Hryncewicz materiały uzupełniające

Hryncewicz materiały uzupełniające
Ród Hryncewiczów Uzupełnienia
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 2 z 54
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 3 z 54 SPIS TREŚCI RODZINA..................................................................................................................................... 5 PRZODKOWIE.......................................................................................................................... 5 HRYNCEWICZE ZE WSI KOTRA............................................................................................... 5 HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XVII-XVIII WIEKU ...................................................................... 9 METRYKA LITEWSKA I POPISY SZLACHTY ............................................................................. 9 HRYNCEWICZ Mikołaj ........................................................................................................... 9 HRYNCEWICZ Franciszek ..................................................................................................... 9 HRYNCEWICZ Nikodem .......................................................................................................10 HRYNCEWICZ Ignacy...........................................................................................................10 HRYNCEWICZ Jakub ...........................................................................................................10 INNE ŹRÓDŁA .........................................................................................................................11 HRYNCEWICZ Wasyl (Bazyli) i HRYNCEWICZ Leon..............................................................11 HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XIX-XX WIEKU..........................................................................13 SPISY POWSTAŃCÓW ............................................................................................................13 GRINCEWICZ Henryk...........................................................................................................13 GRINCEWICZ Stanisław .......................................................................................................13 GRINCEWICZ Polikarp .........................................................................................................13 KORPORACJE AKADEMICKIE.................................................................................................14 HRYNCEWICZ Lubomir ........................................................................................................14 HRYNCEWICZ NA LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH CMENTARZACH ........................................15 HRYNCEWICZ Hipolit ...........................................................................................................15 HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................18 HRYNCEWICZ Olimpia .........................................................................................................18 HRYNCEWICZ Kazimierz......................................................................................................18 HRYNCEWICZ Zofia.............................................................................................................18 HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................19 HRYNCEWICZ Konstancja ....................................................................................................19 HRYNCEWICZ Aleksander....................................................................................................20 HRYNCEWICZ Ludwik ..........................................................................................................21 HRYNCEWICZ Kazimierz......................................................................................................22 HRYNCEWICZ Adolf.............................................................................................................23 HRYNCEWICZ Aleksander....................................................................................................25 HRYNCEWICZ W KSIĘGACH PARAFIALNYCH LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH .......................26 HRYNCEWICZ Jerzy ............................................................................................................26 HRYNCEWICZ Eleonora .......................................................................................................26 HRYNCEWICZ Weronika ......................................................................................................26
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 4 z 54 HRYNCEWICZ Waleria .........................................................................................................26 HRYNCEWICZ Dorota ..........................................................................................................27 HRYNCEWICZ Kazimierz......................................................................................................27 HRYNCEWICZ Aleksander....................................................................................................28 HRYNCEWICZ Antoni ...........................................................................................................28 HRYNCEWICZ Emilia ...........................................................................................................28 HRYNCEWICZ Antoni ...........................................................................................................28 HRYNCEWICZ W INNYCH XX-WIECZNYCH ŹRÓDŁACH .........................................................30 HRYNCEWICZ Urszula .........................................................................................................30 HRYNCEWICZ Leon .............................................................................................................30 HRYNCEWICZ Stanisława ....................................................................................................30 HRYNCEWICZ Hieronim .......................................................................................................31 HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................31 HRYNCEWICZ Adelajda .......................................................................................................34 HRYNCEWICZ Mieczysław ...................................................................................................35 HRYNCEWICZ W DZIENNIKACH WOJEWÓDZKICH Z LAT 1920-1939......................................48 HRYNCEWICZ Bernard ........................................................................................................48 HRYNCEWICZ Adam............................................................................................................50 HRYNCEWICZ Kazimierz......................................................................................................50 HRYNCEWICZ Edward .........................................................................................................50 HRYNCEWICZ Stanisław ......................................................................................................50 HRYNCEWICZE ze wsi Plikowicze ........................................................................................50 POSZKODOWANI W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ ..............................................................51 HRYNCEWICZ Czesław........................................................................................................51 HRYNCEWICZ Jan...............................................................................................................52 HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................52 HRYNCEWICZ Jan ...............................................................................................................52 HRYNCEWICZ Józef ............................................................................................................53 HRYNCEWICZ Michał...........................................................................................................53 HRYNCEWICZ Wincenty.......................................................................................................53 HRYNCEWICZ Michał...........................................................................................................53 HRYNCEWICZ Zenon ...........................................................................................................54 HRYNCEWICZ Piotr .............................................................................................................54 HRYNCEWICZ Stanisław ......................................................................................................54
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 5 z 54 RODZINA Ród CYPLA skoligacony był z rodem HRYNCEWICZÓW minimum dwukrotnie. Moją praprababcią ze strony ojca była Joanna z domu HRYNCEWICZ. Drugi odnaleziony związek tych rodzin dotyczy rodzonej siostry mojego dziadka – Michaliny. Nazwisko HRYNCEWICZ jest również wspólne dla przodków współuczestników niniejszego opracowania – Natalii GOHLA z Niemiec i Pawła BUCHHOLZ z Wielkiej Brytanii. Zapewne między wszystkimi wymienionymi rodzinami istnieje koligacja rodzinna wynikająca z wspólnego praprzodka Hryncewicza lub Talko-Hryncewicza. PRZODKOWIE O Joannie z domu HRYNCEWICZ – mojej praprababci, na chwilę obecną nic w zasadzie nie wiadomo. O jej istnieniu świadczy jedynie akt z 1871 roku z parafii Jeziory dotyczący ślubu jej syna. Joanna była żoną Aleksandra CYPLA – mojego prapradziadka, który pochodził z Kotry (powiat grodzieński, parafia Kaszubińce lub Jeziory). Czy Joanna pochodziła również z Kotry? Z przedstawionych w kolejnych rozdziałach materiałów pochodzących ze źródeł historycznych wynika, że ród Hryncewiczów występował na przełomie XVII/XVII wieku głównie w powiecie lidzkim – w parafiach Nacza i Lida i ewidentnie w okolicach szlacheckich Jodki, Bohdzie i Micewicze. Tam właśnie odnajdujemy ślady występowania rodów Hryncewiczów pieczętujących się z herbami Przyjaciel, Przeginia, a także Iłgowski. Bardzo możliwe, że wszystkie te rody pomimo używania różnych herbów były ze sobą blisko spokrewnione. Ślub Joanny nastąpił zapewne przed 1841 rokiem i tylko na tej podstawie można zakładać, że urodziła się w przedziale lat 1810-1820. Potomkiem tego małżeństwa (prawdopodobnie pierworodnym) był Aleksander Józef urodzony 1841 roku w Kotrze. O innych pewnych potomkach tego małżeństwa, jak na razie nic nie wiadomo. Być może ich synem był również Jan. Aleksander Józef CYPLA w 1871 roku ożenił się z Franciszką z domu ŁOZOWICKA urodzoną około 1845 roku we wsi Zapole, córką Jerzego i Magdaleny z domu JUROWSKA. Ślub odbył się w parafii Jeziory, która była zapewne rodzinną parafią panny młodej.1 Do chwili obecnej ustalono troje potomków tego małżeństwa – synowie: Antoni (urodzony około 1872 roku) oraz Stanisław (urodzony około 1888 roku – mój dziadek) i córka Michalina (urodzona około 1886 roku). To właśnie od Michaliny rozpoczyna się kolejna koligacja z rodem Hryncewiczów. HRYNCEWICZE ZE WSI KOTRA Michalina CYPLA córka Aleksandra Józefa i Franciszki z domu ŁOZOWICKA w dniu 25 X 1909 roku wychodzi za 32-letniego kawalera z Kotry Włodzimierza 1 Akt ślubu Nr 7/1871 parafia Jeziory – informacja przekazana Natalii Gohla od Rafała Jurowskiego
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 6 z 54 HRYNCEWICZA (Владимира Гринцевича) syna Antoniego i Pawliny z domu STRUPIŃSKA. Świadkami ślubu są między innymi: Aleksander, Piotr i Antoni HRYNCEWICZOWIE – „Брак мещанина Владимира Гринцевича, холостого, 32 года, с крестьянкою Михалиной Ципля, 18 лет, обоих проживающих в деревне Котра Кашубинского прихода. Родители: Мещанин Антон и Павлина ур. Струпинская Гринцевич и Осип и Франциска ур. Лазовицкая Ципля. Свидетели: Александр Гринцевич, Петр Гринцевич, Антон Гринцевич и др.” 2 W małżeństwie tym urodziło się troje dzieci: Janina (1912), Witold (1920) i Kazimiera (1923) – wszyscy urodzeni w Kotrze. Włodzimierz umiera w 1923 roku. Michalina pozostaje wdową z trójką nieletnich dzieci. Jej prawnuczka wspomina: „Po śmierci męża Michalina nie wyszła za mąż, ona sama dała sobie radę z dużym gospodarstwem. Miała bardzo stanowczy charakter.” 3 Grób Michaliny Hryncewicz z domu Cypla na Cmentarzu w Kaszubińcach (ze zbiorów Natalii Gohla) Janina córka Włodzimierza i Michaliny przed 1938 rokiem wychodzi za Józefa URBANA. Kazimiera wyszła za Mariana BUTWIŁOWSKIEGO urodzonego w 1912 roku syna Michała i Dominiki z domu KRASZEWSKA. Kontynuatorem tej linii rodowej 2 Treść aktu została udostępniona przez Natalia GOHLA – źródło: Archiwum Archidiecezjalne w Białymstoku 3 Korespondencja z Natalią Gohla z 22 IX 2014
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 7 z 54 Hryncewiczów pozostaje jedynie Witold. Jego żoną była Lucyna z domu HUSZCZA córka Stanisława i Czesławy (Cezarei) z domu JUROWSKA. Na podkreślenie zasługuje fakt, że babcią Lucyny był Julia JUROWSKA z domu CYPLA. Witold i Lucyna mieli tylko jednego potomka – syna Władysława urodzonego w 1956 roku. Niestety zmarł w 1977 roku bezżennie i bezpotomnie, pozostawiając ostatnią męską linię rodową Hryncewiczów jako wygasłą. Witold zmarł rok wcześniej – obaj pochowani są we wspólnej mogile na cmentarzu rzymskokatolickim w Kaszubińcach. W Dzienniku Wojewódzkim Białostockim Nr 1 z 1938 roku w związku z scalaniem gruntów we wsi Kotra (gmina Skidel, powiat grodzieński) wymienia się następujące rodziny Hryncewiczów:  pozycja Nr 2 (str. 29) spadkobierców Władysława HRYNCEWICZA: Konstancja HRYNCEWICZ, wdowa Michalina i dzieci: Witold, Kazimiera (zapisana jako Kazimierz) i Janina URBAN – jako właścicieli działki Nr 71 (17,87 ha)  pozycja Nr 3 (str. 29) Janina URBAN córka Władysława – jako właścicielka działki Nr 72 (1,42 ha)  pozycja Nr 6 (str. 29) Jan HRYNCEWICZ syn Adama – jako właściciel działek Nr 39 (11,85 ha) oraz Nr 42 część hipoteczna (3,83 ha)  pozycja Nr 7 (str. 29) Józef HRYNCEWICZ syn Adama – jako właściciel działki Nr 93 (10,20 ha)  pozycja Nr 22 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra i żona jego Katarzyna – jako właściciele działek Nr 85 (8,49 ha) oraz Nr 107 (1,27 ha)  pozycja Nr 23 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra – jako właściciel działki Nr 86 część hipoteczna (0,82 ha) Z powyższego wykazu wynika, że w 1938 roku w Kotrze mieszkały co najmniej trzy rodziny Hryncewiczów: spadkobiercy Władysława (właściwie Włodzimierza); Jan i Józef (synowie Adama) oraz Bernard (syn Aleksandra). Wiadomo, że Władysław (Włodzimierz) był synem Antoniego i Pauliny z domu STRUPIŃSKA i zmarł w 1923 roku. Wymieniana w dzienniku wdowa Michalina pochodziła z rodziny CYPLA – urodzona w Kotrze około 1886 roku, córka Aleksandra Józefa i Franciszki z domu ŁOZOWICKA. Wymieniana w dzienniku pod poz. 3 Janina URBAN była córką Władysława (Włodzimierza) i Michaliny z domu CYPLA. Niewyjaśniona jest jedynie postać Konstancji HRYNCEWICZ – być może była to jakaś bliska krewna Władysława (Włodzimierza), np. niezamężna siostra. Być może Władysław (Włodzimierz), Bernard, Jan i Józef byli ze sobą skoligaceni, np. ich ojcowie (Antoni, Aleksander i Jan) mogli być rodzonymi braćmi. Powyższą hipotezę potwierdza obecność Aleksandra i Antoniego na ślubie Władysława (Włodzimierza) w 1909 roku. Przodkowie wymienionych Hryncewiczów nie wywodzili się z Kotry – zapewne przybyli tam z innych okolic np. Jodek. Nastąpić to mogło na przełomie XVIII/XIX wieku. Był to zapewne szlachecki ród o czym mogą chociażby świadczyć koligacje
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 8 z 54 z Jurowskimi, Łozowickimi, Strupińskimi. Bez odpowiedzi pozostaje pytanie o herb z jakiego się wywodzili – Przyjaciel, Przeginia, czy też Iłgowski? W Dzienniku Wojewódzkim Białostockim Nr 1 z 1938 roku w związku z scalaniem gruntów we wsi Cydziki (gmina Żydomla, powiat grodzieński) wymienia się następujące rodziny Hryncewiczów: 4  poz. 21 (str. 56) Cezaria HRYNCEWICZ córka Benedykta, żona Stefana HRYNCEWICZA – jako właścicielka działek Nr 27 (2,74 ha) i Nr 41 (1,79 ha);  poz. 22 (str. 56) Stefan i Julian HRYNCEWICZ synowie Jana – jako właściciele działek Nr 37 (5,36 ha) i Nr 46 (8,19 ha);  poz. 23 (str. 56) Antoni i Julian synowie Jana – jako właściciele działek Nr 26 (5,36 ha), Nr 40 (1,24 ha) i Nr 47 (9,50 ha). Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że wymienieni w dzienniku Stefan, Antoni i Julian byli synami Jana (wnukami Adama), który wraz ze swoim bratem Józefem był właścicielem działek we wsi Kotra. Michalina HRYNCEWICZ z domu CYPLA umiera w 1956 roku i tak jak mąż zostaje pochowana na cmentarzu w Kaszubińcach. 4 Op.Cit. Wojewódzki Dziennik Białostocki z 1938 roku
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 9 z 54 HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XVII-XVIII WIEKU W opracowaniu wykorzystano dostępne rejestry i taryfy podymnego pochodzące z „Metryki Litewskiej. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego” z województw: żmudzkiego (1690 rok), mścisławskiego (1667 rok), smoleńskiego (1650 rok), wileńskiego (1690 rok), nowogródzkiego (1690 rok) oraz rejestry tarty podymnego powiatu lidzkiego z 1775 i 1790 roku. Wykorzystano także Księgę wypisów Nr 131 z Metryki Litewskiej oraz popisy szlachty lidzkiej i grodzieńskiej z 1765 roku. Przeanalizowano także „Spisy urzędników Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wiek”, w tym: ziemia i województwo smoleńskie, województwo trockie, województwo wileńskie. Najwięcej informacji na temat tego rodu można odnaleźć w rejestrach podymnego – przede wszystkim w województwie wileńskim, powiecie lidzkim. Nazwisko występuje w dwóch parafiach tego powiatu: nackiej (Nacza) i lidzkiej (Lida). METRYKA LITEWSKA I POPISY SZLACHTY Podymne, także podworowe – stała danina (podatek) pobierana od każdego domu mieszkalnego. Podymne zostało wprowadzone w 1629, zastępując poradlne. Płacone było przez mieszczan, chłopów i szlachtę. Jego wysokość była zależna zarówno od wielkości budynku, jak i miasta. Od 1775 pobierano podymne od każdego komina na dachu. Zlikwidowane zostało stopniowo wraz z upadkiem I Rzeczypospolitej, np. w zaborze rosyjskim podymne wiejskie zastąpiono nowym podatkiem gruntowym w latach 1866-1868 (w samej Rosji podatek gruntowy wprowadzono dopiero w 1875 r.), zaś podymne miejskie zastąpiono podatkiem od nieruchomości miejskich dopiero w 1902. Dym, w dawnej Polsce określenie domu mieszkalnego lub pojedynczego gospodarstwa, stanowiących jednostkę podstawy opodatkowania (stąd podymne). Jeden dym zamieszkiwało średnio 6-7 osób. HRYNCEWICZ Mikołaj W rejestrze podymnego z województwa wileńskiego za 1690 rok występuje Mikołaj HRYNCEWICZ, który płacił podymne za jeden „dym” – Bylinowskie, parafia nacka, powiat lidzki. 5 Być może był to pradziad Wojciecha „TALKO” Hryńkiewicza – protoplasty rodu TALKO-HRYNCEWICZÓW. Związek z parafią nacką (Nacza) zostanie potwierdzony w 1765 roku w czasie popisu szlachty lidzkiej. HRYNCEWICZ Franciszek Występował w popisie szlachty lidzkiej z 15 X 1765 roku, jako przedstawiciel parafii nackiej. 6 Być może był to Franciszek urodzony około 1710 roku, syn Jana 5 A.Rachuba, Metryka Litewska. Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Województwo Wileńskie 1690 r. s.215 6 http://www.ornatowski.com/index/popisszlachtylidzkiej1765.htm
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 10 z 54 i Anny HENING , wnuk Józefa, prawnuk Pawła HRYNCEWICZA. W tej samej parafii w 1690 roku podymne płacił Mikołaj HRYNCEWICZ. HRYNCEWICZ Nikodem W 1775 roku płaci 4 zł podymnego za jeden „dym” w okolice Jodki (dobra szlacheckie). 7 Prawdopodobnie ten sam Nikodem wymieniany jest w popisie szlachty z 15 X 1765 roku, jako przedstawiciel parafii lidzkiej. 8 Prawdopodobnie jego synem był Ignacy występujący w rejestrze podymnego z 1790 roku. Należy pamiętać, że w granicach parafii lidzkiej oprócz Jodek znajdowały się także Bohdzie i Micewicze, w których występowali Hryncewicze herbu Lubicz i Przeginia. HRYNCEWICZ Ignacy W rejestrze podymnego za 1790 rok (22 IV 1790) podymne za jeden „dym” płaci Ignacy Hryncewicz – okolica Jodki, parafia lidzka. Prawdopodobnie ten sam Hryncewicz (niewymieniony z imienia) jest posesorem zastawnym z części Pani Jakubowej Andrzejewiczowej Jodkowej z Jodek. 9 Możliwe, że Ignacy był synem Nikodema. HRYNCEWICZ Jakub Występował w popisie szlachty lidzkiej z 15 X 1765 roku, jako przedstawiciel parafii lidzkiej. 10 Wraz z nim występował Nikodem, co może świadczyć o ich pokrewieństwie. Można również założyć, że Jakub pochodził z Jodek i zmarł przed 1790 rokiem (nie był ujęty w rejestrze podymnego). HRYNCEWICZ Jan Odnotowany w spisach urzędników Wielkiego Księstwa Litewskiego jako cześnik lidzki. W dniu 30 VII 1708 roku spisał testament, który został aktykowany 20 VII 1708 roku. Na tej podstawie można założyć, że Jan zmarł między VII-VIII 1708 roku. Jego żoną była Teresa z domu STABROWSKA. 11 Jest bardzo prawdopodobne, że Jan był synem Feliksa, a wnukiem Aleksandra (brata rodzonego Pawła „TALKO” HRYŃKIEWICZA/HRYNCEWICZA). 7 http://poczekalnia.genealodzy.pl /pliki/Archiwalia/LVIA 8 http://www.ornatowski.com/index/popisszlachtylidzkiej1765.htm 9 http://poczekalnia.genealodzy.pl /pliki/Archiwalia/LVIA 10 http://www.ornatowski.com/index/popisszlachtylidzkiej1765.htm 11 A.Rachuba, Spis urzędników Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo Wileńskie, s. 322
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 11 z 54 INNE ŹRÓDŁA HRYNCEWICZ Wasyl (Bazyli) i HRYNCEWICZ Leon Informacje o Wasylu (Bazylim) i Leonie HRYCEWICZACH wynikają z „Scrutinium o czynieniu czarów przez Kudrawca, żony onego, córki i czeladnicę ich, na syna i córkę Przewłockiego, i na innych sąsiad okolicznych, przez mię Andrzeja Knoffa i […] Złockiego, namiestnika podstarościego słonimskiego w roku M. D. C. XXXI miesiąca maja XXIII dnia czynione.” – czyli śledztwo prowadzone 23 V 1631 roku. W aktach śledztwa czytamy: „[…] z tejże wsi Przewłoki przyszedł potem Wasil Hryncewicz, stawiąc świadka na imię Żdana Puzowicza, z tejże wsi, […] tenże Wasil Hryncewicz uskarżał się przed nami z żoną swą na czeladnicę Kudrawcową.” W dokumentach tego śledztwa znajdował się list spisany 24 V 1631 roku przez Wasylową Hryncewiczową Lubę Mizgierównę. Prowadzący „śledztwo” szlachcice tak go opisują: „[…] ten list jest nam oddany przy czynieniu skrutiniej od Wasilowej Hryncewiczowej Lubej Mizgierownej w roku 1631, maja 24 dnia, przy obecności wójta przewłockiego Hryszka Żankiewicza, Piotra Ciereszkiewicza, Bohdana Sazonowicza, ze wsi Krokotki, Jarosza Siemionowicza Żydkiewicza, Andrzeja Fiedorowicza, Jaśka Ułasowicza. Po pisaniu tego listu sam do nas przyjechawszy w dom wójtów, gdzie się skrutinum odprawowało, powiedział ustnie w tejże sprawie…” Składającym ustne zeznanie był zapewne Wasyl (Bazyli) HRYNCEWICZ, który opisując całe zdarzenie stwierdza: „małżonka onego i on sam był zaproszony na wesele”. Z fragmentu tego można się domyślać, że zarówno Wasyl (prawdopodobnie z żoną), jaki i Leon z żoną byli zaproszeni na wesele Prokopa Kudrawego, z córkę Kryszka (ćwikowego). Prowadzący śledztwo Andrzeja Knoffa tak opisuje ustne zeznanie Wasylego: „temi słowy jako się w tym liście mianowało i we wszystkim się onego ustna powieść z tym zgadzała, krom tego, że co tam w liście jest napisano, jakoby Kudrawcowa za oznajmieniem sobie o chorobie żony Hryncewiczowej od samego małżonka jej, te słowa mówić miała <<Panie Leon nie bój się, żona twoja za godzin dwie stanie się zdrowa i tak według jej słów wszystko się stało>>. To ówdzie przy obecności tych ludzi ustnie powiedział, iż na tenże dzień trochę poprawować się ku wieczorowi poczęło, za czem póki do siebie przyszła, przez cały tydzień jako senna się ledwo włóczyła. Zaczem, iż się w tem ustna onego powieść z listem tym, w tym punkcie nie zgadzała, oświadczyłem przy nimże samym, tę jego odmienną powieść, przed tymi poddanemi z wyż mianowanymi, którzy tejże jego opowieści słuchali.” Pisemne oświadczenie w tej sprawie złożyli również Leon Hryncewicz i jego żona. Oboje składają oświadczenie o następującej treści: „[…] Ich Mościom Panom Zgidzczym, co są zesłani od JM, najniższe służby moje pilno oddawam, a po zaleceniu służb moich, donoszę wiadomo WM i żem słyszał, że na skrutinią zesłani jesteście WM, przeto i żona moja, której się właśnie dostało od Kudrawej, donoszę, iż czasu jednego, jako się żenił syn Kudrawego Prokop, na córkę syna ćwikowego Kryszka prosił nas na wesele do siebie, przyjechaliśmy na prośbę onego, tedy stawszy, prosić mnie żony Leonowej Hryncowiczowej, abym tam jechała na to wesele, jam się wymawiała z tego, że ja tych prostych stanów wesel nie wiem
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 12 z 54 i nie bywałam nigdy. Na tym ona zaraz mówiła Kudrawego żona, nie bój się, gidz nic się złego nie stanie, w tym mię uwiodła, a gdyśmy wyjeżdżali z domu onego Kudrawego, ona przyszedszy do wrót, zabiegła nam drogę i padła na ziemie, jako martwa u samych wrót dwa razy, a potem się wróciła do nas i my co jachali do tego przerzeczonego ćwika, już na kolasach siedzieli i tak nam mówiła w głos, otóż choćby was tam miało co potkać, tedy dał mnie od tego pan Bóg rozum, że tam ta strona pojedzie na ogonie, jakoż na onej słowo nic się tak tam tej stronie nie stało, jedni mnie ubogiej niewinnej duszy w niedziele my tam jachali, a stamtąd wniedziele z tegoż dnia wrócili się z Pasinicz. U mnie tegoż wieczora zaraz stało się, tedym ja zaraz mówiłam jej, otóż coś mnie uwiodła, widziś, że teraz śmierci się równam i ledwo te noc wytrwałam, ale się równała śmierci. Tego Kudrawa, tak mnie mówiła, gidz pani Leonowa do domu bojąc się, żebym tam nie umarła, ja nazajutrz ledwom dojachała do domu do Różanej i takiem się źle miała, że już nic nie pamiętała, co się na świecie działo, tedyż mąż mój piszę do niej pani Kudrawa, oznajmując, iż żona moja na śmiertelnej pościeli z tego wesela leży, otóż tobie tak powiadam pani Kudrawa, wiedz o tym pewnie skoro żona moja umrze, tedy ja ciebie oddam do IM panów szwagrów moich do panów Marchaczów. Ona na tej ze godzinie mnie odpowiedziała <<panie Leon, nie bój się, żona twoja za godzin dwie stanie się zdrowa>> i tak według jej słów wszystko się stało i żona moja ino ono od tychczas dobrze poznałem, a rada by żona moja na to oczewisto przyjachać, tylko że ni ma czasu od gości, które w domu naszym stoją dwór JM, a jednakowoż tak pisaniem moim jako i ustnie. Leon Hryncewicz z żoną swą ręką własną.” 12 Co wynika z treści przedstawionych dokumentów? Wasyl (Bazyli) i Leon byli zapewne krewnymi – być może braćmi. Wasyl mieszkał we wsi Przewłoka, a Leon we wsi Różana („nazajutrz ledwom dojachała do domu do Różanej”). W tamtym okresie wymienione miejscowości leżały w powiecie słonimskim. Żona Wasyla była Luba MIZGIEROWICZ („Wasilowa Hryncewiczowa Luba Mizgierówna”), a żoną Leona była prawdopodobnie nieznana z imienia MARCHACZÓWNA („oddam do IM panów szwagrów moich do panów Marchaczów”). Wymienieni Hryncewicze byli stanu szlacheckiego („jam się wymawiała z tego, że ja tych prostych stanów wesel nie wiem i nie bywałam nigdy”). Śledztwo prowadzone było w 1631 roku, kiedy to Wasyl i Leon byli już żonaci – można więc założyć, że rodzili się między 1590-1610 rokiem. Być może wymieniany Leon to syn Jerzego, wnuk Jana (cześnika lidzkiego), prawnuk Feliksa – pochodzących z linii Aleksandra „TALKO” HRYŃKIEWICZA/ HRYNCEWICZA. 12 http://referat.znate.ru/pars_docs/tw_refs/51/50662/50662.pdf
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 13 z 54 HRYNCEWICZ W ŹRÓDŁACH Z XIX-XX WIEKU SPISY POWSTAŃCÓW W rozdziale tym wykorzystano głównie dostępne spisy dotyczące powstania styczniowego z 1863 roku. GRINCEWICZ Henryk W spisie uczestników Powstania Styczniowego z 1863 roku z Kowna i okolic wymieniany jest GRINCEWICZ Henryk, szlachcic kowieńskiego powiatu, którego bracia mają dwie niepodzielne między matką i siostrami posiadłości – Rukszany w Kowieńskiej Guberni i powiacie oraz Iłgowo (Iłgów) w powiecie mariampolskim Guberni Kowieńskiej. 13 Powyższy zapis dotyczy zapewne Henryka TALKO- HRYNCEWICZA, syn Juliana i Anna MONWID-BIAŁŁOZOR, wnuk Jana Ludwika, prawnuk Franciszka. GRINCEWICZ Stanisław W spisie uczestników Powstania Styczniowego z 1863 roku z Kowna i okolic wymieniany jest GRINCEWICZ Stanisław, szlachcic kowieńskiego powiatu, który był „kierownikiem” (zarządcą) w posiadłości Iwana CHŁAWIŃSKIEGO (?). 14 Powyższy zapis dotyczy zapewne Stanisława TALKO-HRYNCEWICZA. Z opisu wynika, że Stanisław nie dziedziczył majątku Iłgów i Rukszany. Był to prawdopodobnie syn Szymona Tadeusz, wnuk Antoniego (rotmistrza bracławskiego), prawnuk Franciszka i Ludwiki z domu KWINTA. Urodził się 1833 roku. GRINCEWICZ Polikarp W spisie uczestników Powstania Styczniowego z 1863 roku z Kowna i okolic wymieniany jest GRINCEWICZ Polikarp, szlachcic kowieńskiego powiatu, którego bracia mają dwie niepodzielne między matką i siostrami posiadłości – Rukszany w Kowieńskiej Guberni i powiacie oraz Iłgowo (Iłgów) w powiecie mariampolskim Guberni Kowieńskiej. 15 Na portalu „genealogia-okiem.pl” odnajdujemy biogram (p. 37148) dotyczący tej samej osoby – „Hryncewicz Polikarp z Kowieńskiego zm. w lutym w Tiumeniu 1864 r." /-/ Kolumna, 1,58: "Hryniewicz" /-/ z powiatu kowieńskiego (posiadał maj. Rokszany w gub. augustowskiej i Iłgowo w pow. mariampolskim). Zesłany na życie z pozbawieniem praw stanu i konfiskatą majątku. Bibl. Nauk. AN Ukr. (Lwów), rkps Ossol. 4533, k. 20.źródło: Trynkowski Jan, Z Zabajkala, przez Chiny do Szwajcarii, w: Zesłańcy postyczniowi w Imperium Rosyjskim... Uwagi: List Szymona Tokarzewskiego do Agatona Gillera z 13.6.1866, zawierał spis zmarłych zesłańców. 13 Spis Powstańców 1863 roku – Kowno, poz. 54 [w:] http://www.genealogia.okiem.pl/ forum/viewtopic.php?f=133&t=2054&sid=118b077052401a9d21dce5e5e522ab61 14 Ibidem, poz.54 15 Op.Cit. Spis Powstańców 1863 roku – Kowno, poz. 53 [w:] http://www.genealogia.okiem.pl/
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 14 z 54 Z tych danych korzystał Z. Kolumna, a także był drukowany w Dzienniku Poznańskim, Czasie, Głosie Wolnym. Dane zostały poszerzone przez autora opracowania na podstawie danych z KEK.” 16 Powyższe zapisy dotyczą zapewne Polikarpa TALKO-HRYNCEWICZA, syna Juliana i Anna MONWID-BIAŁŁOZOR, wnuka Jana Ludwika, prawnuka Franciszka. KORPORACJE AKADEMICKIE HRYNCEWICZ Lubomir Urodzony 21 X 1871 roku w miejscowości „Grejcze” w guberni kowieńskiej. Prawdopodobnie chodzi tu o Girejsze – dawniej wieś i folwark w gminie Dryświaty w powiecie brasławskim, województwie wileńskim Aktualnie Litwa, rejon Ignalina, gmina Rimse (Rymszany). Lubomir był uczniem Szkoły Realnej w Mitawie, a następnie studentem i absolwentem Wydziału Mechanicznego (1889-96). W 1889 roku został przyjęty do Polskiej Korporacji Akademickiej „Arkonia” i zapisany pod numerem ewidencyjnym 433.17 Po zakończeniu studiów był ekspertem mechanikiem Komory Celnej w Rewlu. Po I wojnie światowej na Litwie kowieńskiej był Filisterem Arkonii i Laudy. Zmarł po 1938 roku. 18 Lubomir Hryncewicz - zdjęcie z 1938 16 http://www.genealogia.okiem.pl/powstanies/index.php?nazwisko=Hryncewicz&dokladne=on 17 Polska Korporacja Akademicka Arkonia powstała 9 maja 1879 roku i funkcjonowała w Rydze (1879- 1918), w tym 1915-1917 Moskwa, od 1920 r. Warszawa, w tym 1943(?)-1990 Londyn Barwy: granatowa – biała – zielona (symbolika barw: wierność ideałom, prawda, nadzieja) Dewiza: „Veritate ac labore” („Prawdą a pracą”) 18 http://www.archiwumkorporacyjne.pl/index.php/muzeum-korporacyjne/ryga/k-arkonia/ (lista poz. 327)
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 15 z 54 Związek rodziny TALKO-HRYNCEWICZÓW z majątkiem Gierejsze wspomina ks. Ludwik (Stanisław Hryncewicz) w swoim „origio” – „Franciszek dostał się pierwiej do Dworu JW. JPana Tyzenhauza, Stty Szmettyńskiego, potym do JOX. Wiśniowieckiego W-dy Wileń. Hetmana W-go X. L-go po którego śmierci nabywszy Fortunę nazwaną Giereysze w Powiecie Brasławskim pojął in Sociam vitae Jpannę Ludwikę Kwintównę Skarbnikowę Brasławską.” Ks. Ludwik nie określa o którego z rodu Wiśniowieckich chodzi – można założyć, że był to Michał Serwacy Wiśniowiecki herbu Korybut (1680-1744), syn Konstantego i Anny z Chodorowskich, młodszy brat Janusza Antoniego, ostatni męski przedstawiciel rodu Wiśniowieckich. Można więc przyjąć, że majątek Gierejsze nabył po śmierci księcia Michała, a więc po 1744 roku. Znajduje to potwierdzenie w źródłach historycznych - Franciszek wraz z żoną Ludwiką z domu KWINTA nabył od Zahorskich majątek Gierejsze w brasławskim za kwotę 13 000 florenów. W 1762 spisał testament, w którym cały majątek przekazał swoim dzieciom. W 1775 roku podymne za Gierejsze płaci jego żona Ludwika – wynika z powyższego, że Franciszek zmarł przed 1775 rokiem. W 1781 roku jego synowie dopełnili działu dóbr Iłgowa, Rukszan i Gierejsz. Franciszek oprócz córek miał też męskich potomków: Jana, Antoniego i Stanisława. Jako praprzodek Lubomira w rachubę wchodzi jedynie Stanisław (jego żoną była Barbara zd. BELKOWICZ), który Pozostawił dwóch synów: Michała i Wiktora urodzonych w Pelikanach na ziemi brasławskiej. Po śmierci ich babki Ludwiki to prawdopodobnie oni dziedziczyli Gerejsze i inne majętności brasławskie. Według A.Bonieckiego żoną Michała syna Stanisława była nieznana z imienia TYZENHAUZÓWNA z którą nie miał dzieci. Pozostaje więc Wiktor (ur. 1791 rok), o którego potomkach nic nie wiadomo. Lubomir urodził się w 1871 roku, mógł więc być prawnukiem jednego z potomków Wiktora. HRYNCEWICZ NA LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH CMENTARZACH HRYNCEWICZ Hipolit Na jednym z portali znajduje się ogłoszenie wystawione w 2010 roku o treści „Nazywam się Hryncewicz z ojca Hipolita i matki Jadwigi Pawłowicz którzy pochodzą z Wilna okolic Biendar i Suderwia tam też jest parafia. Mam też brata Józefa oraz siostrę Marie. Z pozdrowieniami Walek Hryncewicz.” 19 Na wileńskim cmentarzu na Starej Rosie znajduje się grób rodziny Bielunasów i Hryncewiczów. Na pomniku widnieje Hipolit HRYNCEWICZ (1876-1933). 20 19 http://ksiegi.emix.net.pl/wyswietl.php?user=vandan 20 http://www.nieobecni.com.pl/index.php?s=grob&id=165127
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 16 z 54 Na płycie wypisane są jeszcze nazwiska: Feliks BIELUNAS zm. 24 III 1927 lat 72 oraz Antonina zm. 11 VIII 1942 lat 75. To zapewne małżeństwo. Antonina była z domu MONKIEWICZ, a ich potomkowie byli chrzczeni w parafii św. Jana w Wilnie: Bronisław (1885), Kazimiera (1887), Edward (1888), Felicjanna (1892), Antonina Kazimiera (1895), Maria (1897), Jan (1898).21 Jaki związek miał Hipolit z rodziną Bielunas? W 1910 roku ożenił się z Kazimierą Bielunas urodzoną 5 IV 1887 roku, córką Feliksa i Antoniny. 22 21 Księgi chrztów parafii św. Jana, Wilno z lat 1877-1906 22 Informacja wynika z dopisku proboszcza na akcie urodzenia Kazimiery (akt Nr 37/1887)
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 17 z 54 Grób Hipolita HRYNCEWICZA Wilno, Stara Rosa Piszący w/w anons to Walenty HRYNCEWICZ. Czy mógł być synem Hipolita, którego grób znajduje się na cmentarzu w Wilnie na Starej Rosie? O ile już, to raczej wnukiem. Ten Hipolit zmarł w wieku 57 lat w 1933 roku. Zakładając, że Walenty byłby jego synem musiałby urodzić się najpóźniej do 1933 roku, tak więc w chwili pisania anonsu miałby 77 lat. Walenty, jako swoją matkę podaje Jadwigę PAWŁOWICZ – być może była ona drugą żoną Hipolita. Po śmierci męża lub jakiś czas później musiała zapewne przenieść się do Polski. Ślady tej rodziny można odnaleźć w Pile, gdzie Jadwiga umiera 13 X 1988 roku i tam jest pochowana. Zapewne jej wnukiem (prawdopodobnie synem Walentego) był Łukasz (2 VIII 1991-22 VII 2000) pochowany również w Pile. 23 Jak wynika z anonsu dziećmi Hipolita i Jadwigi byli oprócz wymienionego Walentego, jeszcze Józef i Maria, którzy również musieliby urodzić się przed 1933 rokiem. Pan Walenty w swoim anonsie podaje, że jego przodkowie pochodzili „z Wilna okolic Biendar i Suderwia”. Chodzi tu zapewne o wieś Suderwa (lit. Sudervė) leżącą nad trzema jeziorami: Rzesza, Wilnoje i Kowszelis. Obecnie jest to wieś w rejonie wileńskim, okręgu wileńskiego na Litwie. W słowniku geograficznym Filipa Sulmierskiego można odnaleźć szczegółowy opis tego miejsca i wszystkie okoliczne miejscowości. Wymienia także znaczniejszych właścicieli majątków, a wśród nich: Zenowiczów, Białłozorów, Łopottów, Wołków i Wołków-Łaniewskich. Suderwa należała do Dekanatu Brasławskiego i parafii Dryświaty, graniczącej z parafią pelikańską opeską i widzką.24 Wymienione przez Pana Walentego „Biendary” to zapewne Bendary, leżące w brasławskim – parafia Dryświaty. O przodkach z tej wsi 23 Wypominki salezjańskiej parafii Święta Rodzina w Pile z 2013 roku (za Hipolita, Jadwigę, Łukasza i rodzinę Pawłowiczów) 24 F.Sulmierski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II, s180
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 18 z 54 wspomina także inny potomek rodu Hryncewiczów (Gryncewiczów) – o imieniu Ryszard, który założył annos na tym samym portalu co Pan Walenty. 25 Z powyższego wynikają dwie hipotezy. Hipolit mógł być wnukiem Witolda, prawnukiem Józefa, praprawnukiem Jana Ludwika, który z kolei był synem Franciszka i Ludwiki z domu Kwinta (majątki w Gierejszach, Pelikanach). Mógł być również potomkiem Juliana i Anny z Białłozorów. HRYNCEWICZ Jan Zamieszczony w spisach osób pochowanych na Cmentarzu Stara Rosa w Wilnie – opisany jako Rzeczywisty Radca Stanu, naczelnik medycznej części i główny doktor Kronsztadzkiego Morskiego Szpitala. Żył w latach 1824-1879 (pochowany w kwaterze Nr VIII). 26 HRYNCEWICZ Olimpia Była matką chrzestną Marii KOSSOBUDZKIEJ urodzonej 26 IX 1891 roku, córki Michała Euzebiusza i Aleksandry z domu POPOWSKA (szlachta). 27 Zmarła 20 IV 1895 roku i pochowana została na Cmentarzu Stara Rosa w Wilnie w tej samej kwaterze co Jan (Radca Stanu) W spisie grobów zapisano, że Olimpia urodziła się w 1839 roku.28 Być może była żoną Jana. HRYNCEWICZ Kazimierz Ze spisów osób pochowanych na Cmentarzy przy Kościele św. Piotra i Pawła (Saulés) wynika, że Kazimierz urodził się w 1868 roku, a zmarł 11 IV 1934 roku. Pochowany został w kwaterze (rzędzie?) III. 29 Być może Kazimierz był mężem Zofii (1877-1909). HRYNCEWICZ Zofia Ze spisów osób pochowanych na Cmentarzy przy Kościele św. Piotra i Pawła (Saulés) wynika, że Zofia urodziła się w 1877 roku, a zmarła 16 VII 1909 roku. Pochowana została w kwaterze (rzędzie?) III – czyli tym samym, co Kazimierz. Być może była jego żoną. 30 25 http://ksiegi.emix.net.pl/wyswietl.php?user=vandan – post z 2004 roku 26 Poz. 2041, kwatera VIII [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 27 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 121/1891 28 Poz. 2042, kwatera VIII [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 29 Poz. 705, kwatera III [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 30 Poz. 706, kwatera III, [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 19 z 54 HRYNCEWICZ Jan Ze spisów osób pochowanych na Cmentarzy przy Kościele św. Piotra i Pawła (Saulés) wynika, że Jan żył lat 13 i pochowany został w kwaterze (rzędzie) I. Nic nie jest wiadome o jego rodzicach, ani dacie śmierci. 31 HRYNCEWICZ Konstancja Na cmentarzu w Wędziagole na Litwie znajduje się grób Konstancji HRYNCEWICZOWEJ zmarłej w 1880 roku. Pomnik ufundowany przez córkę – Halinę lub Alinę KOZAKIEWICZOWĄ (KOZAKIEWICZ). 32 Wędziagoła (Litwa) grób Konstancji Hryncewiczowej (zdjęcie z 2011 roku) Prawdopodobnie jest tu pochowana Konstancja HRYNCEWICZ z domu BŁAŻEWICZ, urodzona około 1803 roku w parafii Wędziagoła córka Jana i Antoniny 31 Poz. 704, kwatera I [w:] 84.15.106.31/archiwum/albums/PiotraiPawla/Piotra-Pawla.doc 32 http://www.genealogia.okiem.pl/foto2/displayimage.php?pid=53372
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 20 z 54 z ŁABANOWSKICH. Konstancja była żoną Antoniego HRYNCEWICZA urodzonego prawdopodobnie w Wędziagole około 1788 roku, syna Antoniego i Anny z domu RODZIEWICZ. Ślub brali w tej parafii w 1828 roku. HRYNCEWICZ Aleksander Na cmentarzu w Lelunach (lit. Leliunai) leżących w XIX wieku na Litwie w powiecie wiłkomirskim znajduje się wspólny grobowiec rodzin Makarskich i Hryncewiczów. Z tych drugich w grobowcu pochowany jest „jenerał Aleksander HRYNCEWICZ” zmarły 24 XI 1885 roku i zapewne jego żona „jenerałowa Leonilda HRYNCEWICZOWA z MAKARSKICH” zmarła 8 I 1885 roku. W grobowcu pochowani są prawdopodobnie rodzice Leonildy – „kapitan Oktawian Makarski” zmarły 20 I 1878 roku i „kapitanowa Maryia z Michałowskich Makarska” zmarła 5 I 1883 roku. Pochowany jest także Laurenty Makarski zmarły 22 II 1885 roku – być może brat Leonildy. 33 Grobowiec rodzinny Makarskich i Hryncewiczów – Leluna, 2011 rok W źródłach barak jakichkolwiek informacji na temat generała noszącego nazwisko Hryncewicz. 33 http://www.genealogia.okiem.pl
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 21 z 54 HRYNCEWICZ Ludwik Na cmentarzu w Rosieniach na Litwie znajduje się kamienna płyta nagrobna dotycząca Ludwika HRYNCEWICZA. Na płycie wykuto następujące epitafium: „TU SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI Ś.P. RADCY DWORU LUDWIKA HRYNCEWICZA ZMARŁEGO R.P. 1869 PAŹDZIERNIKA 9 DNIA MAJĄC LAT 45 I 4 JEGO DZIATEK: LUDWIKA, JANA, LUCYNY I JÓZEFY POZOSTAWIAJĄC W SMUTKU ZATROSKANĄ ŻONĘ PROSZĄC PRZECHODNIÓW O ZDROWAŚ MARYA ZA ICH DUSZĘ.” 34 Z przedstawionego opisu można wywnioskować, że Ludwik urodził się około 1824 roku, zmarł 9 X 1849 roku. Czwórka z jego dzieci zmarła w dzieciństwie: Ludwik, Jan, Lucyna i Józefa. Nieznana z imienia żona Ludwika zmarła po 1849 roku. Opisywany jest jako „Radca Dworu”. 34 http://www.genealogia.okiem.pl/foto2/displayimage.php?album=292&pid=38289#top_display_media
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 22 z 54 HRYNCEWICZ Kazimierz Był ojcem chrzestnym Karola SITKIEWICZA urodzonego 20 XI 1888 roku, syna Karola i Agnieszki z domu BARTOSZEWICZ. 35 W 1883 roku matką chrzestną innego dziecka tego małżeństwa była Emilia HRYNCEWICZ – być może była to jakaś krewna Kazimierza. Kazimierz HRYNCEWICZ zmarł 2 VII 1889 roku. Pochowany został na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie w kwaterze I – za nim dwa groby: Adolfa Hryncewicza lat 13 i Julii Hryncewiczowej z Klimowiczów. Kazimierz żył lat 39, czyli urodził się około 1850 roku. 36 Z aktu jego ślubu z 1872 roku wynikało, że urodził się około 1847 roku. Pierwszą żoną Kazimierza była Julianna z KLIMENTOWICZÓW zmarła w 1878 roku. 35 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 149/1888 36 http://www.atminimoknyga.lt/ kapas_test.php?id=58488&vardas=Kazimierz&pavarde=Hryncewicz&gime=&mire=1889&kapines=
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 23 z 54 HRYNCEWICZ Adolf Zmarł 13 IX 1897 roku i pochowany został na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie – kwatera I. Na pomniku zapisano, że był uczniem VII klasy gimnazjum (?) i żył lat 17 37 Można więc założyć, że urodził się około 1880 roku. Jego grób znajduje się tuż za grobem Kazimierza i Julianny – być może był ich synem. 37 http://www.atminimoknyga.lt/ kapas_test.php?id=58487&vardas=Adolf&pavarde=Hryncewicz&gime=&mire=1897&kapines=
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 24 z 54 HRYNCEWICZ Julia Na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie w kwaterze I tuż obok grobów Kazimierza i Adolfa (prawdopodobnie męża i syna) pochowana jest Julia z KLIMONTOWICZÓW (lub KLEMONTOWICZÓW).
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 25 z 54 Zmarła 7 VI 1878 roku. Żyła 52 lata – można więc założyć, że urodziła się około 1826 roku. W 1872 roku w parafii św. Jana w Wilnie zawarła związek małżeński z Kazimierzem HRYNCEWICZEM. W akcie zapisano, że była 43-letnia wdowa. W tej samej mogile pochowana jest Felicja DAWIDOWICZ z KLEMENTOWICZÓW zmarła 2 XI 1882 roku, urodzona w 1812 roku – prawdopodobnie rodzona siostra Julii. HRYNCEWICZ Aleksander Na Cmentarzu Rzymskokatolickim w Lidzie można odnaleźć porzuconą płytę nagrobną świadczącą o śmierci Aleksandra HRYNCEWICZ i prawdopodobnie jego żony Józefy. Aleksander zmarł 16 X 1822 roku, a Józefa 18 XII 1822 roku. Ich wiek w chwili śmierci, ani data urodzin nie są na płycie podane. 38 38 http://www.nieobecni.com.pl/index.php?s=grob&id=174461
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 26 z 54 HRYNCEWICZ W KSIĘGACH PARAFIALNYCH LITEWSKICH I BIAŁORUSKICH HRYNCEWICZ Jerzy W księgach zgonów parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt zgonu jednego z potomków Jerzego – w dniu 12 VII 1905 roku zmarł syn Leon. Żył 1 rok 8 miesięcy, czyli urodził się około XII 1904 roku. 39 HRYNCEWICZ Eleonora W księgach urodzeń parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akty dotyczące narodzin potomków Jerzego PŁAWSKIEGO i Eleonory z domu HRYNCEWICZ. W małżeństwie tym narodziło się co najmniej troje dzieci: Anna (3 XII 1898)40 , Helena (23 IV 1900)41 i Eleonora Władysława (27 VI 1901).42 Można założyć, że ślub został zawarty około 1897-1898 roku, a Eleonora mogła w chwili ślubu mieć około 18-25 lat, czyli urodziła się około 1873-1880 roku. HRYNCEWICZ Weronika W księgach metrycznych parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt chrztu Sadowskiego Czesława Juliana urodzonego 27 I 1898 roku, synu Wincentego i Krystyny zd. Czerniawska, gdzie matką chrzestną jest panna Weronika HRYNCEWICZ. 43 Rok później w księgach tej samej parafii widnieje akt ślubu z dnia 13 VII 1899 roku zawarty między Antonim BATURO (kawaler lat 23), a 26-letnią panną Weroniką HRYNCEWICZ. Można założyć, że w obydwu przypadkach chodzi o tą samą Weronikę. Z wieku podanego w akcie ślub wynika, że Weronika urodziła się około 1873 roku. 44 HRYNCEWICZ Waleria W księgach metrycznych parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akty chrztów dwójki potomków BOGIŃSKIEGO Jerzego i Walerii z domu HRYNCEWICZ. W dniu 9 X 1898 roku urodziła się córka Irena45 , a 13 XII 1900 roku syn Jan. 46 39 Księga zgonów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 746/1905 40 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 170/1898 41 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 64/1900 42 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 90/1901 43 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 17/1898 44 Księga ślubów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 27/1899 45 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 129/1898 46 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 156/1900
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 27 z 54 HRYNCEWICZ Dorota W księgach metrycznych parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akty chrztów trójki potomków Stanisława BOJARCZYKA i Doroty z domu HRYNCEWICZ. W dniu 29 V 1897 roku urodził się syn Stanisław47 , w dniu 15 IX 1899 roku córka Helena 48 , a 3 IX 1901 roku syn Stefan. 49 Matką chrzestną wszystkich w/w dzieci tego małżeństwa była Maria Tarasewicz (żona Cypriana), co może świadczyć o jej związku z rodziną Bojarczyków lub Hryncewiczów. HRYNCEWICZ Kazimierz W dniu 27 VI 1872 roku w parafii św. Jana w Wilnie ślub zawiera Kazimierz HRYNCEWICZ (GRYNCEWICZ) – 25-letni kawaler, syn Józefa i Wiktorii z domu MICHAŁOWSKA z 43-letnią wdową Julią z domu KLIMENTOWICZ (lub KLEMENTOWICZ) córką Macieja i Ewy 50 Julia była prawdopodobnie z pierwszego małżeństwa Gerhtow. Z podanego w akcie wieku można zakładać, że Kazimierz urodził się około 1847 roku. Akt ślubu Kazimierza Hryncewicza i Julii z Klimentowiczów (akt Nr 62/1872) 47 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 92/1897 48 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 136/1899 49 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 115/1901 50 Księga ślubów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 62/1872
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 28 z 54 Julia zmarła 7 VI 1878 roku i została pochowana na Cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie (kwatera I). Kazimierz musiał się niedługo potem powtórnie ożenić. Około 1880 roku urodziła się z tego małżeństwa syn Adolf, który zmarł 13 IX 1897 roku w wieku 17 lat. Pochowany został na tym samym cmentarzu i kwaterze. Kazimierz zmarł 2 VII 1889 roku i został pochowany również w tej samej kwaterze co pierwsza żona i syn z drugiego małżeństwa. HRYNCEWICZ Aleksander W księgach zgonów parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt zgonu jednego z potomków Aleksandra – syn Stanisław zmarł 9 XII 1903 roku, żył 1 rok 2 miesiące, czyli urodził się około X 1902 roku (ojciec wykazany jako szlachta) 51 HRYNCEWICZ Antoni W księgach zgonów parafii św. Jana w Wilnie można odnaleźć akt zgonu jednego z potomków Antoniego – w dniu 13 VII 1904 roku zmarła córka Bronisława. Żyła 9 miesięcy, czyli urodzona około X 1903 roku (ojciec wykazany jako szlachta) 52 Być może ten sam Antoni (1870-1933) – inżynier architekt został pochowany na Cmentarzu Stara Rosa w Wilnie. 53 HRYNCEWICZ Emilia Była matką chrzestną Wacława SITKIEWICZA urodzonego 10 VII 1883 roku, syna Karola i Agnieszki z domu BARTOSZEWICZ. Chrzest odbył się w Wilnie w parafii św. Jana. 54 HRYNCEWICZ Antoni W dniu 5 II 1828 roku w parafii Wędziagoła (powiat kowieński, Litwa) małżeństwo zawarli urodzony Antoni HRYNCEWICZ, kawaler lat 40, syn urodzonych Antoniego i Anny z RODZIEWICZÓW z Konstancja BŁAŻEWICZ, 25-letnią panną urodzoną w tejże parafii, córką urodzonych Jana i Antoniny z ŁABANOWSKICH. 55 51 Księga zgonów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 1131/1902 52 Księga zgonów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 657/1903 53 Poz. 2040 …………………………………………….. kwatera XV 54 Księga chrztów parafii św. Jana, Wilno, akt Nr 75/1883 55 Księga ślubów parafii Wędziagoła z 1828 roku, akt Nr 3/1828 [w:] http://www.epaveldas.lt /vbspi//content/biImage.jsp?biRecordId=29757&imageId=/vbspi/showImage.do?id=PG_S_162033_8
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 29 z 54 Akt ślubu Antoniego Hryncewicza z Konstancją Błażewicz – 1828 rok
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 30 z 54 HRYNCEWICZ W INNYCH XX-WIECZNYCH ŹRÓDŁACH HRYNCEWICZ Urszula Na jednym z portali genealogicznych można odnaleźć anons osoby poszukującej swoich praprzodków zamieszkałych w okolicy Wilna – Urszuli BARANOWSKIEJ z domu HRYNCEWICZ urodzonej około 1850 roku oraz jej męża Józefa BARANOWSKIEGO. Autor postu zaznacza, że nazwisko jego przodków mogło być zapisywane jako „GRYNCEWICZ”. 56 HRYNCEWICZ Leon Na jednym z portali kumulującym ogłoszenia genealogiczne można odnaleźć zapisy dotyczące Leona HRYNCEWICZA oraz jego rodziny. Żoną Leona była Barbara z domu GRYSZANÓW. Pochodzili z Wilna lub okolic, a po II wojnie światowej uciekli do Wrocławia i tam się prawdopodobnie osiedlili. Rodzeństwem Barbary byli: Michał, Mikołaj i Władysław. Michał po wojnie mieszkał w Gdańsku- Oruni, Mikołaj we Wrocławiu. Michał zginął w na warszawskim Powiślu w czasie Powstania Warszawskiego. 57 HRYNCEWICZ Stanisława Stanisława HRYNCEWICZ była żoną Stanisława KOWALEWSKIEGO herbu Łada - lekarza prowadzącego swoją praktykę w Pokłoniu, Rosieniach i Kownie. Siostrą Stanisława był Stefania SKIRGAJŁŁO, której z kolei córką była Wanda SKIRGAJŁŁO. Stanisław KOWALEWSKI i jego żona Stanisława zd. HRYNCEWICZ 56 http://genforum.genealogy.com/ukraine/messages/7915.html 57 http://ksiegi.emix.net.pl/wyswietl.php?user=vandan
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 31 z 54 od lewej: Maruta WISZYNSKA-ZUBRYCKA, Wanda SKIRGAJŁŁO, Stanisław KOWALEWSKI, Anna MIKUCKA Przedstawiona na zdjęciu Maruta WISZYNSKA-ZUBRYCKA była córką Powilasa WISZYNSKIEGO i Józefy z domu MIKUCKIEJ. Wanda SKIRGAJŁŁO była córką Stefanii SKIRGAJŁŁO z domu KOWALEWSKIEJ (siostry Stanisława). Wanda była wykładowcą Botaniki Akademii Weterynarnej w Kownie. Anna MIKUCKA (siostra Józefy) była przewodnicząca katedrą Odontologii w Kowieńskim Instytucie Medycyny. HRYNCEWICZ Hieronim Urodził się około 1750 roku – jego żoną była Teresa SEMPLIŃSKA urodzona około 1755 roku, zmarła w 1806 roku córka Michała i Katarzyny z domu KĘSOWSKA. Pierwszym mężem Teresy był Jan DOWGIAŁŁO herbu Abdank (lub Zadora), z którym miała córkę Katarzynę (ur. około 1785) i syna Antoniego Alojzego (ur. około 1787). Jan DOWGIŁŁO zmarł w 1789 roku. Na tej podstawie można zakładać, że Hieronim ożenił się z Teresą nie wcześniej niż po 1789 roku. Rodzina była skoligacona z Białłozorami. HRYNCEWICZ Jan Postać sławna i niesławna, znana i zarazem nieznana… W źródłach zapisywany przeróżnie – Hryncewicz, Gryncewicz, Hryniewicz, Gryniewicz. Człowiek legenda – Jan HRYNCEWICZ ps. „Bogdan”, żołnierz wyklęty. Wiedza o nim nie wynika z encyklopedycznych źródeł, a głównie z opowieści świadków, którzy go znali. Tylko ich opowieści stanowiły źródło do pozostałych, bardzo skromnych not biograficznych.
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 32 z 54 Na jednym z portali internetowych można odnaleźć list adresowany do Tadeusza Nowaka – badacza i miłośnika Trokiel koło Lidy. List napisał Wiesław Hryniewicz – w nim opisał historię życia Jana. Był ponoć jednym z ostatnich polskich żołnierzy czynnie walczących na Kresach już po zakończeniu wojny. Został ujęty dopiero w VIII 1953 roku.58 Był żołnierzem Armii Krajowej jeszcze w czasie okupacji niemieckiej – przynależał do batalionu partyzanckiego „Ragnera". Po lipcu 1944 roku nadal należał do placówki terenowej AK w swojej wsi, ale jak twierdzą świadkowie „nie uczestniczył jednak w czynnej działalności organizacji”. W 1945 roku został aresztowany przez NKWD i za przynależność do AK skazany przez Wojskowy Trybunał Obwodu Grodzień- skiego na 10 lat ITŁ. W 1948 roku uciekł z więzienia. Powrócił w swoje rodzinne strony – do Jodek koło Lidy. Z mało aktywnego żołnierza AK z okresu okupacji stał się postrachem funkcjonariuszy sowieckich i donosicieli. Dlaczego tak się stało? Pan Wiesław opisując okres po ucieczce Jana z więzienia NKWD w 1948 roku stwierdza: „[…] od rodziców o ukrywającym się synu chcieli dowiedzieć, męczyli, połamali ręce, że ze zgryzoty powiesił się ojciec i nieszczęście stało matkę. W każdym razie dla obu tragedia […]wcześniej taki nie był. Jak mówił mi dziadek Stanisław w partyzantce za okupacji niemieckiej nie wyróżniał się z pośród innych partyzantów.” 59 Według słów Pana Wiesława to te wydarzenia były powodem jago krucjaty przeciwko władzy sowieckiej – „[…] dopadł z czasem tych wszystkich i zlinczował. To za rodziców mścił się i z tego powodu świadomie postanowił pozostać tu dla zemsty”. 60 Jan Hryncewicz podjął samotną walkę z sowieckim aparatem policyjno-administracyjnym, chociaż niektórzy twierdzą, że dowodził całym oddziałem. Opowiadano o nim legendy jeden z mieszkańców Jodek wspomina „[…] jak on wyszedł z tego aresztu nie wiem [...]. Gdzieś nabył dwa pistolety i czaił się na Rosjan. Zgładził kilku donosicieli . Zastrzelił kilku uzbrojonych wojskowych i jednego milicjanta, bardzo drogiego dla Rosjan. Pewnego razu wpadł do samochodu i wystrzelał z dwóch pistoletów wszystkich ruskich lotników, osiem osób. Był nieuchwytnym. Rosjanie wyznaczyli za Jego [głowę] nagrodę".61 Tym „bardzo drogim” milicjantem był Diagilew – pełnomocnik MWD (Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) ZSRS na teren sielsowietu Trzeciakowskiego. Miało to miejsce latem 1950/1951 roku w Trzeciakowie koło Lidy. W czerwcu 1953 roku zastrzelił dyrektora dużego kołchozu Piotra Szota (współpracownika NKWD), a dwa miesiące wcześniej funkcjonariusza milicji Kiryłowa. Jednym z jego najsłynniejszych wyczynów było starcie z oddziałem NKWD w sierpniu 1953 roku, na drodze pod Berdówką. Żołnierze NKWD usiłowali go zatrzymać - zabił wówczas czterech z nich, w tym oficera w stopniu kapitana. Tego samego lata zastrzelił milicjanta, który próbował go zatrzymać. 58 http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBo%C5%82nierze_wykl%C4%99ci 59 http://trokiele.pl/index.php?op=trawa1&ida=27 60 Ibidem 61 http://pawet.net/zl/zl/2004_63/9.html
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 33 z 54 Za głowę Jana HRYNCEWICZA Rosjanie faktycznie wyznaczyli nagrodę i to jak na tamte czasy wręcz astronomiczną – 10 000 rubli. Został ujęty przez NKWD jesienią 1953 roku w wyniku zdrady – wydał go jego przyjaciel, niejaki Kuk, pracownik cegielni w Perepeczycach pod Lidą. Podał ponoć Hryncewiczowi środki nasenne i powiadomił swoich zwierzchników z NKWD. Wywieziono go do Grodna, gdzie miał być sądzony, ale wszelki ślad po nim zaginął… W cytowanym wcześniej liście Pan Wiesław stwierdza: „[…] słynny Hryncewicz ps. "Bogdan" z Jodek (mylony jako Hryniewicz, a na Białorusi też jako Gryncewicz i przenoszony w nazewnictwie niekiedy tak też do Polski ), ten co działał aż do stycznia 1954 r. Też tu bywał, bo do nas zachodził w czasie okupacji. Od strony mojej prababci Heleny Hryniewicz (z domu Hryncewicz pochodzącej z Jodek). Tak mało o nim w Polsce wiedzą i przekręcają nazwisko, bez imienia podają (a miał na imię Jan, a nie Iwan jak ujmowali to co niektórzy na Białorusi przetłuszczając polskie imię i nazwisko w sposób rosyjski). Jan Hryncewicz działał tylko sam, a nie jak niektórzy podają, że w grupie, którą dowodził. Miał powód zawziętości do prześladowców polskości i takiej metody walki.” 62 Pan Wiesław podaje pewne koligacje rodzinne Jana – prababka Pana Wiesława (Helena HRYNIEWICZ zd. HRYNCEWICZ) była ciotką Jana. Potwierdza również, że Jan na pewno nosił nazwisko Hryncewicz, a nie Gryncewicz, Gryniewicz, czy też inne. Stwierdził również, że „w innych okolicach Trokiel występowało to nazwisko. Mogli być jego jakimiś krewnymi. Wielu krewnych, jak nie wszyscy, wyjechali do Polski.” 63 Opisując kres działalności konspiracyjnej Jana Hryncewicza, Pan Wiesław stwierdza: „[…] słyszałem, że Hryncewicz wpadł późną jesienią 1953 r., sądzony był w Grodnie i dostał karę śmierci. Sowieci próbowali coś z niego wydobyć, gdzie się chował, kto go ukrywał i kto mu pomagał. Zginął w 1954 r. Nie wiadomo, gdzie jego szczątki. Nie wydał nikogo. Bo jakby wydał, to by wielu przepadło w tym także i mój dziadek oraz rodzina tu i tam.” 64 Pan Wiesław opisał Jana Hryncewicza w następujący sposób: „[…] za czasów okupacji niemieckiej wyglądał następująco: wyższy niż średniego wzrostu, szczupły, z niedużym wąsikiem, ciemne włosy.” 65 Pan Wiesław pragnąc upamiętnić życie i walkę Jana Hryncewicza napisał o nim wiersz, który cytowany jest w całości na portalu Pana Nowaka – oto drobny jego fragment:66 „[…] Mnie bez imienia i mogiły Spragnionego, nieugaszonym wiecznym pragnieniem 62 http://trokiele.pl/index.php?op=trawa1&ida=27 63 ibidem 64 Ibidem 65 Ibidem 66 Ibidem
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 34 z 54 Doznania Ciebie - Polsko, Ugaś mi to wieczne pragnienie wspomnieniem skromnej mojej osoby o niewiadomym imieniu. […] Polsko, czy to twoje łzy moje kości obmywają? Nie. To opadają krople rosy z ostów cierniowych wyrosłych nade mną. To natury łzy łagodzą palące moje pragnienie tęsknoty za tobą Polsko. Na imię mi było Jan a nazwisko - Hryncewicz.” HRYNCEWICZ Helena Urodziła się w 1861 roku w Trokielach, Była żoną Konstantego HRYNIEWICZA urodzonego w 1862 roku w Żyżmie, zmarłego w 1937 roku w Trokielach i tam pochowanego. Przodek Konstantego Hryniewicza herbu Przyjaciel (prawdopodobnie również Konstanty) dowiódł szlachectwo przed Deputacją Wileńską w 1837 roku – do jego majątku należały: Potrokiele, Polipnice, Żyżma, Waszkieniki, Dwór Kamiontka. 67 W małżeństwie Heleny i Konstantego narodziło się pięcioro dzieci: Maria (1894-1967), Anna (1898-1984), Aleksander (1896-?), Jan (1901-1989) i Stanisław (1901-1989). Wszyscy rodzili się w Żyżnej. Opisywany i cytowany wcześniej Wiesław HRYNIEWICZ był synem Stanisława. 68 Helena HRYNIEWICZ z domu HRYNCEWICZ zginęła tragicznie w 1943 roku w Żyżmie. Pochowana została na cmentarzu w Trokielach. We wspomnieniach jej prawnuka Wiesława opisane jest to następująco: „po tym jak zginęła moja prababcia Helena, po najściu w październiku 1943 r. rodzinę mego dziadka i okolicznych sąsiadów przez esesmanów wraz z własowcami czy Ukraińcami, mój dziadek Stanisław poszedł w ukrycie i później do oddziału AK „Zdroja” (późniejszego VI batalionu 77 pp AK)”69 Matka opisywanego wcześniej Jana HRYNCEWICZA była rodzoną siostrą Heleny. Potomkowie Heleny i Konstantego HRYNIEWICZÓW w okresie powojennym przedostali się do Polski – zamieszkiwali w Białymstoku, Łomży i Ostrołęce. HRYNCEWICZ Adelajda Urodziła się w Jodkach i była rodzoną siostrą wyżej opisanej Heleny. Wyszła za mąż za Szymona ROGOJSZĘ. Zmarła w Trokielach. 70 67 http://www.oszmianszczyzna.pl/strona_genealogia.html#jursza_spis 68 http://trokiele.pl/index.php?op=trawa1&ida=27 69 http://trokiele.pl/index.php?op=trawa1&ida=27 70 http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne- myheritage?s=77620433&itemId=198574671-1-500020&action=showRecord
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 35 z 54 HRYNCEWICZ Mieczysław Z źródła dotyczącego Mieczysława wynika, że jego bratem był Czesław. Mieczysław ożenił się z Rufiną z domu JUROWSKA. Mieli prawdopodobnie czterech synów – jeden z nich to Henryk. 71 Z innych źródeł wynika, że żoną Henryka była Ludwika (nazwisko rodowe nieznane). Henryk wyemigrował do Polski – jego synowie Roman i Piotr rodzili się w Mrągowie. 72 HRYNCEWICZ Józef W spisie mieszkańców Sobotnik (powiat grodzieński)73 z lat 1939-1940 – wziętym ze spisu parafialnego, pod pozycją 73 występuje rodzina Hryncewiczów. Wymienieni są: Józef HRYNCEWICZ lat 64, jego żona Paulina z BILÓW lat 46 i roczna córka Irena. Józef około 1917 roku był urzędnikiem (sekwestratorem) egzekwującym zaległe podatki i opłaty. 74 Na podstawie tych informacji można założyć, że Józef urodził się około 1875 roku, jego żona Paulina około 1893, a córka Irena około 1938 roku. HRYNCEWICZ Irena Irena – córka Józefa i Pauliny urodziła się w 1938 roku w Sobotnikach, nad malowniczą rzeką Gawią, tuż obok nalibockiej puszczy. Od 1958 roku jeleniogórzanka. Obecnie nosi nazwisko HRYNCEWICZ-CHLEBNA. Irena Hryncewicz-Chlebna (2014 rok) 71 http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne- myheritage?s=77620433&itemId=86379944-1-6&action=showRecord 72 http://demo.courseforum.com/2/71 73 Sobotniki – obecnie na Białorusiw, rejon Iwiejskim 74 Spis mieszkańców Sobotnik 1939/1940 [w:] http://pawet.net/library/history/city_district/towns/n_sobotniki/Moje_Sobotniki.html
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 36 z 54 Ukończyła Uniwersytet Wrocławski. Pracowała w Uzdrowisku Cieplice jako pielęgniarka dyplomowana, a po ukończeniu studiów - w Liceum Ogólnokształcącym, Studium Nauczycielskim i Urzędzie Wojewódzkim. W swoim dorosłym życiu została znaną i cenioną poetką. Opublikowała między innymi tomiki poezji: „Dokąd idziesz ?" i „Strofy dla Ciebie". Publikowana w wielu almanachach i antologiach – między innymi Almanach Jeleniogórski, antologia „Wrastanie", „Obecność słowem znaczona", cykl poetycki „Zeszyty wierszem", „Erotyki" i „Jesteśmy", "Wybór wierszy" poezji religijnej im. ks. J. Tischnera, i wiele innych. Publikowała także w czasopismach literackich takich jak: „Metafora", „Obrzeża". Od lat działa w Jeleniogórskim Klubie Literackim.75 HRYNCEWICZ Aleksander Żoną Aleksandra była Albertyna (lub Zofia) z domu CHROL (lub CHRUL). Ich córką była Klementyna urodzona 25 IX 1917 roku w Jodkach (Białoruś), zmarła 23 IV 2001 roku. Jej mężem był Karol WOŁK-KARCZEWSKI. 76 Klementyna i Karol WOŁK-KARCZEWSCY HRYNCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Walenty Walenty był już wymieniany w „Saga rodu Talko-Hryncewicz”. Na chwilę obecną nic nie wiadomo o jego rodzicach i krewnych. Z opowieści rodzinnych wynika, że „Walenty miał brata Henryka. To był taki inny... łobuzowaty. Ukochany matki. Prawdopodobnie się ożenił. Mama (Helena ) go nie widziała od wojny. Wyjechał do Australii czy gdzieś i ślad zaginął.” 77 W okolicach, w których mieszkał Walenty nazywano go specyficznie – „[…] a tam w Skidlu, Kotrze na dziadka nie mówili Hryncewicz tylko Talko albo szlachcic.” 78 Być może w ten sposób odróżniano 75 http://www.jozef-turist.mblog.pl/ 76 http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne- myheritage?s=77620433&itemId=161009481-1-79&action=showRecord 77 Wspomnienia Reginy Braszkiewicz z 2012 roku spisane przez Paweł Buchholz – korespondencja mailowa przesłana do mnie 20 X 2014 roku 78 Ibidem
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 37 z 54 go od innych Hryncewiczów mieszkających w okresie międzywojennym w Kotrze – „[…] tu gdzieś kiedyś ktoś szukał Hryncewiczów ale się okazało, ze nie z tej linii. Bo tu jest przydomek Talko, a jak ktoś go nie miał to nie ta rodzina. To dawne dzieje.” 79 Z wspomnień Pani Reginy wynikało, że bardzo bliskim krewnym Walentego był Bernard HRYNCEWICZ zamieszkały również w Kotrze – „[…] wujek Bernard był ciotecznym bratem Walentego.” 80 W tym miejscu można się zastanawiać, czy możliwe jest, aby nosząc to samo nazwisko Walenty i Bernard mogli być dla siebie braćmi ciotecznymi, a nie stryjecznymi? Jest to możliwe… Rodzice wymienionych mogli być rodzeństwem – męski potomek był ojcem Bernarda, a jego siostra wyszła za dalszego kuzyna noszącego również nazwisko Talko-Hryncewicz. W małżeństwie tym urodził się np. Walenty. W takim przypadku dla Bernarda siostra jego ojca jest ciotką, a jej syn bratem ciotecznym. W rodzinie tej był taki przypadek – Wanda Talko- Hryncewicz córka Henryka i Aliny z domu RYMKIEWICZ wychodzi za Andrzeja Talko-Hryncewicza syna Ludwika i nieznanej z imienia TYSZKOWSKIEJ. Nie znamy roku urodzenia Wandy, ale można zakładać, że urodziła się przed śmiercią swojego ojca, czyli przed 1878 rokiem. Jej hipotetyczny brat również musiał się urodzić w zbliżonych latach. Z wcześniej opracowanej „Sagi” wynikało, że Wanda miała tylko i wyłącznie siostry – oczywiście wcześniej cytowane źródła mogły być niepełne. Z „Sagi” nie wynikały jakiekolwiek informacje o bracie Wandy (ojcu Bernarda), jak również o samym Bernardzie. Zostanie to przedstawione w niniejszym opracowaniu. Przy przyjęciu wyżej opisanej hipotezy można założyć, że Walenty był synem Andrzeja i Wandy – jego dziadkami ze strony ojca byli Ludwik i nieznana z imienia TYSZKOWSKA , a ze strony matki Henryk i Alina z domu RYMKIEWICZ. Zarówno jedni i drudzy byli potomkami Franciszka, który z kolei był synem Jana, wnukiem Józefa, prawnukiem Pawła, praprawnukiem Wojciecha. Walenty Talko-Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz) 79 Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz… 80 Ibidem
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 38 z 54 Dosyć istotna jest chronologia, która mogłaby wykazać prawidłowość przyjętej hipotezy tj. czy Walenty mógł być synem Andrzeja i Wandy. Pobrali się między 1898- 1900 rokiem. Andrzej zmarł w 1917 roku. Z powyższego wynika, że Walenty musiał się urodzić między 1898, a 1917 rokiem. Z przekazów rodzinnych wiadomo, że „[…] Walenty do wybuchu wojny studiował w Wilnie […] weterynarię. Był członkiem klubu sportowego – sekcji bokserskiej. Podobno wtedy poznał Feliksa Stamma, który przez pewien czas gościnnie trenował bokserów.” Wiadomo również, że […] wraz z wybuchem wojny przerwał naukę na uczelni jako student i wstąpił w szeregi AK.” 81 Z powyższego opisu wynika, że Walenty w przededniu wybuchu II wojny światowej mógł mieć około 23-25 lat, czyli urodził się około 1914-1916 roku. Mógł więc być synem Andrzeja – być może jego ostatnim potomkiem. Co jeszcze potwierdza powyższą hipotezę? W swoich wspomnieniach Pani Regina stwierdza: „Ojciec Walentego miał dodatek szlachecki i stąd się wzięło , że się ożenił z Rosjanką. Po powstaniu styczniowym, po zsyłce wolno było wrócić. Na swoją ziemie. Albo dostać ziemie. Żeby nie być skazanym. To wolno było jeśli się ożeni z Rosjanką. I wtedy się ożenił z Rosjanką. I wrócił na swoją ziemie. I tym sposobem nie był zesłany. Czyli moja (Reginy) babcia była Rosjanką.” 82 W powyższym opisie jest dosyć poważna nieścisłość – ojciec Walentego nie mógł brać udziału w powstaniu styczniowym. Jak już wykazano Walenty urodził się około 1914-1916 roku, a więc jego rodzice urodzili się wiele lat po powstaniu. W przeciwnym razie w chwili narodzin Walentego musieliby mieć 70-75 lat. Uczestnikiem powstania mógł więc być dziadek Walentego, a pradziadek Pani Reginy. O ile za słuszną przyjąć hipotezę, że Walenty był synem Andrzeja i Wandy, to opisywanym błędnie dziadkiem Walentego był Henryk Talko- Hryncewicz (1829-1878), który wraz ze swoim rodzonym bratem Polikarpem brał udział w powstaniu styczniowym 1863 roku. O pierwszym, jak i drugim wspomniano już w „Sadze”. Są także opisani w tym opracowaniu jako GRYNCEWICZ Henryk i GRYNCEWICZ Polikarp. Czy Henryk był zesłany? – był wraz z bratem, który zmarł na zesłaniu w lutym 1864 roku w Tiumeniu. Z zesłania powrócił nie wcześniej niż w 1871 roku na mocy orzeczenia cesarskiego z 13 i 17 V 1871 roku. Wtedy dopiero został „zwolniony z dozoru policyjnego z prawem zamieszkania gdziekolwiek w państwie rosyjskim, z wyjątkiem stolicy i guberni stołecznych, Królestwa Polskiego i Zabranego Kraju, lecz z zabronieniem mu objęcia służby państwowej i społecznej.” Żoną Henryka była Alina RYMKIEWICZ, a z ich ślubem wiązała się romantyczna historia przytaczana w „Sadze”. Z opowieści tej wynikało jedynie, że Alina była „innego wyznania” (prawosławna), ale mieszkała po drugiej stronie Niemna, prawie na wprost Iłgowa. Być może w opowieściach rodzinnych została zapamiętana jako „Rosjanka”. W chwili wybuchu powstania Henryk miał 34 lata – czyżby majętny szlachcic do takiego wieku był kawalerem? Jedna z ich córek – Anna (po mężu MŁYNARSKA) urodziła się jednak w 1877 roku (na rok przed śmiercią ojca), a więc może jednak ślub faktycznie miał miejsce po powrocie z zesłania. Żona prawosławna 81 Korespondencja mailowa z Pawłem Buchholz z dnia 4 X 2014 roku 82 Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz…
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 39 z 54 (być może uznana za Rosjankę) mogła uratować Henryka przed całkowitą konfiskatą majątku. Prawdopodobnie w okresie studiów w Wilnie Walenty poznał swoją przsyszłą żonę: „[…] W tym czasie w Wilnie Walenty poznał Helenę studiującą sztuki piękne. Wraz z nagłym końcem spokoju w rejonie Walenty i Helena pobrali się. Ślub odbył się w pewnym pośpiechu nocą w kościele w Wilnie. Według moich szacunków ślub musiał odbyć się w 1940 lub 1939.” 83 Helena Hryncewicz z domu Jodkowska (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz) Rodzina Jodkowskich – Helena (najmłodsza córka) na kolanach swojego ojca Józefa (zdjęcie pochodzi ze zbiorów Pawła Buchholz) 83 Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz…
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 40 z 54 Walenty nie pochodził z Kotry – o ile był synem Andrzeja i Wandy urodził się w Iłgowie lub Rukszanach po drugiej stronie Niemna. Z bliżej niewiadomych powodów nie dziedziczył jednak żadnego z tych majątków. Być może to był jeden z powodów jego skłócenia z bratem Henrykiem, przytaczanego w rodzinnych wspomnieniach. Pani Regina nadmienia, że „babcia sprzedała ojcu pół gospodarstwa. I stąd myśmy mieli te 10 hektarów i chałupę.” 84 W fragmencie tym chodzi zapewne o matkę Pani Reginy – Helenę z domu Jodkowską, która dla rozmówcy (Pawła Buchholz) była babcią. W Wojewódzkim Dzienniku Białostockim Nr 1 z 22 I 1938 roku w związku ze scaleniem gruntów w Kotrze, Skidlu i Huszczycach Walenty nie jest wymieniany jako właściciel jakiejkolwiek działki. W Kotrze występuje jednak w tym samym czasie wielu Hryncewiczów – między innymi przodkowie Natalii Gohla. Występują także rodziny JODKOWSKICH – Tomasz i Antoni synowie Jana, Gedeon i Izydor synowie Piotra oraz Piotr syn Izydora. Izydor w 1940 roku został aresztowany przez NKWD i od tej pory ślad po nim zaginął. Żoną Walentego była Helena z domu JODKOWSKA, córka Józefa i Zofii z domu ZANIEWSKA. Helena miała liczne rodzeństwo – braci: Józefa, Mieczysława, Witolda i siostry: Irenę, Marię, Anielę, Apolonię i Zofię. Jodkowscy byli starą szlachecką rodziną herbu Nałęcz – po powstaniu styczniowym mocno zubożałą. Być może mieszkający w Kotrze Jodkowscy byli krewnymi Heleny. W małżeństwie Walentego i Heleny urodziło się dwoje dzieci – córki: Lioliza i Regina. Helena, Walenty i Lioliza Talko-Hryncewiczowie – około 1942 roku (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz) 84 Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz…
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 41 z 54 Kończyło się lato 1943 roku – w domu Hryncewiczów panuje radość, bo pod koniec sierpnia urodziła się druga córka. Są to jednak ostatnie radosne dni w tej rodzinie: „w 1943 we wrześniu aresztowali ojca i już nie wrócił […] był w AK. To partyzanka była. Miał pseudonim na pewno Sęp. Jakiś przeciek był i go aresztowali. Po niego przyjechał do domu policjant Szelechowicz ( Szerechowicz ?). I ojciec mógł uciec, ale był prawy i uważał, że to wszystko się poukłada. A to był jego kolega z ringu ( bokser ). Wiec mu wierzył. Ale ten był policjantem jednak. Jak ja widziałam ojca ostatni raz i mama (Helena ) to on powiedział, ze już nie wróci.” 85 Walenty przeczuwał swój tragiczny los. Na kilka dni przed śmiercią zobaczył jeszcze swoją rodzinę: „a pomógł nam Niemiec. Rudy taki. Przyprowadził nas po czwartej do tego aresztu. Rano. Nad ranem. Świt był. Ja miałam wtedy 3 i pół roku. Te silne przeżycia pozostają […] zatrzymano go na gestapo. W Skidlu. I rozstrzelano. I pochowano w tym Skidlu w lasku. W borku. Teraz już nie ma śladu bo to była duża zbiorowa mogiła.” 86 Szwagier Walentego – Józef JODKOWSKI dowiedział się o tragicznych losach swojej rodziny dopiero latem 1946: „[…] przyjechała do Jodkowskiego z Grodna jego siostra Aniela Markiewiczowa. Dowiedział się od niej Jodkowski i o losach swej dalszej rodziny. […] trzeci szwagier (mąż siostry Heleny) Talko-Hryncewicz został rozstrzelany w Grodnie.” 87 Po zakończeniu II wojny światowej Helena wraz z córkami wyjechała do Polski i zamieszkała w Koszalinie. Prawdopodobnie tam urodził się Cezary, noszący nazwisko swojej matki. Helena zmarła w Koszalinie w VIII 1985 roku. Lioliza córka Walentego i Heleny urodziła się 26 VIII 1943 roku w Kotrze, choć tak naprawdę w Skidlu „w prywatnym gabinecie lekarskim. Lekarz miał w gabinecie łóżko porodowe. […] Tam też jest apteka w tym samym budynku. To był olbrzymi budynek doktor miał w tym budynku wszystko. Doktor Makarewicz odbierał poród, a potem był aresztowany.” 88 Jej mężem był Jerzy BUCHHOLZ urodzony 30 VII 1932 roku, syn Kornela i Wandy z domu KRÓTKA. Zmarł 12 VIII 1985 roku w Gdyni. Lioliza Buchholz zd. Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz) 85 Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz… 86 Ibidem 87 http://skarb.khoz.ru/numizmaty/juzef-iodkovskij-/sniezko-o-jodkowskim.html 88 Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz…
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 42 z 54 W małżeństwie tym urodziło się dwóch synów: Krzysztof i Paweł. Starszy jest kawalerem – mieszka w Kołobrzegu, gdzie prowadzi prywatną szkołę językową. Paweł był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Małgorzatą BOJZAN. Z małżeństwa tego narodziło się dwóch synów: Szymon oraz młodszy Antoni. Chłopcy mieszkają z mamą i jej nowym mężem w Niemczech - mają młodszego przyrodniego brata Jakuba. Drugą żoną Pawła jest Anna z domu STĘPNIEWSKĄ urodzona w Kołobrzegu. Z tego małżeństwa urodziła się córka Sonia Sophie. Od dziesięciu lat w Wielkiej Brytanii w okolicach Edynburga. 89 Regina córka Walentego i Heleny była mężatką dwukrotnie. Pierwszym mężem był Kazimierz WIŚNIEWSKI. W małżeństwie tym urodził się syn Piotr, który w latach 80-tych XX wieku ku czci swojego dziadka Walentego zmienił nazwisko na TALKO-HRYNCEWICZ. Regina po śmierci pierwszego męża wyszła za Henryka BRASZKIEWICZA. Wyprowadzili się z Koszalina. Regina zd. Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz) Cezary syn Heleny poślubił Halinę. W małżeństwie tym urodziło się dwoje dzieci. Starszy – Radosław jest żonaty i mieszka w Warszawie. Drugie dziecko Cezarego to Anna, która ma jedną córkę – obecnie nastolatkę. 90 Cezary Hryncewicz (zdjęcie ze zbiorów Pawła Buchholz) 89 Korespondencja z Panem Pawłem BUCHHOLZ z 1 X 2014 roku 90 Ibidem
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 43 z 54 HRYNCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Piotr Piotr był już wymieniany w „Saga rodu Talko-Hryncewicz”. Jest synem Kazimierza WIŚNIEWSKIEGO i Reginy z domu HRYNCEWICZ Prawdopodobnie w latach 80-tych XX wieku ku czci swojego dziadka Walentego zmienił nazwisko na TALKO-HRYNCEWICZ. Piotr mieszka w Koszalinie - jego żoną jest Kazimiera. Piotr jest aktywnym działaczem Koszalińskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa krajoznawczo Turystycznego. Posiada uprawnienia przewodnika turystyki pieszej i kolarskiej. Ponadto, posiada wiele odznak turystyki kwalifikowanej oraz odznak krajoznawczych. 91 Kazimiera TALKO-HRYNCEWICZ jest działaczką społeczną i wolontariuszką. Całe swoje zawodowe życie (od 1990 roku) związana jest z Koszalińską Spółdzielnią Mieszkaniową „Przylesie”. Obecnie jest Kierownikiem jednej z palcówek KSM – Centrum Rozrywki „Na Pięterku” Kierownikiem tej placówki została w styczniu 1995 roku. Początkowo była instruktorem w tej placówce. Na brak zajęć nie narzeka i jak sama stwierdza dużo pracy było od zawsze – „od rana, do wieczora […] przewija się tu prawie 200 osób, od dzieci do seniorów.” 92 Pani Kazimiera koordynuje działalnością merytoryczną wszystkich (4) klubów "Przylesia”, współpracuje z innymi podmiotami przy organizacji imprez, koordynuje tworzenie planów rzeczowo – finansowych i programowych. W 2012 r. placówki „Przylesie” zorganizowały 450 różnego typu imprez, w których uczestniczyło ok. 30 tyś. osób. Była wielokrotnie wyróżniana za działalność w dziedzinie tworzenia, upowszechniania i ochrony kultury. 93 Kazimiera Talko-Hryncewicz 91 http://koszalin.pttk.pl/ludzie_kadra.php?id=talkohryncewiczp 92 http://koszal.in/forum/viewtopic.php?f=105&t=11743 93 http://www.gk24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20130324/KOSZALIN/130329765
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 44 z 54 W małżeństwie Piotra i Kazimiery urodziło się dwoje dzieci: Agnieszka i Piotr junior. Agnieszka otrzymała nagrodę II stopnia Prezydenta Koszalina za naukowe osiągnięcie 2014 roku 2014 reprezentując I Liceum Ogólnokształcące w Koszalinie. W 2012 była finalistką olimpiady artystycznej,94 a wcześniej była laureatką Małej Olimpiady z Historii. 95 HRYCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Henryka Na portalu genealogicznym „myhertige.pl”, jak również na „sejm-wielki.pl” wymieniana jest Henryka GROMADZKA z domu TALKO-HRYCEWICZ urodzona około 1880, zmarła w 1941 roku, córka Henryka i Aliny z domu RYMKIEWICZ – czyli jest to kolejny wcześniej niewymieniany potomek Henryka. Mężem Henryki był Ludwik GROMADZKI herbu Oksza, syn Władysława i Ludwiki z domu EYNAROWICZ. 96 Henryka GROMADZKA w artykule Antoniego Tomczyka pt. „Jak im przebaczyć”, podawana jest jako świadek wydarzeń w Skidlu w 1939 roku. 97 Henryka nie mogła urodzić się około 1880 roku, ponieważ jej hipotetyczny ojciec Henryk zmarł w 1878 roku. Najmłodszą córką w tej rodzinie była Anna (1877-1960), żona Emila MŁYNARSKIEGO. Z imienia wynika, że Henryka mogła być najstarszą córką Henryka i Anny. W dniach 4-5 IX 1999 roku w Warszawie odbył się II Światowy Zjazd Rodzin Osadników Wojskowych i Cywilnych Kresów Wschodnich. Na liście uczestników Wymieniana jest Helena HRYNCEWICZ z domu GROMADZKA, córka osadnika z Budowli. 98 Być może była to córka Heleny i Ludwika Gromadzkiego – z powyższego wynika, że był on osadnikiem wojskowym. Na jednym z portali poświęconym kresom Wschodnim wymienia się Helenę GROMADZKĄ urodzoną 10 III 1927 roku, jako uchodźcę do Indii w XI 1943 roku. W tych samych okolicznościach wymieniana jest Józefa GROMADZKA urodzona 25 XII 1900 roku; Maria GROMADZKA urodzona 13 VIII 1923 roku; Zofia GROMADZKA urodzona 22 II 1931 roku i inni noszący to nazwisko. 99 HRYNCEWICZ (TALKO-HRYNCEWICZ) Ludwik Był już opisywany w „Sadze…” – urodzony w 1904 roku syn Andrzeja i Wandy z domu TALKO-HRYNCEWICZ. Jeszcze przed wrześniem 1939 roku był szefem działającej na Litwie grupy wywiadowczej podległej II Oddziałowi Sztabu Generalnego w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej kierunkiem działalności por. Hryncewicza stało się wyciąganie wytypowanych wojskowych z obozów 94 http://www.liceumdubois.pl/sukcesy/olimpijczycy.html 95 http://spi21koszalin.szkolnastrona.pl/2005-2006,new,mg,4.html,8 96 http://www.myheritage.pl/research/collection-1/drzewa-genealogiczne-myheritage ?s=77620433&itemId=77633533-1-549459&action=showRecord 97 http://www.osadnicy.org/47-55tomczyk.pdf 98 http://www.osadnicy.org/007_04-26sprawozdanie.pdf 99 http://kresy-siberia.org/won/?page_id=19&letter=&givenName=&familyName=Z&lang=en&id=72943
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 45 z 54 litewskich, w których zostali oni internowani. Wśród nich był m.in. mjr dypl. Michał Rybikowski. Por. Ludwik Hryncewicz ps. „LUŚ” Około października 1939 roku Hryncewicz zameldował się do płk Mitkiewicza w celu uzyskania od niego wytycznych do dalszej działalności. Pułkownik polecił rozszerzenie istniejącej grupy wywiadowczej oraz rozwinięcie jej działań. Podległa Hryncewiczowi grupa wywiadowcza otrzymała kryptonim „Wierzba” i była komórką wewnętrzną Ekspozytury Oddziału II w Sztokholmie. Ekspozytura sztokholmska odgrywała rolę ośrodka kierującego działaniami grup wywiadowczych w Litwie, Królewcu i Berlinie. Hryncewicz bazował na współpracy z agentami wywiadów brytyjskiego i francuskiego, ale ponoć miał także liczne kontakty z wywiadem japońskim. W niektórych źródłach stwierdza się, że Hryncewicz „nawiązał współpracę z japońskim konsulem Ściśle współpracował Czine Sugiharą i przy jego pomocy utworzył siatkę wywiadu <Wierzba>, która prowadziła wywiad morski w basenie Bałtyku (porty: Kłajpeda, Królewiec, Libawa).” 100 Ściśle współpracował z innymi kierownikami polskich komórek wywiadowczych – między innymi z kpt. Jakubiańcem i por. Daszkiewiczem. W 1937 roku Ludwik Hryncewicz został sekretarzem generalnym Zjednoczenia Rolników Polaków – towarzystwo zarejestrowane na Litwie 17 VIII 1937 roku, przekształcone z elitarnego ziemiańskiego „Prodrolu”. Na początku 1938 roku działało już 27 oddziałów terenowych101 100 P.Matusiak, Wywiad Związku Walki Zbrojnej--Armii Krajowej, 1939-1945, Warszawa 2002, s.663 101 K.Buchowski, Polacy w niepodległym państwie litewskim 1918-1940, Białystok 1999, s.250
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 46 z 54 Od lewej: Leon Stachórski, Ludwik Hryncewicz, Stefan Perkowski (około 1935 roku) Zjednoczenie były idealną przykrywką dla wywiadowczej działalności Hryncewicza. Jak sam wspomina: „zadania w okresie międzywojennym były o dosyć szerokim wachlarzu […] rozpracowywanie sfer rządowych, korpusu dyplomatycznego, siatki wywiadu niemieckiego, środowiska dziennikarskiego, organizacji wojska, ruchów w porcie kłajpedzkim, ruchu towarowego na kolejach litewskich.” Hryncewicz nadmienia, że niektóre zadania musiał rozpracowywać szczegółowo – „z dokładnym opisem działania poszczególnych osób, ich słabostkami, stanem finansowym, itp. […] Miejscowe zarządy Zjednoczenia (terenowe) stały się punktami informacyjnymi, a nieświadomi niczego instruktorzy rolni, często wizytujący oddziały, wszelkie informacje przekazywali do mnie. Trzech z nich zaprzysiągłem.” 102 Ludwik Hryncewicz został aresztowany przez NKWD w lipcu 1940 roku. Wraz z nim inni działacze tacy jak: Stanisław Mikulicz, Stanisław Szmidt, Zygmunt Ugiański, Tomasz Surwiłło. 103 Hryncewicz opisał swoje wspomnienia z czasów działalności wywiadowczej w opracowaniu pt.: „Grupa pod kryptonim Wierzba w Litwie Kowieńskiej działająca w okresie II wojny światowej”. W końcowych ustępach swojej pracy zamieścił relację o tym, jak „rankiem 24 VI 1941 roku wespół z innymi dwoma więźniami uwolnił się z wagonu pociągu przygotowanego na stacji towarowej w Wilnie do wyjazdu na wschód, a następnie uwolnili oni wszystkich więźniów z tego transportu przy bardzo nikłym sprzeciwie straży, gdyż słychać już było szczekanie działek czołgowych i przeciwczołgowych na obrzeżach Wilna.” 104 W czasie okupacji niemieckiej nawiązał kontakty z członkami „Wierzby” i częściowo odbudował jej struktury oraz nawiązał łączność z przebywającymi na terenie Generalnego Gubernatorstwa rtm. Tomaszem Zanem - w drugiej połowie 1941roku 102 Op.Cit. K.Buchowski, Polacy w niepodległym państwie litewskim… s.251 103 Ibidem, s.292 104 L.Hryncewicz, Grupa pod kryptonim Wierzba w Litwie Kowieńskiej działająca w okresie II wojny światowej, Warszawa 1980
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 47 z 54 Zan został szefem Ośrodka II Północno-Wschodniego wywiadu ofensywnego KG skierowanego na wschód, określanego kryptonimem WW-72. Rotmistrz Zan tak wspomina działalność Hryncewicza w czasie okupacji niemieckiej: „[…] kiedy Giedymin nawiązał kontakt z Kownem, otrzymał krótką lakoniczną informację: Nie martwcie się, nie przeszkadzajcie! Zrozumiałem od razu, że „Luś” Hryncewicz nadal miał świetnie zorganizowaną siatkę wywiadowczą, która działała nieprzerwanie od czasu, kiedy rezydowałem jeszcze w Kownie, z okresu Wierzby”. 105 HRYNCEWICZ Henryk Informacje o nim wynikają z książki Henryka Kwiatkowskiego pt. „Bomby poszły”, w której autor wspomina czasy wojenne i swoją historię związaną z polskimi dywizjonami lotnictwa w trakcie bitwy o Anglię. Henryka Hryncewicza poznał w trakcie rejsu statkiem „Patris” w 1940 roku. W swoich wspomnieniach opisuje spotkanie z Henrykiem: „Był 8 maja 1940 roku. Powoli zaczęliśmy poznawać płynących z nami ludzi. Obok nas zajmował łóżko Henryk Hryncewicz z Grodna, podporucznik rezerwy artylerii. Na pierwszy rzut oka widać było, że to żołnierz z września. Zdradzały to długie artyleryjskie buty. Z nim zaprzyjaźniliśmy się najszybciej.” 106 Kolejne wspomnienie o Henryku dotyczy wydarzeń z 1943 roku: „z wyprawy tej nie wrócił jeden samolot z naszego dywizjonu, a drugi postrzelany, tracący paliwo i wysokość nadawał sygnały SOS. Maszyna znajdująca się wniebezpieczeństwie pilotowana była przez Kajetana Ignatowskiego, a na jej pokładzie znajdował się Henryk Hryncewicz, nawigator, mój znajomy ze statku Patris.” Autor opisuje zdarzenie związane z Dywizjonem 305, w którym zarówno on, jak i Henryk Hryncewicz służyli w czasie bitwy o Anglię. Por. Henryk Hryncewicz (około 1943 roku) 105 R.Mackiewicz, S.Steckiewicz, Z dziejów wywiadu na Litwie w czasie II wojny światowej, Warszawa 2008 [w:] http://www.akwilno.pl/pdf/Z-dziejow-wywiadu.pdf 106 H. Kwiatkowski, Bomby poszły, Warszawa 1982, [w:] https://pl.scribd.com/doc/118688854/Kwiatkowski-Henryk-Bomby-posz%C5%82y-1982-zorg
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 48 z 54 Potwierdzenie tej informacji można odnaleźć na jednym z angielskich portali poświęconych Royal Air Force (RAF), gdzie zapisano: „On Friday, 19 February 1943, (a part of) the aircraft of the 305 squadron (RAF), took off for a mission to Wilhelmshaven in Germany from a station (airfield) in or near Hemswell.One of the crew members was Pilot Officer H Hryncewicz PAF. He departed for his mission at an unknown time.He flew with a Vickers Wellington (type IV, with serial Z1288 and code SM-L). His mission and of the other crew members was planned for Saturday, 20 February 1943.”107 Z przedstawionego opisu wynika, że 19 II 1943 roku część samolotów z Dywizjonu 305 wystartowała z lotniska w pobliżu Hemswell z misją ataku na Wilhelmshaven w Niemczech. Jeden z członków załogi był „Pilot Officer H Hryncewicz PAF” – czyli porucznik nawigator. Lecieli samolotem Vickers Wellington (typ IV, Nr Z1288 SM-L). Misja zaplanowana była na sobotę, 20 II 1943 roku. Nie jest wiadome, czy Henryk Hryncewicz powrócił z tej misji. Z jednego ze źródeł wynika, że został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari V klasy. 108 Na jednym z portali poświęconym personelowi Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 opisano, że Henryk Hryncewicz urodził się 01 VI 1912 roku w Pawłowsku (Rosja). Jego data śmierci nie jest znana, a jako ostatnie miejsce zamieszkania wymienia się Kato Paphos na Cyprze. Podano również jego numer służbowy w RAF: „P-1979”, stopień wojskowy: „F/Lt” (porucznik obserwator) oraz specjalność: „300DB”. 109 HRYNCEWICZ W DZIENNIKACH WOJEWÓDZKICH Z LAT 1920-1939 Część Hryncewiczów występujących w międzywojennych dziennikach wojewódzkich została już opisana w „Sadze” oraz we wcześniejszych rozdziałach. HRYNCEWICZ Bernard W 1931 roku wymieniony w gazecie „Głos Ziemi Białostockiej” w związku z udziałem w zawodach sportowych organizowanych w gminie Kotra i Krynki z okazji „święta W.F i P.W.” w dniach 28-29 VI 1931 roku. Bernard zajął II miejsce w skoku w dal (4,40 m) oraz II miejsce w biegi na 100 metrów (13,8 s.). Z gazety wynika, że był zawodnikiem występującym w barwach „P.W. Kotra”. 110 WF i PW to Hufce Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego organizowane w Polsce od momentu odzyskania niepodległości. Opisane wyżej święto miało zapewne związek z 10-leciem działalności tej paramilitarnej organizacji dla polskiej młodzieży. Można więc założyć, że Bernard jako członek hufca mógł mieć w 1931 roku około 16-17 lat, a więc urodził się około 1914-1915 roku. 107 http://www.backtonormandy.org /the-history/air-force-operations/airplanes-allies-and-axis-lost/wellington/Z12881943-02-20.html 108 http://www.polishairforce.pl/odznaczenia/virtuti_srebrny.html 109 http://listakrzystka.pl/?p=91760 110 Głos Ziemi Białostockiej Nr 47 (218) z 1 VII 1931 roku [w:] http://pbc.biaman.pl/Content/12355/glos%20ziemi%20bialostockiej%20nr218.pdf
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 49 z 54 W 1938 roku prawdopodobnie ten sam Bernard wymieniony w Wojewódzkim Dzienniku Białostockim w związku z scaleniem gruntów we wsi Kotra. W dzienniku wymienia się następujące działki należące do Bernarda:111  pozycja Nr 22 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra i żona jego Katarzyna – jako właściciele działek Nr 85 (8,49 ha) oraz Nr 107 (1,27 ha)  pozycja Nr 23 (str. 30) Bernard HRYNCEWICZ syn Aleksandra – jako właściciel działki Nr 86 część hipoteczna (0,82 ha) Z dziennika wynika, że był synem Aleksandra, a jego zoną była Katarzyna. W 1938 roku Bernard mógł mieć około 24 lat, tak więc małżeństwo z Katarzyną mogło nastąpić między 1934-1937 rokiem. Jest bardzo prawdopodobne, że Bernard był krewnym Władysława (Włodzimierza) wymienianego w tym samym dzienniku – może był jego bratem stryjecznym. Kolejny zapis o Bernardzie można odnaleźć w zbiorach Białostockiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Można tam odnaleźć akta o syg. IPN Bi 1/1094 (jednostka OBUiAD w Białymstoku w teczce „Skidel - materiały dotyczące zbrodni – protokół przesłuchania Bernarda Hryncewicza dot. Żydów zamieszkałych w okresie wojny”. Z datowania źródła wynika, że przedmiotowe przesłuchanie mogło mieć miejsce między 1986-1987 rokiem. 112 O pokrewieństwie z Bernardem wspominają dwie rodziny wywodzące się z Hryncewiczów. Ewidentny związek rodzinny występuje z Walentym TALKO- HRYNCEWICZEM zabitym w Skidlu w 1943 roku oraz Władysławem (Włodzimierzem) HRYNCEWICZEM – mężem Michaliny z domu CYPLA. W cytowanych wcześniej wspomnieniach Pani Reginy Braszkiewicz, Bernard HRYNCEWICZ opisywany jest w następujący sposób: „wujek Hryncewicz z tego Skidla. Bernard. On mieszkał w Strykowie ( Stryjkowie ) pod Łodzią. On już nie żyje. Ja mam jego listy bo on dużo wiedział. Pamiętał wiele rzeczy. […] Wujek Bernard był ciotecznym bratem Walentego.” 113 Z korespondencji prowadzonej z Panem Pawłem Buchholz wynika, że Bernard Hryncewicz (który już nie żyje) miał syna – także Bernarda „lub o imieniu brzmiącym podobnie, którego zdrobnieniem jest Benio lub Benek. Wiemy, że żyje. Jest dentystą, u którego zęby leczyła moja mama w młodości. Wiemy, że kiedyś odwiedził go Piotr syn Reginy.” 114 W Internecie można odnaleźć takiego stomatologa we Wrocławiu. 115 111 Wojewódzki Dziennik Białostocki Nr 1 z 22 I 1938 r. 112 Syg. IPN Bi 1/1094 (dawna Ko 115/88) [w:] http://ipn.gov.pl/archiwa-ipn/zydzi-polscy-i-zydzi-w- polsce-archiwum-ipn-w-bialymstoku?result_84675_result_page=7 113 Op.Cit. wspomnienia Reginy Braszkiewicz… 114 Korespondencja z Paweł Buchholz z 20 X 2014 115 Wrocław, ul. Ułańska 11 tel. +48 (71) 368-70-67 – Bernard Hryncewicz lekarz stomatolog, specjalista protetyki i chirurgii szczękowej (prowadzi prywatną praktykę stomatologiczną od 1991r.
©Piotr Paweł CYPLA – Warszawa 2014 Strona 50 z 54 Jak to już zostało wcześniej wykazane Bernard mógł być bratem ciotecznym Walentego. Wobec powyższego można założyć, że Aleksander (ojciec Bernarda) był synem Henryka TALKO-HRYNCEWICZ i Aliny zd. RYMKIEWICZ, a bratem Wandy (żony Andrzeja TALKO-HRYNCEWICZ s. Ludwika). Takie samo założenie można przyjąć do Antoniego (ojca Władysława/Włodzimierza – pradziadka Natalii) oraz Adama (ojca Jana i Józefa). Bernard, Władysław (Włodzimierz), Jan i Józef mogli być braćmi stryjecznymi. HRYNCEWICZ Adam Wymieniony w Nowogródzkim Dzienniku Wojewódzkim z 1930 roku jako właściciel kolonii we wsi Możejkowszczyzna (gmina żyrmuńska, powiat lidzki, województwo nowogródzkie. W obwieszczeniu Pisarza Hipotecznego Sądu Okręgowego w Wilnie z dnia 15 X 1930 roku Adama HRYNCEWICZA właściciela kolonii Nr 7 i Nr 10 o łącznej powierzchni 26,41 ha wywołano do pierwiastkowego zaprowadzenia hipoteki. 116 HRYNCEWICZ Kazimierz Kazimierz urodzony 20 XI 1915 roku w Kałowszczyźnie (gminie Świr powiat święciański) i był synem Ignacego i Rozalii. W 1937 roku wymieniony był w Wileńskim Dzienniku Wojewódzkim, jako uchylający się od służby wojskowej. 117 HRYNCEWICZ Edward Wymieniony w Wileńskich Dziennikach Wojewódzkich z 1929 roku w związku z ogłoszeniem Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Wilnie „o mających przejść na własność Państwa nieruchomości ziemskich opuszczonych przez właścicieli.” W ogłoszeniu określono, że Edward posiadał nieruchomość ziemską o powierzchni około 42 ha w Skowroniszkach (powiat brasławski, gmina Dryświaty). 118 HRYNCEWICZ Stanisław Wymieniony w Wileńskich Dziennikach Wojewódzkich z 1929 roku w związku z ogłoszeniem Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Wilnie „o mających przejść na własność Państwa nieruchomości ziemskich opuszczonych przez właścicieli.” W ogłoszeniu określono, że Stanisław posiadał nieruchomość ziemską o powierzchni około 36 ha w Symoniszkach (powiat brasławski, gmina Dryświaty). HRYNCEWICZE ze wsi Plikowicze W związku ze scalaniem gruntów we wsi Plikowicze (gmina kurzeniecka, powiat wilejsko, województwo wileńskie) w Wileńskim Dzienniku Wojewódzkim Nr 11 z 14 116 Nowogródzki Dziennik Wojewódzki Nr 17 z 14 VII 1930 117 Wieleński Dziennik Wojewódzki Nr 1 z 11 I 1937, s.5, poz.56 118 Wileński Dziennik Wojewódzki Nr 3 z 20 III 1929 oraz Nr 6 z 20 VI 1929 roku

Hryncewicz materiały uzupełniające

Hryncewicz materiały uzupełniające

Recommended

More Related Content

Slideshows for you(20)

Viewers also liked(6)

Similar to Hryncewicz materiały uzupełniające(20)

Recently uploaded(20)

Hryncewicz materiały uzupełniające