WIKA, LIPUNAN AT KULTURA

1. MGA MAKRONG KASANAYAN
PAKIKINIG
PAGSASALITA
PAGBASA
PAGSULAT

2. Panimula
Sa pakikipagkomunikasyon ng tao, sa anyong
berbal man o sa anyong di-berbal, ang kanyang
kakayahan sa larangan ng pagpapahayag ay lagi ng
nasasangkot. Sa kahusayan niya sa pagpapahayag
nakasalalay ang linaw ng mensaheng nais niyang
iparating sa kanyang kapwa.
Upang ang tao ay mag-angkin ng isang mabisa
at maayos na paraan ng pagpapahayag tungo sa
isang matagumpay na pakikipagkomunikasyon,
nararapat na paunlarin niya ang kasanayang
pangwika. Ang kasanayang pangwikang ito ang
magiging tuntungang kaalaman ng isang tao upang
mabisa niyang maipahayag ang mensaheng nais
niyang ipaabot.

3. □ Sa pagtuturo ng wika nararapat lamang na
ilantad sa mga mag-aaral ang iba’t ibang
makatotohanang gawain upang iparanas sa
kanila ang tunay na gamit ng wika. Maaaring
bigyan sila ng maraming babasahing aklat,
palikhain ng tula at pasulatin ng maikling dula,
paguhitin ng magagandang tanawin – lahat ng
mga karanasang ito’y magsisilbing matibay na
pundasyon sa pagkakaroon ng mag-aaral ng
isang maunlad na wika.

4. Paano nalilinang ang mga
kasanayang pangwika?
□ Nalilinang ang kasanayang pangwika sa palagiang pag-
iisip na ang kasanayang sa paggamit ng wika ay nasa
mga arena ng komunikasyon. Ang pagkatuto ng wika ay
nagiging mabisa kung mabibigyan nang maraming
pagkakataon ang mga mag-aaral na makipagtalastasan
sa kanilang mga kaklase. Samakatuwid, ang isang
klasrum na nakapagpapayaman sa pag-unlad ng wika ay
iyong kung saan ang mga mag-aaral ay aktibong
nagbabahagi ng kanilang mga personal na ideya at
karanasan at nagagawang maisaalang-alang ang mga
ideya at kaisipan ng ibang tao tulad ng kanilang mga
kaklase, mga guro , mga awtor at mga tauhang
nakakatagpo nila sa mga aklat.

5. A. Makrong Kasanayan
sa Pakikinig

6. Mga Bahagi ng Tainga

7. Kahulugan ng PAKIKINIG
• Ito ay isang aktibong proseso ng pagtanggap ng mensahe sa
pamamagitan ng sensoring pandinig at pag-iisip. Aktibo ito
dahil nagbibigay-daan ito sa isang tao na pag-isipan, tandaan
at ianalisa ang kahulugan at kabuluhan ng mga salitang
kanyang napakinggan.
• Ito rin ay pagtugong mental at pisikal sa mensaheng nais
ipabatid ng tagapagdala ng mensahe. Ang sensoring pakikinig
ay nananatiling bukas at gumagana kahit na tayo ay may
ginagawa. At naririnig natin ang mga tunog na nagsisilbing
stimuli. Ang wave stimuli na ito ay dumaraan sa auditory
nerve patungo sa utak.
• Ang sensoring pakikinig ay nananatiling bukas at gumagana
kahit na tayo ay may ginagawa. At naririnig natin ang mga
tunog na nagsisilbing stimuli. Ang wave stimuli na ito ay
dumaraan sa auditory nerve patungo sa utak.

8. Kahalagahan ng Pakikinig
• Ang pakikinig ay isang mabilis at mabisang
paraan ng pagkuha ng impormasyon kaysa sa
tuwirang pagbabasa.
• Ang pakikinig sa kapwa ay daan upang ang
bawat isa ay magkaunawaan at magkaroon ng
mabuting palagayan.
• Sa pakikinig kinakailangan ang ibayong
konsentrasyon sa pag-unawa, pagtanda o
paggunita sa narinig.

9. Sa pag-aaral na isinagawa mas maraming oras
ang nagagamit ng tao sa pakikinig kaysa sa
pagsasalita dahil mas madalas ay mas gusto pa
niya ang makinig kaysa sa magsalita.
Lalo na ang mga mag-aaral sa loob ng silid-
aralan. Mas gusto pa ang makinig sa talakayan ng
guro at kapwa mag-aaral kaysa aktibong
makilahok sa kanila.
45% ay nagagamit sa pakikinig
30% ay sa pagsasalita
16% ay sa pagbabasa
9% naman sa pagsulat

10. Pamamaraan sa Mabisang
Pakikinig
• Alamin ang layunin sa pakikinig
• Magtuon ng matamang pansin sa pinakikinggan
• Alamin ang pangunahing kaisipan sa pinakikinggan
• Maging isang aktibong kalahok
• Iwasang magbigay ng maagang paghuhusga sa
kakayahan ng tagapagsalita
• Iwasan ang mga tugong emosyunal sa naririnig
• Tandaan ang mga bagay na nakita at napakinggan

11. MGA URI NG PAKIKINIG
Deskriminatibo
Layunin;
• matukoy ang pagkakaiba ng pasalita at di-pasalitang
paraan ng komunikasyon.
• binibigyan pansin ang paraan ng pagbigkas ng
tagapagsalita at kung paano siya kumikilos habang
nagsasalita.
Komprehensibo
Kahalagahan:
• Maunawaan ang kabuuan ng mensahe.
• Maintindihan ang nilalaman at kahulugan ng
kanyang pinakikinggan.

12. Paglilibang
Layunin:
• upang malibang o aliwin ang sarili
• ginagawa para sa sariling kasiyahan
Paggamot
Kahalagahan:
• matulungan ng tagapakinig ang nagsasalita na
madamayan o makisimpatiya sa pamamagitan ng
pakikinig sa hinaing o suliranin ng nagsasalita

13. Kritikal
Layunin:
• gumamit ng pagbubuo ng hinuha upang makabuo ng
ganap na pag-aanalisa o pagsusuri sa paksang
narinig.
• Makabubuo ng analisis ang tagapakinig batay sa
narinig
• Malinawan ang tagapakinig sa puntong nais niyang
maintindihan

14. Mga elementong
Nakaiimpluwensiya sa Pakikinig
• Edad o gulang
Kung bata ang nakikinig ng pahayag, di
kailangang mahaba ang pahayag dahil masyadong
maikli ang kanilang interes, bukod pa sa kanilang
kakulangan sa pang-unawa.
Sa mga may edad na o matatanda na hindi rin ay
hindi rin mabuti ang mahabang pakikinig hindi dahil
sa nababagot sila kundi dahil sa mga
nararamdamang nila sa katawan bunga ng kanilang
kantandaan, katulad ng pag-atake ng rayuma at ang
kahinaan na ng kanilang pandinig

15. Oras
Malaki rin ang impluwensiya ng oras sa pakikinig.
■ Ang isang tagapakinig na tawagan sa hatinggabi o sa
madaling- araw ay di kasing linaw ng pakikinig niya
sa oras na gising na gising na ang kanyang
kamalayan.
■ May mga oras na de-peligro rin tayong tinatawag,
ang isang nagbibigay ng panayam na malapit na sa
oras ng tanghalian ay din na rin epektibo sa mga
tagapakinig.
■ Ang mga estudyante na may klase sa umaga ay mas
aktibong tagapakinig kaysa mga estudyante
panghapon.

16. Kasarian
Sinasabing magkaiba ang interes ng mga lalaki at
babae
■ Ang mga lalaking tagapakinig ay ayaw sa babaeng
tagapagsalita dahil maligoy masyado sa pagsasalita
at maraming sinasabi o ipinaliliwanag na nagiging
negatibo para sa kanila kaya hindi pinakikinggan. At
gusto rin nilang pinakikinggan ay ang paksang may
pansarili silang interes.
■ Ang mga babae naman ay ayaw sa lalaking
tagapagsalita dahil sa may katipiran ng mga ito sa
pagbibigay ng paliwanag.
Higit na mahaba ang pasensiya ng babae sa pakikinig
kaysa sa mga lalaki dahil madali silang mainip

17. Tsanel
▪ Paggamit ng instrumento sa paghahatid ng mensahe
ay malaking tulong upang magkaunawaan gaya ng
cellphone, telepono, mikropono, radyo atbp.
▪ Epektibo pa ring tsanel sa pagpaparating ng
mensahe ay ang personal na pakikipag-usap kaysa
sa paggamit ng instrumento dahil malinaw na
masasabi ang mensahe gayon din ang kanyang
emosyon.

18. Kultura
• Ang pagkakaiba-iba ng kultura ng tao ay nagiging
dahilan din ng mabuti at di-mabuting kawilihan sa
pakikinig.
■ Ang pananalangin ng ating mga kapatid na katutubo
ay iba sa pananalangin nating mga kristiyano.
Parehong Pilipino pero magkaiba ng kultura.
■ Sa panayam, may mga tao na malayang
nakapagtatanong at sumasalungat habang
nagsasalita ang tagapanayam pero mayroon
namang tahimik at taimtim lamang nakikinig habang
nagsasalita ang tagapanayam at magtatanong
lamang sila kapag tapos na itong magsalita.

19. • Konsepto sa sarili
▪ ang tagapakinig ay may katalinuhang taglay na
maari niyang magamit sa pagkontra o pagsang-ayon
sa sinasabi ng tagapagsalita.
▪ Ang sariling pagpapakahulugan ng tagapakinig sa
kanyang naririnig na mensahe ng kausap ay
maaaring magwakas sa mabuti o di-mabuting
katapusan.

20. • Lugar
▪ Ang tahimik at malamig na lugar ay lubusang
nakahihikayat at nakapagpapataas ng level ng
konsentrasyon ng isang tagapakinig ng isang
panayam.
▪ Ang mainit, maliit at magulong lugar ay nagdudulot
ng pagkainis at kawalang ganang makinig ng mga
tagapakinig.

21. MGA URI NG TAGAPAKINIG
• Eager Beaver
Siya ang tagapakinig na ngiti nang ngiti o tangu nang
tango habang may nagsasalita sa kanyang harapan,
ngunit kung naiintindihan niya ang kanyang naririnig ay
isang malaking tanong.
• Sleeper
Siya ang tipo ng tagapakinig na nauupo sa isang tahimik
na sulok ng silid. Wala siyang tunay na intensyong
makinig.
• Tiger
Siya ang tagapakinig na laging handang magbigay ng
reaksyon sa anumang sasabihin ng tagapagsalita
upang sa bawat pagkakamali ay parang tigre siyang
susugod at mananagpang

22. • Bewildered
Siya ang tagapakinig na kahit na anong pilit ay walang
maiintindihan sa naririnig. Kapansin-pansin ang
pagkunot ng kanyang noo, pagsimangot at anyong
pagtataka o pagtatanong ang kawalan niya ng malay sa
kanyang mga naririnig.
• Frowner
Siya ang tipo ng tagapakinig na wari bang lagi na lang
may tanong at pagdududa. Makikita sa kanyang mukha
ang pagiging aktibo, ngunit ang totoo, hindi lubos ang
kanyang pakikinig kundi isang pagkukunwari lamang
sapagkat ang hinihintay lamang niya ay ang
oportunidad na makapagtanong para makapag-
paimpres.

23. • Relaxed
Isa siyang problema sa isang nagsasalita. Paano’y
kitang-kita sa kanya ang kawalan ng interes sa
pakikinig. Itinutuon ang kanyang atensyon sa ibang
bagay at walang makitang iba pang reaksyon mula sa
kanya, positibo man o negatibo.
• Busy Bee
Isa siya sa pinakaaayawang tagapakinig sa anumang
pangkat, hindi lamang siya nakikinig, abala rin siya sa
ibang gawain tulad ng pagsusulat, pakikipagtsismisan
sa katabi, pagsusuklay, o anumang gawaing walang
kaugnayan sa pakikinig.

24. • Two-eared Listener
Siya ang pinakaepektibong tagapakinig, nakikinig siya
gamit hindi lamang ang kanyang tainga kundi maging
ang kanyang utak. Lubos ang partisipasyon niya sa
gawain ng pakikinig. Makikita sa kanyang mukha ang
kawilihan sa pakikinig.

25. MGA KABUTIHANG MAIDUDULOT NG
AKTIBONG PAKIKINIG
❖ Makinig at pahalagahan ang sinasabi ng kapwa upang
mapaamo ang matigas na damdamin
❖ Madaling maunawaan ang posisyon ng iba kung
mataimtim na makikinig sa kanya
❖ Maiiwasan ang mga negatibong pagpuna kung ginagamit
ang pakikinig sa wastong paraan
❖ Mawawala ang puwang ng di-pagkakaunawaan o di-
pagkakasunduan kung nakikinig sa bawat nagsasalita
❖ Madaling matulungan ang kapwa sa pamamagitan ng
pakikinig
❖ Matutuklasan ang mgakainaan ng bawat isa tungo sa
pagbabago sapagkat masususri at maaanalisa ang mga
kahinaan sa pamamagitan ng masusing pakikinig

26. MGA MALING PANINIWALA SA
PAKIKINIG
⮚ ang pakikinig daw ang pinakamadali sa apat na makrong
kasanayan
⮚ ang mga marurunog lamang daw ang mahuhusay
makinig
⮚ hindi na raw kailangang pagplanuhan ang pakikinig

27. MGA HADLANG SA PAKIKINIG
• Pagbuo ng maling kaisipan
• Pagkiling sa sariling opinion
• Pagkakaiba-iba ng pakahulugan
• Pisikal na dahilan
• Pagkakaiba ng kultura
• Suliraning pansarili

28. B. Makrong Kasanayan sa
Pagsasalita

29. Mga Bahagi ng Bibig

30. Kahulugan ng Pagsasalita
■ Ito ay kakayahan at kasanayan ng isang tao na
maihayag ang kanyang ideya, paniniwala at
nadarama sa pamamagitan ng paggamit ng wikang
nauunawaan ng kanyang kausap.
■ Pag-uusap ng dalawa o higit pang bilang ng mga tao:
ang nagsasalita at ang kinakausap

31. Kahalagahan ng Pagsasalita
Mahalaga ang pagsasalita dahil:
• naipaaabot sa kausap ang kaisipan at damdaming
niloloob ng nagsasalita
• nagiging kasangkapan sa pagkakaunawaan ng mga tao
• nakapag-aanyaya o nakaiimpluwensiya ng saloobin ng
nakikinig
• naibubulalas sa publiko ang opinyon at katwirang may
kabuluhan sa kapakanang panlipunan upang magamit sa
pagbuo ng mga patakaran at istratehiya sa
pagpapatupad ng mga ito.

32. Mga Pangangailangan sa
mabisang pagsasalita
• Kaalaman
• Kasanayan
• Tiwala sa Sarili

33. Mga Kasangkapan sa
Pagsasalita
▪ tinig
▪ bigkas
▪ tindig
▪ kumpas
▪ kilos

34. Limang Kasanayan sa
Pagsasalita
Pakikipag-usap
pakikipanayam
pagkatang talakayan
pagtatalumpati
pakikipagdebate

35. Pakikipag-usap
Sa pakikipag-usap kinakailangang isaalang-alang ang:
1. kailangang kakitaan ng paggalang sa isa’t isa
2. may matapat na layunin sa pakikipag-usap
3. sa pakikipag-usap, kinakailangan ng palitan ng
ideya, huwag solohin ng isa sa alinman sa nag-
uusap ang pagsasalita
4. ang pokus ng usapan ay may kinalaman sa interes at
karanasan ng nag-uusap
5. ang pag-uusap ay likas, bukal at kusang-loob

36. Pakikipanayam (Interbyu)
• Mga dapat tandaan sa pakikipag-ayos/pagsasagawa ng
pakikipanayam:
• Pakikipagtipan sa kakapanayamin, pagtatakda ng araw, oras,
at lugar na maluwag sa kakapanayamin
• Pagbanggit sa kakapanayamin tungkol sa pangkalahatang
paksa
• Pagtatala ng mga katanungan na maaaring itanong sa
kakapanayamin
• Maging maayos sa pananamit at dumating sa takdang oras
• Maging magalang, makinig ng mataman at magpakita ng
kawilihan
• Iwasan ang pagtatanong na makaka-ofend sa kinakausap at
mga katanungang sinasagot ng oo o hindi lamang
• Magpasalamat sa kinakapanayam pagkatapos ng interbyu

37. Pangkatang Talakayan
Mga dapat tandaan kung kalahok sa pangkatang talakayan;
1. Pakinggan ang bawat sasabihin ng mga kasama sa
pagtatalakayan
2. Makibahagi, huwag matakot maglahad ng katotohanan,
huwag manatiling tahimik
3. Huwag lilihis sa paksang pinag-uusapan na maaaring
makapagpabagal sa talakayan
4. Magkaroon ng bukas na isipan
5. Iwasan ang maling pangangatwiran at pag-iisip, huwag
sasalungat sa katuwiran ng higit na nakararami
6. Iwasan ang pagiging mapagmataas o makipag-alit sa
mga kasama

38. Pakikipagdebate o pagtatalo
Tungkol sa pagtuligsa:
a. Ipahayag ang kamalian ng kalaban
b. Ilahad ang walang katotohanang sinabi ng kalaban
c. Talakayin ang mga kahinaang katibayan ng kalaban
d. Ipahatid na wala sa paksa ang mga
patunay at katuwiran ng kalaban
Tungkol sa pagtatanong
a. Magtanong tungkol sa talumpating kabibigay ng
sinundang tagapagsalita
b. Di dapat magtanong ang dalawang tagapagsalita sa
iisang tagapagsalita
c. Huwag payagang magtanong sa kanya ang kalaban
kung siya ang nagtatanong

39. Uri ng talumpati
Impromptu
Ito ay biglaang talumpati na binibigkas nang walang ganap
na paghahanda.
Gabay sa pagbigkas ng biglaang talumpati:
• Maglaan ng oras sa paghahanda
• Magkaroon ng tiwala sa sarili
• Magsalita nang medyo mabagal
• Magpokus sa paksa habang nagsasalita

40. Extemporaneous
Ito ang pagbigkas sa isang kompetisyon na walang
tiyak na kahandaan sa pagbigkas.
Mga itinakdang konsiderasyon para sa extempore:
• Limitado sa oras sa pagitan ng pagkuha ng paksa at sa
mismong paligsahan
• Pagtatakda ng oras sa pagtatalumpati

41. Pinaghandaang talumpati
Ang tagapagsalita ay gumagawa muna ng kanyang
talumpati, may paghahanda at kailangang memoryado
o saulado ang pyesa bago bigkasin ang talumpati.
Pagbasa ng papel sa panayam o
kumperensya
Ito ang kasanayang pagsulat ng papel na babasahin
sa kumperensya, ang pag-oorganisa ng mga ideya at
ang pagsulat ng panimula, katawan at
wakas/konklusyon ay dapat na magkakaugnay at may
kaisahan.

42. Kahinaan sa pagtatalumpati
1. Nauumid, nauutal at hindi makapagsalita ng
maayos kapag nakaharap sa maraming tao.
2. Masyadong magalaw ang katawan at hindi
nakapokus ang pansin sa mga nakikinig
3. Hindi maramdaman ng mga tagapakinig ang
kataimtiman at katotohanan ng bawat salitang
binibitiwan.
4. Masyadong mahina ang tinig at hindi sapat upang
marinig ng lahat ang sinasabi ng mananalumpati

43. Mga mungkahi kung paano
makapagsasalita ng maayos sa harap
ng madla:
• Magkaroon ng positibong pananaw, isiping kaya mong
magsalita sa harap ng madla. Isipin ding hindi nag-iisa,
dahil lahat ng tagapagsalita ay kinakabahan sa mga
unang segundo o munuto ng pagsasalita.
• Magtiwala sa iyong sarili, isiping may mahalagang ideya
na ibabahagi sa madla.
• Tanggapin mo ang iyong sarili, ang iyong tagumpay at
kabiguan, ang iyong kalakasan at kahinaan, ang iyong
kagandahan at kapintasan, isiping maging ang mga
taong may depekto ay maari ring magtagumpay.
• Magkaroon ng marubdob na pagnanasang maging
mahusay na tagapagsalita.

44. • Harapin mo ang takot, huwag mong takasan. Hindi ka
magkakaroon ng karanasan kung hindi mo susubukan.
• Magpraktis ka ng magpraktis. Magsimula sa pagharap
sa maliliit na pangkat hanggang sa malalaking madla.
• Isiping ang mga madlang tagapakinig ay palakaibigan at
hindi mapanghusga.
• Magdasal, humingi ng lakas at dunong sa Poong
Maykapal.

45. C. Makrong Kasanayan sa
Pagbasa

46. Kahulugan at Kahalagahan
ng Pagbasa
• Ang pagbasa ay interpretasyon ng mga nakalimbag na
simbolo ng kaisipan. Pagpapakahulugan ito ng mga
nakatitik na sagisag ng mga kaisipan.
• Ang pagbasa ay pagtanggap ng mga mensahe sa
pamamagitan ng pagtugon ng damdamin at kaisipan sa
mga titik at simbolong nakalimbag sa pahina.
• Ang mpagbabasa ay susi sa malawak na karunungan
natipon ng daigdig sa mahabang panahon.
• Ayon kay Arrogante, ang pagbabasa ay
nakapagpapalawak ng pananaw at paniniwala sa buhay,
nakapagpapatatag sa tao na harapin ang mga di-
inaasahang suliranin sa buhay.

47. • Ang pagbasa ay nakapagpapataas ng uri ng panlasa sa
mga babasahin
• Ayon kay Thorndike, ang pagbasa ay hindi pagbibigay
tanong lamang sa mga salitang binabasa kundi
pangangatwiran at pag-iisip.
• Ayon kay Toze, ang pagbasa ay nagbibigay ng
impormasyon na nagiging daan sa kabatiran at
krunungan. Ito’y isang aliwan, kasiyahan,
pakikipagsapalaran, paglutas sa mga suliranin at
nakapagdudulot ng iba’t ibang karanasan sa buhay.

48. Bumabasa ang tao dahil sa iba’t
ibang kadahilanan:
■ may nagbabasa upang kumuha ng dagdag kaalaman
o karunungan
■ may nagbabasa dahil gusto niyang malaman ang
nangyayari sa paligid, ayaw niyang mapag-iwanan ng
takbo ng panahon
■ may nagbabasa upang maaliw o malibang ,
mabawasan ang pagkainip at pagkabagot na
nararamdaman

49. Apat na hakbang ng pagbasa:
Ayon kay William S. Gray, “Ama ng Pagbasa”,
• Ang pagbasa sa akda
• Ang pag-unawa sa binasa
• Ang reaksyon sa binasa
• Ang pagsasama-sama at pag-uugnay ng mga bagong
kaalaman sa binasa at ng dating kaalaman

50. Layunin sa Maunlad na Pagbasa
• Mapabuti ang pag-unawa at bilis sa pagbasa
• Maihanda ang mga tiyak na kagamitan sa masaklaw at
masidhing pagbasa
• Makilala ang mga bpaksang pinag-aaralan upang
matamo ang impormaasyon hinggil sa iba’t ibang
larangan tulad ng sining, agham at mga bagay na
pangkatauhan o humanities.
• Magamit ang pagbasa sa pagpapabuti ng mga
kasanayan sa pakikinig, pagsasalita at pagsulat

51. • Matamo ang pagsasarili sa pag-aaral at magkaroon ng
mabisang pag-uugali sa pag-aaral sa tahanan, paaralan
at aklatan.
• Mapadalisay ang mga kasanayan sa kritikal na pag-iisip
sa pamamagitan ng pagtataya at pagpapahalaga sa
mga binabasa.
• Makamtan ang kasiyahan at katuwaan na dulot ng
pagbabasa.

52. MGA URI NG PAGBASA
Ang pagbasa ay mauuri ayon sa paraan at layunin
A. Mga uri ng pagbasa ayon sa pamamaraan
Mabilisang pagbasa – (skimming) ang pinakamabilis
na pagbasa na nakakaya ng isang tao. Nagtuturo ito sa
mambabasa upang malaman ang pangkalahatang
pananaw na matatagpuan sa mga aklat at iba pang
nakalaimbag na babasahin. Tinatatawag din itong
pinaraanang pagbasa at pinakamabilis na paraan ng
pagbasa.

53. Ginagamit ang paraang ito sa pamamagitan ng mga
sumusunod:
■ Pagtingin at pagbasa nang mabilisan sa kabuuang
nilalaman ng isang aklat
■ pagtingin at pagbasa ng mahahalagang datos na
kailangan sa pananaliksik (key word)
■ pagkuha sa pangkalahatang impresyon sa nilalaman

54. □ Pahapyaw na Pagbasa - (scanning) tumutukoy sa
paghahanap ng isang tiyak na impormasyon sa isang
pahina. Ito ang uri ng pagbasa na hindi hinahangad na
makuha ang kaisipan ng sumulat dahil sa mahalaga
rito’y makita ang hinahanap sa madali at mabilis na
paraan. Tulad ng paghahanap ng telepono sa
direktoryo, paghahanap ng trabaho, mga paupahang
establisemento (buy & sell), pagtingin sa resulta ng
mga eksamen , numerong nanalo sa swipstiks, lotto
atbp.
□ Pagsusuring Pagbasa – (Analytical reading)
nakasalalay sa mga materyales ang gawaing pagsusuri
sa pagbasa. Ginagamit ditto ng matalino at malalim na
pag-iisip. Nahahasa rito ang kahusayan ng mag-aaral
sa pamamagitan ng kanyang mapanuring pag-iisip.

55. Pamumunang Pagbasa (Critical
reading)
Dapat na matiyak ng mambabasa na naunawaan ang
buong nilalaman ng akda. Sa pamumuna hindi lamang
ang nilalaman ng akda ang binibigyan ng pansin.
Kasama rito ang pagpuna mula sa pamagat, simula,
katawan (nilalaman) at wakas ng akda. Binibigyan din
ng pansin o puna ang istruktura ng mga pangungusap,
ang mga ginamit na salita o istilo sa pagsulat ng may-
akda. Tinitingnan din ang kalakasan at kahinaan ng
paksa at may-akda.

56. Tahimik na Pagbasa (silent reading) mata
lamang ang gumagalaw sa uri ng pagbasang ito, walang
puwang dito ang paggamit ng bibig kaya walang tunog
ng salita ang nalilikha ng bumabasa ng teksto.
Pasalitang pagbasa (oral reading) pagbasa ito sa
teksto na inaangkupan ng wastong pagbigkas sa mga
salita at sapat na lakas ng tinig upang sapat na marinig
at maunawaan ng mga tagapakinig.

57. Masinsinang Pagbasa
– hindi ito “undertime pressure” na pagbasa. Binibigyan
dito ng guro ang mga mag-aaral ng sapat na panahon
upang maisa-isang basahin at mapagtuunan ng pansin
ang mga salitang bumubuo sa teksto.
Pagpapabasa sa mag-aaral sa bahay ng isang teksto at
sa pamamagitan ng kanyang nabasa ay ipalahad ang
buod, aral at pananaw sa kanyang binasang aklat.
Madadagdagan ang kanyang kaalaman sa pamamagitan
ng ganitong pamamaraan.

58. Ayon sa layunin
■ Pagbasang nakapagtuturo – nagbabasa ang
isang tao dahil mayroon siyang nais malaman o
marating. Kailangan natin ang layuning ito
upang maragdagan ng bago an gating dating
kaalaman. Kasiya-siya ito dahil napapaunlad
nito ang bawat larangan na ating tinatahak.
■ Pagbasang paglilibang - ang pagbabasa ay
mainam gawing libangan dahil
nakapagpapataas ng isip at diwa ng tao. Ito
ang pagkain ng ating isipan at may
kaligayahang naidudulot sa ating buhay.

59. Mahalagang Kasanayan sa
Pagbasa
□ Pagkilala sa mga salita (word perception)
Kakayahang umunawa sa iba’t ibang kahulugan ng
salita, pagpapantig, pagbabaybay at pagbigkas
□ Pag-unawa (comprehension)
Kakayahan sa pag-unawa mula sa payak hanggang sa
mas mabigat at masalimuot na bahagi ng akda.
□ pagpapahalagang literari (literary appreciation)
may kakayahang umunawa at pagkagiliw sa
pagpapahalaga ng mga tradisyunal, makabago at
napapanahong isyu.
□ Pananaliksik at pandiksyunaryong kasanayan (Research
& dictionary skills)
May kakayahan sa paghahanap o pagsisisyasat sa mga
bagay at kaalamang di-makita o matagpuan

60. Limang dimensyon sa
pagbasa
1. Pag-unawang literal
2 Pagbibigay ng Interpretasyon
3. Mapanuri o kritikal na pagbasa
4. Paglalapat o Aplikasyon
5. Pagpapahalaga

61. D. Makrong Kasanayan
sa Pagsulat

62. Kahulugan ng Pagsulat
Ang pagsulat ay isang paraan upang ang
kaisipan ng isang tao ay kanyang maipahayag
sa pamamagitan ng mga simbolo. Ito ay isang
paraan ng pagpapahayag kung saan naiaayos
ang iba’t ibang ideya na pumapasok sa ating
isipan.

63. Kahalagahan ng Pagsulat
Mahalaga ang pagsulat dahil:
■ kung marunong tayong sumulat makaaangat tayo sa
iba dala na rin ng mahigpit na kompetisyon sa
ngayon.
■ Makasasagot tayo sa mga pagsusulit na pasanaysay,
pagbibigay ng ulat, pagtatala ng resulta ng mga
eksperimentasyon at paglikha ng mga papel
pananaliksik dahil ito ay bahagi ng pananagumpay.
■ Sa daigdig ng edukasyon,kailangang sumulat tayo ng
liham ng aplikasyon, paggawa ng balangkas
pangkaunlaran, gumawa ng anunsyo, umapila sa
paglilikom ng pondo, sumagot sa pakiusap ng mga
kliyente at maramipang iba.

64. Proseso ng Pagsulat
Ang mabuting pagsulat ay nakukuha sa
pamamagitan ng pagsasanay, ng maraming pagtatangka
at pag-uulit ng manuskrito. Maaari ring tularan ang iba
at alamin ang kanilang pamamaraan sa pagsusulat lalo
na’t kinakailangan natin ito sa pakikipag-ugnayan sa
buong mundo.

65. Pamamaraan ng Pagsulat
Pag-asinta (Triggering)
Kailangang may isang bagasy na magsisilbing daan
upang tayo’y sumulat. Kung tayo’y may paniniwala sa
ating sarili, matutuklasan natin ang mga paraan upang
magtagumpay sa pagsulat. Makalilikha ng mabuting
sulatin ang sinuman kung nailalagay niya ang kanyang
sarili sa paksa.

66. Pagtipon (Gathering)
Anumang paksang napili, kasilangan pa ring
magdaan sa masusing pagsasaliksik at pagtuklas.
Kailangang makapangalap ng sapat na materyales at
ebidensyag magpapatunay. Bukod sa ating sariling
karanasan, maaari tayong magsaliksik sa dyornal,
magazine, ensayklopedya, pahayagan, interbyu at
maging sa panonood ng sine at telebisyon.

67. Paghugis (Shaping)
Habang nangangalap tayo ng mga materyales,
binbigyan na natin ng hugis an gating paksang susulatin.
Maaari na nating sulatin ang burador na maaari ring
maging batayan sa pangangalap ng mga kagamitan.
Kailangan Makita natin ang pokus n gating paksa sa
pamamagitan ng pagtatanong sa sarili kung ano ang
tunay na paksa.

68. Pagrebisa (Revising)
Ang isang sulatin ay hindi nakukuha sa isang upuan
lamang. Ang isang mabuting papel ay nagdadaan ng
ilang yugto ng pag-unlad mula sa mga di-formal na tala
tungo sa unang burador, hanggang sa paynal na papel.
Karamihan sa mga nalathalang sulatin ay dumaan ng
mga pagbabago at muling pagsulat hanggang sa maabot
nito ang pinakawasto at tumpak na pamaraan ng
pagsulat.

69. Mga Bahagi ng Pagsulat
Panimula
Katawan
Konklusyon
Rekomendasyon

70. Mga Uri ng Gawaing Pagsulat:
Dalawa ang pangkalahatang uri ng pagsusulat – ang
sulating pormal at ang sulating di-pormal. Ang sulating
pormal ay galing o bunga ng leksyon na pinag-aralan at
tinakay sa klase, forum, seminar. Maaaring magkaroon o
magsagawa ng pagsasanay sa pagbuo ng kathang
pasalita. Pagkatapos ay iwawasto upang pasulatin ang
mga mag-aaral ng isang kathang di-pormal. Ang mga
pagsasanay sa pagsulat o paglikha ng kathang di-pormal
ay siyang gagawing paghahanda at basehan para sa
pagsulat ng kathang pormal.

71. Maraming Salamat po!