Handboek duurzame buitenruimte 2016 versie 1.2

1. www.nlgreenlabel.nl Handboek Duurzame Buitenruimte

2. Handboek levende en Duurzame Buitenruimte Derde editie

3. 2 Colofon 2016 Uitgave van NL Greenlabel, Megchelen Tekstbijdragen: NL Greenlabel en partners Redactie: NL Greenlabel Foto’s: NL Greenlabel en partners Opmaak: Elba Rec Druk/Print: BDU Barneveld

4. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 3 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Duurzame introductie 5 NL Greenlabel duurzaamheidspaspoort 10 Green Deal 1000 ha nieuwe stedelijke natuur 16 NL Greenlabel Gebiedslabel 18 Producten en Materialen 38 Bodemmanagement 40 Watermanagement 48 Infra 51 Verhardingen 55 Beplanting 68 Verlichting 82 Inrichting Buitenruimte 89 Afscheidingen 95 Interieur 100 Grondstoffen en Materialen 102 Benodigdheden 121 NL Professionals - Hoveniers en groenvoorzieners 124 Architecten en ontwerpers 144 Ingenieurs-, project-, en adviesbureaus 150 Kennispartners 162 NGO 184 Register 186 INHOUDSOPGAVE

5. 4 voorwoord NL Greenlabel heeft tot doel het creëren van een gezonde en een duurzame leefomgeving waarbij mens en natuur in balans zijn. Het gebruik van duurzame producten en materialen en groen in de ruimste zin van het woord staan hierbij centraal. Om dit ook meetbaar te maken is er in op- dracht van NL Greenlabel het eerste integrale duurzaamheidslabel ontwikkeld voor materialen, producten, planten en gebieden. Dit label biedt in één oogopslag inzicht in de mate van duurzaamheid van producten & materialen, planten of gebieden. Dat maakt het voor iedereen eenvoudiger om bewuste en verantwoorde keuzes te maken. Zo is het mogelijk om de effecten van de gemaakte keuzes voor materialisatie, energie, biodiversiteit en de rol van de mens inzichtelijk te maken. Door de koppeling met de Wetenschappe- lijke Raad van Advies en de NL Professionals (hoveniers en ontwerpers) als duurzaamheidsexperts is het mogelijk om samen met de diverse stakeholders de duurzaamste woonwijken, bedrijventerreinen en parken te ontwerpen, realiseren en beheren. Dit handboek is een praktische tool met gelabelde materialen, producten en planten alsmede voorbeelden van gelabelde gebieden, om als overheid, gemeente, architect, ingenieur en tuinen landschapsontwerper invulling te geven aan de ambities en uitdagingen waar we in toenemende mate voor komen te staan.

6. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 5 nico en lodewijk als duurzame visionairs De mens is de wereld aan het uitputten. Tot honderd jaar geleden leefden we in betrek- kelijke harmonie met de natuur. Vandaag de dag consumeren we op een onvoorstelbaar niveau. De gevolgen daarvan zijn steeds duidelijker voelbaar, op alle fronten. Meer en meer komt een beweging op gang die de natuur weer de ruimte geeft die zij verdient en duurzaamheid voorop stelt. Waar duurzaamheid voorheen betekende dat iets lang mee gaat, tegenwoordig komt er meer bij kijken. Want hoe zit het bijvoorbeeld met de CO2 uitstoot die het transport veroorzaakt? Wat is de samenstelling en de gebruiksduur? En hoeveel energie heeft het gekost om het product te produceren? Be- wustwording creëren bij mensen staat hierbij voorop. Zo staat in Nederland het behoud van onze natuurgebieden hoog in het vaandel, terwijl er tegelijkertijd veenlandschappen in de Baltische staten afgegraven worden om bij ons een plant in een pot te kunnen zetten. Er is veel onwetendheid. We willen het misschien wel goed doen, maar hoe? Nu de signalen dat de aarde ‘op’ raakt luider worden, dringt het bij steeds meer overheden, gemeenten, producenten, architecten en ook de consument door, dat groen en duurzaamheid veel voordelen oplevert. De positieve effecten van groen in onze leefomgeving zijn inmiddels wetenschappelijk bewezen: groen verbetert de kwaliteit van de leefomgeving, het bevordert de sociale cohesie en verhoogt de biodiversiteit. Werkne- mers die op groen uitkijken zijn productiever, het arbeidsverzuim daalt, het aantal ligdagen in een ziekenhuis vermindert en vastgoed- waarde wordt verhoogd. Natuur biedt ons kansen. Niet alleen voor de partijen werk- zaam in de groene sector maar ook voor de partijen daarbuiten. Het wordt tijd dat we groen niet meer als decoratie zien maar als basis voor een beter leven op het gebied van gezondheid, sociale cohesie en economie. Nico Wissing & Lodewijk Hoekstra Nico Wissing & Lodewijk Hoekstra INHOUDSOPGAVE

7. 6 Voor een levende en duurzame buitenruimte Op zoek naar nieuw evenwicht De boodschap dat people, planet & profit met elkaar in evenwicht moeten zijn, is al talloze malen verkondigd. Echter, de balans is verstoord tussen wat wij van de aarde vragen en wat de aarde ons nu, met oog voor de volgende generaties, kan geven. Wij zijn van mening dat ons leven weer in evenwicht moet komen met de natuur. Onze boodschap is dat een goede kwaliteit van leven heel goed hand in hand kan gaan met het duurzaam gebruik van natuurlijke hulp- bronnen, grondstoffen, lucht, water, energie én groen. We laten ons graag uitdagen om aan te tonen dat onze visie haalbaar is bij de inrichting van onze leefomgeving. Groen heeft meerwaarde Groen is een belangrijke natuurlijke hulp- bron. Want groen voorziet ons niet alleen van voedsel, maar ook van zuurstof, terwijl het tegelijktijd CO2 opneemt en daardoor het versterkte broeikaseffect tegengaat. Bo- vendien verhoogt groen op allerlei andere manieren onze kwaliteit van leven. De beleving van natuur en groen biedt inspiratie en ontspanning en verlaagt aantoonbaar stress. Groen is ook gezond omdat het ge- luidsoverlast dempt, voor verkoeling zorgt en fijnstof verwijdert. Bovendien verhoogt groen de kwaliteit van de woonomgeving, met als bonus een hogere waarde voor huizen en ander vastgoed. En het bevordert de sociale samenhang in wijken, met plantsoen en wijkpark als ontmoetings- en ontspan- ningsplekken.

8. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 7 Roep om duurzaamheid In onze openbare ruimte speelt groen een zeer belangrijke rol. De groenbranche kan met haar kennis dan ook een verbinden- de rol vervullen bij het ‘omdenken’ dat zo dringend nodig is. Want de roep om een waardevolle buitenruimte met een duurzame inrichting en meer biodiversiteit wordt steeds luider. Toepassing van aantoonbaar goed gekweekte planten, maar ook van duurzame materialen en producten, zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar dat is het nog niet altijd. Door goede samenwerking tussen bedrijven, overheden en professionals wordt duurzaamheid integraal toegepast bij ontwerp, aanleg, inrichting en onderhoud van de buitenruimte. Kennis en besef dat duurzaam een goede koop is, is hierbij van belang. NL Greenlabel Er is bij allerlei partijen veel behoefte aan meer kennis en aan concrete handvatten om te komen tot een levende en duurzame buitenruimte. Om daarin te voorzien is NL Greenlabel opgericht. NL Greenlabel wil de inrichting van de buitenruimte weer in balans brengen met de natuurlijke leefomgeving. Daarom heeft het zich ten doel gesteld het gebruik van duurzame producten en materialen en groen in de ruimste zin van het woord te bevorderen om te komen tot duurzame gebiedsontwikkeling van particuliere tuinen tot complete woonwijken en bedrijvenparken. Daartoe brengt NL Greenlabel kennis, producten, leveranciers en professionals op het gebied van duurzame innovaties bij elkaar en maakt het duurzaamheid werkbaar en meetbaar. Nico Wissing en Lodewijk Hoekstra zijn de founders van NL Greenlabel – NL staat voor Nico & Lodewijk. Nico heeft meer dan dertig jaar ervaring in duurzaam en innovatief tuinen landschapsontwerp, -advies, -aanleg en -onderhoud. Hij geeft lezingen in binnen- en buitenland en wordt gezien als visionair in integrale duurzame tuinen landschapsontwikke- ling. Lodewijk is een ‘groenpionier’ die zich inzet voor promotie van de groene sector. Hij is onder andere bekend van Eigen Huis & Tuin en Green-Kids. INHOUDSOPGAVE

9. 8 NL Greenlabel Academy NL Greenlabel staat voor een visie met inhoud. Duurzaamheid betekent een nieuwe manier van denken. De NL Greenlabel Academy helpt bij dit ‘omdenken’ en voorziet in kennis en verbinding door het organiseren van master- classes en cursussen voor bedrijven, overheden en scholen. Deze zijn toegankelijk voor iedereen (open inschrijving) en worden des- gewenst op maat aangeboden voor een regio, organisatie of samenwerkende organisaties. Deelnemers leren de vertaalslag maken van de theorie van duurzaamheid en biodiversiteit naar de praktijk van de levende buitenruimte. Met die gereedschappen kunnen ze de gewenste beweging in hun organisatie creëren. Een greep uit de thema’s: • Duurzaamheid, cradle-to-cradle • Levende en duurzame buitenruimte en biodiversiteit • Groen en sociale geneeskunde • Energielandschappen en duurzame energie • Van bron naar bestemming • Ondernemerschap van duurzaamheid: strategie en marketing, verdienmodellen, leiderschap en veranderingsprocessen Meer informatie: academy@nlgreenlabel.nl Otto Willemsen NL Greenlabel Academy “De NL Greenlabel Academy heeft bij ons twee cursussen/workshops verzorgd. Het was een introductie in de wereld van duurzaamheid in het algemeen en vervolgens specifiek op ons vakgebied gericht. De workshops lieten zien en inspireerden hoe het anders kan. De boodschap van de trainers - Otto Willemsen en Lodewijk Hoekstra - was daarbij authentiek en aanstekelijk. Vol enthousiasme en vooral met veel goede voornemens ging een ieder weer aan het werk. Een aanrader om binnen het bedrijf een verandering teweeg te brengen!” Aart Veerman, commercieel directeur Van der Tol – Amsterdam

10. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 9 Stichting Eerlijk Buitenleven NL Greenlabel heeft Stichting Eerlijk Buiten- leven in het leven geroepen. De stichting heeft zich ten doel gesteld om op onafhan- kelijke wijze de integrale duurzaamheid van producten, planten en gebieden meetbaar te maken. Daartoe beheert de stichting de modellen die daarvoor gebruikt worden en stelt ze deze op basis van de informatie van de leden van de Wetenschappelijke Raad van Advies jaarlijks vast. Alle gebieden, planten en projecten die met behulp van deze vastgestelde modellen worden beoordeeld, worden openbaar gemaakt. De Stichting Eerlijk Buitenleven houdt tevens toezicht op de organisaties die verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling en de borging van duurzame producten en gebieden in de samenleving, te weten NL Greenlabel, Stabilitas, Tauw, Royal HaskoningDHV, Rege- link Ecologie en Landschap. Kijk op www.eerlijkbuitenleven.net voor meer informatie over Stichting Eerlijk Buitenleven. INHOUDSOPGAVE

11. 10 Eerste integrale duurzaamheidslabel Voor NL Greenlabel ontwikkelde Royal HaskoningDHV een methode die in één oogopslag inzicht biedt in de integrale duurzaamheidsscore van een product, materiaal, plant of gebied. Die score wordt vertaald in een label en weergegeven in een duurzaamheidspaspoort. Dat maakt het voor iedereen eenvoudiger om bewuste en verantwoorde keuzes te maken. Door de integrale aanpak wordt de gehele keten verduurzaamd. Er wordt immers veel breder gekeken dan alleen de grondstof of het transport, maar juist naar de samenhang van deze onderdelen. Op elke schakel in de keten kan een verbetering mogelijk zijn! Drie duurzaamheidspaspoorten Het duurzaamheidspaspoort is geen keurmerk met audits, maar een label. Dit label wordt afgegeven op basis van de door bedrijven/overheden aangeleverde duurzaamheidsgegevens in combinatie met het expert-judgement van de deskundigen van diverse ingenieursbureaus: Royal HaskoningDHV/Tauw/Stabilitas en Bureau Regelink Ecologie en Landschap. Door deze werkwijze zijn deskundigheid en onafhankelijkheid gewaarborgd. Het duurzaamheidspaspoort is er in drie categorieën: 1. Producten en materialen 2. Planten 3. Gebieden Het NL Greenlabel duurzaamheidspaspoort Duurzaamheidspaspoort “Stadstuin Amphionpark” Categorie: Duurzame buitenruimte Partner: Gemeente Doetinchem Royal HaskoningDHV heeft het plan beoordeeld op: 1. Ontwerp, aanleg en onderhoud 2. Producten en materialen 3. Energie en klimaat 4. Bodem en water 5. Biodiversiteit 6. Relatie mens & omgeving 7. Borging Op basis van de beoordeling in combinatie met expert judgement door specialisten, kent Royal HaskoningDHV het onderstaande label toe aan dit park: NL Greenlabel A Deze duurzaamheidsscore is geldig van 19 mei 2014 tot 19 mei 2017 (onder de voorwaarde van jaarlijkse hercontrole) Amsterdam, 19 mei 2014 A B C D E F G Duurzaamheidspaspoort “Dorpspark De Bleijke” cool nature concept Categorie: Duurzame buitenruimte Partner: Dorpspark De Bleijke Royal HaskoningDHV heeft het plan beoordeeld op: 1. Ontwerp 2. Grondbalans 3. Materiaalgebruik 4. Uitvoering 5. Onderhoud 6. Energie 7. Milieu 8. Biodiversiteitsbevordering Op basis van de beoordeling in combinatie met expert judgement door specialisten, kent Royal HaskoningDHV het onderstaande label toe aan dit plan: NL Greenlabel A Deze duurzaamheidsscore is geldig van 1 juli 2013 tot 1 juli 2016 (onder de voorwaarde van jaarlijkse hercontrole) Amsterdam, 1 juli 2013 A B C D E F G Duurzaamheidspaspoort “Plantsoensingel Noord” Categorie: Duurzame buitenruimte Partner: Woningstichting Bergh Royal HaskoningDHV heeft het plan beoordeeld op: 1. Ontwerp 2. Grondbalans 3. Materiaalgebruik 4. Uitvoering 5. Onderhoud 6. Energie 7. Milieu 8. Biodiversiteitsbevordering Op basis van de beoordeling in combinatie met expert judgement door specialisten, kent Royal HaskoningDHV het onderstaande label toe aan dit plan: NL Greenlabel A Deze duurzaamheidsscore is geldig van 10 oktober 2013 tot 09 oktober 2016 (onder de voorwaarde van jaarlijkse hercontrole) Amsterdam, 10 oktober 2013 A B C D E F G

12. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 11 Indicatoren Naast de score op deze indicatoren ontvangt de leverancier of projectontwikkelaar die res- pectievelijk een product/materiaal, plant of gebied laat labelen ook verbetervoorstellen. Het doel is uiteindelijk dat de ‘producten’ steeds beter scoren. Daartoe worden de producten, materialen en planten elke twee jaar opnieuw beoordeeld. Er wordt dan niet alleen gekeken naar het doorvoeren van de verbetervoorstellen, maar ook naar nieuwe inzichten over het toegepaste materiaal of proces en naar nieuwe ontwikkelingen in de markt. De indicatoren voor de beoordelingen zijn samengevat in onderstaande tabel. Het unieke aan de paspoorten van NL Greenlabel is dat: 1. het gebiedslabel een compleet gebied kan beschouwen (middels een helikopterview) op integrale duurzaamheid; 2. kan worden ingezoomd op de afzonderlijke producten, planten, materialen en grondstoffen waarvan wordt aangetoond hoe duurzaam ze zijn (middels paspoorten producten & materialen en planten); 3. bij NL Greenlabel tevens de juiste partijen zijn aangesloten die bij ontwerp, bestek, aanleg en onderhoud een rol kunnen vervullen waardoor een gebied van A tot Z helemaal kloppend kan worden gemaakt. Hiervoor wordt gewerkt volgens de zogenaamde NL Greenlabel Principles. De ervaring leert dat werken volgens de methodes van NL Greenlabel leidt tot: • Innovaties • Regionale en lokale samenwerking • Economische stimulans • Verbinding van sectoren (creatief, educatie, onderzoek, productie etc.) • Kwalitatief hoogwaardige tuinen en buitenruimten • Ketenverbetering • Een duurzame, gezonde en waardevolle samenleving Producten en materialen Planten Gebieden Afstand en transportwijze Afstand en transportwijze Ontwerp, aanleg en onderhoud Samenstelling Herkomst Producten en materialen Bedrijfsvoering Teeltwijze Energie en klimaat Gebruiksduur Leverwijze Bodem en water Onderhoudsniveau Biodiversiteit Biodiversiteit Energiegedrag Eco Toegevoegde Waarde (ETW) Relatie mens & omgeving Herbruikbaarheid Borging Borging INHOUDSOPGAVE

13. 12 Binnen de ontwikkeling van NL Greenlabel speelt Gert Olbertijn een bijzondere rol. Gert heeft de eenvoudige en praktische methode ontwikkeld voor het beoordelen van de integrale duurzaamheid van producten, materialen en planten. Op basis van de LCA (Levenscyclus Analyse)-methode zijn modellen gemaakt waarmee de integrale duurzaamheid meetbaar en verbeterbaar gemaakt is. In aansluiting daarop is de methodiek doorontwikkeld om de integrale duurzaamheid van de buitenruimten meetbaar en verbeterbaar te maken. Jos Schild van Royal HaskoningDHV, expert in duurzame gebiedsontwikkeling én expert bij BREEAM, heeft een grote inhoudelijke bijdrage geleverd aan het gebiedspaspoort. Door deze samenwerking is een unieke combinatie gemaakt tussen eenvoud en inhoud. Visie Een duurzame buitenruimte gaat ons allemaal aan het hart. Dat heeft geen verdere uitleg nodig. Ook wij als duurzaamheidsexperts dragen graag een steentje bij. Daarom hebben we onze medewerking verleend aan de ontwikkeling van het gebiedspaspoort. Bij de toepassing van het gebiedspaspoort in projecten begint onze rol niet bij het bedenken van leuke duurzame oplossingen, maar bij het verbinden van de duurzaam- heidsambitie aan het te ontwerpen gebied. Of anders gezegd: hoe krijgt een vage duur- zaamheidsambitie handen en voeten zodat een gebied na oplevering van een aanleg of onderhoudsproject duurzame meerwaarde heeft gekregen? Ontwikkeling gebiedspaspoort Vanuit die gedachte hebben we het gebiedspaspoort vormgegeven. Het label moet de opdrachtgever, ontwerper, aannemer, gemeente en andere stakeholders inzicht geven en een rode draad bieden waarmee ze stapsgewijs kunnen toewerken naar een duurzaam gebied. Vandaar ook dat het ontwerpproces het eerste thema is dat op- genomen is. Het laatste thema gaat over de borging van de duurzaamheid in het gehele proces en daartussen staan de meer tech- nisch georiënteerde thema’s die inspireren om tot duurzame(re) maatregelen te komen (zie tabel indicatoren op vorige pagina). Een andere belangrijke randvoorwaarde voor een waardevolle, duurzame ontwikkeling is dat alle betrokken stakeholders de vruchten kunnen plukken van de voorgenomen ontwikkeling. Met andere woorden: iedereen moet er beter van worden. Dit is geborgd in het gebiedspaspoort. Naast de positieve impulsen hebben we tevens rekening gehouden met de valkuilen die een label of een certificaat met zich mee kunnen brengen. Eén van de belangrijkste is dat een keurmerk rigide wordt en tot (onno- dig) extra werk leidt om bewijsmiddelen op te stellen. Dit is ondervangen door in het label de duurzaamheidsdoelen te beschrijven zonder exact voor te schrijven welke maatregelen genomen moeten worden. Dit laten we over aan de creativiteit van ontwerpers en aannemers. Bovendien is het gelukt om de Onze duurzaamheidsexperts Jos Schild en Gert Olbertijn

14. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 13 integrale duurzaamheid te vatten in minder dan 20 vragen. Dat maakt het behapbaar en voor een grotere doelgroep bruikbaar. Dit betekent wel dat bij de beoordeling van de duurzaamheid van een landschapsontwerp of opgeleverd project de kennis en kunde van de auditor een factor is die meeweegt. Om dit subjectieve element niet bepalend te laten zijn bij de beoordeling van een gebied, wordt de beoordeling met minimaal 2 auditors, onafhankelijk van elkaar, uitgevoerd. Vervolgens wordt een gezamen- lijk oordeel opgesteld waarbij aanbevelingen worden gedaan voor duurzaamheidsmaatre- gelen die binnen handbereik zijn. De praktijk Na een aantal pilotprojecten in 2014 zijn vanaf medio 2015 diverse grotere projecten beoordeeld op integrale duurzaamheid, zoals “De Tuin van Floddertje” in het Annie M.G. Schmidtpark in de gemeente Lansingerland. Het gebiedspaspoort sluit duidelijk aan bij een behoefte in de markt. De gebieden die tot nog toe zijn beoordeeld door Gert Olbertijn en Jos Schild scoren allemaal een A-label. Dit is geen garantie dat de huidige ontwerppraktijk voldoende duurzaam is. Bij de projecten die nu gelabeld zijn, zijn stakeholders betrokken die het duurzame denken in de genen hebben. Dit resulteert in prachtige, duurzame projecten. Verschillende van de A-labels zijn echter pas afgegeven na- dat enkele verduurzamingsmaatregelen zijn getroffen. Zo is bijvoorbeeld door de firma Kramp een onderhoudsplan opgesteld dat aansluit bij het thema over duurzaam beheer en onderhoud. Jos Schild Royal HaskoningDHV Gert Olbertijn Stabilitas INHOUDSOPGAVE

15. 14 NL Greenlabel wordt bijgestaan door toonaangevende wetenschappers van diverse universiteiten en kennisinstellingen in Nederland. Samen vormen zij de Wetenschappelijke Raad van Advies. Elke wetenschapper heeft zijn eigen domein en zorgt voor borging van de actuele kennis en kunde voor enerzijds het team van NL Greenlabel en anderzijds leidt hun input tot actualisatie van de methodiek voor het Paspoort voor gebieden. Wetenschappelijke Raad van Advies dr. ir. Robbert Snep heeft meer dan 15 jaar ervaring in onderzoek naar stedelijke ecosy- stemen, multifunctionele stad groene planning & ontwerp, groene bedrijventerreinen en groene architectuur. dr. ir. Robbert Snep DLO Onderzoeker, Alterra – Wageningen Universiteit & Researchcentrum dr. Andre van der Wurff is senior wetenschapper bij Wageningen UR en zet zich in voor plant-, en bodemgezondheid met aandacht voor mens en milieu. Hij is gespecialiseerd in praktische, en duurzame bescherming van planten tegen ziekten en plagen. dr. Andre van der Wurff senior onderzoeker Wageningen UR Glastuinbouw Duurzame gewasbescherming en groeisubstraten drs. Kim van der Leest houdt zich al meer dan 20 jaar bezig met inter- disciplinaire concepten, prettige gezonde leef- omgevingen en een passende beleving via onze zintuigen. Kim is sterk in het vertalen van wetenschap naar directe toepassing in de praktijk, maatschappelijke rele- vantie en nieuwe vormen van ondernemerschap. Welzijn, welvaart, sfeer, kleur, groen en natuur als inspiratiebron spelen hierin een belangrijke rol. drs. Kim van der Leest Inspirator/concepten: beleving, gezondheid en welbevinden en bestuurslid Nederlandse Vereniging Botanische Tuinen dr. Jolanda Maas verricht als gedragsweten- schapper al ruim 10 jaar onderzoek naar de gezondheidsvoor- delen van natuur. Haar onderzoek richtte zich in de eerste jaren met name op het belang van groen in de woonomgeving. Inmiddels doet ze onderzoek naar de gezond- heidsvoordelen van natuur op basisscholen, in ziekenhuizen, in zorginstellingen en op universiteiten. Jolanda Maas werkt als senior onderzoeker op de afdeling Klinische Psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Haar wetenschappelijke artikelen behoren nationaal en internationaal tot de meest geciteerde publicaties van dit snel groeiende vakgebied. dr. Jolanda Maas Senior onderzoeker Sociale Geneeskunde, VU Medisch Centrum

16. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 15 dr. Maarten Arentsen (associate professor) is al meer dan 30 jaar gefas- cineerd door natuur als energiebron. Het omzetten van deze bron in gewenste energieproducten en diensten is een uitdaging voor wetenschap, techniek en samenleving. Het effectief en efficiënt stimuleren en integreren van duurzame energiebronnen in onze energievoorzie- ning is een belangrijk thema in zijn onderzoek en onderwijs aan de Universiteit Twente. dr. Maarten Arentsen Universitair hoofddocent Energie innovatie, Universiteit Twente Al 25 jaar dé expert op het gebied van bouw- materialen en milieu en gezondheid. Hij was professor in Delft op dit thema en heeft een eigen adviesbureau. Michiel wil geen praatjes, maar harde bewijzen of iets groen is of niet. Daarvoor heeft hij rekenmodellen ontwikkeld om echte groene claimen van greenwashing te onderscheiden. em. prof. dr. ir. Michiel Haas Founding partner/senior adviseur – em. prof TU Delft, CiTG, materials & Sustainability, voorzitter Stichting O&O en Stichting Proklos drs. ing. Bob Ursem heeft veel bekendheid verwor- ven als biotechnoloog waarbij natuur centraal staat en oplossingen kan bieden voor hedendaagse uitdagingen waar we als samenleving mee te maken hebben (biomi- micry). Denk hierbij aan opwarming van de aarde of het afvangen van fijnstof in steden. drs. ing. Bob Ursem Wetenschappelijk directeur Botanische Tuin TU Delft, voorzitter Nederlandse Vereniging Botanische Tuinen, lid raad Nieuw Holland Andy van den Dob- belsteen is hoogleraar Climate Design & Sustai- nability en voorzitter van de afdeling Architectural Engineering + Techno- logy, Faculteit Bouwkun- de, TU Delft. Andy leert studenten hoe ze middels slim en bioklimatisch ontwerpen kunnen komen tot energieneutrale en circulaire gebouwen. Hij leidt internationale onderzoeksprojecten, vooral gericht op duurzame stedelijke transities. Hij was hoofdbegeleider van Prêt-à-Loger, het studententeam dat met hun gerenoveerd zelfvoorzienend rijtjeshuis vijf prijzen won bij de Solar Decathlon. prof. dr. ir. Andy van den Dobbelsteen Hoogleraar Climate Design & Sustainability, TU Delft INHOUDSOPGAVE

17. 16 Green Deal: 1.000 ha nieuwe stedelijke natuur

18. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 17 NL Greenlabel werkt samen met de VNG, de VHG, De Vlinderstichting, Bureau Regelink Ecologie en Landschap en de ministeries van Infrastructuur en Milieu en Economische Zaken aan het vergroenen van steden en dorpen. Centraal in deze Green Deal staat het bevorderen van zaken als biodiversiteit, duurzaam materiaalgebruik, natuurlijk onderhoud en het klimaatbestendig maken van groen in en rondom steden. Vaak ligt natuur verder weg van de steden in speciale parken met een hekje eromheen, maar dat kan dus ook anders. Het is een nieuwe manier van denken waarbij een duurzame, gezonde leefomgeving centraal staat en waarbij groen niet zozeer als decoratie dient, maar ook echt meerwaarde heeft. Tevens kunnen we daarbij de relatie leggen tot de waarde van groen in economisch opzicht, we werken samen met TEEB Stad. Meer weten over de Green Deal of vragen? Neem contact op via office@nlgreenlabel.nl INHOUDSOPGAVE

19. 18 Op de volgende pagina’s laten we u een aantal voorbeelden van gelabelde gebieden zien en de rol die NL Greenlabel bij de totstandkoming van deze gebieden heeft gespeeld. Als eerste tonen we u de bedrijfsomgeving van het waterschapgebouw Rijn en IJssel in Doetinchem. In dit project is de integrale gebiedsontwikkeling voor het eerst tot uitdrukking gekomen. De 7 indicatoren die aan het gebiedslabel ten grondslag liggen, worden steeds opnieuw beschouwd en getoetst aan recente onderzoeksuitkomsten door de wetenschappers, nieuwe inzichten uit de markt etc. Kijk voor de laatste versie van het toetsingsmodel voor gebieden op www.nlgreenlabel.nl

20. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 19 NL Greenlabel Gebiedslabel INHOUDSOPGAVE

21. 20 Naam gebied: Bedrijfsomgeving gebouw waterschap Rijn en IJssel Locatie gebied: Doetinchem Jaar: 2008 Rol Nico Wissing: Ontwerp, aanleg en meerjarig onderhoud indicator: Integrale gebiedsontwikkeling

22. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 21 Effecten van de buitenruimte: • Ondanks de verdubbeling van het oppervlakte zijn de onderhoudskosten niet gestegen • Meer biodiversiteit door meer variatie in beplanting en opname van poelen en wadi’s in het gebied • De buitenruimte wordt intensiever gebruikt, niet alleen door medewerkers maar ook omwonenden • Geen zicht op vervoersmiddelen door toepassing van groene parkeerkoffers Bijzonderheden: • Integreren van diverse water elementen/-functies in de buitenruimte zodat de buitenruimte de werkzaamheden van het waterschap versterkt. Dit uit zich in aanleg van wadi’s en helofytenfilters • Onderhoud wordt deels door een schaapherder met kudde verzorgd Uitkomst gebiedslabel: Dit park is gerealiseerd voordat het gebiedslabel het levenslicht zag. De uitgangspunten van het ontwerp, aanleg en onderhoud zijn gebaseerd op het gedachtegoed van het gebiedslabel INHOUDSOPGAVE

23. 22 Naam project: Amphionpark Locatie project: Doetinchem Jaar: 2014 Rol NL Greenlabel: • Ontwerp, aanleg en onderhoud van het gehele park • Samen met marktpartijen innovatieve elementen bedacht en geïmplementeerd • Bedrijven geholpen om duurzamer te denken en handelen doordat zij inzicht kregen in de duurzaamheid van hun product • Integrale duurzaamheid geïntroduceerd bij het grote publiek • Burgerparticipatietraject gestart, samen met de gemeente Indicator: Ontwerp, aanleg en onderhoud

24. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 23 Effecten van de buitenruimte: • Biodiversiteit een duidelijke rol gegeven • Symbiose in de tuin laten ontstaan door functies te stapelen: via multifunctioneel tuinhuis: watervertraging, -infiltratie, CO2 binden (via groendak), opslag brandhout en tuinmaterialen, met carport (auto parkeren, opwekken energie en laden elektrische auto), olivijn-toepassing • Een fijne plek gecreëerd voor de omwonenden waardoor ze elkaar beter leren kennen en meer wederzijds begrip is ontstaan • Koppeling met onderwijs (basis en middelbaar) als proeftuin Bijzonderheden: • Deze tuin is oorspronkelijk ontworpen voor de Floriade. Na de Floriade is het ontwerp aangepast en is de tuin als Amphionpark aan een tweede leven begonnen in Doetinchem • Prijswinnend ontwerp bekroond met de Floriade Award Vergelijkbare projecten: • Coehoornpark Arnhem – ontwerp en aanleg 2013 Uitkomst gebiedslabel: A (pilotproject) INHOUDSOPGAVE

25. 24 Naam gebied: Plantsoensingel Noord Locatie gebied: ’s-Heerenberg Jaar: 2013 Rol NL Greenlabel: • Onderdeel van een consortium voor de complete realisatie van een woonwijk voor woningstichting Wonion • Integraal duurzaam denken geïntroduceerd binnen het consortium en de ambitie op het hoogste niveau gelegd – een compleet duurzame woonwijk • Ontwerp van de openbare ruimte met volop aandacht voor duurzame materialisatie, biodiversiteit en de rol van de burger • Organiseren van een bewonersavond. Doel: maken van een moodboard en schetsontwerp voor de privétuinen zodat de gehele wijk duurzaam werd Indicator: Producten & Materialen

26. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 25 Effecten van de buitenruimte: • In samenspraak met de bewoners is een buurtpark gerealiseerd om te recreëren, spelen en barbecueën • De intrinsieke waarde van de plek behouden waardoor een unieke woonwijk is ontstaan • De bewoners zijn zich meer bewust geworden van duurzaamheid en handelen daar ook naar • De bewoners zijn betrokken bij het beheer • Door de mooie, kwalitatief hoogstaande omgeving is de toekomstwaarde van het vastgoed vergroot. Op de lange termijn is het de omgeving die bepaalt of huizen worden verhuurd of verkocht Bijzonderheden: • De landschapsontwerper is onderdeel van het consortium waarbij groen en de omgeving vanaf de allereerste plannenmakerij als belangrijkste uitgangspunt is meegenomen • De wijk kent drie primeurs: (1) Meest Vernieuwende Opdrachtgever van 2013, (2) allereerste GPR Gebouw Certificaat van Nederland en (3) eerste NL Greenlabel gebiedslabel Vergelijkbare projecten: • Bomenbuurt Ulft – begeleiding door Nico Wissing 2012 • Westerik Prinsenbeek – voorbereidingen voor planvorming 2015/2016 • Groen parkeren Zevenhuizen in Hoorn – advies en schetsontwerp 2016 Uitkomst gebiedslabel: A (pilotproject) INHOUDSOPGAVE

27. 26 Naam gebied: NL Solarpark De Kwekerij Locatie gebied: Hengelo Gelderland – gemeente Bronckhorst Jaar: 2016/2017 Rol NL Greenlabel: • Initiatiefnemer van het concept: opwekken zonne-energie in landschapspark (hybridelandschap) • Ontwerp landschapspark en intellectueel eigendom • Gesprekken met omwonenden – geen enkel bezwaar ingediend! • Lobbycampagnes naar (lokale) overheden en fondsenwerving Indicator: Energie & Klimaat

28. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 27 Effecten van de buitenruimte: • Burgerparticipatie – omwonenden betrokken middels informatieavonden • Waardevol (openbaar) park gecreëerd voor de omwonenden (van ruig, ontoegankelijk terrein naar een park voor omwonenden) • Terrein een nieuwe functie gegeven die rendeert; zowel voor gemeente als voor investeerder • Door de wadi’s en bloemrijke mengsels is dit een ware biotoop geworden voor diverse soorten Bijzonderheden: • In 2016 is dit het eerste solarpark ter wereld dat op deze manier is vormgegeven en aangelegd • Diverse stakeholders zijn betrokken (van provincie tot waterschap, van gemeente tot lokale hovenier) waardoor het park ook een verbindend element in zich heeft Vergelijkbare projecten: • Pilot solarveld in Megchelen (kantoor NL Greenlabel) 2012 • Pilot solarinbedding in Silvolde 2012 Uitkomst gebiedslabel: In behandeling, nog niet bekend bij het drukken van dit handboek INHOUDSOPGAVE

29. 28 Naam gebied: Speelplaats Het Groene Hart Locatie gebied: Geervliet Jaar: 2015 Rol NL Greenlabel: • Diverse partners van NL Greenlabel hebben aan dit project meegewerkt • Startsein gegeven door Lodewijk Hoekstra Indicator: Bodem & Water

30. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 29 Effecten van de buitenruimte: • Dit project is van A tot Z volledig NL Greenlabel (ontwerp, begeleiding, aanleg, labeling). Daardoor is een speelplaats ontstaan die helemaal voldoet aan de duurzaamheidsnorm voor een A score Bijzonderheden: • Bureau RIS heeft het ontwerp gemaakt • Beheer in Ontwikkeling heeft het ontwerp verfijnd en een bestek geschreven en aanbesteed • Van der Tol heeft de aanleg verzorgd • Royal HaskoningDHV heeft de toetsing gedaan voor het gebiedslabel • NL Greenlabel heeft het startsein gegeven Vergelijkbare projecten: • Dorpspark De Bleijke 2014 (pilotproject uitkomst A) Uitkomst gebiedslabel: A INHOUDSOPGAVE

31. 30 Naam gebied: Bedrijfsomgeving Kramp Locatie gebied: Varsseveld Jaar: 2015 Rol NL Greenlabel: • Ontwerp en bestekbegeleiding • Procesbegeleiding tijdens aanlegfase Indicator: Biodiversiteit

32. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 31 Effecten van de buitenruimte: • Duurzaamheid is een speerpunt van de organisatie, de buitenruimte onderstreept dat nu • Versterkt het imago van dit bedrijf, is een mooi visitekaartje • De wensen en behoeften van de medewerkers zijn meegenomen in de uitgangspunten voor het ontwerp van de tuin. Met name de prettige entree, de mogelijkheid om buiten te zitten en op een informele wijze elkaar te ontmoeten, zijn daar voorbeelden van • Bewustwording gecreëerd bij de medewerkers (integraal kijken naar de buitenruimte) waardoor de buitenruimte op een andere manier wordt beschouwd en beheerd • Door de aanbevelingen bij het gebiedslabel is er gekozen voor een milieuvriendelijke manier van beheer en onderhoud • Omliggende bedrijven worden getriggerd om ook aan de slag te gaan en hun steentje bij te dragen Vergelijkbare projecten: • Bedrijfsterrein MOSO in Zwaag 2015 • Bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle – initiatieffase mastervisie ontwikkelen 2016 • Bedrijfsterrein Accell in Heerenveen – aanscherpen ontwerp, gebiedslabeling 2016 • Nyenrode University in Breukelen 2015/2016 Uitkomst gebiedslabel: A INHOUDSOPGAVE

33. 32 Naam gebied: Natuurspeeleiland Tuin van Floddertje Locatie gebied: Annie M.G. Schmidtpark, Gemeente Langsingerland Jaar: 2016 Rol NL Greenlabel: • Gebiedslabeling Rol Bureau RIS | Ruimtelijke Inrichting: • Speelnatuur: Ontwerp, participatietraject, gebiedsvisie spelen en uitvoeringsbegeleiding Rol Van der Tol B.V.: • Realisatie Indicator: relatie mens & omgeving

34. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 33 Effecten van de buitenruimte: • Park biedt uitdagende mogelijkheden voor kinderen in diverse leeftijdsklassen • Nodigt uit tot zelf ontdekken, op avontuur gaan. Prikkelt de zintuigen • De natuur krijgt vrij spel. Door de beschutting van de bomen en heesters in combinatie met de droge en natte plekken, kunnen ook vogels, insecten en kleine zoogdieren zich hier vestigen Bijzonderheden: • Voorafgaand aan het ontwerp hebben kinderen en ouders input kunnen geven over de invulling van het terrein • Contact met de natuur staat centraal in het ontwerp Vergelijkbare projecten: • De Bleijke in Hengelo (pilotproject A) 2013 • Speelplaats Het Groene Hart in Geervliet (label A) 2015 • Diverse particuliere tuinen van de aangesloten NL Professionals die ontwerpen volgens de principles van NL Greenlabel (doorlopend) • Groene Kas bij Ter Gooi ziekenhuis 2014/2015 • Nieuwbouw Slingeland ziekenhuis in Doetinchem 2015/2016 • Woonwijk Oppebrik in Beesel 2016 Uitkomst gebiedslabel: A INHOUDSOPGAVE

35. 34 Naam gebied: PARK21 Locatie gebied: Gemeente Haarlemmermeer Jaar: 2015 Rol NL Greenlabel: • Procesbegeleiding om de ambities van de gemeente te borgen Indicator: Borging

36. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 35 Effecten van de buitenruimte: • PARK21 creëert een nieuwe bestemming, waar stad en land elkaar ontmoeten • Met 1.000 hectare, wordt PARK21 hét groene, recreatieve centrum van de polder en een aantrekkelijke bestemming in de regio • Het is een metropolitaans park, bedoeld voor intensief én veelzijdig gebruik, voor vertier en vermaak, rust en ontspanning Bijzonderheden: • Nico Wissing en Lodewijk Hoekstra zijn als duurzaamheidscoaches verbonden aan dit project. Focuspunten daarbij zijn (1) duurzame materialisatie en (2) borgen van een duurzame samenwerking met de diverse stakeholders Vergelijkbare projecten: • Park Hooge Nesse in Zwijndrecht – inspiratieboekje 2013 • Hogeschool Leeuwarden in Leeuwarden – inspiratietuin 2016 • Schooltuin in Megchelen – buitenklaslokaal ontworpen en gerealiseerd 2013 Uitkomst gebiedslabel: Park is nog in ontwikkeling INHOUDSOPGAVE

37. 36 Bent u ondernemer en wilt u fiscaal voordelig investeren in milieuvriendelijke technieken? Dat kan met de Milieu- Investeringsaftrek (MIA) en de Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil). Het ministerie van Infrastructuur en Milieu stimuleert met deze regelingen milieuvriendelijke investeringen*. De MIA en de Vamil zijn stimulerings- maatregelen op milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen voor ondernemers. Ook voor de buitenruimte biedt de MIAVamil interessante regelingen. Welke? U ziet ze onderstaand: • F 5100 Biodiversiteitversterkende apparatuur of werken • F 6320 Natuurvriendelijke voorzieningen in de bebouwde omgeving • F 6420 Vegetatiedak • F 6421 Gevelbegroeiingssysteem • B 6425 Natuurzwemvijver • F 6429 Lichtvervuiling beperkende buitenverlichting • G 6440 Infiltratiesysteem • F 6441 Voorziening voor het bufferen en vertraagd afvoeren van regenwater • G 6442 Muurbegroeiingsysteem • F 6429 Lichtvervuiling-beperkende buitenverlichting Fiscale steun met de MIAVamil en NL Greenlabel MIAVAMIL Kijk voor het actuele nieuws op www.rvo.nl/subsidies-regelingen/mia-en-vamil * Voor de MIAVamil wordt jaarlijks bepaald welke regelingen worden gecontinueerd en welke afvallen. Check daarom altijd de site voor de actuele stand van zaken. De adviseurs van Bonsen Reuling kunnen wij van harte aanbevelen als kenners van de MIAVAMIL regeling.

38. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 37 INHOUDSOPGAVE

39. 38 Bij de inrichting van een buitenruimte dient u op een zeker moment een productkeuze te maken. Waarop wordt deze keuze gebaseerd? Is dat prijs, de esthetische waarde, het merk of hoe duurzaam het product is? Inzoomend op het duurzaamheidaspect, hoe weet u hoe het zit met uw geselecteerde materialen? Daarvoor is het NL Greenlabel Duurzaamheidspaspoort ontwikkeld. Juist om die helderheid te geven. Inmiddels zijn we al zover dat we voor bijna alle materialen in de buitenruimte een aantoonbaar duurzaam alternatief kunnen bieden. Op de hierna volgende pagina’s stellen we onze partners graag aan u voor. Zo ziet u in één oogopslag met welke materialen u aan de slag kunt.

40. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 39 Producten en Materialen De gelabelde materialen, producten en planten zijn onderverdeeld naar toepassing: • Bodemmanagement • Watermanagement • Infra • Verharding • Beplanting • Verlichting • Inrichting/meubilair • Afscheiding • Interieur • Grondstoffen en materialen • Benodigdheden Kijk op onze website naar de methodiek voor het labelen van producten, materialen en planten. Daar vindt u tevens de aanvullende informatie over de producten, materialen en planten. INHOUDSOPGAVE

41. 40 Producten en materialen: Bodemmanagement Biomygreen is een onafhankelijk advies- en onderzoeks- centrum in duurzame bodemtechnologie voor een zo optimaal mogelijke ontwikkeling van groen. Wij gaan uit van een concept om de bodem te verduurzamen. Dit concept omvat de optimalisatie van bodem of substraat en de toepassing van goedaardige bodemschimmels, mycorrhiza- schimmels. BioMyPro-Bomen - Natuurlijke bodemschimmels Leverancier Biomygreen BV Samenstelling Natuurlijke bodemschimmels Bijproduct Natuurlijke gesteenten als dragermateriaal Toepassing Op maat en naar wens van gebruiker Alternatief voor Bij juiste toepassing vervanging van kunstmest BioMyPro-Bomen - Natuurlijke bodemschimmels Duurzaamheidspaspoort

42. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 41 Producten en materialen: Bodemmanagement Zeoliethoudende meststoffenlijn Bio Spring, Bio Sport, Bio Pre-Seed, Bio Summer, Bio Autumn, Bio MO, Bio Kali Leverancier Bio-Trio Samenstelling Zeoliethoudende organische meststoffen Toepassing Bemesting en bodemverbetering Alternatief voor Kunstmest Bio-Trio ontwikkelt en levert kwalitatief hoogwaardige, duurzame, organische meststoffen en toplaag- en bodemverbeteraars. Producten die zorgen voor een gezonde en sterke plantengroei met een samenstelling en productie- wijze die de natuur en het bodemleven respecteren en stimuleren. Bio-Trio bedient professionele markten, zoals golfbanen, sportvelden, openbaar groen, bomen- en sierteelt, hoveniers, biologische landbouw en de particuliere markt. Zeoliethoudende meststoffenlijn Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

43. 4242 Producten en materialen: Bodemmanagement Organische meststoffenlijn Org. Mix 1, Org. Mix 2, Org. Mix 3, Bio Fos Leverancier Bio-Trio Samenstelling Organische meststoffen Toepassing Bemesting en bodemverbetering Alternatief voor Kunstmest Organische meststoffenlijn Duurzaamheidspaspoort

44. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 43 Producten en materialen: Bodemmanagement Bodemverbeteraars Bodemverbeteraars Leverancier Innogreen Samenstelling Diverse organische grondstoffen Toepassing Bodemverbetering en enting bodemleven Vanuit het biologisch evenwicht als uitgangspunt wil Inno- green met zijn producten gezonde plantengroei en -bloei bevorderen. Het uiteindelijke doel is ontlasting van het milieu. Ons streven naar een duurzaam beheer begint bij de juiste kennis van zaken. Om die reden vinden wij advies en begeleiding uiterst belangrijk. Kortom, we helpen met de omschakeling naar duurzaam groenbeheer. Wij leveren organische meststoffen, bodemverbeteraars en biologisch onkruidbeheer. Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

45. 44 Producten en materialen: Bodemmanagement Hoveniersmeststoffen Diverse organische meststoffen Leverancier Innogreen Samenstelling Diverse organische grondstoffen Toepassing Natuurlijke bemesting en enting bodemleven Alternatief voor Kunstmest Diverse organische meststoffen Hoveniersmeststoffen Leverancier Innogreen Samenstelling Diverse organische grondstoffen Toepassing Natuurlijke bemesting en enting bodemleven Alternatief voor Kunstmest Duurzaamheidspaspoort Duurzaamheidspaspoort

46. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 45 Producten en materialen: Bodemmanagement Normeco Stropellets zijn uitermate geschikt tegen mos- en onkruidgroei in tuinen. Deze ecologische bodembedekker vormt een korst die niet wegwaait en licht tegen houdt zodat zaadjes niet ontkiemen. Daarnaast houdt deze laag 3 maal zoveel aan water vast én voorkomt verdamping van vocht in de bodem. Stropellets zijn gemaakt van tarwestro, het is de meest ecologische manier om onkruid te voorkomen in plaats van te bestrijden. Voor een optimaal eindresultaat eerst het verwerkingsadvies lezen en deze nauwgezet opvolgen, zie www.normeco.nl Tarwestro Stropellets Leverancier Normeco Samenstelling Tarwestro Toepassing Voorkomt onkruid in borders Alternatief voor Houtsnippers of cacoadoppen Stropellets Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

47. 46 Biovin - Bodemverbeteraar Leverancier Plant Health Cure Samenstelling Restanten na persen van druiven (most); bacteriële omzetting in fermentatieproces geeft basisproduct met groeihormonen (auxinen), plantennutriënten en micro-organismen Toepassing Alle vormen van teelt, grasonderhoud, aanleg en onderhoud van tuinen, en agrarisch bereik Alternatief voor Dierlijke meststoffen, kunstmest en chemische ziektebestrijders PHC is al meer dan 15 jaar producent en leverancier van 100% plantaardige meststoffen, bodemverbeteraars, my- corrhizasporen en plantversterkers. PHC heeft zich bewezen als betrouwbare leverancier voor de landen tuin- bouw, openbaar groen en hoveniers in geheel Europa. PHC maakt geen gebruik van dierlijke resten (slacht- afval) in de meststoffen. De PHC meststoffen en bodemverbeteraars zijn 100% plantaardig omdat planten in de natuur nu eenmaal op plantaardige resten groeien. Biovin - Bodemverbeteraar Producten en materialen: Bodemmanagement Duurzaamheidspaspoort

48. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 47 Producten en materialen: Bodemmanagement Rozenveld Hoveniers verzorgt voor particulieren, bedrijven, overheden en andere instellingen de tuin/buitenruimte. Dat doen we zo duurzaam mogelijk, onder meer met zo weinig mogelijk vervuilende gereedschappen (zoals accugereedschappen) en spuitmiddelen (en als het moet, van biologische oorsprong). Ten slotte maken wij hoveniers-bokashi, een grondverbeteringsproduct op basis van de vrijkomende groenstroom, die bij ons op het terrein wordt gefermenteerd. Het eindproduct geeft geen vervuiling, maar meerwaarde voor natuur en biodiversiteit. Hoveniers-bokashi - Bodemverbeteraar Leverancier Rozenveld Hoveniers Formaat (lxbxh) Levering per kuub Samenstelling Gefermenteerde groenstroom Toepassing Ter verbetering van de ondergrond in tuin, plantenbak; doorwerken door de ondergrond Alternatief voor Compost en alle andere grondverbeteringsproducten in de markt Hoveniers-bokashi - Bodemverbeteraar Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

49. 48 Producten en materialen: Watermanagement B!otop concept Leverancier Biotop Benelux BV Formaat (lxbxh) Divers Alternatief voor Zwembaden met chemicaliën Een B!OTOP zwemvijver of eco-zwembad functioneert geheel zonder chloor of andere giftige chemicaliën. Een regeneratiezone en plantfilter of een ondergronds ge- plaatst mineraalfilter zuiveren het natuurlijke water. Het speciaal ontwikkelde fosfaatfiter zorgt voor de biologische en de fysische zuivering van het water. Een door B!OTOP ontwikkelde diervriendelijke boogzeefskimmer zorgt voor de oppervlaktereiniging. De zuiveringsme- thoden van B!OTOP staan garant voor helder en vitaal zwemwater voor zowel privé als openbaar gebruik. B!otop concepts Duurzaamheidspaspoort

50. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 49 Producten en materialen: Watermanagement Rainwinner - Wateropvang Leverancier Broos Water Formaat (lxbxh) 90 x 22 x 60 cm Kleur Antracietgrijs Samenstelling HDPE Toepassing Duurzame verwerking van overtollig regenwater in tuinen (particulier/bedrijven/scholen) en op openbaar terrein Alternatief voor Regentonnen, ondergrondse tanks en infiltratiekratten Broos Water legt zich toe op het bedenken en realiseren van innovatieve en duurzame oplossingen die in de buitenruimte bijdragen aan voldoende schoon water van goede kwaliteit. De Rainwinner is een holle kunststof ‘bouwsteen’ waarmee diverse functionele (tuin)elementen gebouwd kunnen worden. Daarin wordt tijdelijk overtollig regenwater bij de bron geborgen om het in perioden van droogte nuttig te kunnen besteden. Deze brongerichte maatwerkoplossing maakt regenwatergebruik mogelijk, laagdrempelig en in- teressant. Zo zorgt de Rainwinner (winnaar Waterinnova- tieprijs 2013) voor een verhoogde klimaatadaptatie in het stedelijk gebied. Rainwinner - Wateropvang Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

51. 50 Vijverfolie Onder vijverbouwers is ECOLAN al jaren synoniem voor topkwaliteit in rubber vijverfolie en aanverwante producten. We zetten in op verwerkingsgemak, duurzaamheid en 100% ecologisch verantwoorde systemen. Ecolan vijverfolie bevat geen giftige stoffen, zware metalen of agressieve weekmakers, is zeer elastisch, oersterk, UV- en ozonbe- stendig, en vorstbestendig tot -45º C. Duurzaamheid is troef: Ecolan rubber vijverfolie heeft een verwachte levensduur van ten minste 30 jaar. Vijverfolie Leverancier Ecolan Formaat (lxbxh) In vorm gelast, op maat gemaakt Kleur Zwart Samenstelling Milieuvriendelijk EPDM rubber Bijproduct Ecolan lijmen en kitten en toebehoren Toepassing Vijvers, zwemvijvers en waterbassins Producten en materialen: Watermanagement Duurzaamheidspaspoort

52. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 51 Producten en materialen: Infra E-grass Welke uitdagingen uw buitenruimte ook heeft, wij gelo- ven dat het kan. Dat het ánders kan. Beter, goedkoper of mooier. Dat geloof in nieuwe mogelijkheden bepaalt onze visie en aanpak. Daarom werken er bij ons zestig mensen vanuit de social return. Daarom ontwerpen we slimme, innovatieve machines en materialen voor complexe situ- aties. Realiseren doen we net zo graag als ze bedenken. Grondig, professioneel en efficiënt. Op de manier die ons familiebedrijf al drie generaties kenmerkt: met volle inzet en toewijding waarbij vertrouwen en een goede relatie net zo belangrijk is als ervaring en kennis. E-grass Leverancier GKB Groep Kleur Groen Samenstelling Drainagesleuven met zand gevuld, substraat en sportveldengrond Toepassing Evenementengras speciaal voor de buitenruimte met snel wisselende functies (park/concertterrein/festival) Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

53. 52 Producten en materialen: Infra Webbased watergeefsysteem Irriview Webbased watergeefsysteem Irriview Leverancier Mastop Totaaltechniek Formaat (lxbxh) Divers Toepassing Groene gevels, daktuinen, bloembakken en groen in openbare ruimtes Het watergeefsysteem “Irriview” van MastopTotaaltechniek is dé oplossing als het gaat om water en voeding geven aan bijvoorbeeld groene gevels, daktuinen, bloembakken en groen in openbare ruimtes. Het kan worden ingezet om kosten te besparen, planten automatisch van water te voorzien en waterverspilling te voorkomen. Middels een internetverbinding vindt op basis van een abonnement registratie plaats van o.a. waterverbruik, vochtwaardes en temperaturen. Ook zijn er diverse opties mogelijk voor gebruik van leidingwater, hemelwater of hergebruik van retourwater en automatische vorstbescherming. In combinatie met een aansluiting op zonnestroom een bijzonder duurzame oplossing voor kleine en grote projecten. Duurzaamheidspaspoort

54. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 53 Eco Keeper - Kluitverankering De filosofie van Natural Plastics is het ontwerpen, fabri- ceren en vermarkten van producten die geen kostbare grondstoffen ontnemen aan onze aardbol. Wij hebben een gepatenteerd ondergronds boomplantsysteem ontworpen. Dit Keeper systeem voor ondergrondse kluitverankering (met behulp van afval uit voedselindustrie) zorgt voor een grote CO2 -compensatie. Het systeem biedt vele voordelen: een natuurlijk en esthetisch beeld, betere groei dan met boompalen (30%), snel en door iedereen toe te passen, beperkte nazorg, stormvast en 100% biologisch afbreekbaar. Er zijn al meer dan 15.000 bomen mee geplant. Eco Keeper - Kluitverankering Leverancier Natural Plastics Formaat (lxbxh) 7,5 x 2,5 x 2,5 cm en 12 x 2,5 x 2,5 cm Kleur Wit Samenstelling Bioplastics Bijproduct Naturope touw/kabel (biologisch afbreekbaar) Toepassing Ondergrondse boomverankering voor alle bomen met kluit; indien gewenst inclusief biologisch afbreekbare drainage en sheets Producten en materialen: Infra Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

55. 54 Producten en materialen: Infra Natureline - Dakbouwsysteem Natureline - Dakbouwsysteem Leverancier ZinCo Formaat (lxbxh) 200 x 100 x 6 cm Materiaal Het drainage-element in de Natureline-serie is gemaakt van duurzaam verbouwde rietsuiker. De bescherm- en filtermat bestaan uit door bacteriën gefermenteerd maïs- zetmeel. Sterk en eenvoudig te verwerken op bestaande machines en biologisch afbreekbaar ZinCo adviseert en levert systeemoplossingen voor daken gevelbegroeiing. ZinCo staat zijn klanten bij in de ontwerpen bestekfase met kennis over de opbouw, detaillering en de geldende eisen en richtlijnen op het gebied van daken gevelbegroeiing. Ook tijdens de realisatie is ZinCo de aangewezen partner die de installatie door ervaren hoveniers- bedrijven begeleidt en zich graag inzet voor een duurzaam eindresultaat. Het dakopbouwsysteem Natureline is samengesteld uit volledig hernieuwbare bioplastics. De lancering van Natureline betekent een verdere uitbreiding van het duurzame ZinCo-assortiment dat bestaat uit recyclebare en/ of gerecyclede en/of biologisch afbreekbare grondstoffen. Duurzaamheidspaspoort

56. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 55 Quarzitische Grauwacke De Beijer Bouwgrondstoffen heeft oog en hart voor de omgeving waarin wij werken. Bij de winning van de grondstoffen creëren we ruimte voor natuurontwikkeling. Duurzaam ondernemen met onder meer optimalisatie van onze logistieke dienstverlening, een milieuvriendelijk wagenpark en energiezuinige en geluidsarme machines. We overleggen met direct betrokkenen en organisaties op het gebied van natuur en milieu. Quarzitische Grauwacke Leverancier De Beijer Bouwgrondstoffen B.V. Kleur Naar wens in te vullen Samenstelling Puur natuurlijk gesteente voor duurzame toepassingen Toepassing Wandelpaden, parkeerplaatsverhardingen, waterbergende en passerende fundaties, schanskorvenvulling en decoratiedoeleinden Alternatief voor Basalt, kalksteen, grind, etc. Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

57. 56 Stabilizer - Halfverharding ecoDynamic staat voor ecologisch, duurzaam en bovenal dynamisch. Wij voeren producten die innovatief en ver- nieuwend zijn voor de groen- en gww-sector. Ons assortiment bestaat uit Stabilizer (natuurlijke halfverharding voor wandel- en fietspaden), HanseGrand Patentweg (in combinatie met Stabilizer een alles-in-één-concept voor verharde voeten fietspaden) en Grass Parking (groene basis voor parkeerplaatsen en evenementen). Stabilizer - Halfverharding Leverancier ecoDynamic Formaat (lxbxh) Korrelgrootte 0-5/6 mm of 0-8 mm (kleurkeuze-bepaald) Kleur Bepaald door de gekozen steenslag, uit groeves en rivieren; in IJssel-, Maas-, Hansa-, Provence- of Berliner Mix Samenstelling 100% natuurlijke halfverharding van gebonden steenslag met plantaardige binder Bijproduct Afstrooilaag (fractie 4-8 mm) Toepassing Als toplaag voor onder meer wandel- en fietspaden, boomspiegels, speelruimtes, pleinen en begraafplaatsen Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort

58. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 57 ExcluNatura Pure Olivine Volgens recent Nibe-onderzoek is betonbestrating al veruit de beste duurzame keuze. Met de ExcluNatura-lijn doet Excluton er een schepje bovenop. Door een geheel vernieuwde manier van produceren en het gebruik van minder milieubelastende en gerecyclede grondstoffen maakt Excluton de duurzaamste bestrating (ExcluBasic). De ExcluNatura Pure Olivine betonstraatsteen heeft een toplaag van pure olivijn, die CO2 uit de atmosfeer afvangt en neutraliseert. ExcluNatura Pure Olivine Leverancier Excluton Formaat (lxbxh) 21 x 10,5 x 8 cm en vele andere formaten Kleur Licht uitgewassen grijs/groene toplaag, kleurnuances in overleg Samenstelling Beton uit duurzame en gerecyclede grondstoffen, gemaakt door een duurzaam productieproces en voorzien van een toplaag van pure olivijn Toepassing Inrichting voor de duurzame buitenruimte Alternatief voor Standaardbetonbestrating Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

59. 58 ExcluBasic ExcluNatura Pigmento Leverancier Excluton Formaat (lxbxh) 21 x 10,5 x 8 cm en vele andere formaten Kleur Standaard grijs, overige kleuren in overleg Samenstelling Beton uit duurzame en gerecyclede grondstoffen, gemaakt door een duurzaam productieproces Toepassing Inrichting voor de duurzame buitenruimte Alternatief voor Standaardbetonbestrating ExcluNatura Pigmento ExcluBasic Leverancier Excluton Formaat (lxbxh) 21 x 10,5 x 8 cm en vele andere formaten Kleur Standaard grijs, overige kleuren in overleg Samenstelling Beton uit duurzame en gerecyclede grondstoffen, gemaakt door een duurzaam productieproces Toepassing Inrichting voor de duurzame buitenruimte Alternatief voor Standaardbestrating Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort Duurzaamheidspaspoort

60. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 59 ExcluNatura Luna Reflecto ExcluNatura Luna Reflecto Leverancier Excluton Formaat (lxbxh) 21 x 10,5 x 8 cm en vele andere formaten Kleur Diverse kleuren Samenstelling Beton uit duurzame en gerecyclede grondstoffen, gemaakt door een duurzaam productieproces, met een licht uitgewassen toplaag welke door reflectie veiligheid aan duurzaamheid koppelt Toepassing Inrichting voor de duurzame buitenruimte Alternatief voor Standaardbetonbestrating/Straatverlichting Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

61. 60 greenSand olivijn halfverharding Met greenSand kan iedereen op eenvoudige manier zelf zijn/haar CO2 -uitstoot opruimen. greenSand-producten bevatten of zijn gemaakt van 100% olivijn. Hierdoor hebben alle producten de eigenschap dat zij CO2 binden en daarmee helpen klimaatverandering tegen te gaan. De toepassingen zijn legio en gebruiksvriendelijk. greenSand wordt o.a. verwerkt in daktuinen boomsubstraten. In pure vorm is het functioneel te gebruiken als brekerzand voor bestrating en halfverharding zoals opritten, tuinpaden en parkeerplaatsen. Heeft u geen ruimte of toepassing voor het materiaal zelf, dan kunt u uw CO2 -uitstoot opruimen door aanschaf van greenSand CO2 Opruim Certificaten. greenSand olivijn halfverharding Leverancier greenSand Formaat (lxbxh) Verkrijgbaar in verschillende gradaties Kleur Variërend van donker tot lichter Samenstelling 100% olivijn Toepassing Wandel- en fietspaden, parkeerplaatsen, opritten, bestrating, strooizand Alternatief voor Basalt, graniet, zand Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort

62. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 61 GeoSteen® sierbestratingsassortiment MBI is een familiebedrijf waar duurzaamheid hoog in het vaandel staat. Voor de productie van stenen en tegels wordt gebruik gemaakt van gerecyclede materialen en alternatieve grondstoffen. Dit bevat zelfs ‘afvalstoffen’ uit andere fabrieken. Afgekeurde producties worden ge- broken en hergebruikt voor nieuwe stenen. De vier pro- ductielocaties draaien op groene stroom, opgewekt door eigen windmolens. MBI heeft de lichtgewicht betontegel geïntroduceerd. Dankzij de dikte van 4 cm ten opzichte van de standaard 6 cm tegel, levert dit niet alleen een bespa- ring op in gewicht, maar ook in verbruik van grondstoffen. Dit levert zowel voor transport als productie een enorme CO2 -reductie op. GeoSteen® sierbestratingsassortiment Leverancier MBI – De Steenmeesters Formaat (lxbxh) 30x20, 50x50, 60x30, 60x60, 80x40, 80x80, 100x100, Wildverband met een dikte van 4 cm of 6 cm Kleur Het assortiment bevat 17 kleuren Samenstelling Duurzaam kernbeton voorzien van een toplaag met op natuurlijke kleur geselecteerde materialen met als basis natuurlijke granulaten Toepassing Verharding van terras en oprit Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

63. 62 Ecoforto Ecoforto Leverancier MBI B.V. Formaat (lxbxh) Breed assortiment elementverhardingen Samenstelling Beton op basis ECOFORTO-productieproces Toepassing Bestratingsproducten voor openbare inrichting Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort

64. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 63 Achterhoeks Padvast - Halfverharding Netterden Zand en Grind onderscheidt zich met de grote diversiteit en hoge kwaliteit van zand-, grind- en steen- slagproducten. Deze grondstoffen vinden toepassing in diverse marktsegmenten, zoals beton, asfalt, wegenbouw, recreatie,degrofkeramischeindustrieendekalkzandsteen- industrie. Achterhoeks Padvast - Halfverharding Leverancier Netterden Zand en Grind Formaat (lxbxh) Diverse sorteringen, waaronder 0/8 en 0/14 mm Kleur Witgrijs, natuurlijke uitstraling Samenstelling 100% kwartsietsteen; het duurzame halfverhardingsmateriaal is sterk, slijtvast en waterdoorlatend en behoeft nauwelijks onderhoud Toepassing Aanleg en onderhoud van recreatieve paden, boswegen en zandwegen Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

65. 64 Oud Hollandse tegels De Schellevis-tegels zijn geïnspireerd door de natuur. De speciaal geselecteerde grondstoffen en fabricage- processen geven de tegels hun specifieke kleur en ka- rakter. De tegels worden met natuurlijke grondstoffen in een milieuvriendelijk productieproces vervaardigd. Bij de productie komen geen schadelijke stoffen vrij en het materiaal is 100% recyclebaar. Oud Hollandse tegels Leverancier Schellevis Beton B.V. Formaat (lxbxh) Diverse afmetingen Kleur Diverse kleuren Samenstelling Beton Toepassing Betontegels en hulpstukken bestemd voor bestratingen met verkeer en voor dakbedekkingen Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort

66. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 65 TTE Eco Plus Rooster - voor behoud van natuurlijke drainage Waarom zou je de natuur niet voor je laten werken? Wij doen dat graag; met erfverhardingssystemen die het bodemleven in stand houden. Zo creëer je een natuurlijke drainage ondergronds en een groene oase met verkoeling en CO2 -binding bovengronds. Inmiddels is in de afgelopen 25 jaar ruim 3 miljoen vierkante meter in Europa gelegd. Bij ons kun je terecht voor goede en efficiënt duurzame alternatieven voor buitenproducten. Wij bieden graag onze retouropties aan, zodat materialen elders weer hergebruikt kunnen worden. TTE Eco Plus Rooster - voor behoud van natuurlijke drainage Leverancier TONN 360 graden duurzaam Formaat (lxbxh) 80 x 40 x 6 cm Samenstelling Plastic huishoudafval Bijproduct Gras, TTE Eco Plus substraten, waterdoorlatende steentjes, fijnnet, Govaplast vlonderplanken, recycle opsluitband, enz. Toepassing (Gras)parkeerplaatsen, bermverharding, boombescherming, fundering voor schuur, tuinhuis en meer, evenemententerreinen, campingplaatsen, modulaire en vlonderterrassen, paddocks Alternatief voor Bestrating, grind, puin, asfalt, (hard)hout, drainage, afvoer, kolken Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

67. 66 Wienerberger vormbak straatbakstenen Duurzaam ondernemen is voor Wienerberger geen mo- dewoord. Als keramisch marktleider zit duurzaamheid in het DNA van de organisatie. Al tientallen jaren kijkt Wie- nerberger naar de balans tussen economische (profit), ecologische (planet) en sociale (people) factoren. Met een uitgebreid kwaliteits- en milieuzorgsysteem: geborgde aandacht voor grondstoffen, eindproducten, bedrijfspro- cessen én de omgeving. Wienerberger vormbak straatbakstenen Leverancier Wienerberger BV Formaat (lxbxh) WF, DF, KK70, KK80, UWF65, UDF65, LF65 Kleur Diverse kleuren Samenstelling Straatbaksteen Toepassing Bestrating Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort

68. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 67 Wienerberger Wasserstrich straatbakstenen Duurzaamheidspaspoort Wienerberger Strengpers straatbakstenen Leverancier Wienerberger BV Formaat (lxbxh) WF, DF, UWF65, UDF65, UWF60, UDF60, Tegel Kleur Diverse kleuren Samenstelling Straatbaksteen Toepassing Bestrating Wienerberger strengpers straatbakstenen Wienerberger Wasserstrich straatbakstenen Leverancier Wienerberger BV Formaat (lxbxh) WF, DF, KK70, KK80, UWF65, UDF65, LF65 Kleur Diverse kleuren Samenstelling Straatbaksteen Toepassing Bestrating Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

69. 68 Green Earth graszaad Barenbrug helpt groenbeheerders met een duurzamer gebruik en beheer van gras. Dit levert een bijdrage aan De Groene Aarde waar ook de volgende generaties op kunnen spor- ten en recreëren. Het Green Earth-keurmerk staat voor vier concrete eisen waaraan gras- mengsels moeten voldoen om voor dit duur- zaamheidskeurmerk in aanmerking te komen: minder gebruik van water, minder gebruik van meststoffen, minder gebruik van pesticiden en minder maaien. Green Earth graszaad Leverancier Barenbrug Holland BV Type bedrijf Leverancier van duurzame grassen en graszaad Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort

70. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 69 Sierheesters Onze kwekerij past een natuurlijke manier van kweken toe met diep respect voor alles wat leeft. Door jarenlang gebruik van mycorrhiza, compost, compostthee, insecten en organische mest, en door levend waterbeheer en eigen innerlijke ontwikkeling is er een evenwicht in de kwekerij ontstaan. Dit zorgt voor een goed aanslaan en doorgroei- en van de planten bij de eindgebruiker. Sierheesters Leverancier Boomkwekerij J. Mouws Formaat potmaat/ lengte/stamdikte etc. 2,5- en 3,5-literpot Kleur Divers Toepassing In borders, tuinen en plantsoenen Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

71. 70 Bos-, laan- en parkbomen Vanuit onze passie voor bomen en onze eeuwenoude tra- ditie – M. van den Oever boomkwekerijen bestaat al ruim 200 jaar – voelen wij ons verplicht om als verantwoordelijk lid van de samenleving te handelen en in alle opzichten een duurzame toekomst na te streven. We zijn voorloper met de toepassing van duurzaamheid en MVO in de bedrijfsvoering, en een nuchtere no-nonsense aanbieder van een breed assortiment bomen en planten. Bos-, laan- en parkbomen Leverancier Boomkwekerij Van den Oever Formaat potmaat/ lengte/stamdikte etc. Bomen tot en met een stamomvang van 100 cm Kleur Alle kleuren Toepassing Overal Bijzonderheden Alle benodigde materialen voor het planten en verzorgen en een deskundig advies, met als resultaat: “De beste boom op de beste plaats” Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort

72. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 71 Meerstammige bomen Boomkwekerij Ebben is sinds 1862 actief als producent van milieuvriendelijk en duurzaam geteelde beplanting voor de realisatie van groenprojecten in de (semi-)openbare of particuliere ruimte. Wij zijn gespecialiseerd in meerstammige bomen, klimbomen, laan- en parkbomen, karakteristieke bomen en solitaire heesters. Meerstammige bomen Leverancier Boomkwekerij Ebben Formaat potmaat/ lengte/stamdikte etc. Leverbaar van twee tot meerdere stammen, in een groot bereik aan stamomvang Kleur Voorjaar: lichtgroen blad; Zomer: glanzend, groen blad; Herfst: geel blad, bruine vruchten; Winter: grijsbruine bast (Dit geldt specifiek voor de Carpinus betulus) Toepassing In lanen, parken en grote tuinen. Als meerstammige boom zeer geschikt voor bakken en daktuinen Bijzonderheden De Carpinus betulus (haagbeuk) is een inheemse soort Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

73. 72 Wildeplantenzaden bloemenweidemengsels Cruydt-Hoeck biedt een groot sortiment inheemse wildeplantenzaden en bloemenweidemengsels. Wij verzorgen productie, advies en verkoop. Wilde bloemen dragen bij aan de biodiversiteit en de leefomstandigheden van bijen, vlinders, vogels en… mensen. Maar bovenal zijn wilde bloemen adembenemend mooi en een verantwoorde keuze voor tuin, park en het openbaar groen. Wildeplantenzaden bloemenweidemengsels Leverancier Cruydt-Hoeck Kleur Veelkleurig Toepassing Zadenmengsels voor de aanleg van inheemse bloemenweides in openbaar groen, tuin en park Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort

74. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 73 Green-to-Colour - Borderbeplanting IN BEHANDELING Griffioen Wassenaar is trendsettend leverancier van vaste planten. Een beplanting met vaste planten volgens het Green-to-Colour-concept kent een lange levensduur. Het concept bestaat uit een ontwerp, de juiste soorten- keuze, grondbewerking, zware kwaliteit vaste planten en een maaien bemestingsplan. Het zorgt voor snelle dichtgroei, onderdrukt onkruid en heeft een laag onderhoudsniveau. Daarbij dragen de vaste planten sterk bij aan de biodiversiteit. Green-to-Colour - Borderbeplanting Leverancier Griffioen Wassenaar Potmaat P11 Kleur Green-to-Colour Toepassing Toepassingen van vaste planten, in zowel openbaar groen als compacte projecten Bijzonderheden Snelle dichtgroei, weinig onderhoud, veel biodiversiteit Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

75. 74 Inheemse zaden Heem realiseert en beheert natuurlijke vegetaties in de landschappelijke en stedelijke omgeving. De daarvoor benodigde inheemse zaden vermeerderen wij onder strikte condities op onze eigen kwekerij. Het draait bij al onze activiteiten om unieke kennis en ervaring. Daarom kunnen we garantie bieden op het eindbeeld van de projecten die we begeleiden. Inheemse zaden Leverancier Heem Toepassing Duurzame vegetaties in elke buitenruimte, bijvoorbeeld klaprozen in stadsbermen, bloemenweides in woonwijken, etc. Bijzonderheden Zaaimateriaal afkomstig van een natuurlijk beheerde kwekerij Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort

76. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 75 Ilex crenata ‘Dark Green’ Ilex Concepts v.o.f. is een samenwerking van twee kwekers, die Ilex crenata ‘Dark Green’ kweken in verschillende vormen en maten. Ilex crenata ‘Dark Green’ is een gezonde plant, die niet gevoelig is voor ziektes en/of plagen. Een goede keus, als alternatief voor de buxus! Ilex crenata ‘Dark Green’ Leverancier Ilex Concepts v.o.f. Formaat potmaat/ lengte/stamdikte etc. Bol, struik en andere vormen, vanaf P 9 tot C 30, hoogte vanaf 10 cm tot 180 cm Toepassing Haag, solitair of andere vormen Bijzonderheden Paleis Het Loo heeft de Ilex crenata ‘Dark Green’ na 3 jaar onderzoek uitgekozen als beste alternatief voor buxus Producten en materialen: Beplanting Ilex Concepts vof Locatie Boskoop (Post adres) Reijerskoop 321 2771 BN Boskoop - Holland +31 6 51392952 Locatie Bavel Lage Aard 2b 4854 NM Bavel -Holland +31 6 22805052 IBAN: NL11 ABNA 0538 2834 32 BIC: ABNANL2A Kvk: 55932223 - BTWnr: NL851913428B01 Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

77. 76 Bloembollenmengsels voor verwildering Jac. Uittenbogaard Zonen (JUB Holland) is al jaren een MPS-gecertificeerd bedrijf, gespecialiseerd in bloembollenmengsels voor verwildering. Met deze mengsels zorgen wij voor een lange en meerjarige bloei in zowel het gazon als de bermen. We hebben in onze samenwerking met De Vlinderstichting en de Nederlandse Bijenhoudersvereni- ging bloembollenmengsels samengesteld die bijdragen aan de biodiversiteit. Bloembollenmengsels voor verwildering Leverancier Jac. Uittenbogaard Zonen Kleur Kleurrijk Toepassing De bloembollenmengsels zijn geschikt voor gazon en bermbeplanting in het openbaar groen, tuin en parken Bijzonderheden Deze mengsels zorgen voor een kleurrijk beeld, verhogen de biodiversiteit en vragen weinig tot geen onderhoud. Gericht op vele jaren bloei Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort

78. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 77 Fleur Robuste® - Borderbeplanting Lageschaar Vaste Planten kweekt al meer dan 30 jaar een groot sortiment vaste planten op eigen kwekerij. Wij leveren vanouds aan de professionele markt van hoveniers, grootgroenvoorzieners en gemeenten. Fleur Robuste® - Borderbeplanting Leverancier Lageschaar Vaste Planten Kleur Kleurrijk Toepassing De planten vormen één jaar na aanplant een gesloten vege- tatie en hebben daarna weinig onderhoud nodig (ze zijn ziektevrij). Op de bodem vormt zich een dichte laag met blad, die verdamping tegengaat (water geven hoeft niet) Bijzonderheden Kleurrijk beeld, verhoogt de biodiversiteit en gaat minimaal tien jaar mee. Duurzaam gekweekt, onder Milieukeur Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

79. 78 Prairie Garden® Prairie Garden® Leverancier Lageschaar Vaste Planten Kleur Kleurrijk Toepassing Onderhoudsarm, gevarieerd en diepwortelend beplan- tingssysteem, met natuurlijk evenwicht tussen de planten. Afdekking grond met prairieva (vulkanisch materiaal) geeft onkruidzaden geen kans en buffert regenwater Bijzonderheden Door verscheidenheid blijft tuin kleurrijk en trekt hij veel bijen, vlinders en andere insecten aan. Duurzaam gekweekt, Milieukeur Producten en materialen: Verhardingen Duurzaamheidspaspoort

80. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 79 Rosa Spelarosa De Levende Kwekerij van Mulders maakt meer en meer gebruik van de oplossingen die de natuur biedt. Afge- lopen decennium namen wij vele maatregelen om het gebruik van chemie tot een minimum te beperken. En met succes. Een heel leger aan insecten, vogels en micro- organismen,gezondwater,soortkeuzeennatuurlijkeplant- versterkers zorgt voor prachtige sterke en weerbare rozen. De duurzame teeltmethode die Mulders de afgelopen tien jaar heeft ontwikkeld, is niet onopgemerkt gebleven. Zo verkregen wij de hoogst mogelijke score van MPS (A-status) en een duurzaamheidspaspoort. Rosa Spelarosa Leverancier Mulders Formaat potmaat/ lengte/stamdikte etc. Divers Kleur Divers Toepassing In tuin, in pot op balkon Bijzonderheden Hele zomer bloei Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

81. 80 Sedummixmat Sempergreen® is de grootste ontwikkelaar en leverancier van vegetatiematten voor groene daken, groene gevel- systemen én kant-en-klare bodembedekkers. Jarenlange ervaring, prachtige projecten en eigen kwekerijen in Nederland, Amerika en China garanderen het allerbeste projectresultaat. Sempergreen® staat voor duurzame kwaliteit, eerlijk advies en een perfecte begeleiding. Van- uit eigen kwekerij leveren wij wereldwijd. Hoe, wanneer en waar de opdrachtgever maar wil. Want juist omdat we groot zijn, kunnen we flexibel zijn. Making the world a bit greener every day, that’s our ambition! Sedummixmat Leverancier Sempergreen® Formaat (lxbxh) Standaard 100 x 200 cm of 100 x 100 cm, dikte 2-4 cm; andere afmetingen mogelijk Kleur Groene Sedumplanten, bloeien in o.a. roze, geel en wit Samenstelling De biologisch afbreekbare Sedummixmat wordt beplant met 10 - 12 soorten Sedumplanten, op een kokosvezelmat en een speciaal ontwikkeld substraat. Bij levering is de mat altijd voor ± 95% begroeid. Geproduceerd conform FLL-richtlijnen Bijproduct Drainage, substraat, beschermdoek Toepassing Volwaardige begroeiing voor elk type dak (plat tot sterk hellend) en als kant-en-klare bodembedekker voor rotondes, middenbermen en dakterrassen Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort

82. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 81 Vegetatiemat Sedumtapijt Als fabrikant van systeemoplossingen is ZinCo een pionier op het gebied van groene daken. We opereren al tientallen jaren met veel succes in veel landen wereldwijd. Ge- dreven door duurzaamheid zorgen we voor innovatieve ecologische oplossingen voor alle mogelijke groendaken (hellend, plat) zonder de waterdichte laag te penetreren. Vegetatiemat Sedumtapijt Leverancier ZinCo Afmetingen 1.00 m x 2.00 m Gewicht 16–20 kg/m² (per rol van 2 m²) Toepassing Een doorwortelde vegetatiemat met ± 8 verschillende Sedum- soorten. Geeft direct resultaat en is geschikt voor hellende en windgevoelige daken. De drager zal na aanleg, binnen enkele jaren volledig afgebroken zijn zonder nadelige gevolgen voor de groei. Het product heeft zich al meer dan 15 jaar bewezen. De vegetatiematten zijn de lichtste in de markt, waardoor belastingen op het dak minimaal blijven Samenstelling De vegetatiematten worden gekweekt op een biologisch afbreekbare drager van schapenwol met hierop een sub- straatlaag op basis van gerecyclede keramische materialen Producten en materialen: Beplanting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

83. 82 Producten en materialen: Verlichting buitenlamp SALUTE® Heijderhoff is een onderdeel van Heijderhoff hovenier, ei- genaar Diederik Hol ontwerpt en ontwikkelt functionele elementen die passen in de groene buitenbeleving van deze tijd. De buitenlamp SALUTE® vormt met de plant één geheel en is door de gebogen conische vorm zeer herken- baar. Het basismodel bestaat uit een robuuste constructie van Cor-Tenstaal. Een speciaal ontwikkelde betonvoet zorgt voor een stevige verankering. De lamp is samen met de plant in één werkgang te plaatsen. De buitenlamp SALUTE® is een drager voor techniek en biedt ruimte voor het integreren van een oplaadpunt voor voertuigen, wandcontactdoos en/of waterkraan, intercom of als zuil voor narrowcasting. buitenlamp SALUTE® Leverancier Heijderhoff Afmeting 70 x 70 cm grondoppervlak en vrije doorloophoogte vanaf 210 cm Materiaal Blank Cortenstaal, thermisch verzinkt of gepoedercoat in Ral-kleuren Duurzaamheidspaspoort

84. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 83 Producten en materialen: Verlichting Grondspots HYVE, FLUX, FUSION, DB-LED, DB-LED RVS HERBEOORDELING IN BEHANDELING Ledverlichting is voor het verlichten van de tuin en de openbare buitenruimte de meest duurzame en energiezuinige optie. Ook qua lichtopbrengst en sfeer is het inmiddels een volwaardig alternatief voor armaturen met traditionele lichtbronnen. in-lite ontwerpt zijn armaturen zelf, in samenwerking met fabrikanten die leidend zijn in Ledtechnologie. Het 12 volt systeem is eenvoudig en vei- lig zelf aan te leggen. Grondspots HYVE, FLUX, FUSION, DB-LED, DB-LED RVS Leverancier in-lite design Formaat (lxbxh) Ø 60 mm met ring Ø 68 mm, Ø 22 met evt. ring Ø 40 Kleur Zilver RVS Samenstelling Slagvast polycarbonaat met RVS ring Toepassing Van klein zacht licht tot gebundeld licht van 3 meter; over- rijdbaar en te verwerken in bestrating en hout. Grondspots FUSION, HYVE en FLUX komen standaard met RVS ring die op het oppervlak rust. DB-LED en DB-LED RVS bieden een kleiner geïntegreerd armatuur Alternatief voor Verlichting met een traditionele gloei- of halogeenlichtbron Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

85. 84 Staande lampen LIV, LIV LOW, LIV LOW DARK HERBEOORDELING IN BEHANDELING Wandlampen BLINK, BLINK DARK, LIV WALL, CURV, CUBID Leverancier in-lite design Formaat (lxbxh) Diverse afmetingen Kleur Rosé Silver en Dark Grey Samenstelling Aluminium behuizing Toepassing Verkrijgbaar in verschillende vormen, maten en lichtop- brengsten. Voor klein sfeerlicht zijn CURV en CUBID zeer geschikt, voor groter licht BLINK en BLINK DARK. LIV WALL en CURV zijn tevens geschikt om aan te sluiten op 220 volt Alternatief voor Verlichting met een traditionele gloei- of halogeenlichtbron Wandlampen BLINK, BLINK DARK, LIV WALL, CURV, CUBID HERBEOORDELING IN BEHANDELING Staande lampen LIV, LIV LOW, LIV LOW DARK Leverancier in-lite design Formaat (lxbxh) Ø 67 mm, hoogte 612 mm en 360 mm Kleur Rosé Silver en Dark Grey Samenstelling Aluminium behuizing, hoogwaardige kunststoflens Toepassing De staande lampen geven rondom een warm wit licht en zijn te gebruiken als sfeermaker op het terras, langs een pad of in een border. Ze zijn eenvoudig in de grond te steken of op een harde ondergrond te monteren Alternatief voor Verlichting met een traditionele gloei- of halogeenlichtbron Producten en materialen: Verlichting Duurzaamheidspaspoort Duurzaamheidspaspoort

86. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 85 Buitenspots SCOPE, BIG SCOPE, SUB HERBEOORDELING IN BEHANDELING Buitenspots SCOPE, BIG SCOPE, SUB Leverancier in-lite design Formaat (lxbxh) Ø 62 mm, Ø 65 mm, Ø 81 mm Kleur Charcoal Samenstelling Aluminium behuizing, glazen lens Toepassing Led-buitenspots SCOPE en BIG SCOPE voor aanlichten van tuinelementen zijn eenvoudig in de grond te steken of met een grondplaat op harde ondergrond te monteren. Voor het verlichten van vijvers, fonteinen e.a. is er onderwaterspot SUB Alternatief voor Verlichting met een traditionele gloei- of halogeenlichtbron Producten en materialen: Verlichting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

87. 86 Metronomis LED - Straatverlichting Koninklijke Philips is een veelzijdige onderneming die actief is op het gebied van gezondheidszorg en welzijn. De onderneming is gericht op verbetering van de kwaliteit van leven van mensen door middel van zinvolle innovaties op het terrein van gezondheidszorg, lifestyle en verlichting. De onderneming heeft leiderschapsposities op uit- eenlopende gebieden, waaronder energiezuinige verlichting en nieuwe verlichtingstoepassingen. Metronomis LED - Straatverlichting Leverancier Philips Lighting Formaat (lxbxh) Divers Kleur Divers Samenstelling Divers Toepassing Op alle locaties waar veiligheid, sfeer en beleving gewenst is Producten en materialen: Verlichting Duurzaamheidspaspoort

88. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 87 Dutch Environment Group DUTCHENV ROADLED – HSL, Cateye, Bakentop, Barrier, Maritime panel, Top, Tubeled, Cub HERBEOORDELING IN BEHANDELING ROADLED ontwikkelt en produceert speciale wegmarkering en -verlichting op basis van unieke solar-ledtechniek. De ingebouwde led werkt volledig autonoom, namelijk op zonne-energie. Onze innovatieve producten zijn effectief, efficiënt en duurzaam, met focus op het verhogen van de verkeers- en sociale veiligheid. Onze producten worden zover mogelijk cradle-to-cradle en CO2 -neutraal geproduceerd en gerecycled. Zusterbedrijf Freshlight-Agri levert ioniserende verlichting en luchtzuivering. ROADLED - Wegmarkering en verlichting HSL, Cateye, Bakentop, Barrier, Maritime panel, Top, Tubeled, Cub Leverancier ROADLED Formaat (lxbxh) 600 x 250 x 60 mm (HSL) Kleur Grijs (std), LED full spectrum daglicht Samenstelling PP-regranulaat, aluminium, ABS, solarpanel, Li-ion batterij, led Toepassing De Hybrid Street Light (HSL) werkt op zonne-energie (bespa- ring energieverbruik) en heeft mogelijkheid van netaansluiting. De HSL onderscheidt zich op duurzaamheid en kwaliteit (hoogwaardige ledverlichting) Alternatief voor Reguliere straatverlichting Producten en materialen: Verlichting Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

89. 88 ROADLED Care – Dropkit, Easybike, Flag Stone, Curbs HERBEOORDELING IN BEHANDELING Freshlight-Agri Ionbooster, Ledbulb, Ionbulb 25, Ionbulb 80 Leverancier Freshlight-Agri Formaat (lxbxh) 500 x 120 x 70 mm (Ionbooster) Kleur Grijs Samenstelling PP-regranulaat, ABS, aluminium, koper, koolstof Toepassing In stallen om binnenklimaat te verbeteren Alternatief voor Primair coronadraden, secundair luchtwasser Freshlight-Agri – Ionbooster, Ledbulb, Ionbulb 25, Ionbulb 80 HERBEOORDELING IN BEHANDELING ROADLED Care - Wegmarkering en verlichting Dropkit, Easybike, Flag Stone, Curbs Leverancier ROADLED Care Formaat (lxbxh) Ø500 x 500 mm (Dropkit) Kleur Grijs (std), led in rood, blauw, groen, amber en wit Samenstelling PP-regranulaat, aluminium, ABS, solarpanel, Li-ionbatterij, led Toepassing Bij horeca en openbare buitenplekken die zijn aangewezen als rooklocatie, bij entrees van gebouwen Producten en materialen: Verlichting Duurzaamheidspaspoort Duurzaamheidspaspoort

90. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 89 Producten en materialen: Inrichting Buitenruimte Robuust Robinia - Speeltoestellen Goede Speelprojecten is actief op het gebied van ontwerp en realisatie van speelplekken in de buitenruimte. Kwali- teit en duurzaamheid zijn het uitgangspunt. Daarnaast is er een groot sociaal engagement. De visie van de fabrikanten (in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk) sluit daarbij aan. Robuust Robinia - Speeltoestellen Leverancier Goede Speelprojecten Kleur Houtkleur, standaard met een transparante lazuurlaag Samenstelling Modulaire bouwwijze met genormeerde onderdelen van hardhout, RVS of verzinkt staal. Robinia pseudo-accacia is het hardste en duurzaamste Europese hardhout in duurzaamheidsklasse I-II Bijproduct Platformen van 4 cm dik Europees eikenhout Toepassing Speeltoestellen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

91. 90 Producten en materialen: Inrichting MeubilairProducten en materialen: Inrichting Buitenruimte Speelkunst Speelkunst Leverancier Goede Speelprojecten Formaat (lxbxh) Maatwerk Samenstelling Robinia pseudoacacia, het hardste en duurzaamste Europese hardhout in duurzaamheidsklasse I-II; RVS verbindingselementen; herculestouw Toepassing Speeltoestellen Duurzaamheidspaspoort

92. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 91 Buitenbank Pure Grijsen park straatdesign wil een bijdrage leveren aan de duurzame kwaliteit van de gebouwde en de natuurlijke omgeving. Dat doen we onder meer door producten te ontwikkelen en te produceren met een lange levensduur. Wij maken doordacht ontworpen parken straatmeubilair van be- stendige materialen. Buitenbank Pure Leverancier Grijsen park straatdesign Formaat (lxbxh) 300 x 53,8 x 86 cm Kleur (Rood/bruin) houtkleur Samenstelling Zitvlak en rugleuning van FSC 100% Douglas hout (thermisch behandeld), bankpoten en frame voor rugleuning van thermisch verzinkt, gepoedercoat staal Toepassing Geschikt voor elke buitenruimte Producten en materialen: Inrichting Buitenruimte Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

93. 92 Natuurlijke speelelementen Hacron Groen staat voor advies, ontwerp, aanleg, beheer en onderhoud van groenprojecten (plantsoenen, sportvelden, tuinen, landschapsbeheer boomverzorging). Ruim 80% van de 300 medewerkers heeft een bijzondere positie op de arbeidsmarkt. Het is de kracht van Hacron hen te begeleiden bij hun ontwikkeling op een reguliere werkplek. Hacron heeft nu ook een eigen lijn van duurzame houten speelelementen incl. veiligheidscertificaat. De unieke Ha- cron speelelementen zijn van hout gemaakt en zijn verkrijgbaar in de volgende varianten: paddenstoel, klimpaal, evenwichtsbalk, stapschijf en stappaal. Natuurlijke speelelementen Leverancier Hacron Groen Formaat (lxbxh) Divers Kleur Divers Samenstelling Eikenhout en kastanjehout Producten en materialen: Inrichting Buitenruimte Duurzaamheidspaspoort

94. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 93 Insectenhotel de BeeLoft Heijderhoff is een onderdeel van Heijderhoff hovenier, ei- genaar Diederik Hol ontwerpt en ontwikkelt functionele elementen die passen in de groene buitenbeleving van deze tijd. Het eenvoudig te plaatsen insectenhotel BeeLoft heeft een stevig solide casco van Cor-ten staal. In het casco zijn 12 houten cassettes te plaatsen die voor verschillende soorten insecten een nest- of schuilplaats bieden. De cassettes zijn naar wens, eventueel ook zelf, te vullen en kunnen worden voorzien van extra opties voor educatie. Met de BeeLoft en een passend beplantingsconcept kunt u op elk terrein makkelijk een bijdrage leveren aan de bevordering van de biodiversiteit. Insectenhotel de BeeLoft Leverancier Heijderhoff Formaat (lxbxh) 125 cm x 60 cm x 210 cm Kleur Oranje/Bruin Samenstelling Basis: Cor- Tenstaal, casettes: divers Producten en materialen: Inrichting Buitenruimte Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

95. 94 Douglas tuinhuizen Schäffer Tuinhuizen is gespecialiseerd in het maken van maatwerk houtbouw. Hiermee bedoelen we opbergschuurtjes, tuinhuizen, garages, veranda’s en vakantiewoningen. Deze gebouwen worden gemaakt van Nederlands Douglas-hout, een prachtige inlandse hardhoutsoort. Douglas tuinhuizen Leverancier Schäffer Tuinhuizen Formaat (lxbxh) Maatwerk Samenstelling Nederlands milieuvriendelijk verduurzaamd hout Toepassing Opbergschuurtjes, tuinhuizen, garages, veranda’s en vakantiewoningen Producten en materialen: Inrichting Buitenruimte Duurzaamheidspaspoort

96. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 95 Grindschutting Gard Care levert duurzame steenkorf- en grindschutting- oplossingen op maat. Deze worden toegepast als erfafscheidingen, afscheidingswanden tussen tuin en terras, bloembakken en keerwallen of als façades aan gebouwen. De duurzaamheid uit zich in een onderhoudsvrije, lange levensduur en een eenvoudige volledige recyclebaarheid. Grindschutting Leverancier Gard Care Formaat (lxbxh) Diverse afmetingen en ook op maat gemaakt Kleur Grijs, vulling naar smaak aan te passen Samenstelling Een speciale fijnmazige binnendraad maakt het mogelijk om de korf te vullen met diverse materialen vanaf 10 mm, zoals grind/split van 8-16 mm, brokjes tot 40 mm, schelpen, houtsnippers, etc. Toepassing Tuin, gebouw, infra en openbare ruimtes Alternatief voor Houten schuttingen, coniferen, gemetselde wanden, etc. Producten en materialen: Afscheidingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

97. 96 Producten en materialen: Afscheidingen Steenkorven schutting Steenkorven schutting Leverancier Gard Care Formaat (lxbxh) In elke gewenste maat te verkrijgen Kleur Grijs, vulling naar smaak aan te passen Samenstelling Steen en gaas uit 4 mm dikke staaldraden Toepassing Tuin, gebouw, infra en openbare ruimtes Alternatief voor Houten schuttingen, coniferen, gemetselde wanden, etc. Duurzaamheidspaspoort

98. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 97 Greenwall Duurzaam en groen geluidsscherm Greenwall levert duurzame geluidsschermen aan particulier, overheid en inrichter van openbare ruimte. De Greenwall Compact is een geluidswerende tuinafscheiding en bestaat uit cassettes die tussen of tegen palen kunnen worden gezet. De elementen zijn stapelbaar, waardoor verschillende hoogtes te realiseren zijn. Ze zijn begroeibaar met klimplanten. De Greenwall Compact is populair onder hoveniers vanwege de eenvoudige verwerkbaarheid en gunstige prijs. Greenwall Duurzaam en groen geluidsscherm Leverancier Greenwall B.V. Formaat (lxbxh) 100 x 180/200 x 12 cm Kleur Natuur Samenstelling Stalen kooi, ingelegd met een doek van kokosvezel en gevuld met een organisch substraat Bijproduct Duurzame houten palen Toepassing Geluidsscherm, rust privacy, tuinafscheiding Alternatief voor Betonnen, glazen of kunststof geluidsschermen, schuttingen en tuinafscheidingen Producten en materialen: Afscheidingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

99. 98 I N N OVAT I V E B A R R I E R S YS T E M S Kokowall Geluidsscherm Kokosystems produceert natuurlijke tuinen geluidsschermen voor particulier en professioneel gebruik. De schermen zijn door de perfecte aanhechting van klimplanten ideaal geschikt om te laten begroeien. Het verwerken van gerecyclede en recyclebare materialen met een lange levensduur garandeert een duurzame toepassing in de openbare ruimte. Daarnaast doet Kokosystems er alles aan om tijdens het productieproces zoveel mogelijk energie te besparen en restafval verantwoord te verwerken. Kokowall Geluidsscherm Leverancier Kokosystems B.V. Formaat (lxbxh) Klantspecifiek Kleur Natuurlijke uitstraling Samenstelling Dubbele rij gerecyclede kunststofbuizen omwikkeld met kokosvezel met daarin opgesloten een geluidsisolerende staalplaat in stalen frame rondom Bijproduct Stalen palen en transparante panelen Toepassing Als geluidsscherm voor particulier of professioneel gebruik en voor toepassing in de openbare ruimte Producten en materialen: Afscheidingen Duurzaamheidspaspoort

100. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 99 Kokowall Tuinscherm, Kokowall XL Zichtscherm Kokowall Tuinscherm Leverancier Kokosystems B.V. Formaat (lxbxh) 180 x 180 cm, 200 x 200 cm, 250 x 200 cm (maatwerk mogelijk) Kleur Natuurlijke uitstraling Samenstelling Gerecyclede kunststofbuizen omwikkeld met kokosvezel in stalen frame rondom Bijproduct Gaaspanelen en hardhouten of stalen palen Toepassing Als afscheiding voor particulier of professioneel gebruik en voor toepassing in de openbare ruimte I N N OVAT I V E B A R R I E R S YS T E M S Producten en materialen: Afscheidingen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

101. 100 Moswand Creatief, bijzonder, natuurlijk en groendesign zijn de kern- woorden voor OASEGROEN. Speciale op maat gemaakte interieurbeplanting, groene wandenvazen en decoratie van de bijzonderste soort. OASEGROEN maakt van elk van zijn elementen een ware groenbeleving en biedt met de Moswand de eigenschappen en uitstraling van een levende wand, met het onderhoud van een kunstplant. De Moswand is één van de producten waar duurzaamheid en groendesign elkaar ontmoeten. Moswand Leverancier OASEGROEN Formaat (lxbxh) 120 x 60 x 6 cm Kleur Groen Toepassing Als gevelgroen overal in huis en buiten op beschutte plekken Alternatief voor Livingwalls/greenwalls Producten en materialen: Interieur Duurzaamheidspaspoort

102. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 101 Bakken voor interieurbeplanting Roessink Hydroculture is specialist in duurzame interieurbeplantingen, plantenbakken en kantoorbeplantingen, en verzorgt onderhoud van interieurbeplantingen. Bakken voor interieurbeplanting Leverancier Roessink Hydroculture Formaat (lxbxh) Custom-made Kleur Groen en RVS Samenstelling RVS Producten en materialen: Interieur Roessink Hydroculture Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

103. 102 Cortenstaal maatwerk A+Concepts is actief met Cortenstalen en RVS producten voor de aankleding van de buitenruimte en landschaps- architectuur in het algemeen. Daarbij spelen duurzaamheid, innovatie, modulair, design en een optimale prijs-kwali- teitsverhouding stuk voor stuk een onderscheidende rol. Wij bedienen daarmee het hogere midden- en luxe markt- segment. Dat kan zowel in een particuliere omgeving, als ook B2B en zelfs bij infrastructurele projecten. Daarbij is het maatwerk een antwoord op de meest ultieme wensen van deze tijd. Cortenstaal maatwerk Leverancier A+Concepts, Alleari BV Formaat (lxbxh) Van klein tot groot Kleur Roestbruin Samenstelling Cortenstaal kan in alle mogelijke samenstellingen toegepast worden Toepassing Borderranden, plantenbakken, terrashaarden, vuurschalen, sculpturen, ornamenten, etc. Producten en materialen: Grondstoffen en Materialen Duurzaamheidspaspoort

104. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 103 RVS maatwerk RVS maatwerk Leverancier A+Concepts, Alleari BV Formaat (lxbxh) Divers Kleur RVS grijs Samenstelling RVS kan in alle mogelijke samenstellingen toegepast worden Toepassing Borderranden, plantenbakken, terrashaarden, vuurschalen, sculpturen, ornamenten, etc. Producten en materialen: Grondstoffen en Materialen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

105. 104 Producten en materialen: Grondstoffen en Materialen Accoya, gemodificeerd hout Accsys Technologies gebruikt het aloude acetylatieproces, waarmee grenenhout op moleculair niveau door en door wordt gemodificeerd. Het procédé is middels nieuwe vin- dingen in procestechniek doorontwikkeld naar duurzame fabricage en recycling. Het gemodificeerde hout, Accoya® , is afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, milieuvriendelijk, niet-giftig, 100% recyclebaar en Cradle-to-Cradle Gold gecertificeerd. Het heeft goede houteigenschappen, zoals gegarandeerde duurzaamheid, uitzonderlijke vorm- stabiliteit, behoud van natuurlijke schoonheid en sterkte, verbeterde hardheid en gemakkelijke bewerking. Accoya, gemodificeerd hout Leverancier Accsys Technologies Formaat (lxbxh) Houtdiktes van 22 tot 100 mm en breedtes tot 200 mm Kleur Bruin in ruwe zaagmaten en blond na schaven, c.q. profileren Toepassing Terrassen, erfafscheidingen, pergola’s, grondkeringen, poorten, meubilair, tuinhuisjes, bruggen, steigers, boten, wildrasters, speeltoestellen, beschoeiing, kozijnen, etc. Alternatief voor Tropisch hout, toxisch verduurzaamd hout, WPC (wood- plastic composite), niet- c.q. minder duurzaam hout, etc. Duurzaamheidspaspoort

106. NL Greenlabel Handboek Duurzame Buitenruimte | 105 Nature Line Al meer dan 25 jaar maakt Gampet Products van afvalplas- tic producten die voorheen van hout en andere natuurlijke materialen waren – onder meer kunststof beschoeiingen, steigers, vlonders en bruggen. Omdat we gebruik maken van kunststof dat anders verbrand zou worden, zijn we kli- maatpositief. Dat heeft ons gebracht tot de 25 groenste bedrijven van Nederland (bron: Telegraaf). Wij bewijzen dat het mogelijk is om met deze grondstof innovatieve producten te ontwikkelen. Nature Line Leverancier Gampet Products Formaat (lxbxh) 325 x 20 x 4,5 cm Kleur Natuurlijk bruin of grijs Samenstelling 100% gerecycled kunststof Bijproduct Combipalen (houten paal met kunststof opzetter) Toepassing Steigers, vlonders, terrassen en bruggen Alternatief voor Houten steigers, vlonders, terrassen en bruggen Producten en materialen: Grondstoffen en Materialen Duurzaamheidspaspoort INHOUDSOPGAVE

107. 106 Goede Speelprojecten is actief op het gebied van ontwerp en realisatie van speelplekken in de buitenruimte. Kwaliteit en duurzaamheid zijn het uitgangspunt. Daarnaast is er een groot sociaal engagement. De visie van de fabrikanten (in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk) sluit daarbij aan. Producten en materialen: Grondstoffen en Materialen Öcocolor - Ondergrond houtsnippers Öcocolor - Ondergrond houtsnippers Leverancier Goede Speelprojecten Formaat (lxbxh) 5-50 cm Kleur Ongekleurd (naturel) of gekleurd met biologische grondstoffen Samenstelling Geshredderde (niet-gehakselde) houtsnippers uit onbehandeld, droog hout, zonder schors (geen loofhout); gecertificeerd Toepassing Onder speeltoestellen, op trapveldjes, op paden zoals trim- of fietspaden of bij golfterreinen, of als bodembedekker Duurzaamheidspaspoort

Handboek duurzame buitenruimte 2016 versie 1.2

You are reading a preview.

Check these out next

Handboek duurzame buitenruimte 2016 versie 1.2

More Related Content

Slideshows for you (6)

Viewers also liked (20)

Similar to Handboek duurzame buitenruimte 2016 versie 1.2 (20)

Recently uploaded (20)

Handboek duurzame buitenruimte 2016 versie 1.2