Wat is leiderschap? En wat voor soort leiderschap is (in)effectief en waarom? Wat kunnen medewerkers doen om zichzelf te motiveren bij gebrek aan (effectief) leiderschap?

1. Leiderschapsvraagstukken
Dr. Kimberley Breevaart

2. Dr. Kimberley Breevaart
o Gepromoveerd Arbeids- en
Organisatiepsycholoog
o Universitair Docent

3. o Ga naar www.kahoot.it
o Vul de “game pin” in
o Kies een nickname (let op, deze is zichtbaar op het
scherm!)
o Lees de vragen op het scherm, antwoord op je telefoon
Waar gaan we het over hebben?

4. o Wat is (in)effectief leiderschapsgedrag?
o Waarom is dit (in)effectief?
o Aangeboren/aangeleerd?
o Leiderschap in de 21e eeuw
Waar gaan we het over hebben?

5. Wat is leiderschap?
o Leiderschap is een proces waarbij een individu een
groep mensen beinvloedt om een gezamenlijk doel te
bereiken (Northouse, 2012)

6. Wat is effectief leiderschapsgedrag?
“There are almost as many definitions of leadership as
there are people who try to define it”
Stogdill, 2011

7. Wat is effectief leiderschapsgedrag?
o Taakgericht gedrag
o Persoonsgericht gedrag
 transactioneel leiderschap
 transformationeel leiderschap

8. Transactioneel leiderschap
o Taakgericht gedrag
o Prestatie afhankelijke beloning
o Actieve controle
o Passieve controle
o Mijn leider vestigt de aandacht op onregelmatigheden,
fouten, uitzonderingen en afwijkingen van de norm
Burns, 1978; Bass, 1985

9. Transformationeel leiderschap
o Persoonsgericht gedrag
o Voorbeeldgedrag, optimisme, visie
o Vertrouwen, betekenisvol werk
o Intellectuele uitdaging
o Aandacht voor individuele behoeften
o Mijn leider helpt me om mijn sterke kanten te ontwikkelen
Burns, 1978; Bass, 1985

10. Effectief leiderschapsgedrag
Tevredenheid
met de leider,
motivatie,
prestatie
Controle
Beloning
Inspiratie
Judge & Piccolo, 2004
Effectiviteit

11. Bevlogenheid
Positieve, werk gerelateerde staat van
zijn die wordt gekenmerkt door
vitaliteit, toewijding, en absorptie
(Schaufeli & Bakker, 2003)

12. Bevlogenheid
HOGE ACTIVATIE
Enthousiast
Energiek
Hebben het gevoel dat de tijd vliegt
Gaan op in het werk
Geirriteerd
Maken veel uren
Gespannen
Drang om te werken
Ontspannen
Kalm
Willen niets veranderen
Werken door ook al is het niet leuk meer
Uitgeput
Cynisch
Distancieren zich van hun werk
Gevoel dat ze niets bijdragen
Verdrietig
Zijn trots op het werk dat ze doenBevlogen
Russell & Carroll (1999)LAGE ACTIVATIE
Tevreden
Werkverslaafd
Burnout
PLEZIERIGONPLEZIERIG

14. Bevlogenheid
Bevlogen medewerkers
o Presteren beter
o Zijn minder vaak afwezig
o Zijn innovatiever
o Hebben een betere gezondheid
o “besmetten” hun omgeving
(Demerouti et al., 2001)

15. Bevlogenheid
Hoe bevlogen zijn jullie?

16. Fluctuaties in bevlogenheid
(Demerouti et al., 2001)
0
1
2
3
4
5
6
7
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
Bevlogenheid

17. Leiderschap en bevlogenheid
Onderzoek mariniers in opleiding
o Transformationeel leiderschap, beloning, en actieve
controle
Breevaart et al., 2014
Dag 1 Dag 2 Dag 3... Dag 34

18. Leiderschap en bevlogenheid
Breevaart et al., 2014
0
1
2
3
4
5
6
7
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
Bevlogenheid Transformationeel leiderschap

19. Leiderschap en bevlogenheid
Breevaart et al., 2014
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
Bevlogenheid Beloning

20. Leiderschap en bevlogenheid
Breevaart et al., 2014
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag
Bevlogenheid Actieve controle

21. Stelling I
Leidinggevenden moeten voorkomen dat
medewerkers fouten maken
Wat is effectief leiderschapsgedrag?

22. Stelling II
Leidinggevenden moeten medewerkers
belonen wanneer deze goed presteren
Wat is effectief leiderschapsgedrag?

23. Stelling III
Medewerkers worden voldoende
geïnspireerd wanneer de organisatie een
duidelijke visie heeft
Wat is effectief leiderschapsgedrag?

24. Waarom effectief?
1. Evolutionair perspectief
2. Zelfbeschikkingstheorie
3. Webmodel

25. 1. Evolutionair perspectief
o Groep koos de leider, kennen elkaar, leider
verantwoordelijkheid afleggen
o Natuurlijk gezag versus macht
o Willen versus moeten volgen

26. 1. Evolutionair perspectief

27. 2. Zelfbeschikkingstheorie
3 basisbehoeften
o Behoefte aan competentie
o Behoefte aan autonomie
o Behoefte aan verwantschap
(Deci & Ryan, 2001)
Extrinsieke motivatie
Vervulling van deze behoeften
Intrinsieke motivatie
Transformationeel
leiderschap

28. 3. Webmodel
Baan karakteristieken
o Energiebronnen
o Uitdagende taakeisen
o Hinderende taakeisen
(Demerouti et al., 2001)
Bevlogenheid

29. Aangeboren - aangeleerd
“People vary hugely in their “natural ability”, which is
inherited biologically. Those at the very top of the range
become leaders and great achievers of their generation”
Francis Galton (1869)

30. Aangeboren - Persoonlijkheid
Judge, Bono, Ilies, & Gerhardt, 2002
Leidinggevende functie
Effectieve leider
Extravert
Conscientieus
Staat open voor ervaringen
Neurotisch

31. Aangeboren - Persoonlijkheid
Bono & Judge, 2004
Transformationeel
leiderschap
Extravert
Vriendelijk
Staat open voor ervaringen
Maar.. Persoonlijkheid is geen sterkte voorspeller!

32. Aangeleerd
https://www.youtube.com/watch?v=w5JlqDnoqlo
https://www.youtube.com/watch?v=_fMNIofUw2I

33. Stelling IV
Barack Obama is een geboren leider
Aangeboren - aangeleerd

34. Ineffectief leiderschapsgedrag?
o 5-10% van alle werknemers is weleens gepest op het werk
o In 80% van deze gevallen is de leider de pester
o 40% van alle werknemers is weleens gepest door zijn/haar
leidinggevende
o 74% van alle hebben te maken gehad met intolerant gedrag van
de leider
(Einarsen, Hoel, Zapf, & Cooper, 2003; UNISON, 1997; Lombardo & McCall,1984; Zapf, Einarsen, Hoel, & Vartia, 2003)

35. Ineffectief leiderschapsgedrag?
Pro-organisatie gedragAnti-organisatie gedrag
Pro-werknemer gedrag
Anti-werknemer gedrag
Effectief leiderschapIneffectief leiderschap
Ineffectief leiderschap Ineffectief leiderschap

36. Abusive leiderschap
o Meest voorkomende manifestatie van ineffectief leiderschap
o Vijandige, niet fysieke gedragingen
o Woede uitbarstingen, publieke vernedering, iemand de
schuld geven van iets wat hij/zij niet heeft gedaan
o Mijn leider maakt mij belachelijk
Tepper, 2000

37. Abusive leiderschap
Effecten op volgers
o Agressief gedrag naar collega’s
o Gezondheidsproblemen (insomnia, drankproblemen)
o Minder levenstevredenheid
o Meer conflicten thuis
Tepper, 2000

38. Waarom ineffectief?
1. Evolutionair perspectief
2. Zelfbeschikkingstheorie
3. Webmodel

39. 1. Evolutionair perspectief
o Leiderschap vanuit machtspositie
o Geen natuurlijk gezag
o Mensen willen niet volgen, maar moeten wel
o Angst

40. 2. Zelfbeschikkingstheorie
3 basisbehoeften
o Behoefte aan competentie
o Behoefte aan autonomie
o Behoefte aan verwantschap
(Deci & Ryan, 2001)
Extrinsieke motivatie
Vervulling van deze behoeften
Intrinsieke motivatie
Abusive
leiderschap

41. 3. Webmodel
Abusive leiderschap
o Hinderende taakeis
(Demerouti et al., 2001)
Burnout

42. Stelling V
Leidinggevenden maken meer kapot dan
je lief is
Ineffectief leiderschapsgedrag

43. Aangeboren - aangeleerd
?

44. Aangeboren - Persoonlijkheid
Breevaart & De Vries (under review)
Minder abusive
leiderschapsgedrag
Vriendelijk
Integer

45. Aangeleerd
Slaap kwaliteit
Minder abusive
leiderschapsgedrag
Barnes et al. (2015)

46. Veranderingen in de werkomgeving
o Werken in teams
o Autonomie
o Fysieke afstand (nieuwe werken)
 Wat vraagt dit van leiders en volgers?
Leiderschap in de 21e eeuw

47. Leiderschap in teams
Wat voor leiderschap hebben teams nodig?

48. o Transformationeel leiderschap op afstand
 Wat kunnen volgers doen om zichzelf te motiveren?
Leiderschap op afstand

49. Zelfleiderschap
Manz & Sims, 1989
Verschillende strategieen
o Eigen doelen stellen
o Jezelf belonen
o Jezelf observeren
o Jezelf “straffen”

50. Stelling VI
Leidinggevenden zijn overbodig
Leiderschap in de 21e eeuw

51. Korte samenvatting!
Leidinggevenden..
.. hebben een grote invloed op hoe volgers zich voelen en
gedragen
.. zijn effectief wanneer ze het beste voor hebben met de organisatie en
hun volgers
.. worden eerder gemaakt dan geboren
.. zijn nodig!

52. Bedankt voor jullie aandacht!
Dr. Kimberley Breevaart k.breevaart@vu.nl