Masterclass van Fenna Bolding op het LPB-congres 2013

1. Welkom in de Masterclass
Krimp en Kracht
Fenna Bolding

2. Krimp en Kracht

3. Programma
1. Bevolkingsontwikkeling
Ontgroening en Vergrijzing
– Feiten, cijfers en prognoses
– Verklaringen
2. Slim omgaan met Krimp
3. Burgerkracht, het Hart van de Samenleving

4. Wat staat ons te wachten?
Feiten, Cijfers, Prognoses

5. Bevolkingsontwikkeling
• Minder inwoners
• Minder huishoudens
• Andere samenstelling bevolking:
minder kinderen, meer ouderen:
vergrijzing en ontgroening

6. Krimp en groei per gemeente
2010-2040
Tynaarlo
-13%
-12%
Bron: Bevolkingsprognose XVIII Provincie Drenthe, 2012
Noordenveld
+16%
Assen
-9%
Aa en Hunze
-16%
BorgerOdoorn
-5%
-15%
Westerveld
+14%
Meppel
-9%
De Wolden
MiddenDrenthe
+3%
Hoogeveen
-15%
Coevorden
-8%
Emmen

7. Minder inwoners vanaf 2020
Aantal inwoners
500.000
495.000
490.000
485.000
480.000
475.000
470.000
465.000
460.000
455.000
450.000
2010
2015
2020
Bron: bevolkingsprognose XVIII, Provincie Drenthe, april 2012
2025
2030
2035
2040

8. Minder huishoudens vanaf 2030
Aantal huishoudens
250.000
240.000
230.000
220.000
210.000
200.000
190.000
180.000
170.000
160.000
150.000
2010
2020
Bron: bevolkingsprognose XVIII, Provincie Drenthe, april 2012
2030
2040

9. Vergrijzing en ontgroening in Drenthe
%
70,0
60,0
50,0
40,0
%0-19
%20-64
30,0
%65+
20,0
Bron: Prognose
Provincie Drenthe
10,0
0,0
2010
2020
2030
2040
Aandeel inwoners boven 65 stijgt. Tegelijkertijd krimpt de
potentiële beroepsbevolking.

10. Verklaringen

11. Vergrijzing en ontgroening

12. Strategieën
Bagatelliseren
Bestrijden
Begeleiden
Benutten
(Gert-Jan Hospers, Radboud Universiteit)

13. Bevolkingsontwikkeling raakt
alle beleidsterreinen
Wonen
Voorzieningen
Onderwijs
En ook: invloed op
financiële mogelijkheden
gemeenten, corporaties etc.
Zorg
Ruimtelijke
kwaliteit
Mobiliteit
Werk en
economie

14. Krimp raakt alle beleidsterreinen
Wonen
Voorzien
ingen
Onderwijs
Zorg
Ruimtelijke
kwaliteit
Mobiliteit
Werk en
economie

15. Invloed demografische
ontwikkelingen op zorg
• Zorgvraag stijgt en verandert door
demografische ontwikkelingen
– Meer ouderenzorg
– Minder kindergeneeskunde
– Krimp beperkt de zorgvraaggroei maar in
beperkte mate
• Zorgaanbod neemt af
– Afname beroepsbevolking
– Sterker in krimpgebieden

16. Vraag naar zorg en welzijn en
beroepsbevolking
Uit presentatie voorjaarscongres Zorg Innovatie Platform, maart 2010

17. Zorgkracht
in
Krimpgebieden

18. Zorgkracht in Krimpgebieden
Vraag van twee gemeenten: Aa en Hunze en Borger-Odoorn:
• Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen in dunbevolkte
plattelandsgebieden ook in 2030 de zorg krijgen waar zij
behoefte aan hebben?
• Ofwel: welke knelpunten leveren de bevolkingsdaling en
veranderende bevolkingssamenstelling op, en hoe lossen we
deze op?

19. Experimentgebied

20. Experimentgebied

21. Experimentgebied
•
•
•
•
•
•
•
Veendorpen
Lintbebouwing
Grote afstanden
Lage SES
Obesitas
Diabetes
Vergrijzing

22. Partijen in het Zorgexperiment

24. Experiment Zorgkracht in Krimpgebieden

25. Uitgangspunten : inhoudelijk
Professionele
inzet
Een collectieve
voorziening alleen
waar nodig
Mensen zorgen voor elkaar
Mensen zorgen voor zichzelf, gebruiken
eigen sociaal netwerk

26. Zorgkracht in krimpgebieden

27. Aanpak
Startfase
Convenant
Fase
Fase nadere
analyse
Feiten & cijfers
Prognoses
Probleemverkenning
Knelpunten
Oplossingsrichtingen
Benodigde partijen
Verzilveren
committent in
intentieverklaring
Verkenning
zorgvraag en
zorgkracht
Ontwikkelfase
Uitwerken
oplossingsrichting
Implementatie

28. Zorgvraag en Zorgkracht
in Experimentgebied
Oost-Drenthe
Keukentafelgesprekken in
22 Veendorpen

30. Veel zorgkracht voor elkaar.
In de dorpen wordt veel hulp, steun en zorg
geboden, met name lichte en niet-structurele
hulp.
Bijna iedereen biedt wel eens hulp.
Er is veel zorgkracht aanwezig.
In veel dorpen is een hartdefibrillator aanwezig, er
zijn EHBO’ers en bewoners weten wie uit het dorp
in ‘de zorg’ werkt.

31. Grenzen bij bieden informele
zorg
•
•
•
•
Niet structureel
Kleinere klusjes/zorg (persoonsgebonden)
Tijdsinvestering
Balans moet kloppen, elkaar
kennen/vertrouwen
• Gesloten beurs
• Er niet alleen voor staan

33. Betere samenwerking met professionele
zorgaanbieders gewenst.
De wensen van bewoners betreffen:
betere communicatie
zorg graag dichterbij – snel bereikbaar
een vast aanspreekpunt
betere coördinatie
een betere brug tussen informele en formele zorg

34. De kracht van ontmoeten.
Om elkaar hulp te kunnen bieden is elkaar
kennen een voorwaarde.
Doordat er steeds minder natuurlijke
ontmoetingsplaatsen zijn, staat dit onder druk.
Maar elkaar ontmoeten is niet voldoende.
Je moet elkaar ook vertrouwen.

36. Verbinding
Behoefte aan verbinding lijkt in de keukentafelgesprekken een centraal
thema:
verbinding tussen bewoners onderling is nodig om elkaar hulp te bieden.
Maar verbinden tussen bewoners en professionals is ook nodig om tot
betere afstemming te komen.
Betere afstemming kan zorgen voor dat bewoners vaker iets kunnen
doen, naast de professionals.
Andersom kan het ook een ontlasting van de professionals betekenen.

37. Experiment bijna afgerond
Ebook Zorgkracht in Krimpgebieden

38. Coming together
= a start
Keeping together
= progress
Working together
= succes

39. Zorgkracht in krimpgebieden

40. fbolding@stamm.nl

41. Krimp
en
Burgerkracht

42. Burgerkracht: Het hart van de samenleving
42

43. Burgerkracht
• Terug naar regie over het eigen leven
• Ideologie en bezuinigingen overheid
• Loslaten is anders vasthouden
• Nieuwe samenwerking
• Verdienmodellen

44. Burgerkracht
• Is niet: de burger informeren over een beleidsagenda
• Is niet: de burger betrekken bij besluitvorming van de overheid
• Is niet: burgerparticpatie
• Is: regie over je leven en je leefomgeving creëren
• Is: burgerkracht duurzaam maken, verdienmodellen bouwen,
dorps- en wijkeconomie
• Is: de overheid faciliteert burgerinitiatieven
• Is: overheidsparticipatie

45. 1.
Aanleiding, uitdaging, urgentie

46. 1.
Aanleiding, uitdaging, urgentie
2.
Kenners, Verbinders, Verkopers

47. Wensen:
Ontmoetingsplek
Winkel
Eens in de week een gezonde eetavond
voor dorpsbewoners

48. 1.
Aanleiding, uitdaging, urgentie
2.
Kenners, Verbinders, Verkopers
3.
De kracht van de context

50. Het beslissende moment
Malcolm Gladwell

51. Voorbeelden uit
binnen en buitenland

52. De Wolden
Aanleg afslag N48

53. Zwembad De Zwaoi, dorpsbedrijf

54. Noorden bruist al van de
initiatieven rond duurzaamheid
een kleine greep…
• Duurzaam Hooghalen, Balinge, Nieuw Balinge,
Bovensmilde
• Isolatieprojecten
• Duurzaam Boer Blijven
• Duurzame recreatie
• Rechtstreeks leveren producten aan het Feithhuis in
Groningen
• MFA op aardwarmte in Valthermond
• Experimenten met biobrandstof
• Energiecoöperaties

55. Ervaring Engeland
Right to Bid
Right to Challenge

56. Cybermoor
Cumbria, Alston Moor, woongemeenschap bouwt en is eigenaar
van een glasvezelnetwerk voor snel internet

58. Tutbury Eco Power
een groep bewoners in Tutbury, Staffordshire (tussen
Birmingham en Nottingham) bouwt een waterkrachtcentrale

63. The Hudswell Pub
Hudswell, North Yorkshire, pub gekocht en weer open
met bewonersaandelen
The George and Dragon

64. Natural Food Store
Headingly, Leeds, eigenaar populaire winkel gaat met
pensioen, met 200 aandelen nemen de bewoners de
winkel over

65. Zorgcoöperatie Hoogeloon
dorpsbewoners van Hoogeloon (Brabant) stichten hun
eigen zorgbedrijf, zodat mensen die zorg nodig hebben
in het dorp kunnen blijven en om samenhang en
solidariteit te versterken

67. Waarin zit de kracht van
burgerinitiatieven?
Wanneer spreek je van
een goed burgerinitiatief

68. -
Draagvlak
Continuiteit
Geld en inzet burgers
Lange adem
Lef en ambitie
Koplopers
Eigen verantwoordelijkheid nemen
Bijdrage aan leefbaarheid

69. Nieuwe taken en rollen:
Wat betekenen al die
burgerinitiatieven voor
overheden en
maatschappelijke partners

70. Loslaten
Faciliteren
Open oor
Waarden en normen loslaten
Stimuleren, zonder inhoud te bepalen
Randvoorwaarden
Rol van verbinder

71. Actie model
Animo
Contact
Toerusting
Inbedding
Empathie

72. Burgerkracht: Het hart van de samenleving
72

73. fbolding@stamm.nl

74. www.stamm.nl

75. Tot ziens