1. Dirk Van Heuven
Leuven, 21 november 2013
Extracontractuele aansprakelijkheid
van en voor gemeentemandatarissen
en gemeentepersoneel

2. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 2
Vooraf
Over organen en aangestelden
− De gemeente is een rechtspersoon
− Beslissingen worden genomen en daden worden gesteld door
natuurlijke personen
− Traditioneel onderscheid tussen organen en aangestelden

3. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 3
Vooraf
Over organen en aangestelden
− Orgaan is vertegenwoordiger van de rechtspersoon
− Historisch: ‘iedereen’ orgaan
eenieder die het overheidsgezag uitoefent – hoe klein ook – of die de overheid tegenover
derden kan verbinden
− Nu: enkel mandatarissen
− Aansprakelijkheid organen: 1382 BW

4. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 4
Vooraf
Over organen en aangestelden
Orgaan
regres
1382 BW
Overheid
1382 BW
Schadelijder

5. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 5
Vooraf
Over organen en aangestelden
− Aangestelde is in dienst van de rechtspersoon
'(…) zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun (…) aangestelden
veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben'
− Rechtstreekse aansprakelijkheid van aangestelde: 1382 BW
− Onrechtstreekse aansprakelijkheid van aansteller: 1384, lid 3 BW

6. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 6
Vooraf: over organen en
aangestelden
Aangestelde
1382 BW?
Overheid
regres?
1384, lid 3BW
Schadelijder

7. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 7
4 grote aansprakelijkheidsregimes
− Gemeentemandatarissen
− Burgemeester & schepenen
− Gemeenteraadsleden
− Gemeentepersoneel
− Contractueel
− Statutair

8. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 8
Burgemeester & schepenen
Evolutie regelgeving
− Wet van 4 mei 1999 (wijziging Nieuwe Gemeentewet)
−
verplichte verzekering, afgesloten door gemeente
−
overheid betrekken in geschil
−
burgerrechtelijke aansprakelijkheid geldboetes
− Gemeentedecreet van 15 juli 2005
− Reparatiedecreet van 23 januari 2009

9. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 9
Burgemeester & schepenen
Overzicht
1. Schadeaansprakelijkheid
•
verdeling aansprakelijkheid gemeente – mandataris
•
verplichte verzekering
•
inlichten / betrekken van overheid
2. Strafrechtelijke aansprakelijkheid
3. Aansprakelijkheid voor geldboeten
4. Verzekering voor ongevallen

10. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 10
Burgemeester & schepenen
Schadeaansprakelijkheid
− De gemeente is uitdrukkelijk aansprakelijk voor schade
berokkend bij de normale uitvoering van het mandaat
− Burgemeester & schepenen genieten van gedeeltelijke
immuniteit en zijn enkel aansprakelijk in geval van:
−
−
−
bedrog
zware schuld
herhaalde fout
− Ook voor regres van gemeente op mandataris

11. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 11
Burgemeester & schepenen
Schadeaansprakelijkheid
− Verplichte verzekering voor schade berokkend bij de normale
uitoefening van het mandaat en die mandataris 'persoonlijk ten
laste komt'
− Art. 45 e.v. Besluit Vlaamse regering van 19 januari 2007
−
−
−
−
−
−
lichamelijke, materiële of immateriële schade
t.o.v. derden, ook gemeente
niet enkel per ongeluk ontstane schade
rechtsbijstand
geen bedragen in besluit Vlaamse regering, maar polis moet plafond
vermelden
polis mag uitsluitingen bevatten

12. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 12
Burgemeester & schepenen
Schadeaansprakelijkheid
− Inlichten van overheid
−
wat bij miskenning inlichtingsplicht?
− Vrijwillige of gedwongen tussenkomst
−
eerste aanleg of hoger beroep?
− Beslissing om schade slechts deels te vergoeden

13. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 13
Burgemeester & schepenen
Schadeaansprakelijkheid
3 belangrijke opmerkingen:
− Medebewind
− 'Normale uitoefening van het mandaat'
− OCMW-voorzitter, districtsschepenen en voorzitter districtsraad

14. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 14
Burgemeester & schepenen
Schema schadeaansprakelijkheid

15. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 15
Burgemeester & schepenen
Strafrechtelijke aansprakelijkheid
− de strafrechtelijke immuniteit van de gemeente
− Artikel 5 Strafwetboek
− Redenen
− de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de
mandataris
− Voorbeelden
− Verzekeringsdekking?

16. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 16
Burgemeester & schepenen
Geldboeten voor misdrijven
Gemeente is aansprakelijkheid voor geldboeten voor misdrijven
begaan door mandatarissen bij de normale uitoefening van het
mandaat
− principe
− 'normale uitoefening van het mandaat'
− herhaling
− inbreuken op verkeersreglementering
− regres
− medebewind

17. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 17
Burgemeester & schepenen
Verzekering voor ongevallen
− Bescherming van burgemeester en schepenen
− Ongevallen overkomen in de normale uitoefening van hun
mandaat

18. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 18
Gemeenteraadsleden
Een aansprakelijkheidsregeling light
− Gemeenteraadslid is geen orgaan
− Gemeenteraadslid kan wel schade veroorzaken
− Gemeenteraadslid kan wel ongeval overkomen
− Volledig nieuwe regeling
−
inspiratie in OCMW-decreet

19. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 19
Gemeenteraadsleden
Een aansprakelijkheidsregeling light
− Geen uitdrukkelijke aansprakelijkheid gemeente of
gedeeltelijke immuniteit van gemeenteraadslid
− Wel verzekering voor persoonlijke aansprakelijkheid bij de
normale uitoefening van het mandaat
− Gemeente burgerrechtelijke aansprakelijk voor geldboeten
− Verzekering voor ongevallen
− Ook voor leden van districtsraad

20. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 20
Gemeentepersoneel
Evolutie
− Contractueel gemeentepersoneel
−
bescherming art. 18 WAO
− Statutair gemeentepersoneel
−
vaak als orgaan
−
geen bescherming
− Grondwettelijk Hof: schending van gelijkheidsbeginsel

21. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 21
Contractueel gemeentepersoneel
− Contractueel personeelslid is aangestelde van de overheid
− Artikel 18 WAO: bescherming personeelslid
−
enkel aansprakelijk in geval van:
− bedrog
− zware schuld
− gewoonlijke lichte schuld
−
geldt tegenover derden én gemeente
− Verzekeringsdekking?

22. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 22
Contractueel gemeentepersoneel
Regres?
Bescherming
18 WAO
Personeelslid
1382 BW?
Bescherming 18 WAO
Overheid
1384, lid 3BW
Schadelijder

23. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 23
Statutair gemeentepersoneel
− Wet van 10 februari 2003
betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst van openbare rechtspersonen
− Algemeen principe:
aansprakelijkheid zoals aanstellers aansprakelijk zijn voor de schade aangericht door hun aangestelden
− Bescherming personeelslid naar analogie met art. 18 WAO
Enkel aansprakelijk in geval van:
−
−
−
bedrog
zware schuld
gewoonlijke lichte schuld

24. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 24
Statutair gemeentepersoneel
− Enkele bijzonderheden in de wet van 10 februari 2003
−
regresvordering enkel ontvankelijk na aanbod tot minnelijke schikking
−
overheid kan beslissen dat schade slechts deels moet worden vergoed door
personeelslid
−
inlichten en betrekken van overheid
− Verzekeringsdekking?

25. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 25
Gemeentepersoneel
Strafrechtelijke aansprakelijkheid
− de strafrechtelijke immuniteit van de gemeente …
− … impliceert de strafrechtelijke aansprakelijkheid van de
gemeentepersoneelsleden
− Voorbeelden
− Verschil met madatarissen: gemeente is niet aansprakelijk voor
geldboeten!
− Verzekeringsdekking?

26. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 26
Besluit
− Een steeds groter wordende bescherming voor
gemeentemandatarissen en gemeentepersoneel
− impact van besef problematiek
− impact van gelijke behandeling
− soms geruisloos
− Voor de gemeente blijft de aansprakelijkheidsimpact groot

27. Dirk Van Heuven / 21 november 2013 / 27
referenties
Dirk Van Heuven
Cogels Osylei 61
2600 Antwerpen
t 03 270 33 50
dvanheuven@publius.be
www.publius.be