3. Programma
9:30 – 10:30 Opstarten
Korte kennismaking
Vragen & antwoorden over module
10:30 – 12:00/15 Kennismaken met ontwerpen
Oefenen met hele ontwerpproces: simulatie
Kennisintermezzo: het proces van ontwerpen
12:00/15 – 13:00 Samen lunchen
4. Programma
13:00 – 14:00 Leren van ekaar
Analyseren in duo’s – 45 minuten (verdeel zelf de tijd)
Plenaire terugkoppeling – 15 minuten
14:00 – 15:00 Focus op analyse
Kennisintermezzo: Competentiegericht onderwijs
ontwerpen
15:00 – 16:00 Voorbereiden volgende sessie
Maak samen plan voor het werken aan
(her)ontwerpproces en opleveren eindopdracht
16:00 – 16:30 Terugblikken en vooruit kijken
5. Hele module in vogelvlucht
Iteratief (her)ontwerpen van een leeromgeving (5 ECTS of
veelvoud) voor eigen onderwijspraktijk centraal
In sessies 1, 3, 5 en 7 middels Leren op de werkplek/Zelfstudie
ondersteund met HUbl
In sessies 2, 4 en 6 face-to-face
Sessie 2 - kennismaken met ontwerpproces + focus op
analyse: simulatie hele ontwerpproces; analyseren van een
goed voorbeeld, competentiegericht onderwijs in het hbo,
gelaagdheid van een leeromgeving
Sessie 4 - focus ontwerp/ontwikkeling: uiteenrafelen van een
leeromgeving, concept ‘blended learning’
Sessie 6 - focus evaluatie (kwaliteit leeromgeving):
praktijkgericht onderzoek inbouwen en formatief evalueren in
vorm van peer-reviewen met 2 kaders
12. Hele ontwerpproces ervaren in
een simulatie
Doel: ontwerpstappen doorlopen, met elkaar leren praten over
ontwerpen, inhoud even los leren laten, grens ontdekken
ontwerpen vs. gedrag uitlokken en creativiteit (her)ontdekken
Kies één ontwerpprincipe:
Consistentie bladzijde 46
Hiërarchie bladzijde 105
Modulariteit bladzijde 136
Ontwerp in klein groepje een object volgens dit ontwerpprincipe
Maak 1 flipover met in elk geval aandacht voor analyse, ontwerp,
ontwikkeling en evaluatie
Presenteer ontwerp met onderbouwing in ‘elevator-pitch-stijl’
16. Iteratie?
Een iteratie is het doorlopen van de
ontwerpstappen analyse, ontwerpen,
ontwikkelen & evaluatie. Waarbij de generieke
ontwerpactiviteiten worden uitgevoerd: zoeken
naar grenzen, in interactie met omgeving,
onderbouwen vanuit theorie/prakijk en het
ontwerpproces expliciet maken
(Van den Akker, J. & Thijs, 2009)
17. Ontwerpstappen-1
Analyse: analyseren bestaande situatie en
formuleren beoogde vernieuwing/verbetering
Probleemanalyse
Contextanalyse
Behoefteanalyse
Analyse van de kennisbasis
Ontwerprichtlijnen of ontwerpeisen waaraan
resultaat moet voldoen
Basis voor ontwerpen
18. Ontwerpstappen-2
Ontwerpeisen in cyclisch proces van
ontwikkeling, implementatie en evaluatie
uitgewerkt, beproefd en aangescherpt tot
relevant en bruikbaar resultaat
Evaluatie speelt daarin een cruciale rol:
werpt licht op wensen en mogelijkheden van
gebruikers en hun praktijkcontext
Wijze waarop resultaat kan worden afgestemd
op de praktijk
(Van den Akker, J. & Thijs, 2009)
19. Ontwerpbenaderingen
Instrumentele benadering: logisch, rationeel
Communicatieve benadering: geen strikte
volgorde, intensieve deliberatie, consensus
Artistieke benadering: open proces, creatief
en reflectief
Pragmatisch: cyclisch, regelmatige evaluaties
(Van den Akker, J. & Thijs, 2009)
20. Resultaat ontwerpproces:
eindopdracht
Ontwerp leeromgeving, inclusief de keuzes voor het te
ontwikkelen papieren/digitale materiaal: ontwerp van
leeromgeving met een omvang van 5 ECTS (of een veelvoud
hiervan), in vorm van een ‘Blokboek’ of ‘Studentenhandleiding’ of
‘Modulewijzer’, ofwel: het onderwijsmateriaal zoals dat voor
studenten wordt gemaakt bij de betreffende opleiding ca. 50%
Flankerende rapportage bij het ontwerp ca. 50%:
Analyse: rapportage uitgevoerde analyse
Onderbouwing van ontwerp/ontwikkeling
Evaluatie: rapportage uitgevoerde formatieve evaluaties
Ontwerpproces: logboek van uitgevoerde ontwerpactiviteiten
22. Leren van een voorbeeld:
analyseer bestaande leeromgeving
Werk in een duo: 45 minuten (verdeel zelf de tijd)
Analyseer samen elkaars leeromgeving. Hulpvragen:
Om welk beroepsprofiel gaat het? Om welk deel hiervan
voor deze leeromgeving?
Welke beroepsproducten horen bij deze module?
Om wat voor doelgroep gaat het? Profiel? Voorkennis?
Waar hangt deze module in curriculum? Wat gaat er vooraf?
Wat komt erna? Maak hier analyse van.
Hoe zit de module in elkaar? Welke opdrachten? Welke
leer/werkvormen?
Aan een aantal duo’s zal om een korte presentatie worden
gevraagd na afloop: plenair 15 minuten
24. Programma
13:00 – 14:00 Leren van elkaar
Analyseren in duo’s – 45 minuten (verdeel zelf de tijd)
Plenaire terugkoppeling – 15 minuten
14:00 – 15:00 Focus op analyse
Kennisintermezzo: Competentiegericht onderwijs
ontwerpen
15:00 – 16:00 Voorbereiden volgende sessie
Maak samen plan voor het werken aan
(her)ontwerpproces en opleveren eindopdracht
16:00 – 16:30 Terugblikken en vooruit kijken
27. Object van ontwerp: competentiegericht
hoger beroepsonderwijs
Competentiegericht onderwijs komt voort uit
vraag om een betere aansluiting tussen
onderwijs en arbeidsmarkt
Onderwijs in samenspraak met
bedrijfsleven/instellingswezen
Uitnodigend onderwijs dat aansluit bij
gedifferentieerde doelgroep
Naast theorie, sterk inzetten op praktijkgerichtpraktijknabij-in de praktijk leren
28. Definitie van competentie:
beschrijven met 6 dimensies
3 dimensies noodzakelijk en wat competentie is:
Specificiteit
Integrativiteit
Duurzaamheid
3 dimensies over de condities hoe competenties kunnen
worden ontwikkeld:
Handelingsgerichtheid
Leerbaarheid
onderlinge afhankelijkheid
(Van Merriënboer, Van de Klink & Hendriks, 2002 in H4).
30. Gelaagd ontwerp-2
Samenwerking tussen onderwijs-bedrijfsleven
Opleiding en opleidingen t.o.v elkaar (jaren)
Onderwijseenheid incl. beoordeling (weken)
Onderwijsonderdeel (uren)
Uitvoering van een onderwijssituatie (minuten)
31. Gelaagd ontwerp-3
Leertheorie
Model gebaseerd op model gemaakt door: Van
Oeffelt, T., Spreeuwenberg, L. & Van den Ende,
J. (2013). Wageningen: Stoas Vilentum
Hogeschool, die gebruik hebben gemaakt van
Cluitmans, J.J., Dekkers, M.A.F., Bloemen, &
T.P. A. van Oeffelt (2009). Aan de slag met
competenties: competentiegericht leren in HBO
en MBO. Nuenen: Onderwijsadviesbureau
33. Leerprocessen
Klassieker uit de theorie:
Sfard, A. (1998). On two metaphors for
learning and the dangers of choosing just one.
Educational researcher, 27(2), 4-13.
Acquisitie
Participatie
Animatie hybride leeromgeving
34. Gelaagd ontwerp-3
Leertheorie
Onderwijsconcept:
Visie op leren
Visie op doelstellingen
Strategie hoe deze kan worden gerealiseerd
Bv. Sociaal-constructivistisch
Hogeschool Utrecht (HU) wil bijdragen
aan een duurzame kennissamenleving waarbij
de mens het uitgangspunt is. Waar studenten en
medewerkers zich kunnen ontplooien, zich thuis voelen
en waar we in samenwerking met onze relaties
durven te experimenteren en innoveren.
Telt de HU veertigduizend verschillende leerwegen
35. Onderwijsconcept
Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:
Welk onderwijsconcept wordt gehanteerd bij de
HU?
Welk onderwijsconcept wordt gehanteerd bij
jouw faculteit?
En welke bij jouw opleiding?
36. Onderwijsconcept - 2
Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:
Om welk beroepsprofiel gaat het bij jouw
opleiding?
Hoe zit het afnemende beroepenveld in elkaar?
Welke beroepsidentiteit heeft opleiding voor
ogen?
37. Onderwijsconcept - 3
Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:
Om wat voor doelgroep gaat het?
Hoe ziet de studentenpopulatie eruit?
38. Gelaagd ontwerp-3
Leertheorie
Onderwijsmodel of Opleidingsmodel:
Manier waarop het onderwijsconcept en
het curriculum worden vorm gegeven
bv. 4C/ID model Van Merriënboer
Leerlijnenmodel De Bie e.a.
40. Onderwijsmodel
Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:
Welk onderwijsmodel wordt gehanteerd bij jouw
faculteit?
En welke bij jouw opleiding?
41. Gelaagd ontwerp-3
Leertheorie
Didactisch concept of Aanbiedingsvormen:
Vorm waarin onderwijs aan student wordt aangeboden.
Binnen een onderwijsmodel keuze voor één/meer vormen.
bv. Taakgestuurd onderwijs (beroepsgerichte opdracht in delen),
projectonderwijs, Probleem Gestuurd Onderwijs (PGO)
Onderwijsconcepten en didactische concepten worden soms
door elkaar gegooid. Bv. UniMaas heeft als onderwijsconcept PGO
en als didactisch concept grotendeels ook.
42. Didactisch concept
Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:
Welk didactisch concept wordt gehanteerd bij
jouw faculteit?
En welke bij jouw opleiding?
43. Gelaagd ontwerp-3
Leertheorie
Didactisch model:
Beschrijving van de werkwijze/stappen die in een leersituatie
door lerende en begeleider gebruikt dienen te worden.
Bv. Zevensprong (van PGO),
Fase model van een project - Oriënteren, Analyseren,
Definiëren, Uitvoeren, Evalueren (bij projectonderwijs)
44. Didactisch model
Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:
Welk didactisch model is gangbaar bij jouw
faculteit?
En welke bij jouw opleiding?
45. Gelaagd ontwerp-3
Leertheorie
Opdracht (of taak):
Ontwikkelde onderwijsmateriaal met daarin beschrijving
wat er van studenten wordt verwacht.
Bv. Uitgeschreven opdracht waarmee student
of groepje studenten aan de slag kan/kunnen
46. Opdracht (of taak)
Vragen voor Leren op de werkplek/Zelfstudie:
Welke opdrachten (of taken) zijn gangbaar bij
jouw faculteit?
En welke bij jouw opleiding?
49. Opstarten (her)ontwerpen een
eigen leeromgeving
Start even individueel: karakteriseer leeromgeving
waar je aan gaat werken tijdens module met aantal
steekwoorden in maximaal 5 minuten
Ga speeddatend op zoek naar een andere(n) met een
vergelijkbaar ontwerpvraagstuk in max.10 minuten
Ga samen aan de slag met de analyse: bespreek
samen wat erin zou moeten en maak hier voor jezelf
een vertaling van
Ga samen aan de slag met het maken van plannetje
voor doorwerken aan analyse, ontwerp/ontwikkeling
en evaluatie: bespreek samen hoe dit zou kunnen en
maak voor jezelf een vertaling hiervan
50. Zelfstudie
Sla de studiehandleiding er nog eens op na
Bekijk de startpresentatie van module nog keer
(eerste pagina van HUbl)
Reageer op versies van je collega-docenten
Bestudeer de kennisintermezzo’s van de sessies
nogmaals: welke kennis en inzichten kan ik toepassen
op mijn eigen (her)ontwerp?
Pak de literatuurlijst erbij en selecteer passende
literatuur die inspirerend of onderbouwend is
51. Leren op de werkplek
Zoeken naar grenzen
In interactie met omgeving
Onderbouwen vanuit theorie en praktijk
Het creatieve en impliciete proces
expliciteren
52. Leren op werkplek door:
Zoeken naar grenzen: ontwerpen binnen de grenzen van
(inter)nationale wetgeving, beroepenveld, beleid en
richtlijnen van instelling/faculteit/opleiding, praktische
grenzen e.d.
In interactie met omgeving: ontwerpen door bevragen,
consulteren, interviewen, peer-reviewen, samenwerken
met (senior) collega’s, experts,
beleidsmedewerkers, beroepenveldcommissie,
beroepsbeoefenaren, opleidinscommissie e.d.
Onderbouwen vanuit theorie en praktijk:
ontwerpbesluiten onderbouwen vanuit (vak)literatuur en
systematische praktijkervaring (best practices, evaluaties,
audits e.d.)
Het creatieve en impliciete proces expliciteren:
ontwerpbesluiten expliciet maken en toelichten.
53. Terug & vooruit
De dag afsluiten – samen terugblikken naar de sessies
die zijn afgelopen en vooruit kijken naar de sessies die
gaan komen
54. Terugblikken en vooruit kijken
Geef nu het proces terug aan jullie en
doe alsof ik er niet ben
Blik terug:
Hoe verliep het met leren op werkplek/zelfstudie
met HUbl?
Hoe verliep de face-to-face sessie?
Verliepen deze volgens verwachting?
Kijk vooruit:
Hoe ga je leren op werkplek/zelfstudie met HUbl
nu aanpakken?
Welke verwachtingen heb je over komende
sessies?
55. Toelichting module
Dit is presentatie waarvan screencast is gemaakt en te
zien is op startpagina van module op HUbl
58. Inhoud van deze screencast
Positie van deze module in BDB
Kern van deze module
Relatie met de eigen werkpraktijk
Het proces van ontwerpen
Manier van werken tijdens deze module
Hoe de eindopdracht globaal in elkaar zit
67. Onderwijs ontwerpen
Onderwijsontwikkeling ofwel onderwijs
ontwerpen is een van de kerntaken
van een Hogeschooldocent
In deze module werken we als eindresultaat
naar een onderwijsontwerp voor een
leeromgeving van 5 ECTS (of een veelvoud
hiervan)
70. In die ontwerpstappen ga je:
Zoeken naar grenzen: ontwerpen binnen de grenzen
van (inter)nationale wetgeving, beroepenveld, beleid
en richtlijnen van instelling/faculteit/opleiding,
praktische grenzen e.d.
In interactie met omgeving: ontwerpen door
bevragen, consulteren, interviewen, peer-reviewen,
samenwerken met (senior) collega’s, experts,
beleidsmedewerkers, beroepsbeoefenaren e.d.
Onderbouwen vanuit theorie en praktijk:
ontwerpbesluiten onderbouwen vanuit (vak)literatuur
en systematische praktijkervaring (best practices,
evaluaties e.d.)
Het creatieve en impliciete proces expliciteren:
ontwerpbesluiten expliciet maken en toelichten.
72. Sessie
1
2
3
4
5
6
7
Vorm
Leren op de werkplek/
Zelfstudie ondersteund met
HUbl
Face-to-face
Leren op de werkplek/
Zelfstudie ondersteund met
HUbl
Face-to-face
Leren op de werkplek/
Zelfstudie ondersteund met
HUbl
Face-to-face
Leren op de werkplek/
Zelfstudie ondersteund met
HUbl
Werken aan
(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 1)
(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 2)
Kennismaken met ontwerpproces + focus op analyse:
simulatie hele ontwerpproces; analyseren van een
goed voorbeeld, competentiegericht onderwijs in het
hbo, gelaagdheid van een leeromgeving
(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 3)
(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 4)
Focus ontwerp/ontwikkeling: uiteenrafelen van een
leeromgeving, concept ‘blended learning’
(Her)ontwerpen van de eigen leeromgeving (iteratie 5)
Peer-reviewen van de (her)ontwerpen (iteratie 6)
Focus evaluatie (kwaliteit leeromgeving):
praktijkgericht onderzoek inbouwen en formatief
evalueren in vorm van peer-reviewen met 2 kaders
(Her)ontwerp van de eigen leeromgeving afronden
(iteratie 7)
74. Eindopdracht: Definitief
ontwerp eigen leeromgeving
Definitief? Klaar om de overstap naar
de uitvoering te maken
Rijke en scherpe analyse
Ontwerp gemaakt in interactie, onderbouwd
vanuit theorie/praktijk en tot de grenzen
Materiaal ontwikkeld: papier en digitaal
Evaluatie uitgevoerd: peer-review en
walkthrough met studenten
Transparant ontwerpproces: een compleet
logboek, leesbaar voor buitenstaander
