1. Slimmernetwerk
Doetanks
Gereedschapskist
Versie 1.4
Juni 2012
Versie 1.4 ~ 27 juni 2012
Gedeelde instrumenten
Vernieuwing bij de overheid wordt niet alleen
beter, maar ook eenvoudiger, goedkoper en
efficiënter als mensen slim gebruik maken
van de juiste methoden en instrumenten.
Vanuit deze Doetank gereedschapskist maak
je kennis met een groeiend aantal gratis
beschikbare ‘tools’ die zich inmiddels bewezen
hebben in andere sectoren en netwerken.

2. Inhoudsopgave
Slimmernetwerk.nl Communicatie
Linkedin-groepen Communicatie
Google docs Communicatie
Blogs: Wordpress.com Communicatie
Online video: Vimeo Communicatie
LEGO Serious Play Visueel Denken
Vraagstuk verhelderen Visueel Denken
Actoren kaart Visueel Denken
Persona’s Visueel Denken
Journey Map Visueel Denken
Actoren bril Idee generatie
Rapid ideation Idee generatie
Action Priority Matrix Idee generatie
Video interview Onderzoek
Input / Output model Business Case
Propositie testen Business Case
Papieren prototype Prototyping
Rollenspel Prototyping
Interventie Prototyping
Desktop walkthrough Prototyping
Actieplanner Planning
Colophon:
Ontwerp: Jonas Piet & Slimmernetwerk (2012)
Deze set groeit constant; download de laatste
versie hier: www.slimmernetwerk.nl / doetanks

3. Slimmernetwerk
Communicatie
Slimmernetwerk
Website
De Slimmernetwerk Website
Wat is het?
De Slimmernetwerk website is de thuisbasis
voor alle activiteiten en informatiestromen
binnen het Slimmernetwerk. De website
verbindt organisaties en personen die zich
bezighouden met vernieuwing bij de overheid.
Tevens is het een podium voor de verspreiding
van vernieuwende initiatieven. Als Doetank
heb je een eigen ruimte op de website, waar
we alle ontwikkelingen rond de Doetank
presenteren.

4. Communicatie
Slimmernetwerk
Website
Hoe werkt het?
Je kan al je communicatie-uitingen
samenbrengen op je eigen Doetank pagina op de
Slimmernetwerk Website. Je krijgt begeleiding
van de webredacteur voor het plaatsen van
verschillende soorten media bestanden, zoals
blogs, video’s, verslagen, maar ook je uiteindelijke
business case. De begeleiding kan je inschakelen
bij zowel het plaatsen als het ontwikkelen van
het materiaal. (“Hoe schrijf ik een goed stukje?”,
“Hoe maak ik een sterk video interview?”).
Wat heb je eraan?
Deze Website is een veilige plek om materiaal te
delen, te archiveren en online beschikbaar te houden
op één centrale plek. Na afloop van de Doetank zal
jouw pagina gebruikt worden om resultaten van je
Doetank beschikbaar te houden.
Meer informatie
Ga naar www.slimmernetwerk.nl om te zien
wat de website vor jou kan betekenen. Zoek
ook contact met Thomas van Andel: ta@kl.nl
voor het up to date houden van jouw Doetank
pagina en het opstellen van een online
communicatiestrategie.

5. Slimmernetwerk
Comunicatie
LinkedIn-groep:
Doetanks
Slimmer Werken in
Gereedschapskist
de Publieke Sector
De LinkedIn-groep
Wat is het?
De LinkedIn-groep van het Slimmernetwerk
is het grootste online overheidsplatform
dat zich uitsluitend richt op
vernieuwingsvraagstukken bij de overheid.
Lidmaatschap is vrij voor iedereen die zich
verbonden voelt met dit thema en aan de slag
wil. Vanuit de LinkedIn-groep kan je meer dan
2000 professionals, bestuurders en adviseurs
in het Openbaar Bestuur op de hoogte houden
en actief betrekken bij je Doetank.

6. Communicatie
LinkedIn-groep:
Slimmer Werken in
de Publieke Sector
Hoe werkt het?
Elke Doetank krijgt een Doetank account,
vergelijkbaar met een persoonlijk LinkedIn
account. Leden van de LinkedIn-groep
weten wat Doetanks doen, en worden graag
betrokken. Je kan het netwerk raadplegen
voor vragen die je tegenkomt bij het
ontwikkelen van oplossingen of voor hulp
bij het uitdiepen van het probleem waar je
aan werkt. Ook via twitter kan je ervaringen
delen: @slimmernetwerk | #slimnet
Wat heb je eraan?
Hoe meer je het netwerk betrekt, des te groter
is de kans dat een Slimmernetwerker je kan
introduceren bij een organisatie, of informatie
kan delen over het onderwerp waar jouw
Doetank aan sleutelt.
Meer informatie
Ga naar de de LinkedIngroep en start de
conversatie met het netwerk:
www.linkedin.com/groups?gid=2679801
Neem voor begeleiding en ondersteuning
contact op met Thomas van Andel: ta@kl.nl

7. Communicatie
Google Docs
Programma’s rond Google Docs
Wat is het?
Een slimme manier om samen te werken aan
documenten en spreadsheets is Google Docs.
Met een Google account kan je documenten
online opstellen en opslaan. Je kunt andere
Doetankleden uitnodigen om gelijktijdig en
samen aan het document te werken. Google
Docs is een typische tool die je vooral binnen
je eigen Doetank gebruikt.

8. Communicatie
Google docs
Hoe werkt het?
Je kunt op drie manieren een Google document
beginnen: schrijf het direct in Google Docs,
importeer een bestaand bestand (bijvoorbeeld
uit word), of plak een tekst in een Google
Document. Als eigenaar kan je vervolgens
mensen uitnodigen om mee te kijken, of
om mee te schrijven. Gebruik het voor ‘to-
do’ lijsten, gespreksverslagen, interviews
en andere documenten die gezamenlijk
geschreven worden. Om het te gebruiken moet
je een Google account aanmaken.
Wat heb je eraan?
Door ‘realtime’ in documenten te werken met
alle anderen, voorkom je verschillende versies
van hetzelfde document. Tevens is het een
goede plek om documenten op te slaan die je
met de leden van je Doetank wilt delen.
Meer informatie
Ga naar www.google.nl om een account aan te
maken, of bekijk de instructievideo:
www.youtube.com/watch?v=-xqBcBdWI_M
Heb je behoefte aan begeleiding of tips? Neem
contact dan op met Thomas van Andel: ta@kl.nl

9. Communicatie
Blogs:
Wordpress.com
Beginscherm van Wordpress.com
Wat is het?
Een blog is een simpele website waarop je
een logboek kan bijhouden van je Doetank.
Een goed voorbeeld is Wordpress.com,
dat volledig gratis is. het heeft allerlei
handige functies. Zo kan je eenvoudig
foto- en videofragmenten plaatsen en van
commentaar voorzien, en bovendien zien wie
er op je site komen.

10. Communicatie
Blogs:
Wordpress.com
Hoe werkt het?
Ga naar www.wordpress.com om
voorbeelden te zien. Klik “Get started here”,
kies een naam en maak je eigen blog aan in
een paar minuten. Je kan het uiterlijk van je
blog helemaal aanpassen door te kiezen uit
‘templates’. Je kan je blog publiek zichtbaar
maken (of juist niet). Andere Doetankleden
kunnen ook ‘posts’ plaatsen. Zo’n post hoeft
niet een lange tekst te zijn, meerdere korte
posts zijn leesbaarder. Het kunnen ook alleen
foto’s of video interviews zijn
Wat heb je eraan?
Met een blog laat je anderen (de rest van de
wereld of alleen je opdrachtgever) zien wat
je doet. Dat is een goede manier om steun te
verzamelen en om reacties te krijgen.
Meer informatie
Goede blogsites zijn www.wordpress.com en
www.blogger.com. Deze blogs hebben ook
uitgebreide hulp-pagina’s. Je kan ook altijd
contact opnemen met Thomas van Andel via
ta@kl.nl

11. Communicatie
Online video:
Vimeo
Een Vimeo kanaal
Wat is het?
Vimeo is een online videokanaal dat veel
wegheeft van Youtube. Het grote voordeel
van Vimeo is dat je beter aan kunt geven
met wie je beeldmateriaal wilt delen.
Oorspronkelijk werd het vooral gebruikt door
filmmakers en kunstenaars. Tegenwoordig
gebruiken ook veel professionele organisaties
dit kanaal om videomateriaal te delen.

12. Communicatie
Online video:
Vimeo
Hoe werkt het?
Elke Doetank krijgt beschikking over een
simpele video camera en een eigen Doetank
kanaal. Dit kanaal kan jij met je Doetank
gebruiken om videomateriaal, zoals Video
interviews te uploaden en zo te delen met
andere Doetankleden, je coach of een breed
publiek. Van een Doetank wordt verwacht om
wekelijks iets te delen. Ook is het mogelijk de
andere kanalen van het Slimmernetwerk in te
zetten voor promotie van jouw Vimeo kanaal:
Twitter, de website en de LinkedIn-groep.
Wat heb je eraan?
Beeld zegt vaak meer dan grote lappen
tekst. Gebruik het Vimeo kanaal om
interviews, persoonlijke boodschappen en
onderzoeksmateriaal op één plek samen te
brengen en toegankelijk te maken.
Meer informatie
Ga naar de website: www.vimeo.com en
zie hoe anderen ervan gebruik maken. Voor
begeleiding bij het gebruik van Vimeo, neem
contact op met Thomas van Andel: ta@kl.nl

13. Visueel denken
LEGO
Serious Play
Afvalverwerkingssysteem ontwikkeld door beleidsmakers
Wat is het?
Bij LEGO Serious Play gebruik je LEGO als
communicatiemiddel in een groepssessie. Dat
helpt om de denkkracht van je Doetank beter
in te zetten bij verschillende typen discussies,
zoals: het doorlopen van een complex proces,
het ontwikkelen van strategische plannen,
het in kaart brengen van verschillende
belangen, en het vormen van je team.

14. Visueel denken
LEGO
Serious Play
Hoe werkt het?
Meestal wordt eerst aan alle deelnemers
een individuele opdracht gegeven. Nadat
deelnemers een eigen bouwwerk hebben
gemaakt en toegelicht, bouwt het team
gezamenlijk aan verbindingen. Een LEGO set
bestaat uit een grondplaat, een berg stenen,
verschillende onderdelen en wat poppetjes.
Het is belangrijk om het doel van de oefening
duidelijk te maken om te vermijden dat de
oefening als kinderachtig wordt gezien.
Wat heb je eraan?
Serious Play helpt om eerder tot de kern van een
uitdaging te komen, om sneller beslissingen te
maken, om op een creatieve manier de expertise
in je team te gebruiken en om commitment voor
gezamenlijke doelen te verkrijgen.
Meer informatie
Toepassingsvoorbeelden zijn te vinden
op www.seriousplay.com. Case studies,
ontwerpen voor sessies en up to date
informatie over trainingen vind je in de online
community http://seriousplaypro.com

15. Visueel denken
Vraagstuk
Verhelderen
Een vraagstuk in de Doetank Masterclass
Wat is het?
Met de Vraagstuk kaart kan je een Doetank
vraagstuk uitpluizen op verschillende
niveaus. Het is een nuttige aanvulling op
het Input/ output model voor die Doetanks
die bezig zijn met het uitdiepen van een
vraagstuk. De vraagstuk kaart helpt vooral
bij het aanbrengen van structuur bij het
brainstormen.

16. Visueel denken
Vraagstuk
Verhelderen
Hoe werkt het?
Met kaart onderscheidt 5 niveaus in het
Doetank vraagstuk: beleving, inzicht,
ontwikkeling, leren en systeem. Eerst schrijft
iedereen op welke uitdagingen zij zien op de
verschillende niveaus, en plaatst dit op de
kaart. Vervolgens deelt iedereen zijn/ haar
uitdagingen, waardoor overlap zichtbaar
wordt. Daarna geef je samen aan waar het
al wel goed gaat, dmv (inter)nationale ‘good
practices’ of praktische handigheden.
Wat heb je eraan?
Een Vraagstuk kaart wordt toegepast aan
het begin van een Doetank om gedeeld begrip
te krijgen van het vraagstuk. Het helpt om
gesprekken tussen doetankers met verschillende
achtergronden productiever te maken.
Meer informatie
Voor vragen over Vraagstuk verheldering kan
je contact opnemen met je Doetank-coach.
Een voorbeeld van een toepassing vind je hier:
www.beacon-learningnetwork.blogspot.com
(workshop 1).

17. Visueel denken
Actoren
kaart
Een Actoren kaart in een Doetank
Wat is het?
Een Actoren kaart is een overzicht van
betrokkenen en belanghebbenden bij
het Doetank vraagstuk: professionals,
organisaties en (groepen) burgers. Vaak wordt
kleurcodering toegepast voor verschillende
typen actoren. Je kan dit alleen doen of met
een groep mensen - het enige wat nodig is
pen en (gekleurd) papier!

18. Visueel denken
Actoren kaart
Hoe werkt het?
Een Actoren kaart is vaak opgebouwd uit
concentrische cirkels. Kies dan eerst wat je in
het midden plaatst. Dat kan een persoon of
groep zijn, zoals een gezin met schulden. Maar
het kan een ook een onderwerp of probleem
zijn, zoals ‘Het nieuwe werken’. Plaats
hieromheen de actoren in de huidige situatie.
Plaats belangrijkere (of dichtbij staande)
actoren meer centraal. Geef vervolgens
aan wie er mist in het plaatje, en wie bij de
Doetank betrokken zouden moeten worden.
Wat heb je eraan?
In kaart brengen wie er betrokken zijn bij je
vraagstuk is belangrijk om te weten op welke
organisaties en mensen je een oplossing moet
toespitsen. De Actoren kaart is een snelle
manier om dit op een overzichtelijke manier te
doen. Tevens is de kaart nuttig om onderlinge
relaties tussen actoren in kaart te brengen.
Meer informatie
Je Doetank-coach kan meer uitleg geven.
Zie ook: www.servicedesigntools.org/tools/36

19. Visueel denken
Persona’s
Een Persona set (bron: www.weizhoudesign.com)
Wat is het?
Een persona is een (fictief) personage die een
grotere groep representeert. Ze worden door
organisaties als Philips en de Belastingdienst
gebruikt om rekening houden met belangen,
behoeften en beweegredenen van individuele
betrokkenen. Goede persona’s zijn gebaseerd
op echte mensen en hebben eigenschappen
die richtinggevend zijn in een project.

20. Visueel denken
Persona’s
Hoe werkt het?
Persona’s worden geconstrueerd op basis van
gegevens van ‘echte mensen’, vaak op basis
van interviews. Ze worden zo gekozen dat ze
samen de belangrijkste gedragskenmerken en
motivaties van betrokkenen afdekken - denk
aan ‘tech savyness’ of aan eetpatronen. In de
Doetank Masterclass gebruiken we elementen
van persona’s om in te gaan op individuele
belangen van betrokkenen - bijvoorbeeld om
een aansprekend verhaal te construeren voor
een opdrachtgever.
Wat heb je eraan?
Persona’s helpen om je in te leven in andere
betrokkenen. Het helpt om je met een team
van verschillende organisaties te focussen
op de ‘eindgebruiker’: “Maar hoe helpt deze
vernieuwende oplossing de familie Versteeg?”
Meer informatie
Er zijn veel voorbeelden te vinden online. Een
klassieker is dit artikel van Pruitt en Grudin:
“Personas: Practice and Theory” (2003).
Je kan ook contact opnemen met je Coach.

21. Visueel denken
Journey Map
Ervaringen rondom werkeloosheid met diverse instanties
Wat is het?
Een Journey Map illustreert een casus:
het toont belangrijke gebeurtenissen en
interacties met verschillende instanties.
Deze momenten zijn weergegeven in de tijd
(horizontale as) en hoe positief of negatief ze
beleefd werden (verticale as). Op de poster
is in één oogopslag te zien is waar dingen
misgaan, wat daaraan vooraf ging en wie
daaraan te pas kwam.

22. Visueel denken
Journey Map
Hoe werkt het?
Teken een een tijdlijn op een groot vel en
kies het perspectief van de burger/ klant/
medewerker die de meeste last heeft.
Beschrijf dan de ervaringen van die persoon
en plaats deze langs de tijdlijn, al naar gelang
het positieve of negatieve momenten waren.
Vaak werkt het makkelijker om in het heden
te beginnen en daarna terug te werken.
Wanneer je de belangrijkste gebeurtenissen
op papier hebt, verbind ze dan met een lijn die
emotionele pieken en dalen laat zien.
Wat heb je eraan?
Een Journey Map kan helpen om betrokkenen
met verschillende belangen overtuigen
van de urgentie om in te grijpen. Het helpt
om momenten te kiezen waarop het beste
ingegrepen kan worden en om ideeën te
genereren hoe het beter kan.
Meer informatie
Toepassingsvoorbeelden door Britse
overheden: http://alturl.com/4nugf
Als je vragen hebt, stuur een maltje naar
jonas.piet@gmail.com

23. Idee generatie
Actoren bril
Badges met actoren perspectieven
Wat is het?
De actoren bril is een workshoptechniek die
lijkt op de ‘Six Thinking Hats’ van Edward de
Bono. In plaats van verschillende denkwijzen,
representeren ze actoren in het project. De
brillen helpen om in de schoenen te kruipen
van deze mensen en zo hun belangen niet uit
het oog te verliezen bij het ontwerpen van een
oplossing.

24. Idee generatie
Actoren bril
Hoe werkt het?
Benoem de belangrijkste actoren, een
actoren kaart kan hierbij helpen. Maak
voor iedere belangrijke actor een persona:
wat zijn zijn/ haar beweegredenen? Hoe kan
jouw project voor hem/haar interessant zijn?
Verdeel vervolgens deze rollen / brillen. Een
persona bril hoeft uiteraard geen echte bril
te zijn, maar het helpt wel om het op een of
andere manier fysiek te maken. Een badge
of naambordje werkt ook. Houd je rol vast
gedurende de workshop.
Wat heb je eraan?
Met een actoren brill bekijk je een oplossing
vanuit verschillende perspectieven - ook
wanneer de betrokken actoren zelf niet
aanwezig zijn. Hierdoor is een betere oplossing
te ontwerpen, en is een betere argumentatie
te maken.
Meer informatie
Meer informatie over de Six Thinking Hats:
www.debonothinkingsystems.com/tools.
Stuur voor vragen een email naar ta@kl.nl.

25. Idee generatie
Rapid ideation
Een idee kaartje van de Doetank Masterclass
Wat is het?
Dit is een serie getekende kaartjes die op
een simpele manier verschillende situaties
uitbeelden. Denk aan een burger die geholpen
wordt aan de balie, een wijk-initiatief, een
vergadering, etc. Deze kaartjes worden
toegepast in workshops om creativiteit te
stimuleren en veel verschillende ideeën te
bedenken binnen beperkte tijd.

26. Idee generatie
Rapid ideation
Hoe werkt het?
Veel mensen ervaren een natuurlijke drempel
om te gaan tekenen. In een workshop is
daar geen tijd voor. Omdat op de kaartjes
al een beginnetje is gemaakt (op enigszins
slordige) wijze, is het gemakkelijker om aan
te vullen. Bovendien kunnen de tekeningetjes
associaties en nieuwe ideeën oproepen. De
tekeningen zijn allemaal onaf en ambigu
genoeg om op verschillende manieren te
interpreteren. De set moet voor iedere
workshop wel weer even aangevuld worden.
Wat heb je eraan?
Met gebruik van de Idee kaartjes bedenk je
snel veel verschillende ideeën. Bovendien zijn
bedachte ideeën eenvoudig verder ordenen
omdat ze op losse kaartjes staan.
Meer informatie
Voor een goed voorbeeld, zie Touchpoint
Templates in de Silk Method Deck:
http://socialinnovation.typepad.com/
silk/2008/10/touchpoint-temp.html

27. Idee generatie
Action Priority
Matrix
Ideeën geplaatst op de matrix, hier in de
hoek ‘hoge kosten’ en ‘hoge opbrengst’
Wat is het?
Een veelheid en diversiteit aan ideeën maakt
de kans op een goede en vernieuwende
oplossing groter. Maar dan moeten er
wel geschikte manieren zijn om de meest
veelbelovende ideeën hieruit te kiezen. Met
deze matrix (opbrengsten / kosten) kan je in
kaart brengen welke acties of ideeen het beste
passen gegeven de beschikbare middelen.

28. Idee generatie
Action Priority
Matrix
Hoe werkt het?
Wanneer je ideeën hebt bedacht, plaats ze
dan op de matrix. Het gaat om relatieve
kosten (verticale as) en opbrengsten
(horizontale as). Dit kan op een kwalitatieve
manier, op basis van gezond verstand en op
gevoel. Het kan ook met meetbare criteria,
gebaseerd op je doelstellingen. Voorbeelden
van opbrengsten: hogere klanttevredenheid,
en een betere werksfeer. Voorbeelden van
kosten: risico, tijd en moeite. Vergeet niet de
betrokkenheid van andere actoren!
Wat heb je eraan?
Door ideeën op de matrix te plaatsen, creeër je
onderscheid tussen ‘quick wins’, aantrekkelijke
en minder aantrekkelijke kansen. Het
stimuleert een discussie over kosten en
opbrengsten, dit sluit aan bij het Input /
Output model. Het toont waar gezocht moet
worden naar ‘slimme’ oplossingen.
Meer informatie
Voor ondersteuning kan je bij je coach
terecht. Een toepassingsvoorbeeld bij Britse
overheden: http://alturl.com/4nugf

29. Onderzoeken
Video interview
Een simpele video camera in gebruik voor Doetanks
(afbeelding: www.taxibrousse.wordpress.com)
Wat is het?
Het video interview is de snelste manier om te
documenteren wat je doet. Het duurt per keer
ongeveer 5 minuten. Het vereist twee mensen
- een verslaggever die gerichte vragen stelt en
de persoon die de vragen beantwoordt. Van
elke Doetank wordt verwacht dat ze wekelijks
een video uploaden op Vimeo om elkaar op de
hoogte te houden en het leerproces in kaart
te brengen.

30. Onderzoeken
Video interviews
Hoe werkt het?
Begin met een makkelijke vraag die het
onderwerp aangeeft, zoals “Kan je vertellen
wie je bent en wat je doet?”. Dit helpt de
geïnterviewde om op gang te komen. Vraag
dan door naar specifieke aspecten en eindig
met een actiegerichte vraag. Zorg dat het
geheel niet langer is dan 3 minuten - dat zijn
al snel 500 woorden(!). Als het niet goed gaat,
doe het dan gewoon over. Upload vervolgens
je clip op Vimeo of Youtube. En draai de rollen
ook eens om!
Wat heb je eraan?
Door wekelijks een video op te nemen, kan je
snel je voortgang documenteren. Het helpt bij
(zelf)reflectie en het delen van ervaringen met
je coach en Slimmernetwerkers.
Meer informatie
Goede tips: www.creativetriage.
com/2010/07/28/16-flip-camera-interview-
tips-for-community-hospital-videos/
Je kan direct aan de slag, er zijn camera’s
beschikbaar. Kom je er niet uit, mail ta@kl.nl

31. Business Case
Input / Output
model
(verwachte) (geschatte)
INPUT: OUTPUT:
√ en gezin uit de
E
- eputatie: de
R problemen (=kwalitatief)
gemeente loopt
risico als het mis √ e gemeente
D
gaat (=kwalitatief) positief in het
nieuws (=kwalitatief)
- 2 halve dagen
1
kosten van een √ ekelijks ca. 4 uur
W
cursus (=kwantitatief) minder kwijt met
langs elkaar heen
werken (=kwantitatief)
Input/ Output model toegepast op organisatie niveau
Wat is het?
Dit is een denkkader voor productiviteit door
te kijken naar input (investeringen) en output
(beoogde resultaten). Het is van belang
dat Doetanks zowel over kwalitatieve als
kwantitatieve aspecten nadenken. Vernieuwen
gaat immers niet alleen over efficienter
werken, maar vooral ook over wat het oplevert
voor de burger. Het model werkt op het niveau
van Doetank, organisatie, en maatschappij.

32. Business Case
Input /
Output Model
Hoe werkt het?
Voor startende Doetanks is het nuttig om
input en output van de Doetank zelf te
formuleren. “Wat wil je dat je Doetank
uiteindelijk oplevert? En welke input is
daarvoor nodig “(tijd, middelen, mensen)?
Deze vragen helpen om richting te geven
aan het Doetank-proces en om oplossingen
toe te snijden op specifieke situaties. Gebruik
het model ok om te formuleren wat er niet
goed gaat in de huidige situatie. Het model
voorkomt dat ideeën gaan “zweven”.
Wat heb je eraan?
Het model helpt om zakelijke argumentaties
te ontwikkelen, om organisaties te vinden
waar de oplossing kunnen worden toegepast.
Het biedt houvast voor het meten van
resultaten achteraf.
Meer informatie
Meer informatie is te vinden op:
www.slimmernetwerk.nl/doetanks
Voor ondersteuning, mail:
wouter.vandertorre@tno.nl

33. Business Case
Propositie testen
Testen van nieuwe service
proposities op de markt
Wat is het?
Het is goed mogelijk om al voor de eigenlijke
ontwikkeling van een Doetank-idee een beeld
te krijgen van de aantrekkelijkheid ervan
voor verschillende actoren. Neem een sprong
vooruit, doe alsof je idee er al is, en probeer het
maar eens aan de man te brengen. Dit levert in
een vroeg stadium feedback op die helpt om te
beslissen welke ideeën het meest kansrijk zijn.

34. Business Case
Propositie testen
Hoe werkt het?
Met een naam, slogan en flyer probeer je je
idee als een ‘echt product’ voor te stellen.
Welke ‘features’ staan op de verpakking,
en wat biedt het precies? Maak varianten
en probeer daarmee je doelgroep te
interesseren. Vanzelfsprekend heb je nog geen
‘echt product’ om te verkopen, wel kan je
mensen zich laten inschrijven om betrokken te
blijven, bijv. in een focusgroep. Kies manieren
om snel mensen te vinden die feedback
kunnen geven en gebruik je eigen netwerk.
Wat heb je eraan?
Het geeft een beter beeld van voordelen
gezien door de ogen van organisaties, cliënten
en andere actoren. Het is een ‘reality check’
van outputs van je Input / Output Model. Je
leert over de omvang van de vraag en wat de
‘haakjes’ zijn om mensen te interesseren.
Meer informatie
Leer en leen van bestaande advertenties en/
of vraag advies aan iemand die goed is in het
ontwerpen van communicatiemiddelen.

35. Prototyping
Papieren
prototype
Prototypen van communicatie
tussen client en hulpverlener
Wat is het?
Papieren prototypes zijn schetsen van de
interface van een ontwerp, zoals tekeningen
van een website. Door vroegtijdig een
voorstelling te maken van functionaliteit en
gebruik, zijn oplossingen te ontwikkelen die
beter aansluiten bij behoeften en ervaringen
van gebruikers. De techniek wordt veel
gebruikt voor websites en apps, maar ook
voor fysieke producten, formulieren, etc.

36. Prototyping
Papieren
prototype
Hoe werkt het?
Zodra de functie voor een ontwerp gekozen
is, kan je de interface schetsen. Het is
handig om deze prototypes op te bouwen uit
onderdelen die je afzonderlijk kunt aanpassen.
Zo kun je feedback krijgen van gebruikers
over de bruikbaarheid en wenselijkheid
van verschillende functies. Vaak ondergaat
zo’n prototype een aantal verbeteringscycli
(ontwerpen, maken, testen, reflecteren) om tot
een realistisch, uitvoerbaar concept te komen.
Wat heb je eraan?
Binnen Doetanks zorgen papieren prototypes
voor een gedeeld begrip over oplossingen.
Bij tests neigen deelnemers eerder tot
het geven van eerlijke feedback vanwege
de schetsmatige ‘look’. Zo identificeer je
problemen eerder en voorkom je hoge kosten
voor aanpassingen later.
Meer informatie
Een interview met een papieren prototype:
www.youtube.com/watch?v=9wQkLthhHKA
Andere toepassingsvoorbeelden zijn hier te
zien: www.servicedesigntools.org/tools/30

37. Prototyping
Rollenspel
Rollenspel met klant en medewerker
[www.vimeo.com/15969083]
Wat is het?
Met het rollenspel speel je ‘interacties’ tussen
mensen na om nieuwe omgangsvormen uit te
proberen. Denk aan een experimentele vorm
van vergaderen of een gesprek tussen oudere
en jongere werknemers. Dat kan binnen
je eigen team om een nieuwe scenario te
verkennen, maar ook daarbuiten om het met
andere betrokkenen te testen. Rollenspellen
worden ook gebruikt voor interventies.

38. Prototyping
Rollenspel
Hoe werkt het?
Net als bij toneel is er de regisseur, die acteurs
instrueert en regelmatig het spel stil zet om te
reageren op de uitgespeelde situatie. Simpele
rekwisieten helpen om je in te leven (en zijn
abstract genoeg om niet af te leiden van het
rollenspel). Het is belangrijk om deelnemers
op hun gemak te stellen, bijvoorbeeld door
een ijsbreker oefening. Als een groep een
hoge drempel heeft om te acteren kunnen
poppetjes gebruikt worden (zoals Playmobil).
Wat heb je eraan?
Door naspelen en improvisatie ervaar
je direct hoe scenario’s kunnen worden
aangepast om gewenste reacties te
stimuleren. Hierbij kunnen ook mensen van
goed betrokken worden. Wanneer acteurs
andere betrokkenen spelen leren ze daarmee
een ander perspectief kennen.
Meer informatie
In deze video wordt een rollenspel gespeeld
met een boze klant en een baliemedewerker
www.vimeo.com/15969083 Meer voorbeelden:
www.servicedesigntools.org/tools/42

39. Prototyping
Interventie
Instructies voor het maken van ‘mos graffiti’
[www.destructables.org]
Wat is het?
Interventies zijn ingrepen om een (gedrags)
verandering te bewerkstelligen in een
bestaande situatie. Vaak om aan te tonen
dat problemen anders aangepakt kunnen
of moeten worden om opgelost te worden.
Interventies kunnen een besloten karakter
hebben (rollen omdraaien in een gesprek
tussen ambtenaar en burger) of juist de
publieke aandacht zoeken (visueel onderzoek
naar overlast door hondenpoep).

40. Prototyping
Interventie
Hoe werkt het?
Bedenk wat je wil veranderen of leren met
je interventie en leer je doelgroep kennen
voor zoveel mogelijk effect. Je ingreep moet
goed uitgewerkt en geloofwaardig zijn om
mensen te bereiken. Humor, controversie,
provocatie en verrassing zijn tactieken die
je kunt toepassen. Creatief activisme levert
inspirerende voorbeelden. Omdat interventies
vaak op het randje zitten van wat acceptabel
is, leer / verander je meer door vergiffenis te
vragen achteraf, dan door toestemming te
vragen vooraf.
Wat heb je eraan?
Een interventie kan helpen om een situatie
vlot te trekken, om te tonen dat het anders
kan, om betrokkenen tot andere inzichten te
brengen, om publieke aandacht te genereren
of om een thema te agenderen.
Meer informatie
Praktische instructies (zoals voor mos graffiti)
vind je op www.destructables.org en bekijk
ook eens de inspirerende Interviews en
onderzoeken op http://artisticactivism.org

41. Prototyping
Desktop
walkthrough
Een transportsysteem doorlopen
met een Desktop walkthrough
Wat is het?
Verken en test je Doetank oplossing in een
vroeg stadium door uit te spelen wat er
in de opeenvolgende stappen zou kunnen
gebeuren. Anders dan bij het rollenspel ligt
de nadruk bij een desktop walkthrough
op het hele proces en aansluitingen tussen
onderdelen, en minder op details van een
individuele situatie. Je acteert niet zelf, maar
maakt gebruik van poppetjes.

42. Prototyping
Desktop
walkthrough
Hoe werkt het?
Een typische walkthrough heeft een klant, een
medewerker en getekende interactiepunten
op een vel papier. Je loopt letterlijk met
poppetjes door opeenvolgende momenten,
waarbij je foto’s neemt en je voorstelt wat
de verschillende actoren doen, zeggen en
voelen. Het is nuttig om dit niet alleen te doen,
en om een walkthrough verschillende keren
te doorlopen met verschillende persona’s.
Hierna kan je een lijst van acties opstellen voor
de verdere ontwikkeling van je oplossing.
Wat heb je eraan?
Je krijgt een beter begrip van de ‘choreografie’
van elementen van je oplossing, en inzicht in
waar de vage punten en knelpunten zitten.
Deze techniek levert ook een reeks foto’s op
die je kan gebruiken voor een storyboard en
het brengt sfeer in een bespreking.
Meer informatie
De bovenstaande uitleg is deels gebaseerd op
een beschrijving van Engine Service Design
www.enginegroup.co.uk/service_design/methods/

43. Planning
Actieplanner
Een Actieplanning aan het begin van een Doetank
Wat is het?
Doetanks zijn gericht op ‘doen door
samenwerken’. Een Actieplanner is een grote
poster om gezamenlijk te plannen wat ‘in
ieder geval’ moet gebeuren, en waarvoor en
wanneer de groep bij elkaar komt. De opzet
van de poster dwingt ook om na te denken
wat er nu direct al kan gebeuren, met wat we
weten en kunnen als Doetank groepje.

44. Planning
Actieplanner
Hoe werkt het?
Eerst schrijven individuele Doetankleden
op losse kaartjes welke acties ze belangrijk
vinden. Vervolgens legt iedereen zijn / haar
kaartje uit over drie delen van de poster:
wat er ‘nu direct’ moet gebeuren, wat er
‘daarna’ moet gebeuren, en wat er ‘later’
kan. Dit brengt een gesprek op gang over
wat echt belangrijk is, en wat prioriteit heeft.
De fysieke opzet met losse kaartjes en een
groot vel verlevendigt een vergadering en
stimuleert het nemen van eigenschap over
acties. Vergeet geen foto’s te maken!
Wat heb je eraan?
Het helpt om overzicht te hebben en om op
een slimme manier overeenstemming te
bereiken over wat er op z’n minst gedaan moet
worden, en in welke volgorde.
Meer informatie
Voor een vergaand voorbeeld van visuele
planning, Post-it planning, zie deze video:
www.youtube.com/watch?v=fWjZ8n4rU2s
Voor ondersteuning kan je bij je coach terecht.

45. Slimmernetwerk
Doetanks
Gereedschapskist
Hoe werkt deze kaartenset?
Kies met je Doetank de middelen die passen
bij de aanpak van je vraagstuk of werkwijze.
Deze gereedschapskist is daarbij een nuttige
ruggensteun en een bron van inspiratie.
Voor elk van de instrumenten geldt dat
ze andere mensen hielpen om sneller en
efficiënter te werk te gaan. Als Doetanker
kun je de hulp inroepen van de bijgenoemde
ervaringsdeskundige. Hij of zij kent de ‘ins en
outs’ van de toepassing ervan.
Meer gedeelde instrumenten...
Uiteindelijk moet de gereedschapskist verder
gevuld worden door het Slimmernetwerk
en Doetankers zelf. Maak jij binnen jouw
Doetank of elders gebruik van andere
instrumenten of heb je zelf een methode
ontwikkeld? Deel het met de rest van het
netwerk! Neem contact op met Thomas van
Andel: ta@kl.nl om jouw instrument toe te
voegen aan deze Doetank Gereedschapskist.
We wensen je veel succes!

46. Dit werk is gelicenseerd onder een Creative Commons
Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 3.0 NL