1. Strona 1 z 6
Kurs internetowy „Edukacja globalna na zajęciach
przedmiotowych w gimnazjum”
Autor/Autorka scenariusza: Joanna Waszkowska
Przedmiot: Język polski
Tytuł scenariusza/temat lekcji:
Momo i dzieci świata – uniwersalizacja treści lektury.
Krótki opis scenariusza:
Lekcja dotyczy zagadnienia ubóstwa, a w szczególności bezdomności dzieci. Punktem wyjścia
dyskusji stanowić będzie treść lektury „Momo” M. Ende, multimedia oraz przygotowane przez
uczniów informacje. Konsekwencją działań będzie uniwersalizacja przesłania lektury,
przeciwdziałanie apatii i wykluczeniu społecznemu, kształtowanie postawy otwartości.
Zagadnienia edukacji globalnej:
- Ubóstwo,
- Konsumpcja i produkcja,
- Władza polityczna, demokracja i prawa człowieka
Uzasadnienie:
- Odniesienie do MCR - likwidacja skrajnego ubóstwa i głodu http://www.unic.un.org.pl/cele.php
- Zwrócenie uwagi na skutki ubóstwa,
- Zwrócenie uwagi na różne formy ubóstwa (fizyczne, społeczne, psychiczne),
- Konsekwencje ubóstwa dla społeczeństwa i jednostek,
- Przyczyny ubóstwa (paradoks konsumpcji),
- Przyczyny ubóstwa i bezdomności a postawa społeczna (bierność, apatia, zindoktrynowanie,
ograniczenia w dostępie do edukacji, ortodoksyjność, dyktatura, uzus, stereotypizacja, wykluczenie
społeczne).
Czas trwania:
3 x 45
Pytanie kluczowe:
Jakie wskazówki daje treść lektury w kwestii przeciwdziałania bezdomności dzieci?

2. Strona 2 z 6
Cele lekcji:
GŁÓWNE: GLOBALIZACJA POJĘCIA „UBÓSTWO”, uniwersalizacja treści lektury (M. Ende
„Momo”).
 Wiedzieć: wie, co oznacza sformułowanie „uniwersalne przesłanie”, zna skutki konsumpcji i
ubóstwa na świecie; wie, czym jest „nierówność społeczna”, wie, czym różni się przekaz
dosłowny od metaforycznego
 Rozumieć: rozumie, jakie są przyczyny bezdomności; rozumie, jakie są skutki bezdomności,
rozumie przyczyny i konsekwencje płynące z ubóstwa i nadmiernej konsumpcji; rozumie
wartość przyjmowania postawy aktywnej,
 Potrafić: potrafi odnieść sformułowanie „uniwersalne przesłanie” do konkretnych treści i
zjawisk, potrafi porównywać sytuację dzieci, potrafi odnieść treść lektury do współczesnych
zjawisk społecznych, potrafi dokonać analizy, przyglądając się dysproporcjom pomiędzy
zaludnieniem, a zasobnością i konsumpcją na poszczególnych kontynentach, potrafi we
wnioskach brać pod uwagę fakt nierównego podziału bogactw na świecie
Związek z podstawą programową:
I. 1. 1), 2), 3), 6), 7); 2. 1), 2); 3. 3);
II. 1. 1), 2); 2. 5), 7), 10; 3. 1) 2); 4. 1), 2), 3);
III. 1. 1), 2), 5), 7), 8); 2. 3).
Tekst źródłowy:
http://www.bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20081223_zal_4.pdf
Metody:
 Dyskusja kierowana (heureza)
 Odwrócona lekcja
 Skuteczne notowanie (mapa myśli)
 Wywiad online
 Analiza informacji (treści stron internetowych): krytyczna ocena, selektywne czytanie
 Prezentacja
 Burza mózgów
 Praca z tekstem

3. Strona 3 z 6
Środki dydaktyczne i materiały:
 Baza:
Michael Ende „Momo”
 Wprowadzające w temat:
„Dzieci z Leningradzkiego” https://www.youtube.com/watch?v=Wm-YicbBy-8
„Pieski posępny los” http://www.kampaniespoleczne.pl/kampanie,559,pieski_posepny_los
„Moonlight Children's Home”, Kathmandu, Nepal (Bimal Osti)
http://www.creoinstitute.com/world_focus/moonlight.html
“Dom Aniołów Stróżów” http://www.anioly24.pl/praca-uliczna-.php
 Wykorzystane do pracy na lekcji:
Elika's Escape https://www.youtube.com/watch?v=iN6Wc-9r3l4
Dzieci z Peszawaru https://secure.avaaz.org/pl/honour_peshawar_children/?cGHQYhb
Fundacja Kasisi
http://wyborcza.pl/magazyn/1,142465,17157680,Holownia__W_Kasisi_plakalem_dwa_razy.html
Fundacja Dzieci Niczyje http://fdn.pl/
 Pomoce i niezbędne urządzenia: WiFi, komórki lub tablety (BYOD), 4 markery, 4 arkusze szarego
papieru, magnesy, projektor lub m-tablica, Skype, głośniki, mikrofon, kody qr (dot. linków do plakatów
„Pieski posępny los” oraz do zadań ).
Formy pracy:
Praca w grupach
Praca indywidualna
Przebieg zajęć:
UWAGA: Działania są tak obmyślone, by prowadzić do wypracowania „produktu finalnego”, co nie
oznacza, że nie można zrealizować wyłącznie część zaproponowanych działań. Ważne jest
uwzględnienie metaforycznego przesłania treści lektury, odnoszącego się do „dawania czasu”. W
nawiasach podany jest czas przewidziany n a realizację działań na lekcji.
Przygotowanie:
Zadaniem wszystkich uczniów jest zapoznać się z informacjami na stronach Moonlight Children's Home oraz
Dom Aniołów Stróżów.
Czterej uczniowie mają za zadanie przygotować pięciominutowe wystąpienie (lub prezentację typu pecha kucha
– ograniczenie do 6 slajdów, przypomniane zasady kultury i szacunku w prezentowaniu treści obrazowych) na
temat bezdomnych dzieci w: 1) Addis Abeba, Memphis, 2) Sofii, Rio de Janeiro, 3) Bukareszcie, Lhasie, 4) Delhi,
Bytomiu. W treści wystąpienia znaleźć się muszą informacje o: przyczynie bezdomności, sposobach na
przeżycie, skutkach bezdomności, wykorzystanych źródłach. Występujący nie mogą w swojej prezentacji
opiniować, wnioskować.

4. Strona 4 z 6
Wprowadzenie:
Lekcja I
Pierwsza część zajęć służyć ma ukazaniu, jak żyją dzieci podobne do Momo, wytworzyć podobieństwa między bohaterką
powieści a bohaterami reportażu. W reportażu o dzieciach żyjących w tunelach moskiewskiego metra wykorzystany zostanie
10 minutowy fragment, ukazujący przyczyny przebywania tam dzieci oraz to, jak sobie radzą, kto się nimi interesuje.
1. Podsumowanie na podstawie lektury – cechy Momo jako dziecka bezdomnego (rozmowa,
burza mózgów, nauczyciel prosi, by uczniowie podawali przykłady konkretnych sytuacji z
tekstu, np. ucieczka z domu, wygląd ubrania, początkowe reakcje ludzi, gdzie zamieszkała…).
Uczniowie mogą wspomagać się treścią lektury. (5)
Polecenie: Momo jest dzieckiem bezdomnym. Podajcie na to dowody.
Praca właściwa:
2. Mapa myśli – zadanie (2)
Krótkie przypomnienie uczniom, czym jest mapa myśli i czego ma dotyczyć. Centrum mapy stanowi
hasło „Dzieci świata”. Nauczyciel przypomina, że w mapie myśli ważne są „chmury zagadnień”,
następnie uwrażliwia, że skuteczna notatka będzie przydatna do dalszej pracy na lekcji.
3. Film „Dzieci z Leningradzkiego” – klasa: notowanie – nauczyciel wybiera maksymalnie 7 min.
fragment dostosowany do możliwości, wieku i wrażliwości uczniów, można poprzedzić
projekcję krótkim wyjaśnieniem. (10)
4. Wystąpienia czterech uczniów – reszta klasy: notowanie. (20)
5. Wybrani uczniowie krótko podsumowują to, co zanotowali. (5)
6. W formie burzy mózgów uczniowie przedstawiają swoje przemyślenia: co różni sytuację
zaprezentowanych dzieci od stanu, w jakim znajduje się Momo (nauczyciel notuje w formie
haseł dostrzeżone podobieństwa i różnice). Najważniejsze jest, by uczniowie dostrzegli, że
dzięki ludziom Momo ma gdzie mieszkać, co jeść, jest jej ciepło, ma zajęcie (słucha), a dzięki
swojemu talentowi staje się niezbędna dla danej społeczności, a nawet ratuje ludzi przed
działaniem szarych panów. Z kolei przedstawiane dzieci nie mają nikogo, kto poświęca im
czas. Muszą sobie radzić same. (3)
Lekcja II
Druga część zajęć, to aktywna praca na lekcji - kontekst dla części lekcji zrealizowanej metodą odwróconej lekcji. Cel:
ukazanie różnych konsekwencji „ubóstwa”, poszerzenie tego pojęcia oraz zaprezentowanie. Uczniowie będą uczestniczyć w
rozmowie online (zagadnienia: co daje praca z dziećmi, jak wydobywać je z bezdomności, zabierać z ulicy). Plakaty akcji
„Pieski posępny los” służyć będą zastanowieniu nad kategorią godności, stanowić będą punkt wyjścia do rozmowy na temat
wrażliwości dzieci bezdomnych.
7. Podział na 4 grupy – prezentujący to liderzy. W działaniach grupowych uczniowie mogą
dowolnie korzystać ze swojego sprzętu, by wspomóc zespół w pracy nad zadaniami. (2)
8. Uczniowie pozostają w tych samych grupach, otrzymują kod qr przenoszący do plakatu
kampanii „Pieski posępny los”. Ich zadaniem jest ustalić, co czuje dziecko na plakacie i jaki jest
zamysł twórców kampanii, na co chcą zwrócić uwagę. Wnioski notują w mapie myśli. (5)
9. Reprezentant grupy przedstawia przemyślenia (nauczyciel wyświetla dany plakat). (10)
10. Polecenie dla grup opracowania dwóch pytań do wolontariuszy pracujących w poznanych w
domu miejscach pomocy bezdomnym dzieciom (celem jest uzyskanie podobnych informacji,
jakie zostały zaprezentowane przez wcześniej występujących oraz zrozumienie, na czym
polega praca wolontariusza, co stanowi największą trudność, jak można pokonać przeszkody
w tej pracy). (8)
11. Skype – wywiad online z Bimalem Osti, założycielem Moonlight Children's Home oraz z
wolontariuszem Domu Aniołów Stróżów: w grupie jest wytypowany pytający, reszta osób
uzupełnia swoją mapę myśli w zeszytach, notuje odpowiedzi. (20) Uwaga: można wybrać
innych przedstawicieli instytucji i organizacji pomagających bezdomnym lub zaniedbanym

5. Strona 5 z 6
wychowawczo dzieciom. Ważne jest, by był to wywiad na żywo – online lub z zaproszonym do
klasy gościem. Zadanie to ma służyć również kształtowaniu postawy szacunku i kultury
rozmowy oraz precyzji zadawania pytań.
W ten sposób grupy dysponują wspólną bazą wiedzy i mogą przejść do zadania badawczego.
Lekcja III
Trzecia godzina lekcyjna, to czas na pracę badawczą i wnioskowanie. Kolejne zadania mają ukazać uczniom sposoby
społecznego reagowania na krzywdę, ubóstwo i bezdomność dzieci: szok, podpisywanie petycji, działanie w
fundacjach. Celem uczniów jest ustalić, jak można „dawać czas” (płaszczyzna komparatystyczna do treści lektury).
12. Przedstawiciel każdej z grup losuje materiał – qr linku do strony (Elika's Escape, Dzieci z
Peszawaru, Fundacja Kasisi, Fundacja Dzieci Niczyje). Zadaniem grup jest określić, w jaki
sposób wylosowane przez nich działanie społeczne może pomóc poznanym wcześniej
bezdomnym dzieciom. Uczniowie mają również ustalić, jakimi metodami posługują się
organizatorzy przedsięwzięcia. Swoje wnioski grupa zapisuje na arkuszu, a następnie
przedstawiciel prezentuje całej klasie wnioski. Przewidywane wyniki (15):
Inicjatywy Wyniki pracy grup Zadana nauczyciela
Elika's Escape Forma: szokowanie
Działanie: przeciwdziałanie
bierności, izolacji, ukazywanie
kontrastu, uczenie otwartości,
uwrażliwienie na problemy innych
Zapisuje polecenia na tablicy w
formie haseł, wspiera pracę grup,
wskazuje, gdzie można znaleźć
pomoc w tłumaczeniu
niezrozumiałych słów lub
sformułowań, zaleca korzystanie z
pomocy Internetu (podpowiada
metodę poszukiwania
odpowiedzi), pilnuje kultury pracy i
dyskusji, nie udziela gotowych
podpowiedzi, nie neguje ustaleń
grupy, przypomina o treści poleceń
(pilnuje, by uczniowie nie
odchodzili od tematu), sygnalizuje
upływ czasu przeznaczony na
zadanie.
Dzieci z Peszawaru Forma: petycja
Działanie: uwrażliwianie na
problem, oddziaływanie na
politykę światową,
przeciwdziałanie apatii
Fundacja Kasisi Forma: crowdfunding,
Działanie: prowadzenie sierocińca,
przeciwdziałanie bierności,
wydobywanie z apatii, dawanie
zajęcia
Fundacja Dzieci Niczyje Forma: profilaktyka
Działanie: przeciwdziałanie
krzywdzeniu dzieci, budzenie z
apatii, zaangażowanie i
świadomość społeczna
Podsumowanie:
Zaproponowane materiały, informacje przedstawione przez uczniów oraz treść lektury mają posłużyć: ustaleniu źródeł
„ubóstwa” i społecznego wykluczenia, dostrzeżeniu różnicy pomiędzy sytuacją Momo, a dziećmi, których losy były
prezentowane, zrozumieniu metafory w lekturze „dawać czas”, wypracowaniu metod przeciwdziałania ubóstwu w skali
mikro, odniesieniu do kształtowania właściwych postaw społecznych i ich skutków w perspektywie czasowej.
13. Przedstawiciele grup omawiają wyniki swojej pracy (nauczyciel wyświetla slajd, spot lub
stronę, którymi zajmował się zespół; inni uczniowie mogą komentować dopiero po
skończeniu wypowiedzi lidera grupy). (10)
14. Rozeznanie wśród grup, jakie skutki przyniosło „danie czasu” dzieciom przez inicjatorów
ukazanych przedsięwzięć. Celem jest przejście do sformułowania użytego w temacie: „dzieci

6. Strona 6 z 6
świata” (dyskusja sterowana) – uczniowie powinni dojść do wniosków, że odpowiedzialność
za dzieci jest w rękach każdego człowieka, nie ma na świecie osoby zwolnionej z
odpowiedzialności za krzywdę drugiego człowieka, w tym dziecka, a obowiązkiem każdego
jest przeciwdziałanie ubóstwu. Polecenie:
- Wyjaśnijcie, jak rozumiecie użyte w temacie sformułowanie „dzieci świata” ? (5)
15. Ustalenie, czym skutkuje „niedawanie czasu” – izolacja, apatia, ignorowanie, wykluczenie
społeczne, unikanie odpowiedzialności, podziały społeczne (nauczyciel zapisuje te hasła na
tablicy pod informacjami wcześniej zanotowanymi w punkcie 6 scenariusza). (5)
16. We wniosku z lekcji uczniowie mają za zadanie zdefiniować, czym jest „wykluczenie
społeczne”. Chętni uczniowie przedstawiają swoją definicję. (7)
17. Podsumowanie cyklu lekcji, przypomnienie, co było ich celem, zadanie pracy domowej (do
oceny działań na lekcji można wykorzystać https://todaysmeet.com/ ). (3)
Praca domowa:
Wypowiedz się na podstawie wniosków wyniesionych z lekcji: jaką uniwersalną metodę
przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu przedstawia utwór M. Ende „Momo”? Napisz, jak można
zastosować tę metodę w Twoim najbliższym otoczeniu?
Załączniki: wszystkie materiały do pracy na lekcji są w formie online; kody qr nauczyciel
generuje wg własnych potrzeb i drukuje na osobnych kartkach, by na lekcji dać wylosować
uczniom (przy pomocy strony http://www.qr-online.pl/ ).