1. Монгол орны хөдөө аж ахуй
Э.Цэрэнбаатар

2. Агуулга
• Монгол улсын газрын нэгдмэл сан
• Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн хөгжил ,
байршил , салбарын бүтэц
• Мал аж ахуй
• Газар тариалангийн аж ахуй

3. Монгол улсын газрын нэгдмэл сан
• Газар нутгийг аж ахуйн үндсэн зориулалт ,
хэрэгцээг харгалзан ангилс-ныг газрын
нэгдсэл сан гэнэ. Нийт нутгийн 20,9% нь
ТХГН юм.
Нийт
талба й /
мян.га /
ХАА-н
газар
Хот
тосгон,
бусад
суурин
Зам
,шугам
сүлжээ
Ойн сан Усны сан Тусгай
хэрэгцээн
ий газар
156411,6 115232,6 466,0 355,4 14748,1 976,6 24641,8
100% 73,6% 0,3% 0,23% 9,45% 0,62% 15,7%

4. Монгол улсын иргэнд газар
өмчлүүлэх тухай хууль
• 2002 оны 06 сарын 27-нд батлагдсан.
• Монгол улсын иргэн бүр нэг удаа үнэгүй
газар өмчилнө.
д/д Байршил Хэмжээ / га /
1 Нийслэлд 0,07 хүртэл га
2 Аймгийн төвд 0,35 хүртэл га
3 Сумын төв , тосгонд 0,5 хүртэл га
4 Нийслэлийг аймгийн төвтэй холбосон улсын
чанартай авто замын дагуу/ сумын төвөөс бусад/
0,07 хүртэл га

5. Газар өмчлөгч иргэнд хориглох зүйл
1. Өмчийн газраа, гадаадын иргэн,
харьяалалгүй хүн, гадаадын хуулийн этгээдийн
өмчлөл, эзэмшилд шилжүүлэх
2. Сум дүүргийн Засаг даргын
зөвшөөрөлгүйгээр бусдад эзэмшүүлэх, ашиглуулах
3. Хүн амын эрүүл мэнд, байгаль хамгаалал,
үндэсний аюулгүй байдлын ашиг сонирхолд
харшаар ашиглах
4. Газар тариалангийн газрыг зориулалтын
бусаар ашиглах

6. ХАА-н салбарын бүтэц
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
Амьтны аж ахуй
Мал аж ахуй
Гахайн аж ахуй
Шувууны АА
Зөгийн ба бугын АА
Ан агнуурын АА
Загасны АА
Ургамалын аж ахуй
Үр тарианы АА
Тэжээлийн
ургамалын АА
Төмс , хүнсний
ногооны АА
Жимс
Техникийн ургамал
Бусад

7. Мал аж ахуй
• Монгол улсын ДНБ-ий 18% , ХАА-н нийт
бүтээгдэхүүний 85%-ийг үйлдвэрлэж байна.
• Нийт 500,000 хүн ам
• 1940-1960-д он
• 1960-1990-д он
• 1992 оноос хойш

8. Нийт малын тоо толгой
• Нийт тоо толгой – 40 сая 433 мянга
• АДУУ - 2298.9 мянга
• ҮХЭР - 2551.9 мянга
• ТЭМЭЭ - 304.2 мянга
• ХОНЬ - 17908.7 мянга
• ЯМАА - 17369.3мянга

9. Хамгийн олон мал тоолуулсан
эхний таван аймаг
1. Хөвсгөл - 3537.2 мянга
2. Архангай – 3377.6 мянга
3. Төв – 3219.3 мянга
4. Өвөрхангай – 2947.4 мянга
5. Баянхонгор – 2637.0 мянган толгой мал
тус тус тоолуулсан байна.

10. Хамгийн олон адуу тоолуулсан
эхний таван аймаг
Харин мал сүргийн тоог төрөл тус бүрээр нь авч
үзвэл, адуу өнгөрч буй онд 2298.9 мянга
хүрснээр өнгөрсөн оныхоос 186 мянгаар өсчээ.
1. Төв - 245.6 мянга
2. Архангай - 237.9 мянга
3. Булган – 194.4 мянга
4. Сүхбаатар – 183.7 мянга
5. Өвөрхангай- 169.4 мянган адуун сүрэгтэй
болсноор хамгийн олон адуутай болжээ.

11. Хамгийн олон үхэр тоолуулсан
эхний таван аймаг
Өнгөрч буй онд үхэр сүргийн тоо толгой 2551.9
мянгад хүрснээр өмнөх оныхоос 212.2 мянгаар
өссөн байна.
1.Архангай - 366.4 мянга
2.Хөвсгөл – 318.9 мянга
3.Төв – 204.7 мянга
4.Булган – 190.4 мянга
5.Хэнтий - 178.8 мянган үхэр сүрэгтэй болжээ.

12. Хамгийн олон тэмээ тоолуулсан
эхний таван аймаг
2012 оны мал тооллогын урьдчилсан дүнгээр тэмээ
304.2 мянгад хүрч, өнгөрсөн оныхоос 24.1 мянгаар
өссөн байна. Тэмээн сүргийн тоо 14 аймаг болон
Улаанбаатар хотод өсч, долоон аймагт буурчээ.
1. Өмнөговь - 97.2 мянга
2. Баянхонгор – 34.5 мянга
3. Дорноговь – 31.5 мянга
4. Говь -Алтай – 27.7 мянга
5.Дундговь – 22.7 мянган тэмээ тус тус тоолуулжээ.

13. Хамгийн олон хонь тоолуулсан
эхний таван аймаг
Хонин сүргийн тоо 17908.7 хүрч, өмнөх оноос 2240.2
мянгаар өссөн байна. Хонин сүргийн тоо бүх аймагт
болон Улаанбаатарт өсчээ.
1.Архангай - 1735.2 мянга
2.Хөвсгөл – 1639.4 мянга
3.Төв – 1617.4 мянга
4.Булган – 1302.7 мянга
5.Өвөрхангай – 1300.6 мянгаар тус тус өссөнөөр,
хамгийн олон хоньтой аймаг болжээ. Хонин сүрэг нийт
малын төрлүүдээс хамгийн өндөр өсөлттэй гарсан
байна.

14. Хамгийн олон ямаа тоолуулсан
эхний таван аймагт
• Өнгөрөгч онд манай улс 17369.3 мянган ямаатай
болжээ. Энэ нь өмнөх оныхоос 1434.7 мянган
толгойгоор өссөн гэсэн үг. Ямаан сүргийн тоо 19 аймагт
өссөн бол нийслэл болон хоёр аймагт буурсан байна.
1.Баянхонгор - 1593.4 мянга
2. Хөвсгөл – 1419.9 мянга
3.Өвөрхангай – 1345.8 мянга
4.Говь-Алтай – 1195.5 мянга
5.Төв – 1149.2 мянгад тус тус өссөнөөр хамгийн олон
ямаатай аймаг болжээ.

15. Малын тоон өөрчлөлт
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1985 1990 1995 1996 1998 2000 2001 2005 2009 2010 2011 2012
22.5
25.9
28.5 29.3
32.9
30.2
23
34.8
44
32.7
36.3
40.4
Series 1

16. керей үүлдэр . БӨ
Сүмбэр үүлдэр. ГС
Сартуул /за/
Үзэмчин.СҮ,ДО
Орхон
хангай
каракуль

17. Монгол оронд үржүүлж байгаа үүл
дэр, омгийн үхрийн байршил
• № Үүлдрийн нэр Үржүүлдэг гол аймаг, сум
• 1Монгол Бүх аймаг, сум
• 2Сэлэнгэ Булган аймгийн Сэлэнгэ, Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуул
• 3Халимаг Сэлэнгэ аймгийн Түшиг сум
• 4Дорнод талын үхэр Сүхбаатар, Дорнод аймаг
• 5Герефорд Сэлнгэ аймаг
• 6Казахын цагаан толгойтТөв, Дорнод, Сэлэнгэ, Булган
• 7Лимузин Удмын санд ичмэл үр
• 8Хар тарлан Төв аймаг
• 9Талын улаан Сэлэнгэ аймаг
• 10Алатау
• 11Шар тарлан Төв, Дорнод, хэнтийҮүлдэр
• 12Сарлаг Өндөр уулын бүс, Хөвсгөл, Архангай,
Өвөрхангай, Баянхонгор, Төв, Булган аймаг, сум
• 13Хайнаг
• 14 Сементаль

18. Ямааны үүлдэр
1, Өлгийн улаан 2. Уулын бор
3. Эрчимийн хар 4. Баяндэлгэрийн хар
5. Говь Гурван сайхан 6. Залаа Жинстийн цагаан
7. Буурал 8. Өнжүүл
9. Алтайн улаан 10. Монгол.(бүх нутагт)

19. Тэмээн сүргийн үүлдэр
• Дэлхийд нийт 23 сая тэмээ байдаг
• Үүний ....% нь буюу .....................мянга нь 2
бөхт тэмээ эзэлдэг
• Дараах үүлдрүүд монголд байна

20. 1. Галбын говийн улаан

21. 2 . Ханын хэцийн хүрэн

22. 3. Хос зогдорт

23. Адуун сүргийн үүдэр.
• Манай улс адуун сүргийн тоо толгойгоор
Хятад, АНУ, Мексик, Орос , Бразил ,
Аргентины дараа 7-рт ордог .
• Үүлдэрийн нэр –Монгол адуу
• Үүлдэр дотроо бие галбир , тэсвэр хатуужил
, хурдлах чадвар болон ашиг шимээсээ
хамаарч омог угшлаар ялгагдана.

24. 1. Тэсийн голын адуу

25. Гал шарын адуу

26. Жаргалант адуу

27. Дархад адуу

28. Мянгад адуу

29. Гэрийн даалгавар
• Сурах бичиг : 87-104 уншаад тоймлон бичих
• Хүснэгт , график , зургийг зурах ,