1. Over vroege signalering bij kwetsbare
vogelsoorten
Robert Kwak
Hoofd Afdeling Bescherming
Vogelbescherming Nederland

2. Wat ziet VBN voor zich?
-Wat bedoelen we?
Wat zouden we over het wel en wee van populaties willen weten?
-Wat betekent het?
Kunnen we drukfactoren en bottlenecks herkennen?
-Wat kun je er mee?
Levert het handelingsperspectief of t.b.v. de bescherming?

3. Beschermingsbenadering
- 3 hoofdelementen
- Early Warning and Alert Protocol (EWAP)
In een zo vroeg mogelijk stadium herkennen wat er met populaties aan
de hand is  is een populatie gezond?
- ‘Science based’ informatie
Wat zijn de drukfactoren die er toe doen en wat is de bottleneck?
- Conservation Evidence (CE)
Zeker weten wat helpt  bewezen drukfactoren en daaruit volgende
bewezen beschermingsmaatregelen

4. EWAP
herkennen gezondheidstoestand van de
populaties EWAP ->
drukfactorenonderzoek ->
herstelmaatregelen

5. Signalering- hoe doen we dat?
Opstellen van een Oranje-Rode Lijstsignalen op grond van:
- Analyse en duiding langjarige populatietrends en (simpele) projectie
naar toekomst
- In kaart brengen van risico-factoren en de verwachte impact
- Demografische ontwikkelingen (sterfte-reproductiecijfers)
ALERTS
Ontwikkeling
recente verleden
GEVOELIGHEID
- Eigenschappen
- Ontwikkeling drukfactoren
(klimaat, landgebruik)
2.5
2
1.5
1
0.5
0
1980 1990 2000 2010 2020 2030

6. Voorbeeld ‘oranje’ signaal: scholekster
• Sinds 1960 20% afname
• Vanaf 1990 negatieve trend
• Als je trend van laatste 10 jaar doortrekt dan wordt het 40% afname
• Risico op habitat(kwaliteits)verlies is groot
• Risico op negatieve effecten van klimaatverandering is groot

7. EWAP – beter voorspellen?
Op basis van demografische parameters en drukfactoren: verwachte populatie
ontwikkeling op basis van populatiemodellering
Figure 15: Stochastic population dynamics of Hen Harrier using the matrix model in equation 1. Initial population size is 32
juveniles, 11 sub adults and 34 adults. Quasi-extinction threshold is set to 20 individuals (grey line). Projected population size
is after breeding.

8. Volgende stappen binnen EWAP
Waar zit ‘t ‘m in? Duiding verantwoordelijke demografische factoren
• Reproductie
• Sterfte
• (immigratie / emigratie)
Waar en wanneer treedt het op? Duiding naar tijd van het jaar en regio
• moment in de levenscyclus
• wintergebied – broedgebied / Sinks – Sources)

9. Science based aanpak: zicht krijgen op
drukfactoren
Prachtige voorbeelden vandaag de revue gepasseerd
• Pesticiden-invloed
• Kolgansbeheer, effecten jacht
• Klimaatverandering
• Schelpdiervisserij
Uitdaging: hoe krijgen we zicht op relatieve belang van iedere factor????

10. Conservation Evidence– wat werkt (door in
de demografie)?
• Drukfactoren h(er)kennen en relatieve impact op populaties inschatten
• Prioritaire drukfactoren beïnvloeden en voorspellen en toetsen van het effect
 opbouwen CE
• Doorwerking op de gezondheid van de populatie bepalen
- Gaat het snel genoeg / kunnen we een populatie “redden”?
- Duurzaamheid van oplossing toetsen

11. Voorbeeld: steenuil
Overleving
eerste jaar
Overleving
volwassen Reproductie
Elasticity
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
Via een geïntegreerde bewerking van de
gegevens (aantalsverloop+ demografische
factoren) zicht krijgen de bepalende factoren
Het zit ‘m in de sterfte van
de adulten
Wat veroorzaakt sterfte
van de adulten?
Lijst met doodsoorzaken
- Aanrijdingen verkeer
- Verdrinking
- Ziektes
- Predatie
- Strenge winters
- …….
Steenuilvriendelijke
drinkbakken
voorkomen sterfte

12. Challenges (1)
• Het gaat om álle soorten, niet alleen zeldzame
‘Keeping common birds common’
Deze week
verschenen

13. ook in Nederland zo (huismus-spreeuw-veldleeuwerik)
Van Turnhout et al. 2007
Maar beschermen van ‘algemene’, wijd verbreide soort is
moeilijk (maatregelen moeten op zeer grote schaal werken)
sleutel vaak kwaliteit leefgebied, maar hoe bepaal je dat?????

14. Challenges (2)
Alleen paniek als er echt wat loos is / geen vals alarm……
Bijv. terugval populatie IJsvogels na strenge winter incalculeren
Herkennen van calamiteiten

15. Vogels beschermen
2.0
 Vroeger herkennen van problemen
 Denken op populatie niveau
(internationale component)
 Denken in drukfactoren
 Toewerken naar “aangetoonde oplossingen”
Gegevens Vogeltrekstation/Raymond Klaassen

16. Vooruitzicht
EWAP: Work in progress
Op dit moment worden voor ongeveer 70 soorten de gegevens op een rij gezet en
bewerkt met populatiemodellen

17. Vooruitzicht
Soorten/populaties
gerichter gaan benaderen
(beter assessment niet-broedvogelpopulaties)
Rote Liste der wandernden
Vogelarten in Deutschland

18. Vooruitzicht
Stellen van de juiste vragen
• Door onderzoekers
• Door tellers
• Door beschermers
Voorbeelden: Jaar van… projecten