1. MOBILITEITSERFGOED
OP HET SPOOR
ARCHIEVEN VAN OPENBAAR STADS- EN
STREEKVERVOER IN VLAANDEREN.

2. META VZW
Collectie A. Verelst
• Mobiliteitserfgoed Tram en Autobus
• °2008
• Koepelorganisatie
• Openbaar stads- en streekvervoer in Vlaanderen
• Expertisecentrum en aanspreekpunt
• Zorg voor collecties, sites en tradities

3. COLLECTIE MOBILITEITSERFGOED
• Rollend materieel
• Museale objecten
• Wisselstukken
• Archieven
• Documentaire verzamelingen
 Inventarisatieproject 2009-2014

4. GESCHIEDENIS VAN DE
BUURTSPOORWEGEN (IN HET KORT)

5. Nationale Maatschappij
van Buurtspoorwegen
1875 1884
1914-
1918
Interbellum
Beschadiging tramnet / inzet
materieel tijdens WO I
Wet op de tramwegen
Diesel- en elektrische trams

6. Herstructureringen: verbussing Vlaamse
1939-
1945
Jaren 50 1989
Beschadiging tramnet
Vervoersmaatschappij
(VVM) – De Lijn
1961
MIVA, MIVG
MIVB/STIB
STIC, STIL, STIV
Collectie A. Verelst

7. ARCHIEVEN
• Archieven van buurtspoorwegen
• Vervoersmaatschappijen
• Exploitatiemaatschappijen
• Constructeurs van trammaterieel
• Documentaire verzamelingen
• ‘gered’ door liefhebbers
• Verspreid: Vlaams Tram- en Autobusmuseum, TTO-Noordzee,
De Lijn, TEC, Musée des Transports en commun (Luik),
Museum voor het Stedelijk Vervoer te Brussel (Woluwe), private
verzamelaars

8. VLAAMS TRAM- EN AUTOBUSMUSEUM
• Archief NMVB (Vlaanderen)
• Inclusief Waals-Brabant en Brussel
• Inclusief Centrale administratie
• Exclusief West-Vlaanderen
• Archief MIVG (ETG)
• Archief/documentaire verzameling MIVA
• Documentaire verzameling NMVB en De Lijn
• Foto-, dia- en filmcollectie openbaar vervoer
• Archief Ragheno

9. WAT KUNNEN DEZE ARCHIEVEN ONS LEREN?
I. Buurtspoorlijnen en autobusdiensten
II. Spooraanhankelijkheden en
reizigersinfrastructuur
III. Exploitatie
IV. Personeel
V. Rollend materieel
VI. En dan ook nog dit….
Hoffelijkheidcampagne Expo 58 NMVB, 1958

10. I. BUURTSPOORLIJNEN EN AUTOBUSDIENSTEN
• Aanvraag
• Studie
• Vorming van het kapitaal
• Verwerving gronden
Tracéplan lijn 934: Tervuren - Tienen

11. [LIJN 934: TERVUREN – TIENEN (NMVB)]
Beschrijvend verslag lijn 934: Tervuren - Tienen

12. I. BUURTSPOORLIJNEN EN AUTOBUSDIENSTEN
• Aanvraag
• Studie
• Vorming van het kapitaal
• Verwerving gronden
Tracéplan lijn 934: Tervuren - Tienen

13. Tracéplan lijn 934: Tervuren - Tienen

14. Lengteprofiel lijn 934: Tervuren - Tienen

15. II. SPOORAANHANKELIJKHEDEN EN
REIZIGERSINFRASTRUCTUUR
• Stelplaatsen, stationsgebouwen,
wachthuisjes, enz.
•Verbouwen van stelplaatsen
• Beschermd omwille van industrieel-archeologische
waarde
• Herbestemming

16. [DE TRAMREMISE TE SCHEPDAAL]

17. [HERBESTEMMING VAN EEN STELPLAATS:
KOERSEL]
“Stelplaats De Lijn wordt brouwerij”
Het Nieuwsblad, 15 november 2013
Plan gebouw voor voertuigen Koersel, 1905

18. III. EXPLOITATIE
• Reizigersvervoer
• Tickets
• Dienstregelingen
• Abonnementen, kortingen
• Klachtenbrieven
• Goederenvervoer
• Tarieven
• Goederenstations en overlaadstations
• Private aansluitingen
Ticket Antwerpen - Hoogstraten
- Turnhout, NMVB
Ticket Expo ‘58 + tram/autobus NMVB

19. [REIZIGERSVERVOER]
Register verkoop biljetten – Antwerpen, 1907.

20. III. EXPLOITATIE
• Reizigersvervoer
• Tickets
• Dienstregelingen
• Abonnementen, kortingen
• Klachtenbrieven
• Goederenvervoer
• Tarieven
• Goederenstations en overlaadstations
• Private aansluitingen
Ticket Antwerpen - Hoogstraten
- Turnhout, NMVB
Ticket Expo ‘58 + tram/autobus NMVB

21. [ALBERT EN DE BIETEN]
Stoomlocomotief ‘Albert’, 1915
Private aansluiting Tiense Suikerraffinaderij (fabriek 1) te Tienen (uitbreiding en aanpassing), 1926

22. [GOEDERENVERVOER TIJDENS WO I]
• Regionaal hulp- en voedingscomité te Sint-Kwintens-Lennik
(1918)
• Onze-Lieve-Vrouw-Waver: aansluiting voor de heropbouw van
het klooster na WO I (1920)
Pascal Van Acker, Klooster Onze-Lieve-Vrouw-Waver,
Inventaris Onroerend Erfgoed Private aansluiting klooster Onze-Lieve-Vrouw-Waver, 1920

23. IV. PERSONEEL
• Arbeidsreglementen en
dienstorders
• Cursussen en examens
• Onze Buurtspoorwegen:
personeelstijdschrift
• Vakantiehuizen personeel
• Personeelsdossiers
• …
Technicus bij motorwagen,
fotograaf onbekend, 1945
Voorstellinguniformen, 1984
Folder uniformen NMVB, 1984

24. [ARBEIDSREGLEMENTEN]
“Van den Wattman tijdens zijnen dienst: zoolang de Wattman in dienst
is moet hij zich uitsluitelijk beieveren om zijn rijtuig te bestieren; het is
hem bijzonderlijk verboden:
1° met reizigers of bedienden te spreken;
2° ’t is gelijk wie of wat te groeten;
3° zich om te keeren onder geen enkel
voorwendsel;
4° Zijn aandacht af te wenden van zijnen
dienst door b.v. te eten, te drinken, te zingen,
te fluiten, te rooken of te lezen.
Alle overtreding zal streng gestraft worden. Bij
herhaling kan de Wattman afgezet worden.”
(‘Onderrichtingen voor de Wattmen’, Antwerpse
Tramwegen, 1910)
Onderrichtingen voor den Wattmen, 1910

25. V. ROLLEND MATERIEEL
• Bestelling van materieel, bestelboek
• Dossiertje per rijtuig
• Inventaris van rollend materieel
• Technische plannen, elektrische schema’s
• Dossiers over onderdelen
• Instructieboeken rollend materieel
• …
Stoomlocomotief type 19 NMVB
Samenvatting der theorie gegeven
aan de machinisten en kandidaat
machinisten, 1929

26. [RESTAURATIES]
Poldertram Middelkerke, foto Jo B.

27. [RAGHENO: RIJTUIGEN VOOR BINNEN- EN
BUITENLAND]
Logo trammaatschappij Koersk, Ragheno, 1897
Ontwerp tram Koersk, Ragheno, 1897

28. VI. EN DAN OOK NOG DIT…
[HERSTRUCTURERING OPENBAAR VERVOER
AAN DE KUST]
De Zeewacht, 1975
Reclamefolder Safege-Transport

29. Meer weten?
www.metavzw.be
Volg ons op Facebook! (META –
Mobiliteitserfgoed Tram en Autobus)
Lieze Neyts
lieze.neyts@delijn.be