Khi cà phê được “soi chiếu" bằng lăng kính văn hóa Việt

1. Khi cà phê được “soi chiếu" bằng lăng kính
văn hóa Việt (http://tintuc.vn/giai-tri/khi-ca-phe-duoc-soi-chieu-bang-lang-
kinh-van-hoa-viet-86470)
Nhiều người hỏi tôi, cà phê là thức uống ngoại lai lấy đâu gọi là văn hóa cà phê Việt?
Nghe câu này, tôi thấy xót xa trong lòng…”
Văn
hóa cà phê - một khái niệm không mới nhưng chưa phổ biến.
Đúng là xót xa. Cái thứ xót xa đắng ngắt chứ không phải là đắng trước, ngọt sau dìu dịu
như một ly trà thơm đầy vị. Cũng không phải cái vị đắng, ngọt, ngậy của một ly cà phê
sữa tan êm trong lòng một “ô – sin” cà phê thứ thiệt…
Cũng chính vì cái đắng ngắt, xót xa ấy, Trương Phú Thiện, “một kẻ lọc lõi” cà phê với
12 năm làm việc, nghiên cứu quản trị sản xuất và tác nghiệp trong đó có 9 năm nghiên
cứu quản lý sản xuất chế biến cà phê rang xay, thu mua cà phê nhân đã cất công tìm hiểu
cái vốn văn hóa cà phê ở cả 3 miền Bắc – Trung – Nam để nhận ra sự khác nhau đến
không ngờ.
Nếu như cách thưởng thức cà phê của người Hà Nội thật tinh tế và độc đáo thì cái “tinh
tế” của cà phê miền Trung lại là “không gian thưởng thức cà phê giản dị và mộc mạc,
chậm rãi nhưng sâu lắng trong phong cảnh kiến trúc miền Trung”. Và tất nhiên, theo

2. chuyên gia cà phê Trương Phú Thiện thì “cà phê Nam Bộ ẩn chứa tình yêu thiên nhiên,
tự tại, hòa đồng, linh hoạt và thiết thực trong cách thưởng thức mà cà phê Sài Gòn là
một đặc trưng”.
Xuất thân là một kỹ sư, một quản lý sản xuất cà phê, cho nên cũng rất dễ hiểu tại sao tác
giả viết một mạch những yếu tố “định lượng” chứ không phải “định tính” để chỉ ra sự
khác nhau giữa cái sở thích vị uống giữa cà phê ba miền – thứ mà chỉ người sành cà phê
mới nhận ra. “Cà phê Nam Bộ hơi ngọt, cà phê Hà Nội thích rang đậm và nhạt hơn, cà
phê miền Trung cũng có chút đậm nhưng là sự giao thoa giữa hai miền Nam Bắc”.
Nhưng cái hay của cuốn sách “Cà phê Việt thế kỷ XXI - Văn hóa và kỹ thuật” (NXB
Văn hóa- Văn nghệ, Công ty Văn hóa Phương Nam phát hành) lại chính là vế sau. Tác
giả bàn đến văn hóa cà phê ở nửa đầu cuốn sách như là một cái tiền đề để viết cái “kỹ
thuật” phía sau cho tròn trịa hơn.
Tác
giả Trương Phú Thiện, đưa ra các góc nhìn văn hóa và kỹ thuật trong cuốn sách của
mình.
Đối với tác giả, văn hóa cà phê Việt có được ít nhất nó là một phần trong văn hóa ẩm
thực Việt, mà yếu tố chính là thưởng thức. Vậy thì để có được một ly cà phê thơm ngon,
đúng khẩu vị (cho mình hoặc cho khách) nó cũng như một bí kíp và rất riêng. Đó lại là
yếu tố kỹ thuật.
Nhưng làm sao để cái “bí kíp” ấy đến được với mọi người thì người viết sách đã làm đủ
cả như là một cái quy trình hoàn thiện “chế biến từ cà phê nhân cho đến khi có một ly cà
phê đậm đà bản sắc”. Và câu chuyện của chúng ta, nếu là người nghiện cà phê thì cuốn
sách đó trở thành cẩm nang “thuộc làu và dễ nhớ”.

3. Sau những yếu tố văn hóa và kỹ thuật ấy, chuyên gia cà phê Trương Phú Thiện đã đúc
kết ra một loạt những kinh nghiệm cho các bạn trẻ khởi nghiệp ở phần cuối cuốn sách:
“Các hình thức quán cà phê và yếu tố thành công”.
Từ cà phê rong thời Pháp thuộc đến cà phê xe đẩy thời hiện đại; từ cà phê đại gia, cà phê
của các thương hiệu lớn đến cà phê bình dân; từ cà phê sách đến cà phê sân vườn; thậm
chí đến cà phê kiểu “là lạ và độc đáo” như cà phê “vợt”… được tác giả đưa ra những kỹ
năng cơ bản để bạn trẻ có thể thành công.
Thế nhưng, cái gương chiếu kinh doanh ấy, nếu muốn thành công, theo tác giả vẫn đưa
ra cái mấu chốt: “Một tách cà phê tuy đơn giản, nhưng có nhiều cách bán khác nhau, nên
cách pha chế, phục vụ cũng khác nhau”. Cái khác nhau ở đây, theo tác giả, nó chính là
cái “chất” để tạo nên thương hiệu cà phê cho riêng của quán mình theo một “phong cách
cà phê có văn hóa”.

5. cuốn sách "Cà phê Việt thế kỷ XXI - Văn hóa và Kỹ thuật".
TS Nguyễn Nhã (TS Sử học, Nguyên viện trưởng viện nghiên cứu ẩm thực Việt Nam), khi
đọc cuốn sách đã chia sẻ rằng: “Tôi rất tâm đắc về tâm nguyện của tác giả không hề giấu
giếm bí quyết rang và pha chế cà phê mà còn mong muốn phổ biến rộng rãi hầu xây dựng
văn hóa cà phê Việt có những nét độc đáo riêng và càng ngày càng nâng chất lượng cà phê
Việt để quảng bá khắp năm châu”.
Bởi theo TS Nguyễn Nhã, cái cách mà Thiện làm và phổ biến trong cuốn sách “Tác giả đã
say mê xây dựng văn hóa ngay từ sản phẩm cà phê Việt. Dĩ nhiên ngành Giáo dục và Văn
hóa phải vào cuộc cùng nhau xây dựng niềm tự hào văn hóa Việt, trong đó có văn hóa cà
phê Việt để xây dựng đất nước cường thịnh”.
Ở góc nhìn người đọc, độc giả Phạm Thụy Liên, nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại và
Du lịch tỉnh sông Bé cho rằng: Cái thành công của cuốn sách là đã nêu lên và phân tích,
xác lập được cà phê nó đã trở thành nét riêng biệt của Việt Nam mà không nước nào trên
thế giới có cách uống cà phê như ta. Và đây cũng còn một khía cạnh khác, khía cạnh kinh
tế mà ta cần lưu ý.
“Tôi nghĩ nếu ai tâm huyết, khi đọc qua cuốn sách này và cộng thêm sự sáng tạo tìm tòi và
lòng yêu nghề thực sự thì có thể gầy dựng được sự nghiệp trong lĩnh vực này chắc chắn sẽ
thành công”- bạn đọc Phạm Thụy Liên khẳng định.
Còn với tôi, người viết bài này, cuốn sách của tác giả Trương Phú Thiện ngoài giá trị văn
hóa và kinh tế, giá trị mĩ học của cuốn sách cũng đáng để chúng ta cất công tìm đọc. Bởi
cái đẹp vốn có ở mọi góc nhìn kể cả góc nhìn từ... những giọt cà phê.