodpowiedzialności za jakość życia społeczności lokalnej.
26. Zagrożenia związane z wdrażaniem
budżetu obywatelskiego
- opór ze strony mieszkańców
- niechęć ze strony władz
- brak realizacji woli mieszkańców
- wykorzystanie przez grupy interesu
- postrzegany jako narzucony od góry
(szerokie partnerstwo jest ważne)
27. Wyzwania
- czasochłonność i pracochłonność we wdrażaniu
brak natychmiastowych pozytywnych efektów
- angażowanie w proces szerokiego grona
lokalnych aktorów
- edukacja mieszkańców i przedstawicieli
administracji
- ograniczenie możliwości budżetowych gminy
ciągłość procesu
28. Dziękuję za uwagę
i zapraszam do
dyskusji!
Dariusz Kraszewski
dariusz.kraszewski@lgo.pl
Tel. 792 900 144