1. Arimahan waa xuquuq aan wada leenahay!

2. • Xaq waxaad u laadahay inaad ku noolaatid nolol aamin ah
aanan ku xidhnayn qofkaad tahay.
• Xaq waxaad u leedahay in lugula dhaqmo sida dadka kale,
hadaad tahay qof yar ama qof weyn, nin ama naag, aabo ama
hooyo, qof aan ilmo dhalin, qof curyaan ah ama qof caafimaad
qaba.
• Xaq waxaad u leedahay in lugula dhaqmo sida dadka kale,
diintaada iyo kaladh kaaga iyadoon la fiirin.
• Xaq waxaad u leedahay in lugula dhaqmo sida dadka kale
iyadoonan ku xidhnayn, meesha aad ku dhalatay ama goorta
aad Filand u soo guurtay.
• Qofna si cadow nimo ah kugu lama dhaqmi karo, kuma yasi karo
ama kuma cunsuriyeynkaro.
Tusaale ahaan qofna kuuma diidikaro in aad ku noolaatid nolosha
caadiga ah, haddii aad curyaan tahay.
1. Xaq waxaad u leedahay in si wanaagsan
oo dadka kale la mid ah lugula dhaqmo

3. • Xaq waxaad u leedahay in aad jidhkaaga go’aan ka
gaadhid, xittaa marka aad aqal gashid.
• Xaq waxaad u leedahay in aad go’aamisid, ruuxa ku
taaban kara.
• Xaq waxaad u leedahay in aad go’aamisid sida luguu
taaban karo iyo meesha lagaa taaban karo.
• Qofna kuma rabshadaynkaro ama taabasho kuguma
dhibi karo.
Tusaale qofna si khaldan uma taaban karo ilmaha ama
dhalinyarta. Markasta waa inaad taabashada u sheegtaa
ruux weyn oo aamin ah, haddii aad khalad dareento ama
haddii lugu dhaho arintan waa sir oo ha sheegin.
Taabashadu marna ma ahaan karto sir.
2. Xaq baad u leedahay jidhkaaga

4. • Uma baahnid inaad dadka kale u sheegtid arimahaaga
ku saabsan noloshaada khaaska. Xaq waxaad u
leedahay in aad go’aamisid arimaha ku saabsan
noloshaada khaaska.
• Qofna kuguma khasbikaro in aad ka qayb qaadatid ama
daawatid wax aadan rabin.
Tusaale ruuxna kuguma khasbikaro in aad telefishinka
ama internetka ka daawatid video galmo ku saabsan oo
aadan rabin. Sidoo kale qofna kuuma soo diri karo
telefoonkaaga sawiro ama video aadan ka raali ahayn.
3. Xaqaaga nolosha khaaska ah oo amaanka
ah iyo wanaaga labada qof ka dhaxaysa

5. • Xaq waxaad u leedahay in aad go’aansatid ruuxa aad la
sheekaysanasid.
• Xaq waxaad u leedahay in aad guurkaaga go’aansatid iyo ruuxa
aad guursanasid.
• Xag waxaad u leedahay in aad furniin codsatid.
• Waxaad kaloo xaq u leedahay in aad keligaa noolaatid. Xidhiidhka
dadka ka dhexeeya wuxuu ku saleysan yahay ixtiraam, in la rabo in
la isla joogo iyo simnaan.
• Sidaasoo kale adna dadka noloshooda amaan sii oo siday rabaan
ha u noolaadaan.
Tusaale xaq waxaad u leedahay in aad furniin codsatid hadii aadan
ku qanacsanayn guurkaaga, arintan xasuuso inaad ka fakartid hadii
gacan luguu qaado. Dulqaadashada xad bay leedahay.
4. Xaqaada in aad dad baratid ama
xidhiidhka aad ka goosatid

6. • Xaq waxaad u leedahay in aad go’aansatid ilmaha dhalidooda
iyo in aad ka hor tagtid uurka.
• Hadii aadan ilmo rabin, xaq waxaad u leedahay in aad
isticmaashid daawooyinka uurka looga hortago. Ilmaha
dhalidooda iyo ka hortagooda waa arimaha labada qof ey ka
wada tashadaan.
• Xaq waxaad u leedahay inaad heshid macluumaad iyo
caawimaad arintaas ku saabsan.
Tusaale xaq waxaad u leedahay inaad tirada ilmaha aad
dhaleysid go’aamisid. Filand waxaa dhici karta in ilmo badan
korintooda iyo sidoo kale reer weyn dhaqistiisa ay adagtahay.
Kafakar naftaada iyo reerkaaga caafimaadkooda iyo saxadooda
markaad go’aansatid in aad ilmo cusub soo kordhiso.
5. Xaq waxaad u leedahay in aad go’aansatid
ilmaha dhaliddooda iyo inaad ka hor tagtid uurka

7. • Waxaad xaq u leedahay in lugu baro arimaha ku saabsan
caafimaadkaaga iyo saxadaada noloshaada oo dhan.
• Macluumaadka waa inay ahaadaan wax sax ah oo cad si
aad u fahmi kartid.
• Aqoonta iyo macluumaadka waa inay tixgeliyaan dadka
kala duwanaanshadooda.
Tusaale ahaan waxaad xaq u leedahay inaad ka heshid
aqoon sax ah ka hortagga uurka.
6. Xaqaaga inaad macluumaad ka
heshid caafimaadkaaga

8. • Xaq waxaad u leedahay fikirkaaga iyo aragtidaada.
• Xag waxaad kaloo u leedahay inaad dhiiban kartid
aragtidaada adigoon luguu hanjabin.
• Xaq waxaad u leedahay in aad dadka kale ka fikir
duwanaatid.
• Aragtidaada iyo ficilkaagaba waa inaad u dhiibataa adigoo
dadka kale ixtiraamaya.
• Dadka kale fikradahooda ixtiraam haba ka duwanaadeen
kaaga.
Tusaale saaxiibkaa wuxuu xaq u leeyahay fikradiisa. Adiga
ma cayn kartid ama kuma dhibi kartid inuu kaa fikrad
duwan yahay.
7. Xaq waxaad u leedahay fikirkaaga

9. • Xaq waxaad u leedahay in aad u dacwootid dowlada
(police, maxkamad) iyo inaad heshid magdhow hadii
lugugu xad gudbay.
• Waxaad xaq u leedahay dowladdu inay ku difaacdo haba
noqdeen guurka dhibaatooyinka ka dhaca.
Tusaale ahaan hadii lugugu khasbo galmo adigoonan raali
ka ahayn, xaq waxaad u leedahay in aad u dacwootid
Boliiska ood raadsatid xaqaaga.
8. Xag waxaad u leedahay in sharcigu ku
difaaco

10. www.vigorhanke.fi
Hankepäällikkö Tiina Alakärppä
tiina.alakarppa@sosped.fi
050 375 4755
Hankesuunnittelija Liban Abdi
liban.abdi@sosped.fi
044 356 6541