ब्रम्हाव्हॅली शिक्षणिास्त्र महाशिद्यालय,
अंजनेरी नाशिक.
• नाि : शितल नामदेि गांगुर्डे
• शिषय : (२०३) िाळा आशण सिवसमािेिक
िाळा.
• रोल नंबर : ३५
• मागवदिवक : प्रो.कशिता कदम मॅर्डम.

विद्यार्थ्ााला व िं िा व्यक्तीला असलेल्या समस्या जेव्हा विद्यार्थी व िं िा व्यक्ती स्वतः सोडविण्याबाबत
विर्ाय घेऊ श त िाही तेव्हा व्यक्तीला विद्यार्थ्ााला स्वतःची समस्या सोडविण्याच्या दृष्टीिे व्यक्तीची
बलस्र्थािे ,सामर्थ्ा ,क्षमता आवर् उवर्िा , मतरता यािंची जार्ीि रूि देण्यासाठी व्यक्तीला
समुपदेशिाची गरज असते. समुपदेशि हे मागादशािाची ए अिंग आहे .समुपदेशिा वशिाय
मागादशाि अर्थापूर्ा होऊ श त िाही .मागादशाि हे सामूवह रीत्या रता येते परिंतु समुपदेशिाचे
तसे िाही ते िैयक्तक्त लक्ष देऊिच े ले जाते. मागादशािात विर्ाय सा घ्यािा हे विद्यार्थी जरी
ठरित असला तरी समुपदेशि मात्र विद्यार्थ्ाांमध्ये विर्ाय घेण्याची क्षमता विमाार् रते .समुपदेशि
हे मागादशािाची तिंत्र असते .मागादशािामध्ये समुपदेशि असते.मागादशाि प्रवियेचा ए भाग आहे
त्यामुळे समुपदेशिाची गरज ही महत्त्वाची मािली जाते. समुपदेशिाचे विदेवशत ,अविदेवशत आवर्
समन्ववयत असे प्र ार पडतात. या प्र ारािुसार समुपदेशिाची प्रविया पूर्ा होते त्यामुळे या
समुपदेशिाची स्वरूप ,गरज, तत्त्वे, ध्येये प्र ार आवर् प्रविया याविषयी सविस्तर मावहती जार्ूि
घेर्े आिश्य आहे.
प्रस्तािना

समुपदेिन अर्व
विद्यार्थ्ाांपुढे व िं िा व्यक्ती पुढे असर्ाऱ्या समस्यािंची
उ ल रण्याच्या हेतूिे समुपदेश सल्लागार
आवर् विद्यार्थी तसेच समुपदेश आवर् व्यक्ती
यािंच्यातील सिंभाषर् म्हर्जे समुपदेशि होय.
शैक्षवर् प्रगती, अभ्यासातील अडचर्ी ,आवर्था
अडचर्ी, वशक्षर्िम व िं िा व्यिसाय वििड,
सामावज सिंबिंध ौटुिंवब मतभेद इत्यादीिंबाबत
विद्यार्थ्ाांला, व्यक्तीला अिे समस्या असतात . या
समस्यािंची सोडिर्ू रण्याची प्रविया म्हर्जे
समुपदेशि होय.

मागवदिवन अर्व
विविध समस्या सोडविण्याचा प्रयत्न व्यक्ती रीत असली तरी बहुते िेळा व्यक्तीला आपल्यापेक्षा
ज्येष्ठ अशा अिुभिी व्यक्तीच्या मागादशािाची गरज भासते अर्थिा ,समाजातील विविध क्षेत्रातील
सिंस्र्थािंची समस्या सोडविण्यासिंदभाात गरज भासते अशा पररक्तस्र्थतीत समस्या जार्ूि घेऊि व्यक्तीला
समस्या सोडविण्याच्या उद्देशािे े लेले सह ाया म्हर्जे मागादशाि होय.

समुपदेिनाचे घटक
 समुपदेशिाचे उवद्दष्ट विद्यार्थ्ााला विर्ाय घेण्यास, वििड रण्यास व िं िा जीिि ररअरची योजिा,
महाविद्यालय व िं िा विद्यापीठातील ायािम यासारखी वदशा शोधण्यात मदत रर्े आहे.
 समुपदेश ाचा समुपदेश ािर विश्वास असािा.
 समुपदेश समुपदेश ाशी मैत्रीपूर्ा आवर् सह ाया रर्ारा असािा.
 समुपदेश ाला समुपदेशि प्रवियेसह अिुभि आवर् चािंगले ज्ञाि असािे.
 समुपदेशि दैििंवदि जीििािरील समस्येच्या पररर्ामािर विचार रण्याची सिंधी प्रदाि रते.
 समुपदेशि समुपदेश ाला स्वातिंत्र्य वमळविण्यास आवर् जबाबदारीची भाििा वि वसत रण्यास मदत
रते.

मागवदिवनाचे घटक
 हे आपले लक्ष एखाद्या व्यक्तीिर ें वित रते समस्येिर िाही.
 मागादशािामुळे व्यक्तीच्या क्षमतािंचा शोध लागतो.
 मागादशाि एखाद्या व्यक्तीच्या मालमत्ता आवर् मयाादािंिर आधाररत आहे.
 मागादशािामुळे स्वत:चा वि ास होतो आवर् स्वत:ला वदशा वमळते.
 मागादशाि व्यक्तीला ितामाि आवर् भविष्यासाठी सुज्ञपर्े वियोजि रण्यास मदत रते.
 मागादशाि व्यक्तीला पयाािरर्ाशी जुळिूि घेण्यास मदत रते.
 मागादशाि आििंद आवर् यश वमळविण्यासाठी मदत रते.

मागवदिवनाचे क्षेत्र
 शैक्षवर् मागादशाि
 व्यािसावय मागादशाि
 आरोग्य आवर् शरीर सिंबिंवधत मागादशाि
 िैयक्तक्त वि ास सिंबिंवधत मागादशाि
 सामावज ायाा सिंबिंवधत मागादशाि
 आवर्था बाबी सिंबिंवधत मागादशाि
 धावमा बाबी सिंबिंवधत मागादशाि
 सािंस्क
ृ वत बाबी सिंबिंवधत मागादशाि

समुपदेिनाचे क्षेत्र
 शैक्षवर् समुपदेशि
 व्यािसावय समुपदेशि
 मािसशास्त्रीय समुपदेशि
 िैद्य ीय समुपदेशि
 युिा समुपदेशि
 प्रौढ समुपदेशि
 वििाह समुपदेशि

समुपदेिनात प्रमुख भूशमका -
समुपदेशि प्रवियेत समुपदेशिाची भूवम ा महत्त्वपूर्ा मािली
जाते समुपदेश ाद्वारे व्यक्तीला सल्ला देण्याचे ाया े ले जाते.

मागवदिवनात प्रमुख भूशमका
मागादशाि प्रवियेत व्यक्तीला मागादशाि रर्ाऱ्या
मागादशा ाची भूवम ा महत्त्वाची मािली जाते मागादशा ा द्वारे
व्यक्तीला मावहती आवर् सल्ला देण्याचे ाया े ले जाते.

समुपदेिनाचा शिस्तार
समुपदेशि ही सवमत व िं िा मयाावदत सिं ल्पिा आहे.

मागवदिवनाचा शिस्तार
मागादशाि ही ए व्याप सिं ल्पिा आहे म्हर्जेच विस्ताररत
सिं ल्पिा आहे.

समुपदेिनात शनणवय घेण्याची क्षमता
समुपदेशि विद्यार्थ्ाांमध्ये विर्ाय घेण्याची क्षमता विमाार् रते.