(1) O documento discute vários processos de cura tradicionais, incluindo o uso de ervas medicinais. (2) Também descreve as relações entre Osanyin, o orixá das plantas medicinais, e Orunmila Ifá. (3) Fornece detalhes sobre como várias plantas podem ser usadas para tratar doenças, trazer proteção ou causar malefícios.
2. Apostila - Ewe (Folhas)
FOLHAS
Folhas sao plantas que podem servlr para alimentayao, melO ambiente
(proteyao) e curativos (contra as doenyas).
Desde a antiguidade 0 homem luta contra as doenyas, sempre armado do
proposito de conservar ou recuperar a saude perdida ou abalada. Assim teve sempre
a preocupayao de afastar 0 sofrimento causado pela doenya, chegando mesmo em
certas epocas e em muitos lugares a admitir a possibilidade de prolongar a durayao
da vida pela preservayao da saude.
Entretanto ninguem ignora que existem muitos processos de cura, isto e,
destinados a afastar a doenc;a ou conservar a saude.
Os processos de maior evidencia sao os seguintes:
(l) alopatia
(2) homeopatia
(3) hervas
(4) hidroterapia
(5) elewe omo (a cura tradicional)
Os 4 (quatro ) pnmelros processos sao tratamentos ligados a medicina
convencional, enquanto 0 5° processo e mais ligado a tratamento espiritual, tendo
alguma semelhanc;a com 03° processo.
3. Apostila - Ewe (Folhas)
FOLHAS
Folhas san plantas que podem servlr para alimentayao, mew ambiente
(proteyao) e curativos (contra as doenyas).
Desde a antiguidade 0 homem luta contra as doenyas, sempre armado do
proposito de conservar ou recuperar a saude perdida ou abalada. Assim teve sempre
a preocupayao de afastar 0 sofrimento causado pela doenya, chegando mesmo em
certas epocas e em muitos lugares a admitir a possibilidade de prolongar a durayao
da vida pela preservayao da saude.
Entretanto ninguem ignora que existem muitos processos de cura, isto e,
destinados a afastar a doenya ou conservar a saude.
Os processos de maior evidencia san os seguintes:
(1) alopatia
(2) homeopatia
(3) hervas
(4) hidroterapia
(5) elewe omo (a cura tradicional)
Os 4 (quatro ) pnmelros processos san tratamentos ligados a medicina
convencional, enquanto 0 5° processo e mais ligado a tratamento espiritual, tendo
alguma semelhanya com 0 3° processo.
4. Apostila - Ewe (Folhas)
PODER BIOQUIMICO DAS FOLHAS
Tern algumas folhas que atraves do poder bioquimico podem resolver alguns
problemas medicinais. A maioria destas plantas atraves da clorofila como fator
bioquimico produzem efeitos similares aos remedios da medicina clinica. Como por
exemplo:
Tete (boldo): - pode ser usado para resolver problemas de dor na barriga.
Calmantes:
Alecrim
Cidreira
Erva-doce
Camomila
5. Apostila - Ewe (Folhas)
RELA(:AO DE OSAYIN COM AS FOLHAS
Osanyin e origimirio de Irao atualmente localizado na Nigeria pr6ximo da
fronteira com 0 ex Daome.
Ele e urn dos Yoi Irunmole que desceu de Ikole orun (ceu) para Ikole Aaiye.
Ele e divindade das plantas medicinais e litlirgicas. A sua importancia e
fundamental, pois nenhuma cerimonia pode ser feita sem a sua presenya.
o nome das plantas, a sua utilizayao e as palavras (Ofo) invocayao, cuja forya
desperta seus poderes sao os elementos mais secretos do ritual no culto aos Orisas
o simbolo de Osanyin e uma haste de ferro, tendo na extremidade superior
urn passaro em ferro forjado, esta mesma haste e cercada por seis outras dirigidas em
leque para 0 alto.
Por muito tempo Osanyin foi sacerdote da Terra (lIe) mas a Terra (lIe) nao
tinha fertilidade, entao Osanyin foi a procura de Orunmila Ifa que 0 ajudou a
resolver 0 problema. Ap6s 0 ocorrido Osanyin ficou ressentido e brigou com
Orunmila. Depois de muita disputa Osanyin acabou perdendo e tomou-se escravo de
Orunmila.
Osanyin foi trabalhar no campo e logo ao comeyar seu trabalho, percebeu que
iria cortar a erva que curava a febre e entao gritou:
- "Impossivel cortar esta erva, pois e muito litil". A segunda erva era a que
curava dores de cabeya, recusou-se tambem a destrui-la. A terceira suprimia as
c6licas. Na verdade, disse ele, nao posso arrancar ervas tao necessarias.
Orunmila tomando conhecimento da conduta de seu escravo, demonstrou
desejo de ver as ervas que Osanyin se recusava a cortar porque tinham grande valor
por contribuirem para manter 0 corpo em boa salide.
Decidiu entao Orunmila, que Osanyin ficaria perto dele para explicar-lhe as
virtudes das plantas, das folhas e das ervas, mantendo-o sempre ao seu lado na hora
das consultas.
6. Apostila - Ewe (Fo/has)
Pela forte relayao entre Orunmila Ifa e Osanyin as duas energias acabam se
tomando grandiosas juntas. Osanyin conhece a energia das folhas enquanto
Orunmila tern grande dominio do Odu Ifa.
Todas as receitas e trabalhos magicos feitos com plantas, sao classificados
pelos babalawos (sacerdotes de Ifa) em 256 Odus, 0 que com frequencia estabelece
elos entre os nomes das receitas, das plantas e dos odus de Ifa, sobretudo com 0
segundo nome dado a cada odu.
9. Apostila - Ewe (Folhas)
CUIDADOS IMPORTANTES COM AS PLANTAS
ANTES DOS RITUAlS
Quando os sacerdotes vao colher as plantas para seus trabalhos devem faze-lo
em estado de pureza, abstendo-se de relayoes sexuais na noite precedente e indo a
floresta durante a madrugada, sem dirigir palavra a ninguem. AIem disso devem ter
cuidado em deixar no chao uma oferenda em dinheiro, logo que chegam no local da
colheita.
Se for a noite devem jogar areia 3 vezes na folha.
Os adeptos de Osanyin se cham am Oloosayin ou onisegun.
10. Apostila - Ewe (Folhas)
PROCEDIMENTOS PARA UTILIZA(:AO DAS PLANTAS
MALEFicIOS
- apikun (dutra)
- atare
- okun (centropeia)
- ACIDENTES: - Para fazer alguem sofrer acidente:
Ewe Ina
Ewe Aragba
Ewe Esinsin
Juntar tudo, despejando 0 liquido Ade em cima. Entregar no nome da pessoa
com uma faca em cima.
Observar: trabalho perigoso.
- MALDI<;OES (Epe): - Para amaldiyoar outros, as folhas mais usadas sac:
Ewe Semolapa
11. Apostila - Ewe (Folhas)
Ewe Semolese
Eyin Oka
Modo de Fazer:
Juntar tudo e colocar na lingua. E necessario Ofo/Aasan para ativar "Epe"
- PROCESSOS JUDICIAIS (Ejo): Este e urn processo para ajudar alguem a se
envolver num processo judicial.
As folhas utilizadas para este fun sao:
Ewe Abirikolo (crotalaria lachnophora)
Ewe Arira
Yimiyimi (escravelho)
- MORTE (Iku): - Existem algumas folhas que podem matar uma pessoa:
Ewe Ikan (berinjela)
Ewe Ila (Quiabo )
Eso Apikan (Trombeta roxa)
- LOUCURA (Were): - Existem algumas folhas que se utilizadas em quantidade
exagerada, alteram 0 equilibrio das pessoas e podem levar a loucura, sao elas:
12. Apostila - Ewe (Folhas)
- Ewe Oparun (bambu)
- Ewe Yunyun (compositae)
Modo de Fazer:
Queimar tudo, despejar 0 po embaixo da esteira. Apos pronunciar 0 nome da
pessoa que devera ficara louca, dormir sobre a esteira.
13. Apostila - Ewe (Folhas)
BENEFICIOS
- BOA MEMORIA (Isoye): - Para ativar a memoria ou inteligencia, as folhas mais
usadas san:
Agberigbede (levanta-a-cabe<;a, para entender linguagem)
Iyeye (Dono-de-conhecimento)
Atori ( Vara)
Agberigbede ba mi gbe iye temi fun mi
Oniyeniye ba mi ko iye temi fun mi
14. Apostila - Ewe (Fo/has)
Levanta a cabe9a para entender a linguagem
Traga minha memoria para mim
Dono do conhecimento recolha a minha memoria.
- FORCA FisICA (Imn ara Ie)
11 - Orogbo
11 - Atare
04 - Eja Ojiji (peixe)
04 - Adan (morcego)
04 - Agemo (camaIeao)
Alubosa elewe (cebolinha-branca)
Egbo Ifon (Raiz)
Egbo Ipeta (Raiz)
Egbo Oruwo (Raiz)
Eepo pandoro casca-bignonia-cege)
Kanun BiIaIa (pedra de Sango)
Queimar tudo junto ate virar po, misturar com aca9a quente, comer todas as
manhas.
Agbo Iagbara Iorong gbo
Agbo 0 sainsan ni ti atare orisa
Ifon ni ki e fi fon arun ara Iagbaja
Arun ki i se ifon ki 0 ma Ie run
15. Apostila - Ewe (Folhas)
Arun ki i se ipeta di 0 ma Ie nm
Ka iju
Alubosa ni ki e fi sa arun ara
Lamorin jade ki maa lagbara
Pandoro 10 ni ki eegun re oji
Oruwo 10 ree ru gbogbo aisan
Kuro lara re
Nijoo jumo lojiji ji pere pere
Ako kan un ni ke e fi kan
Gbogbo arun ara re danu
Iyere 10 ni ko ma ji pere pere
Adan 10 ni ko maji pere pere
Agemo de alawo awo gba awo
Ti ko dara kuro lara mi
Traducao
o Maduro tern poder e orogbo maduro
Ataare orisa fica maduro sem ficar doente
Remova (fon) a doen<;adesta pessoa com Ifon
Ifon nunca fica tao doente que nao possa cheirar 0 deserto
Remova (As) a doen<;adesta pessoa com cebolinha (alubosa)
Para que ele possa fica forte.
Pandoro disse que seu esqueleto vai acordar
Oruwo va retirar (ru) toda a doen<;ado corpo dele.
opeixe ojiji acorda completamente todos os dias
Remova toda a doen<;acom potlissio macho
Iyere diz que ele deve acordar completamente
o morcego-da- fruta diz que ele deve acordar completamente
Venha camaleao, dono da cor da pele levar embora a minha cor ruim
16. Apostila - Ewe (Folhas)
- PROTE<;AO (Idabobo)
Folha Ori
Folha Gbegbe
Queimar tudo, fazer 7 cortes na cabeya e colocar 0 po
Nao tomar banho de cabeya durante 3 dias.
Akager W ogbo omo ogun
Ori fegeji omo Aloran
Alakan gbariri W osa ni i se
Omo Iloseojikan
Gbegbe 10 ni ki ire 0 maa gbe
Owomi
Eewo orisa omi ile alakan ki i danu
Traducao
Ele que leva cachorro para dentro do mato filho de Ogun
A enorme arvore oori filha do chefe aloran
Caranguejos se apressam ruidosamente
Para seus buracos filhos de Iloseoj ikan
E gbegbe quem diz que a fortuna deve ficar nas minhas maos
Orisa 0 proibe, a agua de dentro da casca do caranguejo nunca vasa.
3
17. Apostila - Ewe (Folhas)
- PROTE(:AO CONTRA A MORTE (I daabobo lowo iku)
Ewe ekuku (Peda liaeea)
Ewe akisan (Aizoa eeae)
Agidimagbayin (Vassourinha)
Deixar tudo em po.
Ingerir com aeaya frio durante duas semanas.
Ekuku ogerere loni kibi 0 san 10
Akisan 10 ni kaye 0 san
Olorun ti kun a 0 ku
Owo te we agidimagbayin
Olorun a ti kun
Traducao
Ekuku disse suavemente que 0 mal flui para longe
Akisan disse que a vida sera boa
Olorun feehara a porta, nao vamos morrer
A mao toea a folha agidimagbayin
Olorun feehara a porta, nao vamos morrer.
18. Apostila - Ewe (Folhas)
Indicadas para neutralizar as energias negativas (Oogun Ero):
Ewe Iroko
Ewe Eleso
Ewe Jeminiho
EweOdundun
Ewe Tete
EweWoorowo
Ori
Igbin
Eleso meso 0 temi
Eso eso no fi gbale yii lowo won
Jeminiho 0 ni ki eje mi ni har
Odundun ni ti odundun
Tutu ni ti tete
Erowoo ni ti woorowoo
Ero ni ti ikupero
Traducao
Folha-dona-da-suavidade, traga me suavidade
Suavemente, suavemente you lhes tomar a terra
Acorda-crian<;a diz que voce tern de me responder
Odundun e sempre calma
Tete e sempre fresca
Woorowo e sempre fresca e calma
Ikuepero e sempre fresca e calma
19. Apostila - Ewe (Folhas)
- FERTILIDADE (Aremo)
Folha Opuosupa
Folha Odundun (Folha da Costa)
Opasupa ni i pe omo wa
Agbonyin gbe omo wa
Ogbangan je ki omo se
Ogangan mi
Matador-da-dor chame os filhos
Carregador-da-bondade traga os filhos
Direto, deixe os filhos virem direto para mim
20. Apostila - Ewe (Folhas)
FOLHA UTILIZACAo
Akoko Obrigayao de Orisa
Iyalode (Pinhao branco) Folha das Iyami Osoronga
Iyalode pupa (Pinhao roxo) Faz parte de curativo (hemorr6idas)
Folha de lroko Calmante
Ewe Ogede (bananeira) Para cobrir ebo
Pasan kori ko (espada de Sao Jorge) Proteyao
Oro Agogo Faz parte da medicina para saude
Ewe Ela (samambaia) Faz parte da iniciayao no Culto de Ifa
Ewe reku reku Para sorte e lavar Orisa
21. Apostila - Ewe (Folhas)
Ewe unje
Egbo unje
Gbirinbintin ewo ni nro danu
Gbirinbintin ewo ni nro danu
Ewe abiwere re 0 ewo n nro danu
Gbirinbintin ewo ni nro danu gbinrinbintin.
Ewe Abiyamo re ewo ni kin ro danu
Gbirinbintin ewo ni nro danu
Ewe abiwere re ewo ni kin ro danu
Gbirinbintin ewo ni nro danu
Ewe ori fifo re ewo ni kin ro danu.
22. Apostila - Ewe (Folhas)
BANHO PARA LAVAR ORISAS EM PREPARA<;AO
DE ASSENTAMENTOS
Tete Abalaley
Rinrin
Odundun
Ewe lroko
Igbin
Epo Dende
Ori
Gin
Amassar tudo junto numa bacia com agua e lavar a imagem ou igba em preparayao
de assentamento dentro.
23. Apostila - Ewe (Folhas)
PATUA PARA PROTECAO / SORTE
Ewe Ebure
Igbin
Odundun
Tete
Rinrin
Pilar e secar, moer ate transformar em po. Despejar a gosma do caracol sobre
o po e secar. Colocar dentro de um couro e costurar.
Usar numa bolsa.
24. Apostila - Ewe (Folhas)
MATERIAL usa
Efun Acalmar e atrair coisas boas
Osun Para que nunca acabar a sorte da pessoa ou
continuidade do Ase.
Obi Comida de Orisa,
Para fazer jogo e
Tambem confirmar Ebo.
Orogbo Reza para longa vida e saude
lye Agbe Pena (azul) para sorte, assentamento e longa
vida
lye Aluko Pena (vinho) para sorte e assentamento
lye leke leke Pena (branco) para harmonizar a vida
Ikodide Pena (vermelha) para sorte e afirma<;ao de
ritual
lyerosun PO vermelho para ativar Odu lfa
Buzios Sao simbolos de Orisa
Ori (Ero) Para acalmar energia negativa e dores
E misturado com outros materiais do Ase
Ado Para colocar po, que pode ser alimentado
com eje
Irukere Usado para mostrar poder ou lideran<;a,
tambem pode se usar na transferencia de Ase
lkoto Olokun (ero ) Para acalmar energia negativa
19bin (ero) Para acalmar negativa
Moedas anti gas Para fazer pagamento para Aioogun
Para limpeza de energia negativa e tambem
Sabao da Costa (ero) pode ser misturado com outros materiais
para protecao e sorte.
Gin Bebida de Orisa
Dende (ero) Para acalmar energia negativa
25. Apostila - Ewe (Folhas)
Para lavar cabe<;a ou limpeza de magi a
(Mau) contra essoa
Preparado com elementos calmantes
ara acalmar ener ia ne ativa
26. Apostila - Ewe (Folhas)
Uso
A fin pe ololufe pada tabi
Pe ire ti 0 ti 10 pada
Uso
A fin se Ogun pe ki agba ile
Taba ile pada lowo ota
N:- B a kinba alukerese dule
Baba re, eewo ni!
Usado para atrair alguem,
untar ou atrair sorte de volta.
Usado para resgatar terra ou casa
da mao do inimigo
27. Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se Ogun wipe ki
A se ori rerelaiyeki
A se di olowo gidi
Traducao
Uso
A fin se Ogun wipe ki aiye
Enia pada si rere
Traducao
E usado para dor de cabeya, dor no corpo e
fazer defumayao.
28. Apostila - Ewe (Folhas)
Uso
A fin se Ogun iju obinrin
Uso
A fin use Ogun oju dundun
Traducao
E usado no remedio para fibroma
Traducao
E usado no remedio para dor nos olhos
Uso
A fin se Ogun pe kialeu a je tabi ni owo.
Uso
A fin se Ogun isori
Traducao
Usado para atrair dinheiro
Traducao
Usado para prote9ao
29. Apostila - Ewe (Folhas)
Usado para magia de desaparecimento ou
prote9ao
A fun se ogun pe ki araiye ja WQ buburu
Kuro lara wa
30. Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun irinran, bi won ba f~
Funnini ogun fe- ao rii
Usado para feiti90 contra magia,
Colocado na comida
31. Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun aiegbe
Moja we ahun se ahunje
32. Apostila - Ewe (Folhas)
Uso
A finje ogun loku regbe
Uso
A finge ogun atosi ti odaju
Traducao
Usado para dor no joelho
Traducao
Indicado para gonorreia
Uso
A finje ogun ki alebori Qta
Uso
A fin se ogun pe kienia Ie ai eninla
Traducao
Usado para veneer inimigo
Traducao
Usado para atrair riqueza (fiear rieo).
33. Apostila - Ewe (Folhas)
A finje ogun pe ki aije san wa
Si re gbogbo
A fin se ogun isegun lori
Awon ota, emere ati aje
Usado para prote9ao contra inimigo,
Emere e bruxaria
34. ·Apostila - Ewe (Folhas)
A finse pe ki gbogbo omo araiye
Ma fe tiwa (eyonu)
Usado para atrair simpatia das pessoas,
para que gostem da gente
35. Apostila - Ewe (Folhas)
Uso
A fin un se ogun ero igbona
Uso
A finse ogun inu runrun
Traducao
Usado contra catapora
Traducao
Usado para dor no estomago
Uso
A fin se ogun isegun lori a wQn aj~
Uso
o wa fun wipe ki ama ri oore tabi anu gba
Traducao
Usado contra bruxaria
Traducao
Usado para sorte
36. Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun wi pe ki kialerin
Kangba lQwQa wQn enia
A fin se ogun lati di oba
Tabi lati leje oye
37. Apostila - Ewe (Folhas)
A fin se ogun owo
A torideo igi wo
A fin se ogun pe ki ololufe wa
Le pada wa.