1. augustus 2016 | asbestmagazine 7
Als iets zeker is, dan is het wel dat de bestrijding van
asbestcalamiteiten vraagt om een gespecialiseerde
aanpak. Calamiteiten ontstaan altijd onverwacht, en
ook al is elke situatie anders, er volgt een vast pa-
troon. U kunt het zich voorstellen: snel beslissingen
nemen, onder grote (tijds)druk handelen, acute
noodmaatregelen. Alles komt tegelijk. Komt de in-
formatiestroom niet snel genoeg op gang of hapert
de organisatie, dan is de kans groot op onrust of
ongecontroleerd gedrag. En juist dan ligt reputatie-
schade op de loer. Gericht en evenwichtig handelen
is pure noodzaak.
Calamiteit: wees voorbereid
In een noodsituatie moet je direct effectief optreden
en risico's, schade en overlast tot een minimum kun-
nen beperken. Hoe manage je calamiteiten met asbest-
gevaar? Onmisbaar zijn drie hoofdzaken: goede
voorbereiding, structuur en transparantie.
Een Asbestcalamiteitenplan is precies daarop gericht
en helpt u hierbij. Elke gemeente en provincie zou
zo'n plan in huis moeten hebben. Een goed calami-
teitenplan biedt u structuur en bestaat in elk geval uit
de volgende vier onderdelen:
● Noodplan en protocollen
● Crisisdraaiboek (crisisteam, taken en verantwoor-
delijkheden, informatiestructuur, mandaat)
● Scenario's en hun aanpak (complexiteit, omvang,
risico's)
● Communicatieplan
Zorg voor juiste implementatie
Veel overheden hebben een Asbestcalamiteitenplan,
in meer of minder uitgebreide vorm. Echter, in het
algemeen kan de voorbereiding op calamiteiten
nog wel verbeterd worden. Goede voorbereiding is
sowieso een continu proces. Van groot belang is dat
het calamiteitenplan niet blijft bij een papieren docu-
ment. Net zo belangrijk is de inbedding in de organi-
satie. Onderschat u dit niet. Er komt meer bij kijken
dan in de praktijk veelal wordt gedacht. Zorg er in
elk geval voor dat alle betrokken medewerkers over
het calamiteitenplan beschikken en dat zij de inhoud
en hun verantwoordelijkheden kennen. Organiseer
bijvoorbeeld een toolbox of met enige regelmaat
extra voorlichting over calamiteiten.
Ook heel belangrijk is dat u het draaiboek actueel
houdt. Updaten is essentieel. Krijg je te maken met
een calamiteit, dan moet je onmiddellijk kunnen
handelen.
Zelflerend vermogen: periodiek oefenen en
evalueren
Wij adviseren altijd om met het crisisteam regelmatig
een scenario te doorlopen. Net zoals ontruimings-
of brandoefeningen ook periodiek worden herhaald.
Op die manier blijft de kennis geborgd en worden
ook nieuwe mensen getraind. U kunt het vergelijken
met een kwaliteitssysteem. Dat is ook een zelflerende
structuur.
Heeft uw organisatie een calamiteitenoefening ge-
daan of heeft er daadwerkelijk een incident plaats-
gevonden: evalueert u dan met elkaar. Hoe is de
calamiteit ontstaan? Is er volgens protocol gehan-
deld? Welke oplossingen zijn er toegepast? Wat ging
er goed, wat kan er beter? Gevolgd door een check
in de praktijk waaruit blijkt of de gekozen oplossing
goed werkt.
Op basis daarvan kunt u het calamiteitenplan telkens
actualiseren; dus een verbetercyclus.
Door een goede structuur en regelmatig trainen
ondervang je voor een groot deel dat een calamiteit
uitloopt op een echte crisis. Het wordt weer een
voorspelbaar, te managen proces.
CGericht en evenwichtig
handelen bij alamiteiten
Grootschalige incidenten met asbest komen regelmatig voor. Wil die
'regelmaat' ook zeggen dat we de klappen van de zweep inmiddels
kennen, en dat we in Nederland goed zijn voorbereid? Onmisbaar bij
professioneel calamiteitenmanagement zijn drie hoofdzaken: goede
voorbereiding, structuur en transparantie.
Door: Jasper Kosters

2. 8 asbestmagazine | augustus 2016
1. Wees voorbereid op een calamiteit
● Stel een Asbestcalamiteitenplan en een Crisisdraaiboek op.
● Implementeer deze in uw organisatie.
● Maak een schaduwcrisiswebsite aan.
● Zorg voor deskundigheid en mankracht op het gebied van calamiteiten.
● Oefen en evalueer de werking van het Crisisdraaiboek periodiek.
3. Manage de calamiteit
● Verdeel de taken en verant-
woordelijkheden in het Crisis-
team.
● Houd de lijnen kort.
● Schaal op én af wanneer de
crisis hier om vraagt (crisis-
versus reguliere organisatie).
2. Een calamiteit: adequaat ingrijpen en voorkomen van
een crisis
● Volg het Crisisdraaiboek.
● Roep het Crisisteam samen en kom zeker in het begin frequent bij
elkaar.
● Bepaal het scenario en uw aandeel in de aanpak van de calamiteit.
● Zet de informatievoorziening in gang: communiceer snel en op een
juiste manier.
● Regel eerste opvang voor bewoners/gebruikers/getroffenen.
● Laat u goed en deskundig informeren:
▪ Stel vast of en zo ja, hoeveel asbest vrijkwam.
▪ De bepaling van het verspreidingsgebied en de gebieds-
afzetting.
▪ Beschermende maatregelen (mens & milieu).
▪ Afstemming crisisgebied op risicogebied.
Calamiteitenmanagement in hoofdlijnen
1
2
3
4. Communiceer gestructureerd met betrokkenen en de pers
● Informatiemanagement is de sleutel (strategisch middel) en bevordert besluitvorming:
▪ Snelle, juiste en volledige informatie is cruciaal.
▪ Communiceer eenduidig met betrokkenen en de pers. Voorkom verwarring en ruis.
▪ Benoem de stakeholders.
● Informeer eerst de direct betrokkenen:
▪ Het crisisteam is altijd als eerste en volledig op de hoogte.
▪ Informeer uw eigen medewerkers.
▪ Informeer eerstelijns betrokkenen (betrokken bewoners/gebruikers/getroffenen).
▪ Informeer tweede en hogere lijns betrokkenen (publiek en pers).
● Communiceer structureel gedurende de gehele calamiteit, bij ontstaan, verhelpen en nazorg.
● Organiseer de communicatie (communicatieplan):
▪ Wie communiceert met de directe stakeholders.
▪ Wie bereidt berichten voor.
▪ Regel mediamonitoring en anticipeer op ontwikkelingen.
▪ Organiseer informatie-/voorlichtingsmomenten en betrek de pers daarbij.
▪ Bereid u voor op vragen: geef rationele uitleg en houdt u aan de feiten.
▪ Weet u iets niet of niet zeker, wees daar transparant in. Ook als de situatie wijzigt.
▪ Bent u niet inhoudsdeskundig, ga dan af op de adviezen van experts.
4
5. Nazorg
● Afhechten van de ontstane situatie.
● Voorkom dat de nasleep onvoldoende aandacht krijgt (effect kan oplaaien van de crisis zijn).
● Afhandeling van schadevraagstukken, schadeonderzoek, zorgen bij betrokken medewerkers en getroffenen,
nasleep van emoties.
● Let op: dit neemt aanzienlijke tijd, energie, capaciteit en middelen in beslag.
● Evalueer het crisismanagement en de crisisorganisatie.
● Beschrijf de ‘lessons learned’ en vertaal deze naar de crisisorganisatie en het crisisdraaiboek.
5

3. augustus 2016 | asbestmagazine 9
Kennis delen en van elkaar leren
In de praktijk is het een valkuil om veel tijd en ener-
gie te willen steken in het formuleren van eigen op-
lossingen. Bijvoorbeeld bij het opstellen van
protocollen. Beter is het om samen te werken en
gebruik te maken van elkaars ervaringen, dan kunt u
het veld ook veel breder overzien. Relevante kennis
van anderen is een kans voor uw eigen organisatie.
Calamiteiten zijn complexe situaties en er is al zoveel
kennis. Wij zijn er allemaal bij gebaat om de geleerde
lessen mee te nemen.
Een andere valkuil: het niet voorhanden hebben van
de juiste expertise binnen de geleding van de organi-
satie. Stelt u een calamiteitenplan op, dan is het goed
om u te realiseren of u daadwerkelijk de capaciteit en
de expertise in huis heeft voor een asbestcalamiteit.
Kennis van calamiteitenmanagement kunt u in uw
eigen organisatie opbouwen of u kunt expertise in-
huren. Bijvoorbeeld door een waakvlamovereen-
komst af te sluiten met een externe partij. Het
belangrijkste is dat u zeker weet dat u de expertise
voorhanden heeft om direct te kunnen ingrijpen als
dat nodig is.
Transparante communicatie
Naast goede voorbereiding en structuur is transpa-
rante communicatie essentieel. De kreten uit de
media kennen we allemaal wel: “paniek door asbest-
gevaar”. Crisiscommunicatie is gevoelig voor fouten,
zeker onder grote tijdsdruk. Zet bij een calamiteit de
informatievoorziening zo snel mogelijk in gang en
zorg ervoor dat de informatie die u geeft eenduidig
is. Snelle, juiste en volledige informatie is echt cruci-
aal. Belangrijk is ook dat u de betrokkenen op de
hoogte blijft houden gedurende het gehele calamitei-
tenproces. Organiseer informatie-/mediamomenten
en bereidt u voor op vragen. Zorg ervoor dat u rati-
onele uitleg kunt geven en feitelijke informatie. Weet
u iets niet zeker, wees daar dan duidelijk in. U kunt
er zo nodig op een later moment op terugkomen,
wanneer u wel beschikt over de juiste informatie.
Houdt u daarbij aan het moment van de dag. Wijzigt
de situatie, bijvoorbeeld over de omvang van het
crisisgebied of het verspreidingsgebied, wees daar
transparant in en blijf betrokkenen op de hoogte
houden. Bent u niet inhoudelijk deskundig op het
gebied van asbest of crisiscommunicatie, dan is het
beter om af te gaan op de adviezen van experts.
Veiligheid van hulpdiensten
Hulpdiensten krijgen regelmatig te maken met asbest-
risico's. Bij een calamiteit kijken zij vaak vanuit een
ander perspectief naar de situatie en hun prioriteiten.
Bijvoorbeeld de handhaving van de openbare orde:
bij een brand moeten de bewoners zo snel mogelijk
hun huis uit en gewonden moeten zo snel mogelijk
naar het ziekenhuis. Het is belangrijk om u dat te
realiseren bij asbestcalamiteiten. Asbestveiligheid
begint voor hulpdiensten met kennis van asbest en
de situaties waarmee zij geconfronteerd kunnen
worden. Het is daarom aan te raden om de hulp-
diensten te laten meedraaien in het Crisisdraaiboek.
Ook voor hen moeten de juiste veiligheidsmaatrege-
len geregeld en gewaarborgd zijn, zij slaan immers
ook de brug naar de veiligheid van anderen.
‘Crisiscommunicatie is gevoelig voor
fouten, zeker onder grote tijdsdruk’
Jasper Kosters
Commercieel Manager van Oesterbaai
Nederland