1.
พุทธศาสนากับศาสตร์สมัยใหม่:
พุทธวิธีคลายเครียด

2.
กายเครียด ใจก็เครียด
• ตัวอย่างที่แสดงให้เห็น
ชัดเจนก็คือ เมื่อสมัยที่พระองค์
ทรงบาเพ็ญทุกรกิริยาทรมาน
พระวรกายก็ด้วยทรงมีความ
เข้าใจว่าคนจะมีสุขได้ ก็ด้วย
ความทุกข์ หมายความว่าต้อง
ผ่านความทุกข์ยากมาก่อนจึงจะ
สามารถเข้าถึงความสุขได้ นี่คือ
เหตุผลสาคัญที่ทาให้พระพุทธ
องค์ต้องทรงบาเพ็ญทุกรกิริยา
อะไรคือเหตุผลที่ทาให้พระพุทธองค์
บาเพ็ญทุกรกิริยา ??

3.
• ต่อมาก็ได้ทรงค้นพบความจริงว่า ความสุขไม่จาเป็นต้องเข้าถึงด้วยความ
ทุกข์ ความสุขสามารถเข้าถึงด้วยความสุข กล่าวคือ ความสุขจะเข้าถึงได้
ด้วยการทาเหตุปัจจัยของความสุข
• เมื่อปฏิบัติให้ถูกต้องตามเหตุปัจจัย คนที่มีปราโมทย์ มีปีติ มีปัสสัทธิ ก็
ย่อมมีจะมีความสุข เพราะได้ทาเห็นปัจจัยของความสุขถูกต้อง

4.
• ปัญหาสาคัญของการทาทุกกรกิริยา คือ การทาให้ร่างกาย
เครียด พระพุทธเจ้าตรัสเล่าว่า ขณะที่ทรงบาเพ็ญทุกรกิริยา
ทรมานพระวรกายนั้น ความเพียรก็เป็นไปด้วยดี สติของ
พระองค์ก็ดีมีความชัดเจน แต่ไม่สาเร็จประโยชน์เพราะกาย
เครียด และความเครียดนี้พระพุทธองค์ตรัสว่า เป็นอกุศลธรรม
เป็นบาปที่จะต้องกาจัดออกไป

5.
อกุศลธรรม ๑๐ ประการ
• ๑. โลภะ ความคิดจะเอาของคนอื่น
• ๒. โทสะ ความขัดเคืองคับแค้นใจ
• ๓. ถีนมิทธะ ความหดหู่ท้อแท้วุ่นวายใจ
• ๔. อุทธัจจกุกกุจจะ ความฟุ้ งซ่านวุ่นวายใจ
• ๕. วิจิกิจฉา ความระแวงคลางแคลงใน
• ๖. โกธนะ ความมักโกรธ ความโกรธบ่อยๆ
• ๗. สังกิลิฎฐะ ความมีจิตขุ่นมัว
• ๘. สารัทธกาย ความมีกายเครียด
• ๙. กุสีตะ ความเกียจคร้าน
• ๑๐. อสมาหิตะ ความไม่มีสมาธิ

6.
ความเครียดคืออะไร
• ความเครียด เป็นภาวะของอารมณ์ หรือความรู้สึกที่เกิดขึ้น
เมื่อเผชิญกับปัญหาต่าง ๆ ที่ทาให้รู้สึกไม่สบายใจ คับข้องใจ
หรือถูกบีบคั้น กดดันจนทาให้เกิดความรู้สึกทุกข์ใจ สับสน โกรธ
หรือเสียใจ

7.
• ในวงการแพทย์ยอมรับว่าความเครียด (Stress) ทาให้เกิด
โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง ความเครียดทาให้การสร้างภูมิ
ต้านทานของร่ายกายลดลง เกิดภาวะไม่สมดุลทางฮอร์โมน
กลายเป็นตัวส่งเสริมให้เซลล์มะเร็งขยายตัวได้ง่าย

8.
ความเครียดเกิดจากอะไร
• ๑ เครียดเพราะอารมณ์สุดโต่ง เช่น รักมาก โลภมาก โกรธมาก
เกลียดมาก หลงมาก อิจฉามาก ริษยามาก นินทามาก

9.
สุนัขตายอื้อ ขนย้ายบอบช้า

10.
ความเครียดเกิดจากอะไร
• ๒. เครียดเพราะความคิดที่เป็นพิษ เช่น คิดว่าตนถูกใส่ร้าย คิด
ว่าตนถูกกลั่นแกล้ง คิดว่าตนไม่สมหวัง คิดว่าเราต้องเอาชนะ
คนนั้นให้ได้ เราแพ้ไม่ได้ ความคิดเช่นนี้ จะทาให้เรามีปมด้อย
ในชีวิต

11.
ความเครียดเกิดจากอะไร
• ๓. เครียดเพราะปากท้อง คนที่ไม่มีจะกินก็ทุกข์เพราะไม่รู้ว่า พรุ่งนี้จะหา
อาหารที่ไหนมาใส่ท้อง ไม่รู้ว่าพรุ่งนี้จะนอนที่ใด ส่วนคนมีกินแล้ว มีที่อยู่
ปลอดภัยแล้วก็กังวลเป็นทุกข์จะถูกปล้นจี้ ถูกขโมย ถูกเอาเปรียบ

12.
วิธีคลายเครียดด้วยสมาธิ
• สมาธิ คือ การทาใจและอารมณ์ให้นิ่ง ปัญหาต่างๆ ที่เราแก้
ไม่ได้ มองไม่เห็น เมื่อใจนิ่ง อารมณ์เย็น ก็จะเปิ ดออกมาให้เรา
เห็นปม

13.
วิธีกาจัดความเครียดด้วยปัญญา
• วิธีที่ ๑ กล้าเผชิญความจริง
• ความเครียด ทั้งปวงเกิดจากความวิตกกังวล คนเราจะวิตกกังวลทุกอย่าง
เมื่อความจริงยังไม่ปรากฏ แต่เมื่อเผชิญความจริงแล้ว สติปัญญาที่จะ
แก้ปัญหาก็มาเอง
• แม้เรื่องอริยสัจ ๔ ก็เป็นเรื่องสอนให้คนกล้าเผชิญความจริง โดยเฉพาะ
ทรงสอนเรื่อง ”ทุกข์” ทรงนาเสนอความทุกข์ประเภทต่างๆ เช่น ทรงสอน
วิธีหาเหตุแห่งทุกข์นั้นว่ามาจากความทะยานอยาก เมื่อเรารู้ชัดถึงเหตุ
แห่งทุกแล้ว วิธีการแก้ไขปัญหาก็จะตามมา

14.
วิธีกาจัดความเครียดด้วยปัญญา
• วิธีที่ ๒ เข้าใจเรื่องอารมณ์ของตนและของคน “จริต ๖”
• พระพุทธเจ้า ตรัสแสดงความแตกต่างของคนไว้ที่ จริต คนเหมือนกัน แต่
ถ้าจริตต่างกัน ก็จะมีอารมณ์ต่างๆ กัน ความต่างกันของอารมณ์นี่เอง ที่
ทาให้มนุษย์เราคิดต่างกัน เกิดความขัดแย้งกันตลอดเวลา กระทั่งนา
ความเครียดมาให้เรา ด้วยเหตุนี้ เราจึงจาเป็นต้องเรียนรู้พฤติกรรมของ
คนในจริต ๖ เมื่อเราเข้าใจลักษณะของคนแล้ว เราก็จะไม่เครียด

15.
วิธีกาจัดความเครียดด้วยปัญญา
• วิธีที่ ๓ ไม่คาดหวัง แต่พิจารณาความเปลี่ยนแปลงของสรรพสิ่ง
• ความเครียดอย่างหนึ่งมักเกิดจากความคาดหวัง เป็นธรรมดาที่มนุษย์ทา
อะไรมักหวังผลตอบสนอง เมื่อลงทุนก็หวังกาไร ไม่มีใครหวังขาดทุน แม้
ทาบุญยังหวังผลบุญ เมื่อหวังจึงมีทั้งสมหวังและผิดหวัง สมเด็จพระ
สัมมาสัมพุทธเจ้า จึงทรงสอนให้คนรู้จักหลักความจริง ๓ ข้อ คือ
▫ ความเปลี่ยนแปลง
▫ ความทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้
▫ และความที่เราไม่อาจยื้อสิ่งใดๆ ไว้ในอานาจได้ตลอดไป

16.
หมั่นพิจารณาสรรพสิ่งที่เราเผชิญว่า
• “ทุกอย่างล้วนเกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วก็ดับไป”
• “ชีวิตมีได้มีเสียเสมอ การเสียบางอย่าง ก็เพื่อให้ได้บางอย่างมา”
• “ไม่มีใครได้ตลอด แก้วที่เต็มน้าแล้วจะรับน้าใหม่ไม่ได้ เราหัด
ทาชีวิตให้พร่องบ้างก็ดีเพื่อรองรับสิ่งใหม่”
• “สิ่งที่ดีที่สุดไม่มี มีแต่สิ่งที่ดีพอสมควร”
• “อย่าแสวงหาคนดีที่ดีที่สุดในชีวิต ท่านจะหาอะไรไม่ได้เลย”

17.
วิธีกาจัดความเครียดด้วยปัญญา
• วิธีที่ ๔ ปิ ด เปิ ดประตูรับรู้ให้เป็นเวลา
• พระพุทธเจ้า ทรงสอนให้รู้จักผัสสะ คือ รสชาติแห่งการรับสัมผัสทางตา หู
จมูก ลิ้น กาย ใจ ไม่หลง และที่สาคัญมีสติ ปิ ด เปิ ด เมื่อถึงเวลาอัน
เหมาะสมเหมือนกับใช้โทรศัพท์มือถือ ต้องรู้จักปิ ดเมื่อขับขี่ยานพาหนะ
ต้องรู้จักปิ ดเมื่ออยู่ในที่ประชุม หรือชุมชน หรือเวลานอน เป็นต้น โลกยุค
ใหม่ อาจมองดูเหมือนโก้เก๋ทันสมัย แต่แท้จริงแล้วนั่นคือ สายในที่ต่อท่อ
ความเครียดเข้ามาถึงใต้หมอน หากไม่รู้จักปิ ด เปิ ด

18.
วิธีกาจัดความเครียดด้วยปัญญา
• วิธีที่ ๕ คนส่วนมากเครียดเรื่องของคนอื่นมิใช่เรื่องของตน
• โดยธรรมชาติ คนเรามักเป็นทุกข์ เพราะเรื่องคนอื่น เรื่องของตนมีน้อย
เรื่องของคนอื่นที่ไม่ใช่เรื่องส่วนรวม เราควรทิ้งไว้นอกประตูบ้าน ไม่นา
ขยะความคิดใดๆ เข้าบ้านของเราเอง การนาไฟในออก นาไฟนอกเข้ามา
บ้าน คือ ปัญหาที่สังคมแก้ไม่ตก บ้านใดเรือนใด ครอบครัวใด ฉลาดเรื่อง
ไฟ ก็จะไม่ถูกไฟเผาไหม้ให้ร้อนรน

19.
วิธีกาจัดความเครียดด้วยปัญญา
• วิธีที่ ๖ ฝึกแผ่เมตตา นึกถึงกฎแห่งกรรมมากกว่ากฎหมาย
• ในทางพระพุทธศาสนา ทรงสอนให้รู้จักผ่อนคลายด้วยการนึกถึงกฎแห่ง
กรรม นึกว่า สัตว์โลกมีกรรมเป็นของๆ ตน มีกรรมเป็นผู้ให้ผล มีกรรม
เป็นแดนเกิด มีกรรมเป็นผู้ติดตาม มีกรรมเป็นที่พึ่งอาศัย ไม่ว่าจะทา
กรรมใดๆ ดีหรือชั่ว ก็จักได้รับผลของกรรมนั้นสืบไป ไม่มีเปลี่ยนแปลง
คิดได้อย่างนี้แล้วสบายใจ

20.
วิธีกาจัดความเครียดด้วยปัญญา (สุดท้าย)
• วิธีที่ ๗ นึกถึงธรรมชาติที่เหมือนกันของสัตว์ทั้งหลาย
• มองให้เห็นความเสมอกันระหว่างสัตว์ทั้งหลาย รวมทั้งคนอื่นและตัวเรา
เองว่า ต้องเผชิญความลาบากในสังสารวัฏเหมือนกัน คือ ต้องดูแลขันธ์ ๕
ต้องถูกโรคภัยเบียดเบียน ต้องแก่ ต้องเจ็บ และสุดท้าย “สัตว์ทั้งหลาย
ต้องตาย” ความตายเป็นปลายทางของชีวิตเหมือนกันหมด ไม่ว่าผู้นั้นจะ
ยากดีมีจนอย่างไร เขาและเราก็ไม่ต่างอะไรกัน เราไม่ต้องเครียดเพราะ
น้อยใจไปอิจฉาเขา ไม่ต้องเครียดไปโกรธเขา หากแต่มองให้เห็นปัญหา
ต่างๆ ในชีวิตเขาเหมือนกันกับเรา

21.
บทสรุป
• ความสุขมักซ่อนตัวอยู่ใจกลางความเศร้า ความเหงามักซ่อน
ตัวอยู่ในความเริงร่า ความกล้ามักซ่อนตัวอยู่ในความกลัว ขอให้
มั่นใจเถิดว่า ปัญญามักซ่อนตัวอยู่ภายในปัญหาเสมอ ขอให้เรานิ่ง
คิด หยุดแล้วคิดให้นิ่ง ลึกซึ้งและหยุดความคิดให้ได้ ก็จะเห็นว่า
ปัญหาแต่ละอย่างนั้นมีทางออกเสมอ
• ความเครียด คลายได้ และความเครียดก็กาจัดให้หมดไปได้
ตามขั้นตอนต่างๆ ผ่านพุทธวิธีแบบประยุกต์ดังได้กล่าวมาแล้วนี้

22.
ความสุขเกิดขึ้นได้เพราะความสงบ
ที่ใดสงบ..นั่นแหละที่นั่นมีสุข :)
The End

23.
ดาวน์โหลดไฟล์นี้ได้ที่
www.philosophychicchic.com
สนุกกับการเรียนรู้ปรัชญาและศาสนาแบบชิคๆ เคียงคู่รอยยิ้ม